Den schat der christelicker leeringhe tot verklaringhe van den catechismus

[p. 84]

Het tweede hoofdtstvck der Christelicker leeringhe.
Van de Hope.

De X V I I. lesse.
Van de Hope, ende het ghebedt des Heeren.

Welck is het tweede deel der Christelicker leeringhe?

Dat handelt van de Hope, ende de dinghen die tot de Hope dienen.

Wat is de Hope?

Eene ^a bouen-naturelicke gaue Godts, door de welcke wy met een ^b seker betrouwen van Godt verwachten het eeuwich leuen, ende al wat ons daer toe kan helpen.

Verkrijgen alle menschen het eeuwich leuen, die dat van Godt hopen?

Neen sy.

Hoe is dan hunne hope seker?

Sy is seker van Godts wege: dat sy afwijcken, is hunne eyghene schuldt; om dat sy de condicien, die Godt hen ghestelt heeft, niet en volbrenghen: te weten, dat sy hem niet en

a Tit. 3. 7.

b Heb. 6. 19.

[p. 85]

^a beminnen, noch en eeren, noch oock ghestadichlick en dienen; het welck nochtans Godt hen beveelt. Waer uyt volght, als sy Godts ⁺ bespreeck niet en volbrenghen, dat Godt oock dies niet ghehouden en is. Daerom vermaent ons seer wel den H. Petrus, dat wy onsen roep ⁺ ende hope door goede wercken souden versekeren: want Godt en sal ons niemermeer in iet ghebreken, is't dat wy ons-seluen niet en ghebreken.

Wat kan ons dan helpen tot het eeuwich leuen?

De ^b gratie Godts, ende de ^c goede wercken die wy door de selue gratie doen.

Wat is ons van noode om te verkrijgen dat wy van Godt hopen?

Onder andere dinghen het ^d ghebedt: want het ghebedt ^e des rechtveerdigen heeft groote kracht om iet van Godt te verkrijghen.

Wat gebedt leert ons de H. Kercke?

Den Pater noster, den Aue Maria, ende sommighe andere.

Welck is het alderweerdichste ende krachtichste ghebedt?

Het ghebedt onses Heeren, oft den Pater noster.

Waerom is dat het alderbeste?

1. Om dat Godt den Sone, die de opperste wijsheydt is, dat selue ghemaeckt heeft, ende sijnen Apostelen met sijnen ^f eyghenen mondt gheleert heeft.

2. Om dat daer in begrepen wordt ^g al dat wy behoorden van Godt te bidden.

3. Om dat het met ^h seer goede orden, ende

a Iac. 1. 22.

+ Rom. 8. 28.

+ 2. Pet. 1. 10.

b Rom. 5. 30.

c Ioan. 12. 50.
1. Cor. 15. 58.

d Matth. 21. 22.

e Iacob. 16.

f Matth. 6. 9.

g August. in Enchiridio cap. 115.

h August. lib. 2. de sermone Dom. in monte, cap. 17.

[p. 86]

seer kort ghemaeckt is. Om dese redenen zijn alle Christelicke menschen schuldich dit ghebedt te weten.

Seght den Pater noster in't Latijn.

	^+Pater noster, qui es in caelis.
1.	Sanctificetur nomen tuum.
2.	Adueniat regnum tuum.
3.	Fiat voluntas tua sicut in caelo, & in terra.
4.	Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.
5.	Et dimitte nobis debita nostra, sicut & nos dimittimus debitoribus nostris.
6.	Et ne nos inducas in tentationem.
7.	Sed libera nos à malo. Amen.

Seght den Pater noster in't Nederlandtsch.

	^+Onsen Vader, die in de hemelen zijt.
1.	Gheheylight zy uwen naem.
2.	Ons toekome v rijck.
3.	Vwen wille gheschiede op de aerde als in den hemel.
4.	Gheeft ons heden ons daghelicks broodt.
5.	Ende vergheeft ons onse schul-

+ Matth. 6. 9.

+ Matth. 6. 9.

[p. 87]

	den, ghelijck wy vergheuen onsen schuldenaren.
6.	Ende en leydt ons niet in bekoringhe.
7.	Maer verlost ons vanden quaden. Amen.

Welcke is de voorrede van dit gebedt?

Onsen ^a Vader, die in de hemelen zijt.

Waerom noemen wy Godt, Vader; ende niet, Heere?

1. Om dat wy door dit woordt, Vader, ghedachtich souden wesen der grooter ^b liefde die hy tot ons draeght.

2. Dat wy tot hem gaen souden, als sijne ^c kinderen: dat is, in staet van gratie.

3. Dat wy met eene ^d vaste hope van verhoort te worden, hem souden bidden: want den vader verhoort sijnen sone.

Leert, dat die niet segghen en moghen, Onsen Vader, die, in sonden wesende, hen niet en willen beteren: want sulcke zijn kinderen van den duyuel, wiens wille sy volbrenghen.

Waerom en seght ghy niet, Mijnen Vader; soo wel als, Onsen Vader?

Om dat Godt den Vader allen Christen menschen euen nae bestaet, ende dat wy al gebroeders zijn; ende daerom voor malckanderen uyt liefde bidden moeten, ende oodmoedichlick ons hebbende, bouen niemanden verheffen.

a Isaiae 63. 16.

b Galat. 4. 4.

c Mal. 1. 6.

d Iacob. 1. 6.

[p. 88]

Waerom seght ghy, Die in de hemelen zijt, daer Godt nochtans ouer al is?

⁺Godt, nae sijne Godtheydt, is oueral, ende vervult hemel ende aerde: maer hy heet te wesen in den hemel, om dat den hemel het edelste deel der wereldt is; ende om dat Godt daer sijne glorie den Heylighen openbaert; voordt oock, om ons te vermanen, gheene aerdsche, maer hemelsche dinghen van Godt te begheeren, ende ons herte altijdt tot ons hemelsch vaderlandt opgheheuen te hebben.

Welcke is d'eerste bede, oft begheerte?

1. Gheheylight zy uwen naem.

Wat bediedt dese eerste begheerte?

Sy besluyt eene bede der kinderen Godts: die ialoes wesende voor de eere van hunnen Godt, bidden hem met groote bewegelickheyt, dat sijnen naem geheylight zy: dat is, 1. ^a Dat Godt, die in sy-seluen oneyndelick heylich is, in ons, ende door ^b al dat ons aengaet, gheeert worde. 2. Dat de kennisse Godts alle de wereldt door verbreydt worde. 3. Dat alle de creaturen der ^c gantscher wereldt hem belijden, aenbidden, louen, dancken, ende ghebenedijden, soo het betaemt.

Waerom beghint dit ghebedt van dese begheerte?

Om dat het ^d eerste dat wy moeten soecken, is de glorie Godts: dat hy van alle menschen, die daer toe hun verstandt van hem ontfanghen hebben, nae sijne weerde gheeert zy, ende bekent worde als hun ^e laetste eynde, ende opperste goedt.

Welcke is de tweede begheerte?

2. Ons toekome v rijck.

+ Ierem. 23. 24.

a 1. Reg. 2. 2.

b Matth. 5. 16.

c Eccli. 36. 2.

d Coloss. 3. 17.

e 1. Cor. 10. 31.

[p. 89]

Wat bediedt dese begheerte?

Versocht hebbende de glorie Godts, bidden wy nu om onse eyghene salicheyt: dat is, dat Godt ons nae dit leuen soude willen ontfangen in het ^a rijck der hemelen: ende want wy dit door ons-seluen niet en konnen verkrijghen, daerom moet eerst het hemelrijck in ons komen; om ons daer te voeren: te weten, den ^b H. Gheest door sijne gratie in dit leuen; ende den Koninck der hemelen Christus, die ons ^c toegheseyt heeft, dat hy ons nae dit leuen sal komen halen.

Welcke is de derde begheerte?

3. Vwen wille gheschiede op aerde als in den hemel.

Wat bediedt ons dese begheerte?

Nae dat wy ghebeden hebben om den hemel, begheeren wy nu Godts gratie om nae sijnen wille te leuen, ende den hemel te verdienen.

Waerom seght men daer by, Op de aerde als in den hemel?

Om ons te leeren, dat wy in't volbrenghen van den wille Godts niet en moeten sien nae het leuen der menschen, die in veel dingen gebreken; maer op de ghehoorsaemheydt ^d der Enghelen, die blijdelick, wackerlick, ende volkomelick Godts wille volbrenghen.

T'samen oock, om ons te verwecken tot eene begheerte ende neersticheydt, om die volmaeckte ghehoorsaemheydt te volbrenghen, ende gratie van Godt tot dien eynde te verweruen: want hier in is besloten de gantsche Christelicke volmaecktheydt; ghelijck ons qualick-varen gheleghen is in den eyghenen

a Matth. 6. 33.

b 1. Cor. 3. 16.

c Ioan. 14. 3.

d Psal. 102. 20.

[p. 90]

⁺ wille, soo ons den heylighen Bernardus leert. Eyghenen wille noemen wy, die niet ghemeyn en is met den wille Godts, maer ons eyghen.

Welcke is de vierde begheerte?

4. Gheeft ons heden ons daghelicks broodt.

Wat bediedt ons dese begheerte?

Nae dat wy gebeden hebben om het bouen-naturelick goedt onser sielen, bidden wy hier ^a om allen den noodtdruft van ons lichaem: hoedanich is, spijse, dranck, kleederen, ende woonstede. Want om Gode wel te dienen, moet het lichaem sijn onderhoudt hebben, de welcke dinghen begrepen worden in dat woordeken, broodt, om dat Godt niet en wilt dat wy ^b eenighe ouerdaedt van hem begheeren.

Waerom seght men, Gheeft ons; ende niet, Gheeft my?

1. Om dat ^c rijcke ende arme weten souden, dat al wat sy hebben ende krijghen, van Godt komt; sonder wiens benedictie allen hunnen arbeydt ^d niet baten en soude.

2. Om dat wy niet alleen en moeten besorght zijn voor ons-seluen, maer oock voor onsen naesten, soo wel voor hem biddende, als hem met onse tijdelicke goeden helpende.

Wat is te segghen, Daghelicks broodt?

Dat is broodt van elcken dach: op dat wy in noodt niet te seer besorght en souden wesen, noch oock eenighe ouerdaedt begheeren, maer alleen dat noodich is om het leuen by een te houden.

Waerom seght men, Heden?

Om dat wy dit tijdelick leuen niet te seer en souden beminnen, noch eenighe onnoo-

+ Ber. ser. 3. de resurrect. Dom.

a Aug. lib 2. de ser. Dom. in monte, cap. 12.

b 1. Tim. 6. 7. 8.

c Psal. 144. 15.

d Prou. 10. 15.

[p. 91]

dighe sorgen aennemen; niet wetende oft wy morghen leuen sullen.

Welcke is de vijfste begheerte?

5. Ende vergheeft ons onse schulden, gelijck wy vergheuen onsen schuldenaren.

Wat bediedt dese begheerte?

Wy bidden om verlost te wesen van het ^a aldermeeste quaedt onser sielen, het welck is de sonde, die ons den hemel sluyt, Godts vijanden maeckt, ende onderwerpt der eeuwigher verdoemenisse: de welcke wordt gheheeten schuldt, om dat wy Gode onttrecken onse gehoorsaemheydt, ende sijne eere, ende daerom schuldich zijn straffe te lijden.

Hoe begheeren wy dese vergheuenisse?

Door wettelicke middelen, als zijn, oprecht berou, ende het Sacrament der Biechte; versoeckende dat Godt ons daer toe soude willen gratie gheuen.

Waerom seght men, Ghelijck wy vergheuen onsen schuldenaren?

1. Want het ^b eenen bequamen middel is, om van Godt vergheuenisse te verkrijghen, eerst onsen naesten om Godts wille, dat hy teghen ons misdaen heeft te vergheuen.

2. Om dat , die sijnen naesten niet en vergheeft, van Godt gheene quijtscheldinghe te verwachten en heeft, soo Christus selfs leert by S. Marcum. ⁺

Welcke is de seste begheerte?

6. Ende en leydt ons niet in bekoringhe.

Wat bediedt dese begheerte?

Wy bidden om gratie tegen het toekomende ⁺ quaedt: dat is, om aller tentatien vromelick

a Tob. 12. 10.

b Matth. 6. 14.

+ Marc. 11 25.
2 Pet. 2. 9.

+ Iob 7. 1.
Apoc. 2. 10.

[p. 92]

te wederstaen, ende van gheene verwonnen te worden.

Wat is bekoringhe?

Bekoringhe is verweckinghe tot sonde.

Van wien komt de bekoringhe tot sonde?

Van den ^a duyuel, van de ^b wereldt, ende van het ^c vleesch.

Hoe leydt Godt dan in bekoringhe?

Als hy toelaet dat wy bekoort ende verwonnen worden: dat is, behaghen hebben, ende consent gheuen in de tentatie.

Welcke is de seuenste begheerte?

7. Maer verlost ons van den quaden. Amen.

Wat bediedt dese begheerte?

Versocht hebbende verlost te worden van alle schuldt der sonden, ende perijckelen van in die te vallen, bidden wy nu oock van de ^d straffen der sonden verlost te wesen; om dies te beter Gode met een gherust herte te dienen.

Welcke zijn dese straffen?

1. ^eOnse quade gheneghenheydt tot sonde.

2. ^fInwendighe quellinghe van gheeste.

3. ^gVytwendighe vervolghinghe.

4. ^hLichamelicke sieckten ende ellenden.

5. ⁱVerlies van goedt ende van vrienden.

Wat beteeckent dat woordt, Amen?

Het is eene bevestinge onser begeerten, ende bediedt soo veel, als oft wy seyden: Heere, volbrenght het ghene dat wy begheeren, ende seght dat het soo gheschiede.

a 1. Pet. 5. 8.

b 1. Ioan. 2. 15. 16.

c Iacob. 1. 14.

d Psal. 49. 15.

e Eccli. 23. 6.

f Psal. 24 17.

g 3. Reg. 8. 33.

h Tob. 2. 12.

i Iob 21. 21.