Den Lusthof der gheestelicke oeffeninghen

Van de t'samen-sprekinghe met den siecken.

Waer af salmen den siecken moghen spreken?

Ten eersten, Van de conditie des stervelicken lichaems: dat wy hier ballinghen zijn uyt ons vaderlandt, ende dat onse siele in het lichaem is als in eenen kercker.

Ten tvveeden, Dat de kranckheydt een lie-

[p. 558]

velicke besoeckinghe Godts is, ons vermanende dat wy ons met hem souden versoenen, tot sijn komste ghereet houden, ende door patientie (die alle deughden volmaeckt) onse verdiensten vermeerderen.

Ten derden, Van den loon, die ons te verwachten staet: die soo groot is, dat den Apostel seght, dat die noyt ooghe en heeft ghesien, noch oore ghehoort, noch eens menschens herte begrepen.

Ten vierden, Van de ghenade Godts (is't dat den krancken kleynmoedich is) want dese vergheeft alle sonden, door het berou ende door de biechte Oft van de rechtveerdicheydt Godts (is't dat hy vermetich is) want dese soo stranghe is, dat sy oock de Heylighen doet beuen.

Ten vijfden, Van de liefde Godts, die ons ghesonden heeft sijnen beminden Sone, om te lijden, ende de bittere doodt voor onse salicheydt te steruen.

Ten sesten, Dat het goedt is te vlieden tot den berch van myrrhe: dat is, tot de Passie Christi, ende die te ouerpeysen: want sijn lijden ende doodt zijn onse verdiensten. Dat het oock salich is onse siele te beuelen in de handen der ghenaden Christi, ende ons lijden met sijn lijden te vereenighen, ende daer in vastelick te betrouwen.

Ten seuensten, Van de tentatien vromelick te weder-staen, ende kloeckelick te strijden, want den tijdt ons levens kort is: oock van de remedien teghen de bekoringhe te soecken.

Ten achsten, Van het leuen der Heylighen,

[p. 559]

van hunne deughden ende mirakelen, van de biechte, van het H. Sacrament des autaers, van het H. Olijssel, ende meer andere dierghelicke dinghen, nae den staet ende noodt der siecken.

Gheestelicke vermaninghen tot troost der siecken.

1. DEn Heere zy ghebenedijt N. dat hy v niet en vergheet; maer komt v, als sijn lief kindt, besoecken: waer af dese uwe sieckte een seker teecken is. Hoort hoe dat hy spreeckt door sijnen H. Propheet Dauid Psal. 90. Ick ben met hem in de tribulatie. Hy moet v dan willekome zijn: ende ghy moet v verduldichlick ende danckbaerlick in sijne komste, ende teghenwoordicheydt draghen.

2. Ghy moet weten, dat Godt hem uytnemende verblijdt in ons welvaren; om de groote liefde die hy tot ons draghende is. Maer wanneer meyndy varen wy wel? sonder twijfel dan, als wy na den wille, ende ghedachten met Godt vereenicht zijn. Als wy ghesont zijn van lichaem, dan vergeten wy lichtelick Godt ende onse salicheydt. Daerom komt v Godt den Heere uyt liefde nu besoecken, om dat ghy 1. Sijns beter soudt ghedencken. 2. Ende met meerder hertelickheydt tot hem in uwen noodt, uwe toevlucht nemen ende sijne gracie versoecken.

[p. 560]

3. Ghy moet weten, dat onse sielen tot nu toe onderworpen zijn gheweest veel ghebreken, die Gode in ons mishaghen. Hy siet dat wy luttel neersticheydt doen, om die te beteren: soo komt hy ende hy gheeft ons selue een salighe medecijne: want de sieckten des lichaems, zijn bequame medecijnen voor de ghebreken der sielen. Want door sieckte, komt den mensch op sy-seluen te letten, sy-seluen te kennen, ende te veroodtmoedigen, sijne traecheydt, ondanckbaerheyt, ende andere gebreken te belijden, hy krijcht begeerte om hem te beteren, aenroept vierichlicker Godts hulpe, ende ghebruyckt met meerder profijt de H. Sacramenten. Dit zijn de salighe vruchten van dese medecijne. Alle medecijne is wat bitter, maer sy wordt bemindt om de ghesontheydt, die men daer uyt verhoopt. Het selue moet ghy verhopen van v sieckte, is't dat ghy die van de handt Gods ontfanght, ende door die Gode soeckt meer te behaghen.

4. Let op de weerdighe exempelen van Godts lieue Heylighen, die in alle de droefheden, ende het ghedurich verdriet van dit ellendich leuen verduldich zijn gheweest, ende hebben dat toe-komende eewich leuen, met stercke begheerten verwacht. Daerom waren sy blijde, ende danckten Godt, als sy deur eenighe sieckten vermaent werden van verlost te worden, ende derwaert te reysen, ver-

[p. 561]

blijdende hen in de aenstaende doodt, die de deure is van het eewich leuen. Danckt ghy oock Godt, dat hy hem gheweerdicht v de selue oeffeninghen van lijdtsaemheydt te geuen, om v door die behaghelick in sijn ooghen te maken: ende dat hy v sijn voorboden sendt, van sijnen salighen wille, die hy heeft om v kordts te roepen uyt dit dal der tranen, tot de blijdschap des hemels: toonende dat hy verhoort heeft v daghelicks ghebedt: Heere ons toekome v rijcke. En vreest dan de doodt niet, want sonder haer en kont ghy tot het rijcke Godts niet geraken: maer houdt v ghereet, met de vijf wijse maechden, teghen sijn komste: gheerne al dat tijdtlick is, om hem verlatende; op dat ghy de eewige glorie door hem sekerlick soudt moghen genieten.

5. Lijdt ghewillichlick tot uwe salicheyt, dat ghy soudt moeten lijden on-ghewillichlick, met meerdere pijne ende sonder verdiensten. Zijt seker, dat, al creunt het vleesch teghen het lijden, den Heere nochtans v niet meer en sal toesenden, dan ghy en hebt verdient, oft dan ghy en kont verdraghen, ende dan het v salich is. Andere lijden al veel meer dan ghy, ende hebben nochtans min ghesondicht. Lijdt dan verduldichlick, rust op de groote bermherticheydt Godts: ende betrout, dat, die v nu verneerdert in sieckte, hier namaels v sal verheffen in glorie.

[p. 562]

6. Nu ist tijdt, om rijpelick, ende met danckbaerder herten, Godts weldaden, die hy ghedurende den loop van dit verganckelick leuen v ghedaen heeft, te ouer-legghen: Namentlick dat hy v geschapen heeft uyt niet, na sijn beeldt ende ghelijckenisse, een Christen mensch ghemaeckt heeft, met sijn dierbaer bloedt verlost ende ghekocht heeft, met sijn vleesch ende bloedt soo menichmael in het H. Sacrament ghespijst heeft, ende nu met dese sieckte soo minnelick komt nooden tot sijn rijck. Van dese, ende alle andere weldaden, moet ghy nu Godt dancken: soo suldy hier leeren ende beghinnen te doen het ambacht des hemels, het welck is den Heere louen, ende aldus suldy v bequaem maken, om onder dat hemelsche gheselschap te moghen komen.

7. En steunt op uwe verdiensten niet met den Phariseus, op dat Godt, om v vermetentheydt, v niet en versteke: maer betrout vastelick op de bermherticheydt Godts ende op de verdiensten Christi, die soo S. Bernardus leert, dobbel recht heeft tot het rijck der hemelen: In den eersten, het rijck der hemelen behoort hem toe, om dat hy den eenigen ende natuerlicken sone is van den hemelschen Vader. Ten tweeden, om dat hy dat met sijne doodt verdient heeft, ende met sijnen bloedt ghekocht heeft. Het een is ghe-

[p. 563]

noech voor hem: het ander schenckt hy v, ende alle de ghene die in hem gheloouen, ende hem met liefde aenhanghen.

8. Den H. Augustinus seght: De voor-leden sonden en hinderen niet, behaghen sy niet. Hebt dan eenen goeden wille om v te beteren moechdy noch blijuen leuen, soo suldy wel staen met Godt, die belooft door sijn Propheten Esaias ende Ezechiel, dat in wat ure den sondaer uyt der herten voor sijn sonden versucht, ende Godt wilt dienen, dat hy hem in ghenade sal ontfangen. Ende al ist dat v den tijdt van beteringhe ontrocken wordt, soo suldy uwen troost nemen in het gene dat den H. Gregorius leert: Godt die croont den goeden wille, daer hy niet en vindt de macht. Ende dat niet sonder reden: want soo den H. Chrysostomus schrijft, ist dat Godt straft de quade ghepeysen ende den quaden wille, veel meer soo loont hy de goede gepeysen, ende den goeden wille: want hy meer gheneycht is tot bermherticheydt, dan tot straffe; ende tot croonen, dan tot verdoemen.

9. Seght met den H. Augustijn: Alle mijne hope is in de doodt mijns Heeren Iesu Christi, die sy-seluen heeft geleuert voor my: sijn doodt is mijn toeuerlaet, mijn verdienste, mijn heylicheydt, mijn leuen, mijn verrijsenisse: Want mijne sonden en konnen dese goedtheydt niet verwinnen.

[p. 564]

10. En gheeft den moedt niet verloren, noch en zijt niet kleynmoedich, al ist dat uwe vijanden machtich zijn: want ghy noch machtiger zijt in den genen die v versterckt, ende soudt onghelijck doen, den ghenen die in v moet verwinnen, den welcken is Godt almachtich. Hoort wat Job seyt cap. 17. Stelt my, Heere, ontrent v, ende elck die vvilt, vechte dan teghen my. Soo oock Dauid Psalm. 26. Al stonde daer een gheheelen legher tegen my, ick en sal niet vreesen: ist datter oorloghe teghen my opstaet, inden Heere sal ick hopen. Aenmerckt (seght seer schoon den Heylighen Chrysostomus) dat ghy in Godts presentie vecht teghen uwe vijanden: In uwen strijdt komt den Heere ooc te velde. Den Heere die strijdt, hy vecht, hy verwint, ende die victorie wordt v toegheschreuen: uwen strijdt is Christus strijdt; en vreest dan niet, want die met v vecht is stercker dan alle uwe vijanden. Houdt v vast in eenen goeden wille van Godt te behaghen, in leedtwesen van v sonden, ende in een vast betrouwen op de verdiensten Christi, ende niet en kan v letten.

11. Den siecken moet voor oogen hebben, hoe dat Christus voor sijn doodt ghereyst is na den berch van Oliueten met sijn Discipelen, ende daer langhe ende veel ghebeden heeft, sijnen wille in alles stellende inden lieuen wille van sijnen hemelschen Vader. Gaet oock met der affectie tot den bergh der

[p. 565]

passie Christi, die vloeyt van olie der bermherticheydt; buyght de knien uwes herten: wapent v met het ghebedt, in de verdiensten Christi, ende geeft v ganschelick ouer in den wille Godts. Siet hoe dat Christus daer sweet water ende bloedt: ende en gheeft den moedt niet verloren, al ist dat ghy terstondt na uwen sinnelicken troost niet verhoort en wordt; maer denckt dat ghy lieuer v bloedt sult uytsweeten, dan ergens inne Godt vergrammen, oft ist begheeren teghen sijne geliefte.

12. Peyst hoe dat Christus als een onnoosel lammeken heeft gheswegen, als men hem alle schande na riep, ende met valsche getughen belooch, als men hem ghetrocken heeft van den eenen rechter tot den anderen, onrechtveerdichlick ghegheesselt, ende met doornen ghecroont heeft, de boose Joden latende tot den eynde toe, hunnen boosen wille met hem doen. Soo moet ghy oock, na het exempel Christi, in alle v lijden ende swaricheydt, v ghewillighlick voeghen onder den lieuen wille Godts, die niet onrechtveerdich en is, maer heylich ende salich, ende vol goedertierentheydt, den mensche castijdende onder sijn verdiensten uyt liefde ende gracie.

13. Denckt dat ghy met Christo leght op het cruyce: niet croonende, al en leght ghy niet ghemackelick, ende al en wordt ghy

[p. 566]

niet ghelaeft ende ghetroost alsoo ghy wel soudt begeeren: aenghemerckt dat ghy noch soo hert niet en light, noch soo vol pijne en zijt, als den leuenden Godts Sone, die soo langhe hinck aen het cruyce, gheheel doorwondt, steunende op sijn wonden, hoorende swaer verwijt onverdient, gelaeft met asijn ende galle in de uyterste benautheyt. Daerom en klaeght niet, want eenen dienaer en is niet beter dan sijnen meester, daer ghy nochtans beter hebt dan uwen Godt.

14. Aensiet dickwijls het beeldt van uwen ghecruysten Heere, wiens leuende ledeken ghy wesen moet, ende zijt daerom bereydt met v gheestelick hooft te lijden, om nae dit leuen met hem te moghen verblijden.

15. Christus hanght naeckt aen het cruyce, na den hemel verheuen: maeckt oock soo v herte bloot van alle aerdtsche begheerten, ende heft dat op tot het hemelsch goedt, het welck alle ander goedt te bouen gaet.

16. Het lijden dat wy verduldichlick draghen, maeckt dat wy met Christo ghecruyst zijn. Maer wy moeten oock hanghen tusschen twee moordenaers ghelijck Christus, waer af den eenen werdt met Christo behouden, ende den anderen verdoemt. Soo moeten wy oock, willen wy salichlick steruen, aen onse rechte sijde cruycen ons eyghen vleesch, dat de siele doodt, op dat het met haer salichlick mach verrijsen. Paulus seght

[p. 567]

Galat. 5. Die Christus toe-behooren, die hebben hun vleesch ghecruyst, met sijn ghebreken, ende sondighe lusten. Wy moeten oock aen onse slincke zijde cruycen de weerelt, VViens vriendtschap, is Godts vijandtschap. Soo S. Jacob seght cap. 4. Ende ghelijck sy in hare verblintheydt is blijuende, soo sal sy in hare verdoemenisse oock blijuen ende vergaen. Seght dan met den H. Paulus Gal 6. De vvereldt is my door Christo ghecruyst, ende ick ben een cruys voor de vvereldt. Ick leue, nu niet ick, maer Christus leeft in my.

Op de seuen woorden.

CHristus hanghende aen het Cruyce, heeft seuen woorden ghesproken, die vol zijn van Godtlicken troost, ende salicheydt. Bemerckt dan het 1. woordt. Vader vergheuet hen, vvant sy en vveten niet vvat sy doen. Merckt, wat eene volmaeckte liefde dat Christus hier alle sondaren bewijst. Hy vergheet sy seluen, ende is besorght voor de salicheydt van sijne vijanden; wiens verdoemenisse hem een meerder pijne was, dan sijn eyghen tormenten ende doodt: Hy ontschuldicht hen, door hunne onwetentheydt: Want Paulus seght 1. Cor. 2. Sy en souden noyt den Heere der glorien ghecruyst hebben, hadden sy hem voor sulcks ghekent.

[p. 568]

Hy ghebruyckt oock het credijt van eenen Sone, als hy hem noemt, Vader, om hem soo veel te beter te beweghen: ende beghint alsoo sijn testament oft uytersten wille kennelick te maken. Alle andere menschen beghinnen hun testament van hunne vrienden: Christus ter contrarie van de sondaren: op dat niemant en vreese tot hem te komen: die, nae dat hy veracht ende ghehindert is, nochtans voor sijne vijanden spreeckt, ende hen voor de toornicheydt van sijnen Vader beschermt.

Bemerckt het 2. woordt, dat Christus in sijn uyterste ghesproken heeft. Heden (seght Christus tot Dismas den moordenaer die hinck aen sijn rechte sijde) suldy met my zijn in het Paradijs: na dat den seluen hem hadde ghebeden, Heere vveest mijnder ghedachtich, als ghy komen sult in v rijck. Dit woordt is bouen maten troostelick voor den siecken, die alle sijn leuen sonder achter-dencken in veel ende groote sonden gheleeft heeft, ende gheen penitentie en heeft ghedaen; het welc hem nu al uyt der herten leet is, ende begheert sijn leuen te beteren, alsoo verre als hy den tijdt hebben mach, ende bidt den Heere oodtmoedelick om sijn gracie. Want die den moordenaer niet verworpen en heeft, om andere sondaren hope te gheuen; en sal v oock niet verworpen, alsoo verre als ghy met oprecht leedt-wesen v tot hem keert, ende

[p. 569]

sijn gracie versoeckt. Want sijn liefde tot ons ende ghenade, en is niet vermindert.

Het 3. woordt dat Christus in sijn uyterste ghebruyckt heeft, is geweest, dat hy sprack tot sijne Moeder, seggende: Vrouvve siet hier uvven sone, Desghelijcks tot S. Jan: Siet hier v moeder. Bemerckt hoe dat Christus, Mariam hier stelt tot een moeder van alle menschen, die hy begrijpt in S. Jan. Voorts dat ghy S. Jan gelijck moecht zijn in reynicheydt, gheestelicke wijsheydt, ende ghetrouwe liefde tot Godt: Houdt dan Maria voor uwe gheestelicke moeder, na dat Christus v haer voor een Moeder gegeuen heeft: beveelt haer uwen gheestelicken noot, ende betrout vastelick op haer goedtherticheydt, ende sy sal den last dien sy als moeder, van haren Sone in sijn doodtbedde ontfanghen heeft, ouer v niet laten ghebreken; maer v met alle sorghe, in allen noodt by-staen.

Het 4. woordt dat Christus al roepende sprack aen den cruyce is: Mijnen Godt, mijnen Godt vvaerom hebdy my verlaten? Christus was besich met het alder-behaghelickste werck, dat hy sijnen Vader doen konde, want hy starf aen het cruyce, door de ghehoorsaemheydt sijns Vaders, voor de salicheydt der menschen: ende nochtans den Vader laet hem komen tot soo grousame tormenten, sonder hem eenighen troost, oft versoeninge, door sijn Godtlicke nature, oft

[p. 570]

glorieuse siele, in het sinnelick deel sijnder nature te laten volghen: waer in hy ons toont sijne groote liefde, ende leert ons met sijn eyghen exempel, de schoone deughdt van standtvastighe patientie. Denckt dan op het ghene dat S. Bernaert seght: Niet en isser soo herdt ende swaer om verdraghen, oft het en wordt licht, is't dat men het lijden Christi wel ghedachtich is. Ten anderen leert hier, dat al is't dat ghy somtijdts meynt van Godt verlaten te wesen, dat Godt nochtans by v is, ende dat v die benautheyt salich is: want Christus in de sijne d'uwe geheylight heeft.

Het 5. woordt dat Christus sprack aen den Cruyce is: Ick hebbe dorst. Christus hadde dobbelen dorst, want hy was dorstich na het lichaem, het welck t'eenemael uyt-gheperst was, door groote pijne ende benautheyt, ende ouervloedich storten van sijnen bloede. Hy was oock dorstich na den Gheest, tot onse salicheydt. Laeft dan Christum met lichamelicke aelmoessen in sijn ledekens, de welcke zijn de armen. Laeft hem gheestelick in v seluen, v herte aftreckende van al het ghene, dat v van hem vervremt. Dan lauen wy Christum, als onse verdroochde siele door de sonden, dorst heeft na Godts gracie, ende rijcke: seght dan met den H. Augustinus: Ghy hebt, o Heere, my geschapen na v, ende daerom mijn herte is ongerust, tot dat het rust in v.

[p. 571]

Het 6. woordt is: Het is vervult. Christus heuet al vervult, den wille sijns vaders, den swaren loop sijnder legatie, onser verlossinghe, sijn liefde tot ons, sijn aenschijn vol verwijtinge, sijn lichaem vol pijnen, de wreedtheydt der Joden, sijn eyghen leuen. Dese oneyndelicke voldoeninghen Christi, worden ons voor-ghehouden: op dat wy, die allesins ghebreckelick blijuen, in hem souden vinden, dat ons ghebreeckt: ende de volmaecktheden Christi, voor ons ghebreckelick leuen, Gode op-offeren. Seght dan: O hemelschen Vader, ick offere v alle de verdiensten ende voldoeninghen Christi, voor alle mijn gebreken; wilt v doch met die, van my voldaen houden.

Het 7. woordt, dat Christus alderlaetst aen het cruyce voor sijn doodt ghesproken heeft, is: Vader in uvve handen beuele ic mijnen geest. Met dit woordt moeten alle goede Christenen hunne doodt heyligen, ende hunne sielen bevrijden, van den alderlaetsten aen-stoot des vijandts. Als sy met hen seluen niet en weten waer blijuen, noch gheenen middel en hebben om hen te helpen; dan moeten sy hunne oogen opheffen tot Godt, ende hen ganschelick stellen in de bewaernisse Godts: want als den mensch ten eynde van rade is, dan is't Godt licht hem uyt alle verdriet te verlossen, ende salich te maken: betrout dan tot den uytersten: den Heere en begheert niet dat-

[p. 572]

ter eenighe siele verloren gae, want hy voor elcke siele sijnen Sone ghegeven heeft, ende den Sone, sijn seluen.

Eyndelic bemerckt hoe dat Christus sterft. Hy roept, buyght sijn hooft nederwaerts, ende gheeft alsoo sijnen gheest. Hy roept, om dat ghy in v sterven sijn liefde soudt gedencken. Hy buyght neder sijn hooft, om ons sijnen gheest in te storten: als oft hy segghen wilde: Nae dat ick steruen moet, ende in my niet leuen en kan; soo begheere ick in u-lieden te leuen, ende daerom buyghe ick nederwaerts mijn hooft, ende gheue v mijnen gheest: op dat hy met uwen gheest vereenight wesende, den uwen salich make. Reyst dan tot hem, die door sijnen Heyligen Geest in v leeft, ende verhoopt door den seluen het eewich leuen. Amen.