Den Lusthof der gheestelicke oeffeninghen

Tsestich korte weghen tot alderley Christelicke volmaecktheyt.

I.
Verkiest rijpelick met Godt dry dinghen.

1.	EEne sekere goede maniere van leuen, om die onveranderlick te onderhouden.
2.	Eenen wijsen gheestelicken Vader, die

[p. 66]

	ghy sonder belofte te doen, ghehoorsaem sult wesen.
3.	Eenen, die v altijdt bemercke, ende nae gheleghentheydt tot de deught vermane.

II.
Arbeydt sonder op-houden om dry dinghen.

1.	Om v selven, ende de weereldt gantschelick te verloochenen.
2.	Om alle deuchden, die uwen staet betamen, te kennen, ende te verkrijghen.
3.	Om nimmermeer slap ende traech in de ooghen Godts ghevonden te worden.

III.
Wandelt sorghvuldichlick in dry manieren.

1.	Voor Godt, oodtmoedichlick ende deuotichlick
2.	Voor v selven, scherpelick ende suyuerlick.
3.	Voor uwen naesten ghestichtichlick ende ghedienstichlick.

IIII.
Vindt v daghelicks in dry plaetsen.

1.	In v seluen, om v neerstichlick te ondersoecken.
2.	In Godt, om v van sijne volmaecktheden te verwonderen.
3.	In Christi lijden ende wonden, om v met sijne liefde te vermaken.

[p. 67]

V.
Houdt v ghedurichlick aen dry Oeffeninghen.

1.	Aen v herte met Godt te vereenighen.
2.	Aen uwe eyghene liefde in alles te versteruen.
3.	Aen uwen naesten bermhertelick naer v vermoghen te helpen.

VI.
Spieghelt v daghelicks in dry spieghelen.

1.	In de menschen, die in de aerde verrotten: want ghy sulcks worden moet.
2.	In de rechtveerdicheydt van Godts gheboden: want ghy die onderhouden moet.
3.	In het exempel van Christi versmaetheydt: want ghy dat naevolghen moet.

VII.
Beschaemt v dagelicks in dry dingen.

1.	Dat ghy soo kleynen voordt-ganck doet in deughden.
2.	Dat ghy soo veel quade exempelen gheeft aen andere.
3.	Dat ghy Godt soo veel schuldich blijft voor sijne weldaden.

VIII.
Offert Gode daghelicks dry presenten.

1.	Iesum uwen Salich-maker, met al sijn lijden ende verdiensten.

[p. 68]

2.	Alle sijne Heylighen, met hunne lof-sanghen ende deuchden.
3.	V seluen, met al dat ghy doet, zijt, ende wesen sult in der eewicheydt.

IX.
Soeckt neerstichlick dry dinghen.

1.	V te veroodtmoedighen, ende van andere veracht te wesen, sonder uwe schuldt.
2.	Eenen iuer om Godts eere te vermeerderen; sonder iet te versuymen.
3.	Eene vierighe begheerte, om uwen naesten ter salicheydt te helpen; sonder v ijdelijck te vermeten.

X.
Neemt moedt tot der deught uyt dry dinghen.

1.	Wt den loon, die eewich is.
2.	Wt Godts mede-hulpe, die seker is.
3.	Wt de peys der conscientie, die vermakelick is.

XI.
Besnijdt v daghelicks van dry dingen.

1.	Van te groote handelinghe met de menschen.
2.	Van alle onnoodelicke begheerlickheydt der creaturen.
3.	Van alle eyghene liefde, wille, ende vonnisse.

XII.
Sluyt neerstichlick dry dinghen.

1.	V herte, voor alle idele ghepeysenn.

[p. 69]

2.	V vijf sinnen, voor alle wellusten.
3.	Vwen mondt, voor alle onprofijtighe woorden.

XIII.
Peyst dickvvijls op dry dinghen.

1.	Op het eynde van v leuen, want de doodt by is.
2.	Op Godts oordeel, want dat seer strenghe is.
3.	Op de eewicheydt, want die oneyndelic is

XIV.
Vergheet dry dinghen.

1.	De iniurien, die v van andere ghedaen zijn: want d'uwe voor Godt veel meerder zijn.
2.	De ghenoechten ende troost van v voorgaende sinnelick leuen: want sy de soeticheyt des gheests gansch beletten.
3.	De tentatien, die v nu quellick vallen: want sy lichtelick hinderen, ende van de deucht vervremden.

XV.
Dry-voudich ghebedt vvordt altijdt verhoordt.

1.	Dat versoeckt dinghen, die ter salicheydt van noode zijn.
2.	Dat met leedtwesen onser sonden, ende vast betrouwen op de goedtheydt Godts gheschiet.
3.	Dat in de eenicheydt der verdiensten ende liefde Christi ghedaen wordt.

[p. 70]

XVI.
Bidt daghelicks om dry dinghen.

1.	Een oodtmoedich herte, sonder eyghensoeckelickheydt.
2.	Eene suyuere conscientie, sonder ghebreckelickheydt.
3.	Een vierighe affectie, sonder flauwicheydt.

XVII.
Zijt ghehoorsaem in dry manieren.

1.	Raschelick, sonder uyt te stellen.
2.	Blijdelick, sonder stuericheydt.
3.	Volkomelick, sonder yet achter te laten.

XVIII.
Zijt arm in dry manieren.

1.	Niet ghebruyckende noch hebbende als eyghen.
2.	Niet begheerende bouen uwen noodt.
3.	Niet beminnende van al dat ghy hebt oft ghebruyckt.

XIX.
Zijt reyn in dry manieren.

1.	Metter herten: want alle onreyne ghedachten, ende begheerten Gode mishaghen, ende sijne gratie verdrucken.
2.	Met de woorden: want alle oneerlicke redenen, onstichten ende dooden de siele soo

[p. 71]

	wel van de ghene diese met behaghen aenhoort, als van de ghene diese spreeckt.
3.	Met de wercken: want soodanighe oncuyscheydt onteert, ende schendt onse lichaemen, ende sielen, die nochtans in het heylich Doopsel levende tempelen Godts, ende leden van het gheestelick lichaem Christi gheworden zijn.

XX.
Dry vol-maeckte voor-beelden van reynicheydt.

1.	De heylighe Maechden, die Gode reynicheydt belooft hebbende, hunne trouwe met de martelie bevesticht hebben. Dese sullen wy na-volghen, de doodt verkiesende, voor eenighe onreynicheydt.
2.	De Enghelen Godts, die uyter naturen van alle corruptie suyver zijn. Dese sullen wy na-volghen, ons schroomende van alle occasien ende schijnselen der oneerbaerheydt.
3.	Godt selue, die alle volmaecktheydt der reynicheydt in hem besluyt. Hem sullen wy naer volghen, niet achterlatende, waer door wy de schoonheydt der deught konnen voorderen.

XXI.
Dry reghelen om vvel te spreken.

1.	Spreeckt kortelick, ende met luttel woorden.
2.	Spreeckt discretelick, ende met rijpe aendachten.
3.	Spreeckt sticht-baerlick, ende van

[p. 72]

deuchdelicke dinghen.

XXII.
Bevvaert v tonghe van dry dinghen.

1.	Van anders ghebreken te verhalen.
2.	Van iet teghen oft bouen de waerheydt te segghen.
3.	Van alle idele ende lichtveerdighe woorden.

XXIII.
Onder-recht gheerne dry persoonen.

1.	Die met v achter-klap willen spreken.
2.	Die oneerlicke woorden ghebruycken.
3.	Die v curieuselick onder-vraghen.

XXIV.
Ghebruyckt geerne dry woorden.

1.	Godt zy ghelooft.
2.	Het is mijn schuldt.
3.	Bidt voor my.

XXV.
Wacht v altijdt van dry dinghen.

1.	Van v seluen: want ghy uwes selfs meesten vijandt zijt.
2.	Van alle ghemeynschap ende vrijheydt met onghelijcke persoonen.
3.	Van v deel-achtich te maken ander liedens sonden, door raden, prijsen, behaghen, niet beletten, etc.

[p. 73]

XXVI.
Verschrickt v van dry af-gronden.

1.	Van den afgrondt der Godlicker wijsheydt ende wetentheydt: want al dat ghy peyst, spreeckt, doet, ende achterlaet hem kennelick is, om v te vonnissen.
2.	Van den afgrondt uwer kleynicheydt ende verworpentheydt: want ghy uyt v seluen niet en zijt, ende een vernielder aller goeder gauen ende gratien Godts.
3.	Van den afgrondt der sonden quaedtheydt ende hinderlickheydt: want sy uwe siele dooden, Godt versmaden, de eewighe salicheydt benemen, ende de eewighe maledictie onderworpen.

XXVII.
In tentatien peyst dry dinghen.

1.	Dat uwe vijanden niet meer en vermoghen, dan de lieflicke beschickinghe Godts toe en laet.
2.	Op de groote ende sekere hulpe Godts, die hy v belooft heeft, ende oock doet.
3.	Op het kort eynde van uwen strijdt: ende den eewighen loon.

XXVIII.
In alle teghen-spoedt doet dry dinghen.

1.	Danckt Godt.
2.	Verdraeght verduldichlick.
3.	Ver-eenight v lijden met Christi lijden.

[p. 74]

XXIX.
In alle voor-spoedt doet dry dinghen.

1.	Denckt dat ghy die niet weerdich en zijt.
2.	Vreest die te misbruycken.
3.	Arbeydt door die Godts eere te voorderen.

XXX.
In huys zijt altijdt

1.	Met eenich werck besich, ende wacht v van ledicheydt.
2.	Tot een ieghelick lieflick, ende wacht v van tweedrachticheydt.
3.	Alle d'andere ghedienstich, ende wacht v van stuericheydt.

XXXI.
Op de strate zijt altijdt

1.	Matich, in uwen ganck.
2.	Stichtbaer, in uwe manieren.
3.	Kort, in te letten, oft met andere te spreken.

XXXII.
In de Kercke zijt altijdt

1.	Ver-eenicht met Godt, sonder verstroytheydt.
2.	Vierich in v ghebedt, sonder te verflauwen.
3.	Oodtmoedich in v ghelaet, sonder v ghemack te soecken.

[p. 75]

XXXIII.
Draeght ouer v dry dinghen.

1.	Een Agnus Dei, met vast betrouwen.
2.	Het roosen Cransken, om daghelicks te ghebruycken.
3.	Het Heylich Euangelie van S. Jan, met groote eer-biedinghe.

XXXIV.
Hebt in huys dry dinghen.

1.	Een crucifix ende andere gheestelicke beelden.
2.	Goede, deuote, ende gheestelicke boecken.
3.	Ghewijdt water, keersse, ende palme.

XXXV.
Dry ghesvvoren vijanden der menschen salicheydt.

1.	Den duyuel, die uyt den hemel ghestooten is om sijne hooveerdicheydt.
2.	De weereldt, die Christus haet, om hare idelheydt: ende is als een net van sachte zijde, door-trocken met goudt ende siluer, daer den boosen vijandt de menschen mede ter hellen treckt.
3.	Het vleesch, dat den gheest verdruckt ende doodt, met sijne sinnelicke wellusticheydt: ende is als het aes, daer den duyuel de menschen mede bedrieght.

[p. 76]

XXXVI.
Suyuert v huys van dry dinghen.

1.	Van alle idele, superstitieuse, oneerbaere, kettersche, ende verboden boecken: want die 's duyuels quaedt saedt ende eyeren zijn: de welcke hy in v huys broedt, om dat te vullen met sonden, ende maledictie.
2.	Van oneerlicke beelden oft figuren: want die 's weerelts afgoden zijn, die sy verheft in uwe huysen, tot 's duyuels dienst: op dat Godts gratie daer gheene plaetse en soude hebben. Dese doet men sacrificien, als men in v huys die aensiet, ende met behaghen tot onsuyverheydt beweecht wordt.
3.	Van qualick ghemanierde, ende Goddeloose dienst-boden: want dese zijn instrumenten des vleeschs om een gheheel huys te ontsteken met den helschen brandt der onsuyuerheydt, ende alle ongodlickheydt.

XXXVII.
Hebt in v dryderhande herte.

1.	Een kinderlick herte, tot Godt: hem in alles gehoorsaemheydt bewijsende, ende in noodt tot hem met betrouwen vluchtende.
2.	Een moederlick herte, tot uwen naesten: hem in alles sijnen noodt door Christelick medelijden helpende.
3.	'T herte van eenen Rechter, tot v seluen: v scherpelick ondersoeckende ende straffende, eer dat v Godt om uwe sonden rechtveerdichlick verworpe.

[p. 77]

XXXVIII.
Sluyt v herte met dry sloten.

1.	Met de vreese Godts, als ghy bekoort wordt tot sonde.
2.	Met lijdtsaemheydt, als ghy bevochten wordt met teghenspoedt.
3.	Met oodtmoedicheydt, als ghy bestreden wordt met wereldts ghemack oft eere.

XXXIX.
Opent altijdt v herte met liefde aen dry gasten.

1.	Aen de Heylighe ende blinde ghehoorsaemheydt: om die te volbrenghen.
2.	Aen alle goede in-spraken, ende vermaninghen tot der deughdt: om die waer te nemen.
3.	Aen alle goede berispinghe, die v, oock sonder v schuldt, ende van vremde ghedaen worden, om v te verootmoedighen, ende in alles te beteren.

XL.
Ondersoeckt daghelicks uvve conscientie in dry manieren.

1.	Neerstichlick, op dat v niet verborghen en zy.
2.	Straffelick, op dat v namaels niet en besware.
3.	Beterlick, op dat v de doodt niet onghereedt en vinde.

[p. 78]

XLI.
Biecht elcke vveke

1.	Met behoorlicke volkomentheydt, niet achter-achterlatende.
2.	Met hertelicke droefheydt, gheene sonden beminnende.
3.	Met sekere beteringhe, Godts gratie wel waer-nemende.

XLII.
Ontfanght alle vveke het Heylich Sacrament

1.	Met grondelicke oodtmoedicheydt des herten.
2.	Met Enghelsche suyuerheydt der conscientie.
3.	Met brandende minne der affectie.

XLIII.
In alle uvve vvercken hebt Godt

1.	Altijdt voor uwe ooghen.
2.	Alleen voor v eynde.
3.	Besonderlick voor uwen loon.

XLIV.
Zijt Gode danckbaer in dry manieren.

1.	Met der herten.
2.	Met woorden.
3.	Met alle uwe wercken.

[p. 79]

XLV.
Dry reghelen der liefde.

1.	Bemint Godt bouen al.
2.	Bemindt uwen vriendt in Godt.
3.	Bemindt uwen vijandt om Godt.

XLVI.
Godt heeft ons bemint in dry manieren.

1.	Lieflick, onse nature aennemende.
2.	Wijselick, alle sonden ontgaende.
3.	Vromelick, de doodt voor ons steruende.

XLVII.
Wy moeten Godt beminnen op dry manieren.

1.	Lieflick, hem bouen al achtende.
2.	Wijselick, dat ons de wereldt, het vleesch, ende den duyuel niet en bedrieghe.
3.	Vromelick, dat wy door gheene teghenspoedt af en wijcken.

XLVIII.
Dry benedictien moeten vvy van Godt begheeren.

1.	Dat hy door sijne bermherticheydt ons altijdt voor-kome ende verwecke tot de deughdt.

[p. 80]

2.	Dat hy met sijne bijstandt ons altijdt voordere in de deughdt.
3.	Dat hy met sijne liefde ons volmake in alle deughdt.

XLIX.
Dry soorten van bouen-natuerlicke gratien Godts.

1.	De voor-komende gratie: die onsen wille voor komt, ende ons sonder onse verdiensten verweckt tot Godt.
2.	De mede-werckende gratie: die ons helpt, als wy ons begheuen tot Godt.
3.	De krachtighe gratie: die haer volmaecktheydt ons indruckt ende ver-eenight met Godt.

L.
Vraeght v seluen dickvvijls dry dinghen.

1.	Waer dat ghy zijt.
2.	Wat dat ghy doet.
3.	Waer dat ghy gaet.

LI.
Oeffent Christelicke vromicheydt in dry manieren.

1.	In uwe bedoruen nature, met alle haere passien ende ghebreken te versteruen.
2.	In alderhande verdriet, sieckten, ende vervolghinge met verduldicheyt te verdragen.
3.	In v ghestadichlick tot de opperste volmaecktheydt der deughden uwen roep betamende, te voorderen.

[p. 81]

LII.
Dry teeckenen van vvaerachtighe oodtmoedicheydt.

1.	Ons de verworpenste achten van alle menschen, ende ouer ons seluen schamen.
2.	Gheerne voor sulcks ghehouden, veracht, ende berispt zijn van andere.
3.	Onse schuldt altijdt bekennen, ende gheerne na eens anders berispinghe ons beteren.

LIII.
Dry trappen van vvaerachtighe oodtmoedicheydt.

1.	Ons gheheel ende in alles stellen onder onse Ouersten.
2.	Ons blijdelick voeghen onder ons ghelijcken.
3.	Ons gheerne gheuen onder de ghene die minder zijn dan wy.

LIV.
Dry teeckenen van vvaerachtighe vromicheydt in lijden.

1.	Godt dancken, in alle verdriet dat ons ouer-komt.
2.	Ghereedt wesen, om meer te lijden na Godts gheliefte.
3.	Blijde zijn, hoe langhe dat het oock moet gheduren.

[p. 82]

LV.
Dry teeckenen van oprechte deuotie.

1.	Soecken voor al, ende in alle dinghen Godts alder-meeste glorie.
2.	Ghedurichlick ons herte met Godt vereenight hebben.
3.	Godts alder-liefsten wille bouen alle dinghen smaken.

LVI.
Bidt Godt daghelicks voor dryderhande persoonen.

1.	Voor de ghene, die voor v bidden, oft v helpen tot uwe salicheydt.
2.	Voor de ghene, die hen in v ghebedt oyt bevolen hebben.
3.	Voor de ghene, voor de welcke ghy na consientie ghehouden zijt te bidden.

LVII.
Dry soorten van tranen vvorden verandert in troostelicken vvijn, ende sijn Gode seer aenghenaem.

1.	Tranen van leedt-wesen ouer onse sonden.
2.	Tranen van medelijden ouer de gheestelicke miserie onses naestens.
3.	Tranen van deuotie ende verlanghen na Godt.

[p. 83]

LVIII.
Dry middelen, om na sijnen roep te leuen.

1.	Acht uwen roep, als v van Godt beschickt, ende danckt Godt daghelicks voor den selven.
2.	Leest dickwijls uwe reghelen, ende bemint die, als den sekeren wech tot de salicheydt.
3.	Verweckt v daghelicks om die onberispelick te onderhouden, ende een ieghelick in deughden te behaghen.

LIX.
Volherdt altijdt in dry dinghen.

1.	In waken.
2.	In strijden.
3.	In verwinnen.

LX.
Houdt v vast aen dese dry dinghen.

1.	En verflaut nimmermeer in uwe gheestelicke oeffeninghen.
2.	En gheeft gheen ghehoor aen eenighe bekoringhe.
3.	Vernieut daghelicks, ende verwint, begheert ghy wel t'eynden.

[p. 84]

Slot van dese korte vveghen.

Kort leuen, strenghe rekeninghe, eewighe straffen.
Moeten ons, t'alle tijden, op ons seluen doen schaffen.