Rhetoricaal glossarium

[p. 234]

L

Labayen,

ww. Van labay (zie WNT i.v. Labaai (II).

Slempen, smullen (vg. kil.: labbaeyen. vetus. Epulari: & Parasitari en de bo i.v. Labaaie: Labaaien... Banken, tafelen). ‖ Somtyts met vrauwen / omden gheest te verfrayene Pleghic jnt stoue meest te labayene, everaert 287 [1529].

Labareelkin,

zn. Mogelijk verwant met labben, labberen, drinken, slorpen?

? ‖ Ghy (t.w. de Verloren Zoon) zult huer (t.w. van de waardin) liefste complyste // zyn; Want zou ziet zeer gherrene dusdanighe labareelkins Voor hare deelkins, Verl. Z. I, 1086 [1583].

Labbermuylen,

ww. Zie MNW i.v. Labbermulen.

Platte benaming voor kussen of een bepaalde wijze van kussen. ‖ Laedt ons deen dander labbermulen, Ende daer met vergeven alle ons slagen, Sacr.v.d.N. 1317 [3e kw. 15e e.]; Ick souwen eens vriendelijcken labbermuylen, Sp. d. M. 3522 [beg. 16e e.].

Labeurich, labuerich,

bn. Van labeuren.

1) Arbeidzaam, bezig. ‖ Soo orboorlijck als den landtman labuerich Int bouwen volduerich // is op de weerelt, Antw. Sp. R iij [1561]; Jck den rycken lansman / tot alle goet labuerich vut jonsten fauvuerich // tuwaerts in alder eerbaerheyt zoo willick nv gaen zayen, Taruwegraen 657 [1581]; Hebdy niet goet zaet ghezayt/met v hant labuerich in uwen acker vercuerich, ald. 801.

2) Vervuld, inz. van moeite, kommer. ‖ Tusschen Hemel ende Eerde / ziet men labuerich Menichte van Volcke zonder vermyden Deene jn vreuchden / dander jn lyden Duer dese victorye, everaert 131 [1525]; Laet my labeurich geenen troost falgeren, Vertroost mij doch, wilt versolaceren, Rederijkersged. 56, 2 [m. 16e e.?].

Labeuringhe, labueringhe,

zn. Van labeuren.

Arbeid, inspanning. ‖ 'Twort noch leuringhe Al haer labeuringhe, H.d.Am. M 8^v [m. 16e e.]; Dies leydick vast // stoot, duer groete labueringhe, Ontr. Rentm. 137 [1588?] (zie ook ald. 934).

Laboreerder,

zn. Van laboreren.

Werker; - constighe laboreerder, kunstenaar. ‖ Alle Constighe laboreerders behendich Wy nu meest achten, Haagsp. n i^v [1561].

Laboreus,

bn. Bijvorm van laborieus (vg. ofr. laboureusement voor laborieusement)?

Werkend. ‖ Laboreus leven (naam van een personage, gesteld t.o. ‘Heerlijck leven’), Haagsp. d iij [1561].

Laboriues,

bn. Ontleend aan ofr., fr. laborieux.

Moeizaam, zwaar. ‖ Peinst dat my dit pack te zwaerder wough, Ende dat hem dlast te laboriueser drough: Den rechten keest der consten heeft dat inne, cast., C. v. R. 250 [1548].

Laboureren,

ww. Ontleend aan ofr., fr. labourer; vg. WNT i.v. Laboreeren.

Bewerken. ‖ Welck herte dat ick doen quarteleerde In vier stucken, daer ick in laboureerde Vele twijfels, des hem droefheyt naecte, H.d.Am. V 3 [m. 16e e.].

Labuerder,

zn. Van labueren.

Arbeider. ‖ Ecclesiastici zeuene / daer staet ghescreuen Tot allen labuerders / wilt dit mercken ziet Versmaet gheen aerbeydelicke / wercken niet, everaert 509 [1533].

Labuerich,

bn., zie Labeurich.

Labueringhe,

zn., zie Labeuringhe.

Lacerte,

zn. Ontleend aan ofr. lacerte, lat. lacertus.

Spier. ‖ Dat lichame, welc men lijf ziet verweeruen, Es van diueersche leden, die God alle es voedigh. Te wetene, venen, arterien, neeruen, Lacerten, ende musculen, en maegd niet deeruen, cast., C. v. R. 217 [1548].

Lachaert,

zn. Van lachen.

Lacher. ‖ Ick Schaey ben de lachaerts punitie, Antw. Sp. Qqq iiij^v [1561].

Opm. De vorm lachert wordt aangetroffen bij hooft, zie WNT i.v. Lacher.

Lachterdeel,

zn. Uit lachteren (zie ald.) en deel, onder invloed van achterdeel.

Nadeel. ‖ Heb dyer eenighe lachterdeel aff ontfaen tes ons leet alsulcx ghewagen, Berv. Br., prol. 18 [ca 1520].

Lachteren,

ww. Zie MNW en WNT i.v.

Benadelen. ‖ Wye dat lachtert Hyements acker / of wynghaert bescaet Aerghert / ofte by beesten / bescaeden laet Die zal vanden besten / voor alle dynghen Van zyn acker ofte wynghaert jnt stede brynghen, everaert 510 [1533].

Opm. Verdam's opm. (in MNW i.v., inl.) over het ontbreken van deze bet. in onze taal, moet nu vervallen.

Lack,

bn. Zie MNW i.v. Lac, 3e art., WNT i.v. Lak (V).

[p. 235]

Krachteloos. ‖ Druckigh, ongheluckigh, ben ic ghebeedt, Vul anxt in my ghespreedt, op der minnen tack: Dies werdic puer lack, noit swaerder pack, cast., C. v. R. 147 [1548]; Ghendsche Maeght, ghy sit nu naect en lack... berooft van al u ghesinde, Pol. Ball. 202 [1581?].

Lackelic,

bn. Van lack, traag (zie MNW i.v. Lac, 4e art., bet. 2)?

Traag? ‖ Alzoo dan ghy leerlinghen, opsprutende wichten, Vvild ghy u hier in stichten, ind vroe niet lackelic, Ghy en hebd gheenderande ghereeder dichten, cast., C. v. R. 102 [1548].

Lackesnacken,

ww. Uit lacken (van lack, zie WNT i.v. Lak (I) en snacken, grauwen (zie WNT i.v. Snakken, bet. 7)?

Brutaal optreden, spreken; grauwen? ‖ Waenen comt hu / dit lackesnacken stout? Aldus en plocht ghy / te zyne niet, everaert 539 [1538?].

Laefcutte,

zn. Uit laven en cutte.

Die de vrouwen ‘laaft’, gerieft. ‖ Jan laefcutte (in een opsomming van diverse ‘Jannen’), Bruyne 1, 94 [2e h. 16e e.].

Laenekaert,

zn. Ontleend aan ofr. languart, kletser, babbelaar?

In de aanh. naar het schijnt sukkel, sul. ‖ Die hem / van zyn wyf verduwen laet Tes een laenekaert / of puer en Jan Bry, everaert 533 [1538?].

Laet,

bw. Zie MNW i.v. Late, 4e art., WNT i.v. Laat (I).

Eer ijet laet, weldra, spoedig (vg. mnl. eer iet lanc). ‖ (Reden) belooft haer noch, en dat eer ijet laet, Dat hijt an sal geven ons conincxs raet, Tcooren 64 [1565]; Ick gruw, datter coomen sal een placcaet, Oick eer ijet laet, ald. 338.

Laff,

zn. Zie WNT i.v. Laf (III).

Eig. vocht, nat, lafenis, in de aanh. iron.: dat helsche laff, helse straffen. ‖ Deese gierige wracken, met giericheijt deurwont, die sal ick noch met dat helsche laff // laven, Brouwersg. 326 [ca 1560].

Opm. Vg. 't heylige laff, geld, bij Erné, aant. op. Brouwersg. 326.

Laysele,

zn. Van layen.

Straling, gloed. ‖ Wellecomme licht vanden Heleghen Gheest. Goddelicke Spaercke / vierich laysele, everaert 160 [1523] (zie ook ald. 393 [1512]).

Laken,

ww. Gelegenheidsformatie naar het zn. laken?

Spannen, t.w. van een laken op een raam. ‖ Ghi waert die talder bitterste smaken smaecte want v licham zeerder dan laken laecte alsmen ande cruuce recte uwe leden teder ende cranck, de roovere 119 [3e kw. 15e e.].

Lamaey, lamaij,

zn. Zie WNT i.v. Lamaai.

Pleizier. ‖ Pir. en Th. 159 [1e kw. 16e e.]; H.d.Am. G 7 [m. 16e e.]; Antw. Sp. Yiij, m iiij^v [1561]; Dove Bitster 312 [ca1600].

- Ook in verkleinvorm: lammaeyken, ‖ Doesb. 240.

Lambroceren,

ww. Bijvorm van lambriceren, lambris(s)eren, vg. mnl. lambrosuere.

Lambrizeren. ‖ Camers bouen camers / hy niet en orboorde Gelambroceert / gestoffeert / met costelijckheyt overgoten, Zeven Sp. Bermh. I iiij [1591].

Lamen,

ww. Zie MNW en WNT i.v.

Ontzien, sparen (vg. schuerm. en corn.-vervl. i.v.). ‖ Leuv. Bijdr. 4, 298 [beg. 16e e.]; a. bijns 405 [ca 1540]; Trudo 3538 [ca 1550]; houwaert, Lusth. 4, 274 [1582-'83].

Lamenteirlic,

bw. Van lamenteren.

Jammerend, weeklagend. ‖ Brugghe een vrauwelicke personage... lamenteirlic sprekende, everaert 149 [1523] (toneelaanw.).

Lamheyle,

zn. Oorspr?.

Lichtzinnige vrouw? ‖ Gaepteylkens, lamheylkens, die Venus kint wieghen, Leuv. Bijdr. 4, 213 [beg. 16e e.].

Lammaeyen,

ww. Van lammaey (zie Lamaey).

Zich verheugen. ‖ O Goddinne Venus wilt my beraeyen, Doet myn herte lammaeyen, dat daer is belaeyen Met minnen, H.d.Am. Cc 4 [m. 16e e.].

Lammaeyken,

zn. Zie Lamaey.

Lammatie,

zn. Gevormd naar lammaeyen of lamaey?

Vreugde, pleizier? ‖ Naer dees eerdsche lammatie Droufheid zal dy ghenaken, cast., C.v.R., Schaeckberd t.o. blz. 224 [1548].

Lammentijcx,

bw. Vervorming van alantijcx (vg. halma: à l'antique... op zyn antyks)?

Op de manier der ouden? ‖ So ghelijcke noyt schildere of beeldere en versierde nieu noch lammentijcx, Smenschen gheest 213 [ca 1560?].

Lammeren,

ww. Van lammeer (zie WNT i.v. Lameer)?

Babbelen, kletsen (vg. kil.: laméren. Fabulari, confabulari, ineptè garrire, more mulierum). ‖ Allen haer voorstel is lueren en sueren, clappen, lammeren, van deen huys in dandere, Bruyne 1, 7 [2e h. 16e e.].

Lammertandeke(n),

zn. Uit lam en tandeke(n).

[p. 236]

Lekkerbek? ‖ Adieu alle quiste goeykens ende lammertandekens, de dene, Langhen Adieu 140 [1560].

Lamprase,

zn. Bijvorm van lamprei, soort vis, zie WNT i.v. Lamprei (II) en vg. lampraas als bijvorm van lamprei, konijntje, zie WNT i.v. Lampraas en Lamprei (I).

Lamprei. ‖ S.: Zij gaet boven alle revier vis die magh zijn. R.: Ist dan een lamprase? T.: Of ist een tonijn, Bijb. Tafelsp. 164 [beg. 17e e.?].

Lamptezugher,

zn. Uit lampte en zughen met -er.

In de aanh. naar het schijnt synoniem met kerckhuul, femelaar, overdreven vrome (zie WNT i.v. Kerkuil, bet. 2). ‖ Adieu joncker huulken gheseyt meester post Die gheen lamptezughers kerckhuuls gheluchten can, de dene, Langhen Adieu 204 [1560].

Lanckslippe,

zn. Uit lanck en slippe.

Spotnaam voor een geestelijke. ‖ Meynen die lanckslippen ons te verlasten, Ontr. Rentm. 774 [1588?].

*Landsaet,

zn. Naar het schijnt corrupt voor of volksetymol. vervorming van laudaet.

Luie of dwaze vrouw (zie MNW i.v. Laudate, WNT i.v. Laudaat). ‖ Is douwe quaet, fel, boos van levene, soo is de myn een landsaet sonder regement, Bruyne 1, 6 [2e h. 16e e.].

Landtjuweel,

zn. Zie MNW i.v. Lantjuweel, WNT i.v. Landjuweel.

Uitsl. rhet. is de toepassing op een rederijkersfeest, dat oorspronkelijk -althans tijdelijk - officieel gebonden was aan bepaalde regels en mogelijk tevens uitsl. tot Brabant was beperkt; later werd het woord ook gebruikt voor een rederijkersfeest in het algemeen. (Zie voorts G.J. Steenbergen, Het Landjuweel van de Rederijkers, Leuven z.j.). ‖ Daerom soudick raeyen / na mijn simpel aduijs / Datmen om den hoochsten prijs // van dit Landtjuweel / Sou een vraghe wtgheuen, Antw. Sp. p ij [1561]; Ghesloten is // met der landen raet / Datmer een Landt Juweel / aff sou maken, Haagsp. p ij [1561].

Langereuselijck,

bn. Van langereus (uit ofr., fr. langoureux).

Doende kwijnen. ‖ Ick bidde v...// Dat ghy om recreatie mynder zinnen. // Bedwelmt van ziecten langereuselijck // Eenen Tornoy wilt houwen joyeuselijck, H.d.Am. K 7 [m. 16e e.].

Langhage,

zn. Ontleend aan ofr., fr. langage.

In de aanh. geluid? ‖ Noynt en verdroot my de langhage van cloppene (obsceen). Huerlieder werck (t.w. van de kuipers) / en conste my noynt vervelen, everaert 467 [1e h. 16e e.].

Lant,

zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Land.

Lant vinden an enen, houvast, steun vinden bij iemand? ‖ Niemant sonder duecht en vint an haer (t.w. memorie) lant, Camp v.d. Doot 1125 [1493] (Vg. fr.: ‘Nulz sans vertu ne la verra’, waarop volgt ‘Qui memoire veoir vouldra...’, wat in de vert. luidt: ‘Dus die aen memorie soect onderstant...’).

Lantmeuken,

zn. Uit lant en meuken (van meu, meeuw).

Eig. bep. soort meeuw (zie de aanh. uit Nieuwe Werelt 3, 54a [1622] in WNT i.v. Land, Samenst. enz. in de bett. 1-3), in de aanh. schimpnaam voor een lichtzinnige of zedeloze (jonge) vrouw. ‖ Locspreukens, lantmeukens, die sotkens bedrieghen, Leuv. Bijdr. 4, 213 [beg. 16e e.].

Lantpol,

zn. Zie MNW i.v.

Boerenpummel (vg. kil.: land-pol. vetus. Rusticus: & Rustica). ‖ Ick woon hijer met eenen Crimpert Oom, De rijckste lantpol, dat weet ick vrij, Dije hijer op seven mijlen rontomme sij, Crimpert Oom 11 [eind 16e e.?].

Lantvrijer,

zn Uit lant en vrijer.

Boerenjongen. ‖ Faes Blincktant, Bouwen Schuerbier, Heijn Leechderm, drie lantvrijers, personages in Dove Bitster [ca 1600].

Lapaert,

zn. Van lapen.

Drinkebroer? Indien in de aanh. in tegenstelling tot hackellaert. is ook de bet. vleier, mooiprater (zie Lappaert) mogelijk. De bet. schooier, enz. (zie MNW i.v. Lapaert) past wel niet in het verband. ‖ Een uutgheloopen monck oft zelcken capaert Crijght nu wel een beelken, wie dat er me spot. Weer eest een hackellaert oft een lapaert, a. bijns, N.Ref. 171, d, 13 [1525].

Lappaert,

zn. Van lappen.

Vleier, mooiprater. ‖ E.W.: Watte treeken dorst hij vuytsteken / die vuyle snappaert men vint ter werlt geen arger clappaert noch snooder lappaert / in eenyge contreyen L.: Hij const soo duvelick smeeken en vleyen om hem te verleyen / const hij wonder talen, Red. en Nat. 777 [2e h. 16e e.].

Opm. Vg. Lapaert.

[p. 237]

Lappe,

zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Lap (I).

Te lappe scieten, ‘opdokken’, betalen? ‖ Wy wilden wel / van onser moeyte betaelt zyn. Sciet te lappe / zonder veil quellynghen, everaert 178 [1527].

Lapperdey,

zn. Verwant met het door schuerm. en de bo vermelde labbedei, labbedie, dat in bet. en vorming overeen zou komen met labbekak?

Sul; dwaas mens? ‖ Adieu alle lapperdeys van vreimden ordune, de dene, Langhen Adieu 111 [1560].

Larijcat,

zn. Uit larij, larie en cat.

Leegloopster of babbelkous. ‖ Dese larijcatten, die so mennighen onnutten clap // clappen, Brouwersg. 454 [ca 1560].

Lascijf,

bn. Ontleend aan ofr., fr. lascif, lat. lascivus.

Dartel, wulps. ‖ Al haer voordstel (t.w. van Venus) es luxuriues en lascijf, cast., C. v. R. 203 [1548].

Last,

zn. Zie MNW en WNT i.v.

1) Last maken, een lening sluiten, geld opnemen. ‖ Op versterffenisse te maken last, Leenhof 232 [na 1531]; Last maken... Op zijn kints ghedeelte, ald. 245.

2) In de aanh. bet. daer gheen ghenade last heeft van tijde naar het schijnt: daar geen tijd meer is voor genade. ‖ Ghaet vermalendijde Int eeuwich vier / daer gheen ghenade Last heeft van tijde, de roovere 285 [3e kw. 15e e.].

Lastage,

zn. Zie WNT i.v.

Last, inz. geldelijke last. ‖ Dus hebdij uw evennaasten belommerd, Bezet, bekommerd in grote lastage, Gepand en gerand t'uwer avantage, Roerende v. Meest Al 509 [1564?]; Groote lastage quelt ons beyegaer, Minnevaer 528 [1583].

Latiteeren,

ww. Ontleend aan ofr. latiter.

Zich verbergen, schuil gaan. ‖ Onder denselven schaepenvacht siet men den wolf noch latiteeren, reael, in Bijdr. v. Vad. Gesch. en Oudh., reeks 3, dl. 10, blz. 112 [1589].

Laudable,

bn., bw. Ontleend aan ofr. laudable.

Prijzenswaardig. ‖ Gentse Sp. 273 [1539]; H.d.Am. A 8^v [m. 16e e.]; Antw. Sp. G iiij, K iij, P iiij en pass. [1516]; Haagsp. i iiij^v, k iiij^v [1561].

Laudaetachtich,

bw. Van laudaet, luie of dwaze vrouw (zie MNW i.v. Laudate, WNT i.v. Laudaat).

Op de wijze van een ‘laudaet’. ‖ Int gaen is oock conste en eere gheleghen Die laudaetachtich gaen, sijn te misprijsen. Conste d.M. 80 [ca 1560].

Laudaten,

ww. Van laudaet, luie of dwaze vrouw (zie MNW i.v. Laudate, WNT i.v. Laudaat).

Zich gedragen als een ‘laudaet’. ‖ Van huyse tot huyse loopt zy laudaten, Leuv. Bijdr. 4, 326 [beg. 16e e.].

Laudatie,

zn. Zie MNW i.v. Laudacie.

Iets lofwaardigs. ‖ Elcken naem heeft bysonder gratie Bysonder gaue / bysonder laudatie, Antw. Sp. Ppp i^v [1561]; Sy (t.w. de rede) is een laudaty..., Die de Ziele reynicht, en jaecht de vlecken uyt, Springh-Ader M iiij [1613].

Lauderelic,

bn. Van lauderen.

Prijzenswaardig. ‖ Vvie saude verclaren, Suzannen mesbaren? Om dat zu haer reinicheit wilde bewaren Ieghen daude charen, welc vuer al es lauderelic, cast., C. v. R. 200 [1548].

Laukin,

zn. Oorspr.?

In de aanh. gebezigd ter aanduiding van een meisje (t.w. Thisbe die 't huis is ontsnapt om Pyramus te gaan ontmoeten). ‖ S'is zeggh'ic gaen troten / Al zouden verdroten / vrienden en maghen / Tlaukin is wech, cast., Pyr. D i^v [ca 1530].

Lavetter,

zn. Verwant met lavets(e), domme, luie vrouw (zie WNT i.v. Lavets).

Ellendige, nietswaardige, in de aanh. als ongunstige benaming voor een ketter.‖ Naectelijc sietmen u teghen den lavetter scrijven, a. bijns 177 [1548].

Lavijt,

zn. Verwant met lavets(e), domme, luie vrouw (zie WNT i.v. Lavets).

In de aanh. scheldnaam voor een lichtzinnig meisje. ‖ Do seyde die moeder: Wat lavijt sijde ghi, En u buxken weert groter dan u knien, Bierses 30 [2e h. 16e e.]

Leaele,

bn. Zie MNW i.v. Leael.

Trouw (vg. kil. 849: Leael / loyael. Fidelis, fidus). ‖ Ick blyve u leaele, Trudo 1526 [ca 1550].

Lec,

zn. Zie WNT i.v. Lek (VI).

Lekkers, inz. in wat lecx, iets lekkers. ‖ everaert 391 [1512], 225 [1528?]; Doesb. 259, 263 [vóór 1528]; Bijstier 137 [eind 16e e.?].

- Ook in verkleinvorm: lecxkin. ‖ Jc zoude ooc gheerne roeren myn becxkin / Knaghen een specxkin / Of andre lecxkin, cast., Pyr. C vj^v [ca 1530].

Leckerich,

bn. Zie MNW i.v.

Wellustig? ‖ Ghulsich, leckerich in oncuysheyt sy suechden, Katyvich, leckerich, in al haer generen, B.d.Scr. 14 [1539].

Leechaert,

zn. Zie Legaert.

[p. 238]

Leedsterygghe,

zn. Van leedster of - met dubbel suffix - rechtstreeks van leeden.

Leidster. ‖ Ic, Gheloove, en ben niet alleene een dueght, Maer leedsterygghe der dueghden en fondament, Gentse Sp. 256 [1539].

Leenjager,

zn. Uit leen en jager.

Ambtenaar bij een leenhof, die ontduikingen van het leenrecht moet opsporen. ‖ Wie zijn articulen kent in desen, Sonder gesommeert te zijne min dan eens Met waerschous brieven noch Leenjager gheens, Leenhof 786 [na 1531].

Leepachtich,

bn. Van leep (zie WNT i.v. Leep (I)?

Druipend, druiperig? ‖ Gheen beter (t.w. medicijn) om sulcke / die zyn zo leepachtich, everaert 200 [1528].

Leepaert, lepaert,

zn. Van leep (zie WNT i.v. Leep (II).

Deugniet, schurk, fielt (vg. kil.: leepaerd... Homo callidus). ‖ Schuyfman 173 [vóór 1504]; Doesb. 246, 247 [vóór 1528]; Meer Gheluck 315 [eind 16e e.?].

Leepelijc,

bw. Van leep (zie WNT i.v. Leep (II).

Sluw. ‖ Hij dede ons zoo leepelijc den leger ruijmen, Meer Gheluck 277 [eind 16e e.?].

Leerweerdich,

bn. Uit leer en weerdich. Het verband wekt de indruk van een gelegenheidsformatie (naar analogie van en in woordspeling met eerweerdich?).

Onderricht behoevend? ‖ Dus leerweerdich achtersienich heere Ons voortstel laet verachteren nimmermeere, Antw. Sp. Aaa ij [1561].

Leetheyt,

zn. Van leet.

Afkeer, haat, hatelijkheid. ‖ Om gheenderhande jonst noch leetheyt Die eenighe Vrouwe my in mach steken / Zoo en zal ick... myn reynicheyt niet breken, H.d. Am. N i^v [m. 16e e.].

Leetscyn,

zn. Uit leet en scyn. Of corrupt voor leetsyn.

Droefheid? Berouw? ‖ Neimpt huer jn gracien / ansiet huer leetscyn. Jc bidder vooren / met drouuen keere. Se zals huer wachten, everaert 49 [1512].

Leeuwich, leuwich,

bn., bw. Van leeuw.

Als een leeuw; sterk, krachtig; moedig, vol vertrouwen. ‖ Betrauwende leeuwich thuwaerts, de dene 11a [ca 1560]; Moedich leeuwich, ald. 155a; Ghelooft in my / ende dat van herten leuwich, Reyne M. 1114 [ca 1575?]; Ghelooft ende hopt / duer Christus victoorie // leuwich Te verwerfven by gratien / Gods gloorie // eeuwich, Verl. Z. II, 1022 [1583].

Opm. Nog bij vondel 1, 115.

Leffe,

zn. Zie WNT i.v. Lef (IV).

Babbelachtige of luie en domme vrouw (vg. kil.: Leffe. vetus. Mulier ineptè garrula; zie ook halma en schuerm. i.v. Lef). ‖ Zietse toch staen den hals moet sy breken, Ey vuyl leffe hoe ben ick met v bedroghen, H.d.Am. Y 7 [m. 16e e.].

Legaert, leechaert,

zn. Van leech, ledig.

Leegloper, luiaard (vg. kil.: Legaerd. Fland.J. ledigaerd / luyaerd. Otiosus, piger; zie ook de bo en schuerm. i.v. Leegaard). ‖ Dien legaert zal noch een galge beschijten, Rederijkersged. 45, 13 [m. 16e e.?]; Ghy leechaerts / zy moeten water drincken die zyn slauende Die voor v behooren te drincken den wijn, Zeven Sp. Bermh. E iiij [1591].

Legende,

zn. Zie MNW en WNT i.v.

1) Woord, gezegde, uitspraak. ‖ God gaf, god nam, was Sint Iobs legende, Doesb. 179 [vóór 1528].

2) Taak, plicht. ‖ Vlijtelijc windt u broodt, tes noodt, dits u legende, a. bijns, N.Ref. 342, e, 8 [beg. 16e e.].

Leyaert,

zn. Zie MNW i.v.

Luiaard. ‖ Si onderhouden mi met alle mijn leyaerden, B.d.Scr. 29 [1539].

Leyen,

ww. Cranen leyen, zie Crane.

Lemmer,

zn. Van lemmeren.

Gebrek, tekortkoming? ‖ Ghy en cunter ommers / gheen lemmer Jn thooghen Daer ghij de kerstenen / mede muecht verspreken, de roovere, Quicunque 667 [3e kw. 15e e.].

Lensch,

zn. Oorspr.?

Sukkel? ‖ Wat sy dij voor een loen // eij arme lensch (× mensch), M.Bedr. Hart 485 [1577].

Lepelleckere,

zn. Uit lepel en lecken met -ere.

Klaploper, tafelschuimer. ‖ Zijdy een schuympere (l. schuymere?) oft een lepelleckere, H.d.Am. V 1 [m. 16e e.].

Lerge,

bn. Ontleend aan ofr., fr. large?

Ruim? Uitsl. aangetroffen in conscientie lerge maken. ‖ (Luther) maect den volcke conscientie lerge, a. bijns 46 [1528]; (Luther) Die den menschen maeckt conscientie lerghe, ald. 121 [1548].

Lespere,

zn. Zie MNW i.v. Lisper(e).

Stotteraar. - Ick en ben gheen lespere, ik zeg het eerlijk, ronduit? ‖ Men vonter noyt twee die Vrouwen meer gheriefden // Dat dorve ick wel zegghen, ick en ben gheen lespere, H.d.Am. H 4^v [m. 16e e.].

Lessement,

zn. Ontleend aan ofr. laissement?

Indien hetzelfde als ofr. laissement,

[p. 239]

dan: (het) ophouden; in de aanh. wordt dit begrip echter reeds uitgedrukt door corten. Beschouwt men het verband als normatief (en niet corrupt), dan zou lessement gehijg kunnen betekenen. ‖ Hij hoorden dlessement der ademkens (t.w. der minnenden tijdens het liefdesspel / corten, St 2, 152 [vóór 1524].

Letselijck,

bn. Van letsen.

Hinderlijk? Pijnlijk? ‖ Ghy sult simpel als de duue / ende wys zyn Als serpenten vliende banden letselic zaen, everaert 354 [1531]; Wij zijn desolaet te deser contreye / Claghende deen dander ons letselijck grief, Antw. Sp. a ij [1561].

Letsen,

ww. Zie MNW i.v.

Vangen, (ver)strikken, in fig. zin (vg. lets, strik, WNT i.v. Lets, bet. 2)? ‖ Noyt Herte en mocht my alzoo gheletst zijn, H.d.Am. K 8^v [m. 16e e.].

Letsich,

bn. Van letsen.

Verlammend? Verstrikkend? ‖ Pieter duer der vreesen / jnzyncken letsich Was Christum alleene / jnden noot laetende, everaert 356 [1531].

Lettynghe,

zn. Van letten.

Lettynghe nemen op, letten op, aandacht schenken aan. ‖ Ooc al haddict onversweghen / neimpt hier vp lettynghe Sulc present en drouchghic niet, everaert 380 [1512].

Leugevinder,

zn. Uit leugen en vinden met -er.

Leugenaar (vg. Teuth.: loeghen stichter of vynder, fabulo, nugosus, enz.). ‖ Onschamel Clappaerts, end' Leugevinders, crul, Mont toe 35 [2e kw. 16e e.].

Leure, luere, loere,

zn. Zie WNT i.v. Leur (II).

- Te(r) leure comen, verloren, ten onder gaan (vg. teirl.: zeure(n) komt te leure, wie bedriegt, verliest toch). ‖ Aensiet Roboam in crachten crachtich Ende der Persen rijcke in machten machtich Tis al door twist ghecomen ter leure, Antw. Sp. Kk i^v [1561]; Wy mijnen raet (t.w. van Ledigheid) volcht die comt te loere, ald. Kk ij^v.

- Ter lueren staen, vergeefs moeite doen. ‖ Drijnckic, ofte, schijnckick, oft vvies ic bedriue, Vveder ic slape, of scriue, ic sta ter lueren (versta: het is alles vergeefs), cast., C. v. R. 147 [1548].

- Ter leure stellen, bedriegen (vg. kil.: Te lore stellen.... Frustrare, decipere). ‖ Swaerels ydel vrueght stelt mi nu ter luere, Gentse Sp. 81 [1539]; J.: Maer lieffken, tsal oock verwart houwen, En salt niet? D.: Jaet, bij mijnder trouwen! Wadt meendij dat ick u soude stellen ter leure? Luijstervinck 109 [2e h. 16e e.].

- Te leur stellen, verachten of verwaarlozen. ‖ Sy... stelden Godts gheboden heel te / leur, Rott. Sp. S vj [1561].

Leuren, lueren,

ww. Zie WNT i.v. Leuren (II).

Bedriegen. ‖ Nochtans moet hy hem selue lueren die van syn vrient syn viantt maect, St 2, 47 [vóór 1524]; Sij lueren, sij sueren, sij lappen, sij solen, a. bijns 37 [1528]; (Kooplieden) die met listen // leuren en bedrieghen / Laten wij wt ons Prologe vlieghen, Antw. Sp. m i [1561].

- Lueren en sueren (vg. kil.: Loren ende soren. Imponere alicui, fraudare aliquem). ‖ Allen haer voorstel is lueren en sueren, Bruyne 1, 7 [2e h. 16e e.].

- Noch lueren noch sueren. ‖ Hi en wiste van lappen, borgen noch liegen, Noch lueren noch sueren, Doesb. 172 [vóór 1528]. - Vg. ald. 219: ‖ ‘Elck leurt sulck seurt’.

- Leuren en lortsen. ‖ Met leuren en lortsen // gij elck een cont bedriegen, Bekeeringe Pauli 185 [ca 1550?].

- Seuren en leuren, zie Zeuren.

Opm. In de aanh. bet. lueren naar het schijnt schenden of bederven. ‖ (Ketters) luerende, schuerende, besmuerende U leere, a. bijns, N.Ref. 345, d, 12 [beg. 16e e.].

Leuringhe,

zn. Van leuren.

Leuringhe worden, vergeefs worden, Op niets uitlopen. ‖ Dies heb ick keuringhe 't wort noch leuringhe // Al haer labeuringhe, H.d.Am. M 8^v [m. 16e e.].

Leuwich,

bn., bw. Zie Leeuwich.

Leuwicheyt,

zn. Van leuwich (zie Leeuwich).

1) Kracht, sterkte? ‖ Wysheyt en sterckheyt vul alder leuwicheyt Zy onsen God, Verl. Z. II, toog na 1291 [1583].

2) Met leuwicheyt, uitdrukkelijk? ‖ Voor tghebedt bereedt u ziele met leuwicheyt, Vader Onse 141 [1577]; Noch stater met leuwicheyt: Als mochte een moeder haer selfs kindt verlaten, ald. 285; Ende Gods lof zinghen, zeght Davidt met leuwichede, ald. 969.

Levecuylen,

ww. Oorspr.?

Een zeker spel spelen, waarbij blijkens het verband in de aanh. althans één dobbelsteen werd gebruikt. ‖ Si leuecuylden sonder verseeren Drie daghen ende drie nachten met hem drien, smeken, Dwonder 187 [1511].

Leverslocker,

zn. Uit lever en slocken met -er.

Die zich ten koste van anderen ver-

[p. 240]

rijkt. ‖ O nijdeghe tJeghens / gods gracie strijdende Gram ghesinde / helsche berockers Verwoede ghulseghe / leuerslockers, de roovere, Quicunque 771 [3e kw. 15e e.].

Liberalich,

bn. Van liberael.

Royaal, onbekrompen; mild, goedertieren. ‖ Van haer incoopen / wesende liberalich, Antw. Sp. Eee iij [1561]; Onsen God ende Heere // vul goetheden liberalich, Judich 1426 [1577]; Den name Jhesus // goet ende liberalich, Taruwegraen 648 [1581]; Dies hy zynen gheest vp v doet rusten zeer liberalich, ald. 1569; Barmhertich willick wenden Myn ooghen van gratien / ende die zeer liberalich... Totten Verlooren Zoone, Verl.Z. II, 149 [1583].

Liberalijck, lijberaelijck,

bn. Van liberael.

Royaal, onbekrompen. ‖ Noijt lijberaelijcker gilde Diet stelt int wilde / van thienen van vieren. Hem en mach geen dinck ter werrelt verdieren, Well. Mensch 269 [2e kw. 16e e.]; Op dat wy... hem (t.w. God) altijt ontrent sijn Met loff / prijs / en danckbaerheyt liberalijck, Antw. Sp. T iiij [1561].

Libidineus,

bn. Ontleend aan ofr., fr. libidineux.

Wellustig, wulps. ‖ De luxurieuse Venus libidineus Wordt nu weer gheacht voor een Goddinne fameus, Haagsp. c ij [1561].

Libidinuesheid,

zn. Van libidinues.

Wellustigheid, wulpsheid. ‖ Venus vand luxurie, en libidinuesheid Als die haer vasthield an Priapus pack, cast., C. v. R. 203 [1548].

Licentie,

zn. Zie WNT i.v.

Vrijheid (van handelen). ‖ Dat meesters, duer haer praeeminentie Ghebruucken mueghen poetijcke licentie, cast., C. v. R. 57 [1548].

Lichaemich,

bn. Van lichaem.

Lichamelijk (vg. plant.: Lichamelick / lichamich / dat tot het lichaem behoort. Corporel, appartenant au corps. Corporalis vel corporeus). ‖ Gheen mans zaet... En mochte ten priesterlicken staet commen vry Die over hem hadde / eenich lichaemich ghebrec, everaert 433 [1e h. 16e e.].

Opm. Als bw. nog bij vondel 1, 117.

Lichtachtich,

bn. Van licht.

Lichtzinnig? ‖ Hy (t.w. Heynken de Luyere) was wat lichtachtich in allen zijn vermeten, in crul, Heynken 1 [ca 1540?].

Lichtghelayen,

zn. Uit licht en ghelayen.

Scheldnaam voor een duivel. ‖ L.: Wa, ghy lichtghelayen! B.: Wa, ghy lichte schuyte! Trudo 3466 [ca 1550].

Opm. Lichtgelaen was ook het devies van de kamer De Korenbloem te Ieper.

Lichtvat,

zn. Zie MNW i.v.

Oog. - Int lichtvat varen, in (of naar) de ogen vliegen (vg. plant.: Se jeter aux yeulx d'aucun, in oculos invadere). ‖ Ick soude hem lieuer int lichtvat varen Dan sij te mijnent souden comen snaren, v.d. dale, Stove 302 [1528].

Lichtvroylick,

bw. Uit licht en vroylick.

Dartel, vrolijk? ‖ Als elck lichtvroylick sprynght, de dene 272a [ca 1560].

Liefmoedelic,

bw. Uit lief en moedelic of moed met- (e)lic.

Vriendelijk, minzaam. ‖ Eenpaerlick si haer kinderen bevrijt, Liefmoedelic in een aerdich verstijuen, Doesb. 206 [vóór 1528].

Liefmoedich,

bn. Uit lief en moedich of moed met -ich.

Vriendelijk, minzaam; aantrekkelijk, beminnelijk. ‖ O claerste diuyne Scoon blynckende robyne / vul duechden liefmoedich, everaert 403 [1511]; Pyramus was t'een jonghe bloeyende rijs / Ende Thisbe d'andere / ghesint liefmoedich, cast., Pyr. A iiij [ca 1530].

Liefmondych,

bn. Uit lief en mond met -ych.

Heus, vriendelijk. ‖ Dies blyuic mespaeyt zonder apparencye, Duer tdaeruen van huer liefmondyghe tale, Gentse Ref. 124 [1539].

Lieftdrager,

zn. Uit lieft en dragen met -er.

Minnaar. ‖ Dus mach ic bi reden gewagen Dat Christus, dopperste lieftdrager sonder vertragen, Alder meest liefden getoont heeft ongesplet An ons, Adams kinderen, Doesb. 186 [vóór 1528].

Lieghelijck,

bn. Van lieghen.

Leugenachtig. ‖ Twelc (t.w. het huwelijk van Pyramus en Thisbe) beede ons namen Beletten / fraudeloos ende lieghelic, cast., Pyr. B viij [ca 1530]; Katyvich, leckerich, in al haer generen, Lieghelic, bedrieghelic, B.d.Scr. 14 [1539]; Tvleesch dat quelt / de duvel is stoockere maer beyde synse valsch en lieghelijck, Smenschen gheest 275 [ca 1560?].

Lijberaelijck,

bn. Zie Liberalijck.

Lijcken,

ww. Zie MNW i.v. Liken, 2e art.

Doden? ‖ Al zoudt men mij lijcken,

[p. 241]

Doodt steken met pijcken, Ic en zoude van mijnen lieve niet wijcken, a. bijns, N. Ref. 218, e, 15 [1526].

Opm. MNW i.v. Liken, WNT i.v. Lijk (I), Afl., geven uitsl. als bet.: ‘afleggen, in het doodshemd wikkelen’.

Lydelick,

bn. Zie MNW i.v. Lidelijc, le art., WNT i.v. Lijdelijk.

Pijnlijk. ‖ Maer dit voyage lydelick, vul schronden, Zalt langhe ghedueren? Gentse Sp. 102 [1539].

Lijfgaten,

zn. mv. Uit lijf en gat.

Eig. lichaamsopeningen (vg. billegaten?), in de aanh. gebezigd als krachtterm. ‖ Lijfgaten! of ic nu voor de poort zate, Zoo zoude ic weten alle de practijcken, crul, Dronckaert 28 [2e kw. 16e e.].

Lijnaedge,

zn. Zie Linaige.

Lijnen,

ww. Van lijn.

Eig. trekken en v.v. zich inspannen, streven naar? ‖ Al is Wonderlijck murmureren lijnende, (× pijnende) My inspiratie te gheven van Vrouwen, 't En baet gheen stouwen, H.d.Am. K 4 [m. 16e e.].

Lijt,

zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Lijd (I).

Loop, gang (vg. kil.: Lijd / lij de... meatus). ‖ Alzoo hebben alle zaken eenen lijt, cast., C. v. R. 38 [1548]; Eenen doorganck der schaduwen is t' smenschen lijt, houwaert, Vier Wterste 47 [1583].

Lijtentijt, lijtentijken,

zn. Uit lijd [van lijden, zie WNT i.v. Lijden (II)] den tijt, tijd.

Doeniet, beuzelaar (vg. kil.: lijd-dentijd. Homo ignauus, otiosus, tempus transigens ignavè; zie ook corn.-vervl. i.v. Lijd-den-tijd). ‖ Hoort ow ghi lijtentijkens en quackernellekens, Nyeuvont 123 [ca 1500]; Ick plach te prijsene alle lijtentijkens, St 2, 191 [vóór 1524]; Zijdy worden een... tijt-verlieserkin... Een lytentijt, cast., Pyr. A iij [ca 1530].

Lijven,

ww. Zie MNW i.v. Liven.

In de aanh. naar het schijnt het leven schenken. ‖ Die waerheyt alle ding gebiet Oordelen. veroordelen. lyven ontlyven Sonder die waerheyt ist niet geschiet, Huis v. Idelh. 947 [m. 16e e.].

Limborch,

zn. Contaminatie van limbus en voerborch?

In de aanh. naar het schijnt een benaming voor de hel. ‖ Daer (t.w. in de hel) es haer staecxsele onder sketenen gheraecxsele // met allen druckich jnt duustere Limborch gheheel ongheluckich, Reyne M. 686 [ca 1575?].

Lime,

zn. Ontleend aan ofr., fr. lime.

In de aanh. benaming van een litterair genre, blijkbaar hetzelfde als deffianche (zie ald.). ‖ Hier zuldy gaen lesen... Limen, of Deffianchen, cast., C. v. R. 221 [1548].

Limijne,

zn. Bijvorm van lemmene (zie MNW i.v. Lemmele)?

Lemmet? ‖ Men vreest dinghels zweert niet alderstercster (1. alderstercst) van limijnen Dat Dauids volc dede ter doot verdwijnen om dat sij god stoorden, St 2, 106 [vóór 1524].

Limitatie,

zn. Zie WNT i.v.

Voorschrift (vg. kil. 850: limitacie. Praescriptio, praescriptum)? Of bepaling, definitie? ‖ Een referein heedt anders te deser spacie Naer mijn limitatie gheimagineerd, cast., C. v. R. 53 [1548].

Limpen,

ww. Verwant met fr. lamper?

Overdadig eten of drinken (vg. de bo i.v. Limpen: In eene teug uitdrinken, binnenlappen, inslaan). ‖ Als een diet al / duer de kele dwynt Met scossen brossen / poyen limpen, everaert 535 [1538?].

Linaige, lijnaedge, linagie,

zn. Ontleend aan ofr., fr. lignage.

Stam (vg. kil. 850: Linagie. Genus, prosapia). ‖ So wel aen hem als aen sijn lijnaedge, Camp v.d. Doot 509 [1493]; Een Coninck (voorstaet) zijn Coninclijcke Linagie, Prochiaen 23 [ca 1540]; (Maria) Vut Dauids linagie, cast., C. v. R. 158 [1548].

Opm. Onduidelijk is de bet. op de volgende plaats: voortplanting, voortbestaan en dan ook bestaansmogelijkheid? ‖ Het aertrijck verdorret ouer al meestendeel Als den reghen van bouen niet en descendeert Jnsghelijcks oock als de coopman niet en floreert Verdwijnt al der ghemeynten linaige, Antw. Sp. Ss ij^v [1561].

Liniament,

zn. Ontleend aan ofr., fr. linéament, lat. lineamentum.

Substantie die de toekomstige vormen al enigszins vertoont? ‖ Melck en schume, ick zyn beghinsel (t.w. van de mens als embryo) houwe, Dan werdent liniamenten en die werden bloedigh Daer naer werdet vleesch, ende lichaem moedigh, cast., C. v. R. 216 [1548].

Lippeken, lipken,

zn. Zie WNT i.v. Lipke.

Philippusgulden. ‖ Twee lipkens Sallic hu quytte scelden vander scult, everaert 109 [1513] (zie ook ald. 110, 241); Ick maecke een lippeken wel van een rondeken, Smenschen gheest 621 [ca 1560?].

Lobben, lubben,

zn. Zie MNW i.v. Lobbe, WNT i.v. Lobben (I).

[p. 242]

Lobben, (lobbeken, lubben) lusen, vloyen, eig. de hond luizen, vlooien, in fig. toepassingen: a. geld aftroggelen, ontfutselen. ‖ O.: Maer dese broe[r]kins / vut dyueersche cloosters Alsse mette besaetse looppen achter straete Men bryntse tjeghen svolcx caritate Van simple ende mate / vut dyueersche husen. N.: Bedy zo cunnen zy / lobbekin lusen, everaert 148 [1523]; Doude kattinne wilt wel verstaen, Poochde lubben te lusen metten snatere, Doesb. 263 [vóór 1528]; Het Simmeken... contrefaict veel dijnghen in kercken, in clusen, Met loosheyt can 't zeer wel Lobbeken lusen, Pol. Ball. 25 [1566]; - in dez. bet. in de aanh. Curtsteert luysen. ‖ Maer Curtsteert, die ghylieden wel hebt gheluyst, Denckt my, wert noch door de Spingoels gewroken, Ned. Geschiedz. (uitg. d.J.v. Vloten) I, bl. 335 [na 1564]; - b. coire. ‖ Komt gaen wy dan derwaerts schoyen, Wy zullen hem zonder sperren te breken, Oft syn leet te wreken ‘leeren tournoyen, Syn ghereet verstroyen’ en lobbeken vloyen, H.d.Am. Cc 4^v [m. 16e e.].

Opm. Onduidelijk is de bet. in Antw. Sp. i iij^v: ‘L.: Helpt my sonder ghekijf // met haesten te peerde / Houdt voor my den spieghele van grooter weerde / Laet sien oft al recht staet op zijn ployen. E.: Suldy ghy my nu leeren den lobben vloyen Ick sou licht gaen schoyen // van hier met haesten snel.’

Locspreuken,

zn. Uit locken, lokken en spreuken (van spreu, spreeuw).

In de aanh. schimpnaam voor een lichtzinnige of zedeloze (jonge) vrouw. ‖ Locspreukens, lantmeukens, die sotkens bedrieghen, Leuv. Bijdr. 4, 213 [beg. 16e e.].

Lodderwincken,

ww. Uit lodder en wincken.

Verliefd toelonken (vg. lodderlachen, -lispen, -ogen)? ‖ Wat een melodye ist / So te lodderwincken dat lief liefs ooghen doet blincken, Zeven Sp. Bermh. O i^v [1591].

Loeghepeese,

zn. Zie Loghepeese.

Loeien,

ww. Zie MNW i.v. Loeyen, 3e art., WNT i.v. Loeien (I).

1) Huilen, wenen? ‖ Ich en hoorder niemant spreecken noch loeijen, Schuyfman 341 [vóór 1504].

2) Temen, zeuren. ‖ ('t Paard van Troje) Welck de Griecken stichten duer Calchas loeien, cast., C. v. R. 248 [1548] (hic? of verlangen, begeren?); Laet staen u loeyen, Of ghij sult u broeyen, // dat ghijt verstaet, Weer. Gheleerde 55 [1558].

Loeissel,

zn. Van loeien.

Geloei. ‖ Tghecrijsch als coeien / loeissel moest hy wten, cast., Bal. A 8 [1521].

Loelen,

ww. Zie MNW en WNT i.v.

Jokken, gekscheren. ‖ Dan seegtse Pantken / laet staen dijn loelen Du foolster mede, de roovere 398 [3e kw. 15e e.]; My dyncke ghy staet / om met my te loelene, everaert 390 [1511]; Hi wilder weer aen, si ghincker me loelen, Doesb. 267 [vóór 1528]; Ghy en zoudt met my niet loelen vry En jc my mochte by besceede weerren, everaert 540 [1538?].

Loelynghe,

zn. Van loelen.

Gekheid, jokkernij. ‖ Hy can wel spelen met den monde. Syn segghen en dynct me niet dan loelynghe, everaert 382 [1512].

Loen,

bw. Zie WNT i.v. Loen (I).

Op een onbehoorlijke, goddeloze wijze? ‖ Dit (t.w. ‘de godloosen en hebben geenen vrede’) heeft Christus tot syn jongers gesproken, // doen hyse versondt om den vrede te leeren; maer de godloose hebben sulcx gewroken // loen, Bruyne 3, 78 [1564].

Opm. Voor het gebruik van loen als bn. in de bet. lomp, dom, zie WNT i.v. Loen (I), Aanm.

Loer (I),

zn. Zie WNT i.v. Loer (III)?

Het beloeren, opsporen, vangen? ‖ Ghelijc den veughele naer tloer van ase snaect/Gheeren de ooghen Venus manieren wel, cast., Pyr. B vj [ca 1530].

Loer (II),

bn., bw. Zie Loerd.

Loerd, loer,

bn., bw. Zie WNT i.v. Loer (IV).

Zwaar, plomp, lomp. ‖ Tverslinden streckt hem buten maten, Och mensche wilt dese conditie laten, Want hier mede maect ghy dlijf loer en traghe, v.d. meulen, Ketiuigh. 96 [ca 1500]; Dan esser noch een boucxken huut reverentien Voor de buckvysteghen ende zom ruud plomp loer, de dene, Langhen Adieu 244 [1560]; Den Esel plompbeestich was loerd ende bot, de dene, Fab. 41 [1567]; (Wapenen) Al nieuwe gheschildert, niet loerde noch loor, Van Meester Christiaen, vaernewijck, Vl. Audtvr. 150 [1562].

Loerdelic,

bn. Van loerd.

Onhandig, lomp. ‖ Deen es appeert / dander loerdelic tjeghen Deene es bedect ende dander ongheveynst ghaet, everaert 238 [1526].

Opm. Als bw. reeds mnl., zie MNW i.v. Loerdelike.

Loere,

zn. Zie Leure.

[p. 243]

Loerman,

zn. Zie WNT i.v.

(Slechte) kaas (vg. kil.: Loer-man. Tyrotarichus; caseus salsus & inueteratus, vilis & rusticanus). ‖ Buyten der stadt moecht ghy wel luysen en vloyen En met v goute lancx den breederick schoyen Smicse / hoef / loerman / botten / nae de behoorte, Antw. Sp. Aaa iiij^v [1561].

Loesycke,

zn. Satirisch-parodiërende gelegenheidsformatie naar logycke (zie MNW i.v. Logike) van loes, loos?

Bedriegkunst; leerboek in de kunst van bedriegen? ‖ B.: Hoe heet uwen boeck, seght ghy malle maes? L.: En hy heet: ‘Der hoeverdyen practycken.’ B.: En den mynen: ‘Spytich leven’, tallen dycken. L.: En vendy noch nyet yet, dat ons mocht verfrayen? B.: Wa, neefken, ghenoech vuyter loesycken, Trudo 2531 [ca 1550].

Loff,

zn. Zie MNW i.v. Lof, 1e art., WNT i.v. Lof (I).

Vrijstelling; deze bet. heeft zich ontwikkeld uit die van verlof (zie WNT i.v. Lof (I), bet. 3). ‖ Wilt ghij van wercken nu heel hebben tloff? Goossen Taeijaert 137 [2e h. 16e e.?].

Lofwindich,

bn. Uit lof en wind met -ich.

Loffelijk, maar als wind verwaaiend? In de aanh. is lofwindich woort woord van lof, dat slechts wind is, niets tastbaars oplevert. ‖ Wat suldy ontfanghen Een lofwindich woort dat ghedreuen wert Met smenschen asen, Antw. Sp. Ooo i [1561].

Loghepeese, loeghepeese, loghenpese,

zn. Uit loghe, urine en pe(e)se.

Membrum virile. ‖ Die veerthienste (soort dronkaards) wil met vrouwen wesen: Dan schiedt hy metter loghenpesen, Leuv. Bijdr. 4, 346 [beg. 16e e.]; Hy scoot achternae mit die loeghepeese... Sciet ghi mitter loghepeesen naden rinck Sprac tvrouken, St 1, 15 [vóór 1524].

Loyaligh,

bn., bw. Van loyael.

Oprecht, waarachtig. ‖ Wt u zal my ryzen een leetsman loyaligh, Gentse Sp. 66 [1539]; Met deze troostelicke woorden zoete Troost nu elcanderen, zeght hy loyaligh, ald. 281.

Loyaligheyt,

zn. Van loyaligh of rechtstreeks van loyael.

Oprechtheid, waarachtigheid. ‖ Heere laet nu naer dijns woordts loyaligheyt Uwen dienaer in payze, Gentse Sp. 289 [1539].

Loyen,

ww. Oorspr.?

? ‖ Te Meenen daer zult ghy gheloyden cnol poyen, de dene, in Gulden Passer 25, blz. 333 [2e h. 16e e.].

Loyken,

zn. Van loy (zie WNT i.v. Looi (IV).

Den sanck van loyken doen singhen, afranselen. ‖ Neemt haestich en lichte // van hier uwen ghanck / Want ruerdy hem ane / dats teghen mynen danck / Oft ick doen v den sanck // van loyken singhen, Antw. Sp. k i^v [1561].

Lol,

zn. Zie WNT i.v. Lol (I).

Eentonig gezang (vg. kil.: Lol/lul. Ratio harmonica), gezeur. ‖ Hy comt weer voort / metten ouden lol, Zeven Sp. Bermh. S vij [1591].

Lonck,

zn. Zie WNT i.v. Lonk (I).

Op zijnen lonck(en) ligghen, op de loer liggen. ‖ Scylla, die altoos leet op haer loncken, ghistele, Ovid. Sendtbr. 85a [1559]; Wat dunckt v best / dat elck op zijnen lonck leydt / Oft dat wy hem tsamen wecken ten strijde? Haagsp. e iij [1561].

Loncken,

ww. Zie MNW en WNT i.v. Lonken.

Zien. ‖ Bey es ghuent niet myn sculdenaer die daer staet? My dyncke jaet / zo jc can loncken, everaert 106 [1513].

Longhergat,

zn. Zie MNW i.v.

Hart? ‖ B.: Mijn longhergat quackelt V.: Mijn buycxken crevelt, Sp. d. M. 1704 [beg. 16e e.]; Ick zal hem doorkerten ziet In syn longher-gat noch van quaden spijte, H.d.Am. V i^v [m. 16e e.]; Tjan! ick verandere. myn longherghat is vol vremdts gheschrieuwen, Charon 226 [1551]; Ick sal hem doot slaen off te minsten cruepelen Och sweetgaten hoe sal hem sijn longhergat popelen van vreese, Werelt bevechten 84 [2e h. 16e e.]; Och, mijn longergadt popelt mij van ancxt en vaere, Preecker 189 [2e h. 16e e.].

Opm. Ook in de bastaardvloek by gans longhergaeten (bijv. Trudo 3292) en de uitroep longergaten (bijv. Playerwater 381, aang. in MNW i.v. en Kackadoris 22, aang. in WNT i.v. Long, Samenst. enz.); vg. billegaeten, lijfgaten, schij[t]gaten, sweetgaten, tantgaten, vleyschgaten en zielgaten (zie boven Inl. blz. VIII n. 1).

Looden,

ww. Zie WNT i.v. Looden (II).

Peilen, onderzoeken, doorgronden. ‖ God heift ons wederomme gheboren gent In een levende hope, dit waerck wilt looden, Duer Christus verryzenesse vanden dooden, Gentse Sp. 95 [1539].

Loopen,

ww. Van cante loopen, zie Cant.

Loor,

bn. Zie WNT i.v. Loor (I).

Droevig, treurig (vg. kil.: Loor.

[p. 244]

Fland. Melancholicus, tristis, subtristis). ‖ Thert is ontstelt. Dul en confuys, Zeer loor op tvelt, Perplex in huys, cast., Lied. 58 [ca 1530]; Hoe ontrust, hoe ontvremdt, hoe loor... moght icze spreken, ic waer ghepaeyt, Gentse Ref. 161 [1539]; Als... hy hem loor vand, zonder const gheboren, cast., C. v. R. 3 [1548] (zie ook ald. 13, 89, 102, 211; op sommige plaatsen schijnt ‘traag, bot’ ook of beter te passen).

Looreit,

zn. Van loor.

Droefheid? Of traagheid? ‖ Ind spel schuud slapijnghe, ende veel ghetruers, Dat u niet en taste looreits betrapijnghe, cast., C. v. R. 60 [1548].

Looricheit,

zn. Van loorich of rechtstreeks van loor.

Droefheid, somberheid? ‖ Valt diligent, schuud sulcke desidie, Al tvolck werd moede van uwer looricheit, cast., C. v. R. 86 [1548].

Loot,

zn. Zie MNW i.v., 1e art., WNT i.v. Lood.

Te loode stellen, nauwkeurig onderzoeken (vg. Looden). ‖ Zo ne mach zoot blijcke Ongherechtich goet / niet Jn hemelrijcke Dus ghij cooplieden stelt hu werck te loode, de roovere, Quicunque 600 [3e kw. 15e e.].

Looterbollen,

ww. Uit looteren en bol.

Schudden, wiebelen met het hoofd. ‖ W.: Siet hem looterbollen. N.: Hij zal den bot vergallen, Tumelt hiër af, Tcalf v. W. 154 [eind 16e e.?].

Looveren,

ww. Van loover?

Verwekken, opwekken? ‖ Wat cracht des geloofs wert in my gheloovert, Als ghy Huychelaers met u schotelken staet en toovert? Tis doch al claer geltfeeste, al wat ghy doet, Prochiaen 2138 [ca 1540].

Lorsing,

zn. Zie Lortssinghe.

Lortsernye,

zn. Van lortsen.

Knoeierij, bedrog. ‖ Lortsernye sietmen goet cryghen / en saken woicker / diefte dobbelspeel schynen rijc maken, St 1, 215 [vóór 1524].

Lortssinghe, lorsing,

zn. Van lortsen.

Knoeierij, bedrog. ‖ Segdij dat Meest elc sijnde onder den hemele In sijn neringhe soect lortssinghe ende sueringhe, Nyeuvont 172 [ca 1500]; U vereeninge strect niet dan tot clagen, lorsing (versta: kopen zonder te betalen) en leeninge, coornhert, Rijckeman 498 [1550].

Lu,

bw.? Bijvorm van luid? (zie voor de vorm lui WNT i.v. Luid (II) sub bet. B, 1).

Krachtig? ‖ Tzal ons vromen / nu / tot baet komen / lu, Rott. Sp. P iij^v [1561].

Lubben,

zn. Zie Lobben.

Ludachtich,

bn. Van lude, luid.

Enigszins luidruchtig. ‖ Daer (t.w. in de schuur) sullen wy tsaemen vruecht oorbooren. Al zyn wy ludachtich / men salt niet hooren, everaert 171 [1527].

Ludtsen,

ww. Zie MNW i.v. Lutsen, 3e art., WNT i.v. Lutsen (II).

Op krediet kopen, borgen (vg. de bo en schuerm. i.v. Lutsen, 2e art.). ‖ Sonder ludtsen boorghen / wiert de weert betaelt, everaert 89 [1525].

Luegencappe,

zn. Uit luegen en cappe.

Leugenaar, kwaadspreker. ‖ Zij hebben tghesongen, om dat liefde sou slappen, Als onbedwongen valsche luegencappen, Die benijden altijt reyn jonste gemeynlijck, a. bijns, N.Ref. 143, d, 6 [beg. 16e e.].

Lueghenetap,

zn. Uit lueghene en tappen.

Leugenaar. ‖ Voorwaer ghy zyt een lueghenetap, everaert 454 [1530].

Lueghentapper,

zn. Uit lueghen en tappen met -er.

Leugenaar. ‖ Dye niet en acht op lueghentappers, de roovere 243 [3e kw. 15e e.].

Opm. Ook bij g. meurier, Colloques-Tsamencoutinghen E 4b.

Luerbeyre,

zn. Uit lueren, knoeien(?) en beyre, beer.

Scheldnaam voor een man. ‖ Neimpt hu vertreck Of stilt uwen gheck / wel lieue luerbeyre, everaert 454 [1530].

Luere,

zn. Zie Leure.

Lueren,

ww. Zie Leuren.

Luerken,

zn. Van luer (zie WNT i.v. Leur (I).

Deugniet. ‖ De bedriegherkins / ghaen nv met den luerkins, de roovere, Quicunque 776 [3e kw. 15e e.]; Twee gerechte luerkens, Trauwe 878 [1595].

Lueteren,

ww. Zie MNW i.v. Loteren, WNT i.v. Leuteren.

Lenen, borgen? ‖ Hebbic hedent tdeen / tdander ghebreict my moorghen Twelc jc lueteren boorghen / met scaemten groot Dicwylen moet, everaert 53 [1511].

Luferen,

ww. Zie Ghelufert.

Luffe,

zn. Bijvorm van paluffe (zie de bo i.v. Paluffen)? Zie voor het voorvoegsel pa- (bijv. in palul) Tijdschr. 66, blz. 41.

Scheldnaam voor een vrouw; nietswaardig schepsel (vg. wvl. paluffe, sukkelaarster)? ‖ Maect ons van dese luffe quijte, V. Vroede 744 [ca 1500].

[p. 245]

Luycwante,

zn. Uit luycken en wante.

Want, handschoen die om de pols sluit (vg. kil.: luyck-wante. Chirotheca rustica: manica coriacea, qua vtuntur rustici dumis, senticetis, aut sepibus praetendendis). ‖ Vilten schoenen / luycwanten/en plattynen, Die hebben nu weer haer landt ghecreghen, Leuv. Bijdr. 4, 336 [beg. 16e e.].

Luymken, luumkin,

zn. Van luym (zie WNT i.v. Luim (III).

Slaap(je). ‖ V.: Wy duycken aen tbedde. I.: Wy spelen tluymken, Sp. d. M. 3606 [beg. 16e e.]; Alsse gheten hebben / vander noene Looppense vp huer sellen / nemen een luumkin, everaert 148 [1523].

Luijsack,

zn. Zie MNW i.v. Luussac.

‘Luiszak’, in de aanh. als schimpnaam gebezigd (vg. kil.: Luys-sack. Pediculosus; vg. ook corn.-vervl.). ‖ H.: Wat meijndy ghij luijsack (lees of versta: luijssack, en wel niet luy-sack, zoals bij v.d. venne, aang. in WNT i.v. Lui (II), Samenst., enz.) F.: wat segt gij lecplateel, Berv. Br. 285 ]ca 1520].

Lumijt,

zn. Oorspr.?

Goede daad, verdienste? ‖ God loon u van u goede gunste tot mijnwaerts gedreven ick sal oock voor u bidden dat hij verbreijt u lumijten, Rijcken Wrecke 244 [1596?].

Lupe(n),

zn. Oorspr.?

Blijkens het verband naar het schijnt onverwachte, gelukkige gebeurtenis. ‖ Och, of Steven wiste van dese lupen Dat ons kalfken dus waere verresen. Helpe, wat bliër man zou hij weesen, Tcalf v. W. 330 [eind 16e e.].

Lusen, luysen,

ww. Lobben (lubben) lusen (luysen) zie Lobben.

Lustichaert,

zn. Van lustich?

Pretmaker? ‖ Een lustichaert een rustichaert ende een snellaert Die wraken de moort aen eenen roetaert, Doesb. 247 [vóór 1528].

Luter,

zn. Van lute.

Luitspeler. ‖ Moeselers sackebouters en veelders Principalijc mede herpers en luters, Camp v.d. Doot 1965 [1493]; Aerpenaers, Schalmeyers, Trompetters, Luters, cast., C. v. R. 245 [1548].

Lutsen,

ww. Zie MNW i.v., le art., WNT i.v. Lutsen (I).

Den elleboghe lutsen, dobbelen. ‖ Te min sult ghy lutsen Den elleboghe / onder goede ghesellen, everaert 137 [1528?]; Die delleboghe gheerne oyndt hebben ghelatst (l. ghelutst), de dene, Langhen Adieu 175 [1560] (hic?).

Luumkin,

zn. Zie Luymken.

Luutriestich,

bn. Uit luut, luid en *riesten (vanwaar riesteren ‘loopen, snellen, voortspoeden’ (de bo i.v.: vg. ook Loquela i.v. Rijsteren) of riestelen, ritselen, rammelen, (zie WNT i.v. Rijstelen) met -ich? Of corrupt voor luutrichtich, -ruchtich?

Drukteschoppend, lawaaierig? ‖ Sus sus crockezaet / ghy luutriestighen brakere, Taruwegraen 880 [1581].

Luwen,

ww. Wvl. vorm van luiden.

Luiden (vg. de bo i.v. Luwen). ‖ Men salder matten mede luwen, everaert 65 [1511].