Rhetoricaal glossarium

(1959)–J.J. Mak– rechtenstatus



[pagina 170]
G Ga-, zie ook Gha-.
Gabbaert, zn. Van gabben? Spotter, grappenmaker? ‖ Die niet en wil horen en dooch geen gabbaert, Doesb. 247 [vóór 1528].
Gaeyen, ww. Zie MNW en WNT i.v. Gaden. Paren, huwen. ‖ Coppen van mall / seer wel ghegaeyt Met Lijs roomeloose / mijn wijf seer stout en coene, Antw. Sp. Y i [1561].
Gaepsel, zn. Van gapen? Of corrupt voor gaepspel? Wat aangegaapt wordt, schouwspel. ‖ So souden wy der werelt een gaepsel zijn, Prochiaen 1916 [ca 1540] (vg. 1 Cor. 4 : 9).
Gaepteyle, zn. Uit gapen en teyle, teil. Scheldnaam voor een vrouw. ‖ Gaepteylkens, lamheylkens, die Venus kint wieghen, Leuv. Bijdr. 4, 213 [beg. 16e e.]; Gaepteylen / Laudaten / en sulcke blaren, Veeld. Gen. D. 157 [16e e.].
Gaerde, zn. Zie MNW i.v., 3e art., WNT i.v. Garde, 2e art. Hoede, wacht. ‖ Weest op uw gaert, Meest Al 881 [1559]; Houden goede wake/ende gaerde, Judich 728 [1577].
Gage, gagie, gaygie, zn. Zie MNW en WNT i.v. 1) Soldij. In de aanh. (met causatief aspect) onder zyn gage, in zijn dienst. ‖ De Beroerlicke Werelt / zonder ontbeerren Salt al nemen onder zyn gage, everaert 211 [1528?]. 2) Beloning, loon. ‖ Doesb. 194 [vóór 1528]; Leenhof 849 [na 1531]; B.d.Scr. 23 [1539]; a. bijns 252 [ca 1540]; cast., C. v. R. 218 [1548]; Antw. Sp. Ddd iiij^v, Qqq iij^v [1561]; Zeven Sp. Bermh. B iij [1591]. - In de aanh. in het mv.: inkomsten. ‖ Sonder haer (t.w. neeringhe) cesseren // des huysmans gagien, Antw. Sp. Ss i [1561]. - In de aanh.: rente. ‖ Ic leene tvolc gout, zelver om goe gage, Gentse Sp. 310 [1539]. 3) Stand (eig. wat iemand toekomt). ‖ Een Hertoch gebruyct oock zijn Vorstendoms ghewach, Een Grave, een Edelman, elck na zijn gagie, Prochiaen 25 [ca 1540].
Gailjaerdich, bn. Van gailjaert (zie MNW i.v. Galiaert). Vrolijk, lustig. ‖ Het hooft gailjaerdich, eel beoorringt en bepruijcket, Verm. Bruylofts-sp. 140 [beg. 17e e.].
Galactipote, zn. (Quasi) geleerde samenstelling uit gr. galact-, cas. obl. v. gala, melk en lat. potare, drinken? Melkdrinker? ‖ Adieu galactipoten al inden melck ghebroct, de dene, Langhen Adieu 283 [ca 1560].
Gambade, zn. Ontleend aan ofr., fr. gambade. Dolle sprong? ‖ Zy (t.w. doude caters) mueghen een gambade maken, Een faus samblant, het schijnt dat zy loeyen, Gentse Sp. 236 [1539].
Ganc, zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Gang, 1e art. Metten ganghe, terstond. ‖ a. bijns, N.Ref. 168, d, 2 [1525]; cast., C. v. R. 58 [1548]; coornhert, Rijckeman 1306 [1550]; H.d. Am. Dd 8^v [m. 16e e.]; Meester Hoon 24 [ca 1600?]. - In dez. bet. mitter gangen, metter ganck. ‖ S. Stadt 863 [ca 1535]; coornhert, Lief en Leedt 1201 [1567]. Opm. Dez. bet. wellicht in een of meer der aanhh. in MNW i.v. Ganc, sub bet. 5) i.p.v. ‘op hetzelfde oogenblik, onderwijl, intusschen’, zoals daar wordt opgegeven. - Het te ganghe hebben, het naar zijn zin, voorspoed hebben. ‖ Ziet, Quaden Raet, wij hebbent hier te ganghe, V. Vroede 678 [eind 15e e.]; Die twee hebbent te gange, Pir. en Th. 354 [1e kw. 16e e.?].
Gancsaem, bn. Van ganc of gangen. Begaanbaar? ‖ Die rechte straet (is) niet gancsaem Voor edele herten, vuyrich, begeerlic en moedich, coornhert, Lief en Leedt 240 [1567].
Gantelet, zn. Ontleend aan ofr., fr. gantelet. IJzeren handschoen. ‖ Die ganteletten bloot // guls[i]chyt bedien, Trauwe 1404 [1595?].
Gantois, zn. Ontleend aan ofr. Gantois (in de bet. ‘Gentenaar’ niet opgetekend) of op franse wijze gevormd van Gant (= Gand, Gent)? Gentenaar? ‖ Menich Vlamijnc / menich westcanter / menich Gantois, cast., Bal. A 4 [1521].
Gapaert, zn. Van gapen. Komische benaming voor hoofd? - Sijnen gapaert laten, zijn leven verliezen? ‖ Een slechtaert een foolaert ende een scrapaert Ende een drogaert lietender hueren gapaert, Doesb. 246 [vóór 1528].
Gapen, ww. Zie MNW en WNT i.v. Spreken, gewag maken. ‖ De vijf stee-
[pagina 171]
nen daer ick eerst af gaepte Zyn zy, die Dauid in de Beke raepte, cast., C. v. R. 237 [1548].
Garandeiren, ww. Ontleend aan ofr. *garander (een mogelijke vorm naast garandir en garanter). Voldoen aan, genoegdoen? (vg. kil.: gaerandéren. j.j. waeranderen. ‖ Dit wert u ghetooght al claer in figuere, Hoe Gods bermhertigheyt, tzondaers hopen, Heift des menschen zaligheyt belopen... Ende der rechtvaerdigheyt principale Ghegarandeirt in haer stic te male, Gentse Sp. 302 [1539].
Gardijnmetten, zn. Zie MNW i.v. Gordijnmette, WNT i.v. Gordijnmetten. Gardijnmetten lesen, ruzie maken. ‖ Daermen smorghens gardijn metten leest ende alle den dach verwerde ghetijden... ist niet een helle op aertrijke, St 2, 148 [vóór 1524].
Gareel, zn. Fig. toepassing van gareel, halsjuk lijkt niet waarschijnlijk. Wellicht corrupt voor garneel, garnaal? Scheldnaam voor een duivel. ‖ Swyt, ghy helsghe gareel! Trudo 2169 [ca 1550].
Garen, zn. Zie MNW i.v. Gaern, WNT i.v. Net. - Vuijt sijnen garen springhen, onwijs worden? ‖ Hoe suldij vuijt uwen garen springhen, Berv. Br. 276 [ca 1520?].
Garrich, bn. Corrupt voor *garsich, grasich, welig? Welig? ‖ Alle boomen staen lustich en groene, De velden verchiert met garregen spruyten, Leuv. Bijdr. 4, 239 [beg. 16e e.].
Gastelijck, bw. Van gast. Herbergzaam, gastvrij (vg. Hwb. i.v.). ‖ Dat saet van Abraham heeft hem niet gekent En hebben hem niet by haer genomen gastelijck, Zeven Sp. Bermh. G viij^v [1591].
Gasthuyspluyme, zn. Uit gasthuys en pluyme. Spottende benaming voor een bewoner van een gasthuis, d.i. armhuis? ‖ Hadieu, gasthuyspluyme, Trudo 2183 [ca 1550].
Gastich, bw. Van gast. Vijandelijk; wreedaardig? ‖ Ghy werdt ongheluckich // in al dat ghy verhandelt daer by oorlooghe uut uwen lande gheiaecht // gastich ende met dieren tyt // werdy gheplaecht // lastich, Vader Onse 923 [1577].
Gastigheyt, zn. Van gast. Gast. ‖ Waer ic daer gasticheyt, hoe zoudic smullen En van die maeltijt mijn buucxkin op vullen, Gentse Sp. 168 [1539].
Gastweerder, zn. Uit gast en weerder, waerder, bewaker, opzichter. Of uit gast en weerden (of weren), waerden (of waren) met -er. Gastenverzorger? ‖ Laet my doch dispensier / oft yet wesen / gastweerder / oft ten minsten Procuratere, Antw. Sp. n iij [1561].
Gaudacie, zn. Van gauderen. Vreugde. ‖ Tworter vul gaudacien. Dat hooric wel an hu ghewaghen, everaert 159 [1523]; Cost te doene / ende cleene gaudacie, ald. 246 [1530].
Gaudeamus, gaudiamus, zn. Ontleend aan lat. gaudeamus (van gaudere, zich verheugen). Vreugde; genot. ‖ Et worter al gaudiamus kallekin Alzoo wel jnde kercke als jnde kueckene, everaert 159 [1523]; Hoe heet dit (t.w. dit gerecht, deze schotel), habeamus en rapiamus, Ende dits date, dits requiem, ende dit gaudeanius (1. gaudeamus), B.d. Scr. 31 [1539]; Gaudiamus volcht requiem t'allen tijen, H.d.Am. F 1^v [m. 16e e.].
Gauderen, ww. Ontleend aan ofr. gauder of lat. gaudere. 1) Zich verheugen, genieten. ‖ Lucifer, ghij sult noch wel gauderen: Wij sullense (t.w. de dwaze maagden) alle zo sceerpelic angaen, Dat ghijse noch wel zult ontfaen, V. Vroede 514 [eind 15e e.] (ook de bet. 2) kan hier van toepassing zijn); En gaudeert toch niet in zijn loose sallatie (1. fallatie), Prochiaen 703 [ca 1540]; Spiegheld u an tselue, neemd hier an meerck, Die met elck anderen te samen gauderen, cast., C. v. R. 86 [1548]; Hy sal vrolijck boeleren / Wellustich gauderen// en den gheest verfraeyen, Haagsp. c i^v [1561]; Wil ick recreeren // oft vrolijck gauderen Dan compt my turberen // een ander swaer gheraes, ald. d iij. 2) Voordeel hebben, gedijen; evenzo in 't ofr. ‘jouir, profiter de’ (godefroy) en in 't mlat. ‘frui, potiri’ (ducange). ‖ Sij gauderender tsomplecken off, diet souden verbien, Brouwersg. 348 [ca 1560]; Des lants weluaert / gaudeert daer by perfect (t.w. bij rechtvaardigheid), Antw. Sp. Eee iij^v [1561]; Deur zijn rechtueerdicheyt moest al gauderen Midts dat hy (t.w. Jakob) Godt behaechde door zijn ootmoet / So sachmen beesten en vee multipliceren, ald. h i^v.
Gaudiamus, zn. Zie Gaudeamus.
Gaudweerdich, bn. Uit gaud, goud en weerde met -ich. Edel? ‖ Dus dan, ghy gaudweerdighe baroenen Hoord mijn sermoenen, cast., C. v. R. 14 [1548].

[pagina 172]
Ge-, zie ook Ghe-.
Geaspereert, bn. Volt. deelw. van *aspereren? Of rechtstreeks naar ofr. diaspre, diaspré (waarin di is opgevat als lidw.?), gebloemde zijde (godefroy i.v.)? Met bloemen versierd? ‖ Hij drouch een blasoen geaspereert wel verstaet Gecoluert sonder kennisse inde instancie, Camp v.d. Doot 1708 [1493] (De franse tekst luidt: ‘Portant vng blason dyapre De couleurs de mescongnoissance’); Aende blasoenen wiltse (t.w. de wapenen) bereeden Van gelooue vol goet gepeys gheuseert Sij moeten zijn ientelijc gheaspereert, ald. 2270 (De franse tekst luidt: ‘Celles sont a les blasonner De foy et de bonnes pensees Et douient estre dyaprees’).
Gebeen, zn. Zie Ghebeen.
Gebiert, bn. Van bier. Met bier gevuld (vg. bebierd in dez. bet. in MNW en WNT). ‖ Berv. Br. 91 [ca 1520?]; cast., Pyr. C vij [ca 1530]; Sotslach 88 [ca 1550].
Gebit (I), zn. Zie MNW en WNT i.v. Eig. toom; in de aanhh. (met consecutief aspect) kwelling, marteling. ‖ Sonder verwit wil ick v vuyt dit gebit // brengen, Deenv, Mensch 658 [2e h. 16e e.]; Ick sal hem soo treffen met sulcke gebitten dat hij doer mijn geweer sal crijgen gevoel, ald. 901.
Gebit (II), zn. Oorspr.? In de aanh. naar het schijnt kind of geslacht. ‖ Hoe (versta: zoals) die propheeten van hem getuijgen sal hij over Jacops gebitten een coninck sijn en heerlick sijn geseeten, Geb. Joh. Bapt. 678 [1578].
Geblaeck, zn. Van blaken. Het blaken, branden; in de aanh. naar het schijnt narigheid, ellende. ‖ Gaet, gaet, ghy blyft int geblaeck bloet; U naeckt verdriet, al dunckent u nu ten dagen niet, Br. Willeken 168 [1565?].
Gebont, bn. Van bont. In bont gekleed. ‖ Leuv. Bijdr. 4, 247 [beg. 16e e.]; everaert 137 [1528]; Bruyne 1, 88 [2e h. 16e e.]; Antw. Sp. m i [1561].
Gebreck, zn. Zie Ghebreck.
Gebroeckillet, bn. Van broeckille, een soort broek (zie WNT i.v. Broekille). Voorzien van, gehuld in een broekille. ‖ Parysche moorders, moest men u oock hier sien met groote buycken op een gebroeckillet gat? Bruyne 2, 56 [1583].
Gecaff, zn. Van caff, kaf. Kaf. ‖ Van dat gecaff // dot ende van deese rode aert maecten hij een aff//godt, Gr. Hel 1049 [ca 1564).
Geckaert, zn. Van gecken. Spotter, zot(vg. kil.: ghecker/gheckaerd. Derisor, irrisor, cauillator). ‖ Een rimpelaert sprac: siet toe elck geckaert, Doesb. 247 [vóór 1528].
Gecker, gheckere, zn. Van gecken. Nar, zot (vg. kil.: ghecker / gheckaerd. Derisor, irrisor, cauillator). ‖ Swijcht ghy gheckere, En ghy beroemere, H.d.Am. L 7^v [m. 16e e.]; Noijt mijn daghen ic zulck enen gecker // vand. Bijstier 225 [eind 16e e.].
Geclam, zn. Van clammen (zie WNT i.v. Klammen (IV). Gekibbel, getwist (vg. boekenoogen), in de aanh. tegenstribbeling. ‖ Goodts ordonnancij men sonder geclam behoort te volbrengen als abraham, Geb. Joh. Bapt. 958 [1578].
Geclens, zn. Van clensen, cleinsen, zeven, ziften? ? ‘Afval’ (erné). ‖ Ick (t.w. de wachter Verdoemenis) sal waecken soo lang als Godt leven // sal ende anders niet geven // sal, dan een arm geclens, Gr. Hel 655 [ca 1564].
Gecrac, ghekrack, zn. Zie MNW i.v. 1) Drukte, praatjes. ‖ L.: Daer moesti heenen. B.: Wy, meester? L.: Ja, sonder gecrac, Sev. Bl. 1012 [ca 1450]. 2) (Afschuwelijk) gedoe? ‖ Alzulck ghekrack en hoorde ghy noyt, Fenijnich black listich doorployt, Wort uytgheroyt, H.d.Am. K 4^v [m. 16e e.].
Gecrij, ghecry, zn. Zie MNW i.v. Gecri. 1) Verdriet, narigheid, ellende? ‖ O wy Noyt sulck gecry // dat aldus sy, Sp. d. M. 1740 [beg. 16e e.]; t Verleyen van waen brengt my in dit duyvelsch gecrij (versta: de hel), coornhert, Rijckeman 1424 [1550]; V quaet bescheyt brengter mennich int ghecry, M.Bedr. Hart 648 [1577]. - In de aanhh. rampzalige toestand? ‖ Adams groote ouerhoorichede Was wortele ende maeckte ons leydts ghecry, de roovere 308 [3e kw. 15e e.]; Druckich ghecry, B.d.Scr. 444 [1539]. 2) Betekenis, macht, invloed? ‖ Gheen vrou ter werlt en heeft in my sulc gecrij, St 1, 57 [vóór 1524].
Gedelibereert, bn. Van delibereren. Beraden, besloten? ‖ Heeft hij int eerste geen borge gestatueert Of dat sij niet anders en sijn gedelibereert, Camp v.d. Doot 2222 [1493]; Dus suldi v thoonen als een wt ghelesen Ridder die ghedelibereert
[pagina 173]
is te beslechten En voer zijnen sceppere al te beuechten, ald. 2463.
Gedeune, gheduene, zn. Zie WNT i.v. Gedoen, 2e art. 1) Gedoe. ‖ (Christus) Die u verlost heift wt zondigh gheduene, Gentse Sp. 230 [1539]. - Doorgaans slechts dienend ter omschrijving: tslijdens gheduene, het lijden, de roovere 158 [3e kw. 15e e.]; - binnen desen gheduene, hier (of thans?), everaert 25 [1509], 492 [1e h. 16e e.]; - tallen gheduene, overal, everaert 38 [1512], 295 [1529], 352 [1531]; - sweerels gheduene, de wereld, everaert 306 [1529] (vg. sweerels gheduente, everaert 466 [1e h. 16e e.]); - ten helschen gheduene, in de hel, Reyne M. 838 [ca 1575?]. 2) Pleizier, vermaak (in ongunstige zin). ‖ Dierick... Is soo met Venus zade verblent / Dat hy al rasende loopt ten gheduene, Sp. d. M. 1308 [beg. 16e e.]. - Een vraukin vanden gheduene, een meisje van pleizier, vrouw van lichte zeden, publieke vrouw? ‖ Hoorende Doof gheabituweirt als een vraukin vanden gheduene, everaert 502 [1533].
Gedienstelyck, bn. Van dienst(elyck). Gedienstig, dienstwillig? Of waard gediend te worden? ‖ Oorloff, gedienstelycke edel princersse, Bruyne 3, 13 [2e h. 16e e.].
Gedoctrineert, bn. Van doctryne. Onderlegd, onderricht. ‖ Al waric... Ghelijc Ieronimus Augustinus gedoctrineert, Doesb. 204 [vóór 1528].
Gedoocheyt, zn. Van gedooch. 1) Lijden, kwelling, pijn? ‖ (Begheerte van hoocheden:) Wy zijn twee discipulen / (Vreese voor schande:) Onder Venus schoolken: Ghestelt den minnaers tot ghedoocheden, Sp. d. M. 455 [beg. 16e e.]. 2) Geduld, toegevendheid? ‖ Waerom (alle clercken)... mij (t.w. Quaet Gelove) continueeren // met alle gedoocheijt, Om datse blijven souwen in haer hoocheijt, Well. Mensch 211 [2e kw. 16e e.].
Geduchtelijck, bn. Van geducht. Vreselijk, afschuwelijk. ‖ 'Tgeduchtelijck gepeys, dat my hout duchtich, H.d. Am. I 8 [m. 16e e.].
Geduerlijck, gheduerelick, bw. Zie MNW i.v. Geduurlike. Voortdurend, bestendig. ‖ Daer ic u alleene minne zoo puerlijk En zoo geduerlijck, a. bijns, N. Ref. 154, e, 9 [1525]; Als kindt natuerelick // v schinckende favuerelick desen dranck gheduerelick, Taruwegraen 1143 [1581]; Doet dat gheduerelick Uut goeder liefden puerelick, Verl. Z. II, 902 [1583].
Geengient, gheengient, geingient, gheingient, ghengient, gegient, ingient, angient, bn. Zie MNW i.v. 1) Goed, wijs, voortreffelijk, heerlijk (vaak slechts als epith. ornans). ‖ Wilt ghy Domnacie van Goede / thuwer avantage In sweerels passage / als de gheengiende So moet ghy noch eenen hebben te vriende, everaert 58 [1511]; De ghejngienste Es den meinsche / jn zyn vichtichste jaer Van memorie / ende kennesse claer Om goet ende quaet / te ondersceedene, ald. 528 [1534]; Doende sinen intre, met dese maecht gheengient, ghistele, Ter. Eun. 39 [1555]; Lief u te dienen is my 'tghesienste / Ghy zijt de angienste // in myn hert bepeerelt, Rott. Sp. L i [1561]; Selfs gerechticheyt off eygen verdienste tbequaemste en tingienste boven alle cruyden, M. Bedr. Hart 455 [1577]; Metten viere verbrant te sijn van v justicij gejugient (l. geingient), Werelt bevechten 280 [2e h. 16e e.). 2) Van zulk een geest, aard, aanleg of gezindheid als de voorafgaande bep. uitdrukt. ‖ Amoreus gheengienste, B.d.Scr. 6 [1539]; - broosch gheengient, a. bijns 406 [ca 1540]; - clouck ghengient, Luerifers 29 [eind 16e e.?]; - constich gheengient, Antw. Sp. Q i^v [1561]; - dwazelic ingient, V. Vroede 733 [eind 15e e.]; - ionstich geengient, ghistele, Ter. Haec. 33 [1555]; - netste gegienste, Well. Mensch 544 [2e kw. 16e e.]; - scherp geengient, Dal s. Wederk. 681 [eind 15e e.?]; - subtijl gheingiend, cast., C. v. R. 219 [1548]; - wijs g(h)engient, everaert 100 [1525] (= wijs van geest), Gentse Sp. 90 [1539] (= wijs bedacht); - als (den) wyse gheingienste, H. Sacr. 149 [1571], Verl. Z. I, 289, II, 92 [1583]; - zondich gheingient, Verl. Z. I, 226 [1583]. - Ook in volkomen vervaagde bet. ‖ jonc gheengient (versta: jong), everaert 30 [1509]; - schoonste gheingient (versta: schoonste), B.d.Scr. 28 [1539]. - In de aanh. naar het schijnt geladen, vervuld. ‖ (Ik) Die met uwer liefden ben zoo vyerich gheengient, H.d.Am. E 1^v [m. 16e e.] (Mogen we uit deze aanh. concluderen tot het bestaan van een ww. engienen?). Opm. Geheel op zichzelf staat het gebruik op de twee volgende plaatsen bij Everaert, naar het schijnt als bw. van graad (= zeer?). ‖ Pieter vulquam... Trauwe met liefde / ghejngient snel,
[pagina 174]
everaert 354 [1531]; Se wuent hier. / Jc cloppe ghejngient lichte, ald. 534 [1538?].
Gefaelen, ww. Van faelen, falen. Enen gefaelen, iemand in de steek laten. ‖ Hoe sou ick Trouwe cunnen gefaelen, Trauwe 669 [1595?].
Gefluyn, zn. Van fluijn (z. ald.). Giftige damp? ‖ Hij seij hij (t.w. de wereld) was infect gefluyn als die nevele, Werelt bevechten 331 [2e h. 16e e.].
Gefluweelt, ghefluweelt, bn. Van fluweel. In fluweel gekleed. ‖ everaert 137 [1528?]; Bruyne 1, 88 [2e h. 16e e.]; Antw. Sp. m i [1561].
Gegat, ghegat, bn. Van gat. Met of vol gaten. ‖ Dat ick nv dus moet gaen ghegat / en geschuert, Zeven Sp. Bermh. K v [1591]; T'is toch sonder noot / dat yemant so gaet gegat geluert Daermen lakens genoech vint / waert wyselijc bestreckt, ald.
Gegient, bn. Zie Geengient.
Gegort, bn. Zie Ghegort.
Geguijt, zn. Van guijten (zie WNT i.v. Guiten (I). Gehuil, gejank. ‖ Men mach tgespeul door u geguijt niet hooren om te dansen, Rijcken Wrecke 483 [1596?].
Gehantschap, zn. Van gehant (zie Ghehant)? Gerief? - Gehantschap sijn, te pas komen? ‖ Dees nobels sijn ons goet gehantschap, Crimpert Oom 284 [eind 16e e.?].
Gehelmt, bn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Gehelmd. Verliefd? ‖ Hoe mach natuere aldus bedwelmt sijn op haer die ic noyt veel en sach Hoe mach ick dus haest gehelmt sijn vol viers onsteken op enen dach, St 1, 34 [vóór 1524].
Gehuldich, ghehuldich, bn., bw. Zie MNW i.v. Gehoudich, WNT i.v. Gehuldig. 1) Ootmoedig, gehoorzaam, onderdanig. ‖ St 1, 75 [vóór 1524]; Well. Mensch 994 [2e kw. 16e e.]; Gentse Sp. 59 (hic?), 103 [1539]; a. bijns 295 [ca 1540] (gheduldich, 1. ghehuldich); ghistele, Ter. Andr. 90, Heaut. 5, Hecira 36 [1555]. 2) Geneigd? ‖ O verkeerde generatie, ter verkeertheyt gehuldich, Bruyne 2, 91 [2e h. 16e e.].
Gehuldigheyt, ghehuldicheyt, zn. Van gehuldich. 1) Goedgunstigheid, gunst. ‖ Myn ghehuldicheyt / wordt hu altyts bereet, everaert 164 [1523]; Bidt voor u vyanden al vallet u swaer, Begheert ghy te crijghen Gods ghehuldigheyt, a. bijns, aang. in WNT i.v. Gehuldig, Afl. [ca 1540]; In alder ghehuldicheyt es den man gheacht ende ghepresen zalich die temptatie verdraecht, Vader Onse 892 [1577]; Hoe Esaias seyt met groot gehuldigheyt, Vlaerd. Red., aang. d.v. hasselt in kil. [1617]. 2) Band, liefdeband? ‖ Dat wy eenen Godt eeren / jnde Drievuldicheyt Ende drievuldich / jn eene ghehuldicheyt, de roovere, Quicunque 240 [3e kw. 15e e.].
Geinclineert, gheinclineer(d)t, bn. Van inclineren. Geneigd; genegen. ‖ a. bijns, N.Ref. 311, a, 10 [1528]; a. bijns 358 [ca 1540]; Antw. Sp. K ij^v, S iij, Hh iij^v, Ccc iij, e iiij [1561]; Red. en Nat. 515 [2e h. 16e e.].
Gejacht, zn. Zie MNW i.v. Gejachte, WNT i.v. Gejacht. Gedoe (veralgemening van de bet. ‘gedrang, gewoel’ in MNW i.v. Gejach, bet. 1)? Of bedoeling, opvatting? ‖ Wie hoorden zijn dagen van zulken dracht! Vreemder gejacht wij nooit en zagen. Straft hem van zulks, of gij zult 'et beklagen, Jezus o.d leraers 973 [vóór 1580].
Gekeken, ghekeken, zie Kijcken.
Gelaboren, ww. Van laboren, labeuren. Bewerkstelligen, klaarspelen. ‖ Constu dat gelaboren, Nijt, ons saken die souden versconen Ende sere versoeten, Eerste Bl. 131 [ca 1440?].
Gelaten, bn. Zie MNW en WNT i.v., 1e art. Innemend. ‖ Noeyt gelatender mensche en was in tstadt, a. bijns, N.Ref. 196, c, 16 [1e kw. 16e e.].
Gelijckelijcheyt, zn. Van gelijckelijc. Gelijkheid. - Sonder gelijckelijcheyt, onvergelijkelijk. ‖ Het es wonder vander rijkelijcheyt der hooger edelheyt sonder gelijckelijcheyt, de roovere 353 [3e kw. 15e e.].
Gelosen, ww. Zie Glosen.
Gelouwe, zn. Bijvorm van gelie, luw? Het luwe, luwte? ‖ Ick salse doen sitten gerustelyck int gelouwe, Bewaert voer onrast, ja hitte oft couwe, Ontr. Rentm. 338 [1588?].
Geltfeeste, zn. Uit gelt en feeste. Tis claer geltfeeste, het is alleen om het geld te doen. ‖ Tis doch al claer geltfeeste, al wat ghy doet, Prochiaen 2140 [ca 1540].
Gelubect, bn. Uit gelu, geel en bect, gebekt. Onnozel (vg. gheluwe ghebect in dez. bet. cast., C. v. R. 21 en WNT i.v. Geel, dl. IV, 663). ‖ Hoort ghi gelubecte van hoofde
[pagina 175]
nisscherkens Die ghister een buyle vielt en heden een gat, de roovere 403 [3e kw. 15e e.].
Geluert, bn. Van luer, vod (zie WNT i.v. Leur (I). In, met vodden. ‖ T'is toch sonder noot / dat yemant so gaet gegat geluert Daermen lakens genoech vint / waert wyselijc bestreckt, Zeven Sp. Bermh. K v [1591].
Gemaniert, ghemaniert, bn., bw. Zie MNW i.v., WNT i.v. Gemanierd. 1) Van zulk een aard, gesteldheid of gedaante als de voorafgaande bep. uitdrukt. ‖ Doutaer cleet costelijck ghemaniert Vol peerlen ende steenen, smeken, Gulden Vlies 75 [1516]; Mijn lantaerne is al ander ghemaniert, Letter en Geest 162 [eind 16e e.?]. 2) Op duidelijke, overtuigende of fraaie wijze? ‖ De propheet betuycht ons dat selfde gemaniert, Bruyne 3, 138 [1556]. Opm. Vg. Welgemaniert.
Gemeetsaem, ghemeedsaem, bn. Van meetsaem, meedsaem (zie WNT i.v. Medezaam). Vriendelijk, meegaande. ‖ Sy (t.w. de liefde) is goet / ghetrouwe / soet / en ghemeedsaem, Antw. Sp. Kkk iij [1561]; Wy moeten onderdanich syn van handelinghe Onsen oversten in alle wandelinghe, Gemeetsaem en bestandich onsen gebueren, Br. Willeken 353 [1565?].
Gemeynich, bw. Van gemeyn. Gewoonlijk. ‖ Al doende moetmen leeren, seetmen gemeynich, crul, Heynken 24 [ca 1540?].
Gemerre, zn. Van merren, marren, vertoeven. Oponthoud. ‖ Ic zal seggen, datter is een gulden te voren, Zoe zal hij dan comen sonder enigh gemerre, Alit en Lijsbith 353 [eind 16e e.?].
Gemetsaemheyt, zn. Van gemeetsaem. Vriendelijkheid, meegaandheid. ‖ Dierste heet Vreetsaemheyt 1, Dandere Onderdanicheyt 2, tderde Gemetsaemheyt 3, Tvierde Waerachticheyt 4, tvyfde Rechtveerdicheyt 5, En de sesde trappe Eerweerdicheyt 6, Br. Willeken 328 [1565?].
Gendaerme, jandaerme, siandaerme, zn. Ontleend aan fr. gendarme. Soldaat; voetknecht (vg. kil. 846: Gendarme. Miles). ‖ Weder heere of cnape spreeckt leelick of schoone, Aud of iongh of gendaerme vul furuers, cast., C. v. R. 60 [1548]; Myn zelven presenterick // tot uwen confoorte met dese myne soorte // ruuters en jandaermen, Judich 286 [1577]; Laetse ons bevechten ende te nedere slechten // zonder eenich ontfaermen als cloucke siandaermen, ald. 760.
Genealogye, zn. Ontleend aan fr. généalogie. Afkomst. ‖ De genealogye / es dit wel bewysende Van Maria die vut / twee berghen rees Van Helicheyt ende ede[l]-heyt, everaert 367 [1527].
Generacie, zn. Zie Generatie.
Generael, bn. Ontleend aan ofr. general, ‘de grande naissance; généreux’, godefroy. Edel? ‖ Wt die verdienste en passye Christi, Als wt die generaelste, waertste rooze, Gentse Sp. 172 [1539].
Generalijck, bn., bw. Van generael. 1) Algemeen, in het algemeen (vg. kil. 846: generaelick. Generaliter, vniversè, generatim, vniversim). ‖ everaert 163 [1523] (generalicken al, allen tezamen); Gentse Sp. 120 [1539] (‘Des (!) meesten troost die sdrucx allenden boet En maken wy niet Gods woordt generalic’, versta: wij in het algemeen? Of bet. generalic hier ‘edel’ (zie Generael) als bn. bij Gods woordt?); cast., C. v. R. 53 [1548] (‘Men vindttere... Die een balade heeten... Allerande dichten... Ende houwent ouer name generalic’, versta: voor een algemene naam?); Rederijkersged. 68, 15 [m. 16e e.?]; Verl. Z. I, 456 [1583]. 2) Openlijk? ‖ Laetet (t.w. het hoedekin) doch scauwen Hier generalic / voor mannen en vrauwen, everaert 417 [1530]; Ic segt u generalijck fijn, Prochiaen 206 [ca 1540]; Om te doen blijcken al hier generalijck Hoe orboorlijck sy ons sijn, Antw. Sp. Zz iiij^v [1561].
Generatie, generacie, zn. Ontleend aan ofr., fr. generation, lat. generatio. 1) Voortbrenging (vg. kil. 846: generatie. Generatio, procreatio). ‖ De vueghels... zeer neerstich haken Om te vulcommene haer procreatien, Haerlieder broedsele ende generatien, cast., C. v. R. 23 [1548]; Hy heeft den boom der generatien... Laten verdrooghen en t'onder ghezet, H.d.Am. O 4 [m. 16e e.]; De reuolutien des iaers maect sy (t.w. Astrologia) bekent Conditien der menschen / generatien der sonnen, Antw. Sp. Yy iiij^v [1561] (hic? of sub bet. 2?). - In de aanh. geboorte. ‖ Den pat horer beesteliker gheneghentheit hem (t.w. de dieren) ghegeuen sedert den dach horer generacie, Drie bl. danssen 50 [1482]. 2) Het voortgebrachte, inz. kroost of kind (vg. kil. 846: generatie... soboles).
[pagina 176]
‖ Ic (t.w. Cupido) hoer kinderen doe verenighen Om generacie bet te menighen, Drie bl. danssen 17 [1482]; Niet anders en ben ic dan stof en asschen, Adams generatie, in sonden geboren, a. bijns 358 [ca 1540]; Den Vader verstoorde zijn eyghen generatie, Antw. Sp. p i^v [1561]; Den God ten hoochsten troone Die gheve u lanck leven kindt / zonder turbatie, Myns bloets generatie, Verl. Z. I, 758 [1583]. - Tswerelts generatie, het mensdom. ‖ Theeft Godt belieft deur soete predicatie Salich te maecken tswerelts generatie, v.d. berghe, Ref. 59, 10 [m. 16e e.]. - In de aanh. (goddelijke) geest? ‖ Alle die my (t.w. Schriftuere) beghaeren, by my verzaemt, En werdt vervult van mijn generacyen, Gentse Sp. 311 [1539]. 3) Afstammelingen, nageslacht (vg. kil. 846: generatie.... progenies). ‖ De generacie die van Abel zoude naer Hebben ghecommen, everaert 66 [1511]; Vvijngaerd (versta: de wereld, het mensdom) ghy zijt de Israelsche natie, Ende van Iuda de hoghe generatie, cast., C. v. R. 118 [1548]. 4) Geslacht (vg. kil. 846: generatie... prosapia). ‖ Woude God mijn generacie vermeeren, Hi soude mi wel doer sijn hoge weerde Natuerlike kinderen verleenen op eerde, Eerste Bl. 1420 [ca 1440?]; Dies zegghen v alle generacien Lof, de roovere 112 [3e kw. 15e e.]; Mijne generacie Bouen v gheslachte is hooghe gaende, ald. 374 (hic? of afkomst, geboorte?); Vutte dien sullen my heetten salich Alle generacien, everaert 337 [1530]; Hy es rechtvaerdigh, Wrekende de zonden zonder gracye totter derder of vierder generacye, Gentse Sp. 250 [1539]; En wilt de menschelijcke generatie niet beswaren, Maer wiltse goedertierlijck sparen, H.d. Am. Ff 1 [m. 16e e.]; Dat was van gods generacie soe ic ben vroedich Maer wi zijn sterffelijck, ghistele, Ant. 65 [1555]; Daer zal een Hertogh gheboren worden uyt u generatie, Rott. Sp. D iiij [1561]. - In de aanh. het huidige geslacht, het levende mensengeslacht, het mensdom. ‖ O verkeerde generatie, ter verkeertheyt gehuldich, bedwingt doch u tonge, Bruyne 2, 91 [2e h. 16e e.]. 5) In veralgemeende bet.: soort, groep of stand (van mensen). ‖ Twas de alder booste generatie, die my verleyden tot afgoderye, Bruyne 1, 121 [1556]; Wilt so niet praten, Of sij (t.w. de monniken) sullen u haeten, // die generatie eerbaer, Weer. Gheleerde 166 [1558].
Geneselyc, gheneselick, bn. Zie MNW i.v. Geneselijc, WNT i.v. Geneeslijk. Genezend, geneeskrachtig. ‖ Daer naer het weder de vvonde smeerd Met slijcke gheneselick tzynder baten, cast., C. v. R. 87 [1548]; Wie gheeft my tgeneselycxte cruydt? Bruyne 3, 47 [2e h. 16e e.].
Genevoyser, zn. Van fr. genevois. Inwoner van Genève. ‖ Geneuoysers / Castilianen / Franchoysen Scotten / Inghelsche / Oostersche / Lucoysen, Antw. Sp. Hh iiij^v [1561].
Gentelijck, bn., bw. Zie Jentelijck.
Gepastelijck, bw. Van gepast. Op gepaste, geschikte, bekwame wijze (vg. kil.: ghe-pastelick. Commodè, accommodè, accommodatè, oportunè, aptè, appositè). ‖ Ic slape onrastelijck, Als ic u niet en sie gepastelijck, a. bijns, N.Ref. 125, e, 18 [1e kw. 16e e.]; Vastelijc gepastelijc, wien lief oft leedt, Bereedt tuwen dienste, gesienste advocate, ald. 327, e, 1.
Gepasticheyt, zn. Van *gepastich of rechtstreeks van gepast. Gepastheid? ‖ In Jerusalem heeft hy (t.w. David) gesondicht saen, als hy meynde te leven met gepasticheyt, Bruyne 3, 214 [2e h. 16e e.].
Gepersoont, ghepersoont, bn. Van persoon. 1) Voorgesteld, gekleed, uitgedost? ‖ Wat siet als heeren // sy (t.w. twee opkomende personages) ghepersoont sijn, Antw. Sp. S iiij^v [1561]. 2) Een zodanig voorkomen hebbend als in de voorafgaande bepaling is uitgedrukt. - Net gepersoont, knap van uiterlijk, van voorkomen. ‖ Wat baet dat wijt heelden // ghij sijt net gepersoont, Well. Mensch 67 [2e kw. 16e e.]. 3) Mooi, schoon. ‖ Ghelustes u ick maeck u wel hondert swaghers eer lanck bij troongekens Dalder ghepersoonste, Smenschen gheest 265 [ca 1560?]. 4) Van (een bepaalde) rang of stand. ‖ (Wij hebben de gevangenen) getracteert nae dat elck was gepersoont, Bruyne 2, 57 [1583]. 5) Geaard. ‖ Alle ledeghe / hoe zy ghepersoont zyn Sallic zenden / thuwer hulpe vermeerynghe, everaert 511 [1533]; O lieff triomphant! Wt duysentich vercoren... vrindelycste, properste, jentste gepersoonde, Bruyne 1, 145 [1556]. - Glorieuste ghepersoont, in de aanh. (van Maria) heerlijkste van wezen. ‖ Syt /
[pagina 177]
myns ghehuldich / glorieuste ghepersoont, everaert 12 [1509].
Gephilosopheert, bn. Van philosopheren. Geleerd, wijs. ‖ Al waric als Aristotiles ghephilosopheert... Nochtan vindic die werlt so gefondeert Onbekentheyt soudet werc feninich doirgronden, Doesb. 204 [vóór 1528].
Gepijnsel(e), ghepijnsele, zn. Van gepijnen. Foltering, marteling. ‖ Passerende den tijdt / mits der sonden ghepijnsele / Noyt swaerder vernijnsele / als tsonne ontfinck, cast., Bal. A 6^v [1521]; Och grief boven al dat grief zy, Zeer pijnlijck grievende voor eenich gepijnsele, H.d.Am. I 8 [m. 16e e.]; Hierom moet dickwils den onnoselen sterven, den doot verwerven / in dit tijtelick gepijnsel, Gr. Hel 526 [ca 1564]. Opm. Vg. Pijncele.
Geploeydt, bn. Van ploeyen, plooien. Eig. met plooien, vouwen en v.v. onbetrouwbaar? ‖ Zelcken minnaers zijn van trouwen beroeydt, Geveyst van herten dobbel en geploeydt, a. bijns, N.Ref. 110, c, 3 [1e kw. 16e e.].
Geprost, bn. Van prossen? (zie WNT i.v. Pros, Afl.). Dik en vet. ‖ Ghij (t.w. een koe) sijt seecker nu so wel geprost, Goossen Taeijaert 81 [2e h. 16e e.?].
Gequeter, zn. Van queteren. Geklets, gepraat. ‖ Dus sonder veel gequeters Gaet bidden terstont peten en peters, Tielebuijs 399 [1541].
Gerachtich, bn. Van geracht (bijvorm van gerecht, vg. Onrachtich? Gelijkstelling van geracht met gerocht, bijvorm van geraect, lijkt minder waarschijnlijk). Wettig, echt, waarachtig? ‖ M.: Wie meugdij dan wesen? G.: Emanuëls nichte Adonays dochtere, een kint gerachtich, Rederijkersged. 5, 53 [m. 16e e.?].
Geraecsele, gheraecsele, zn. Van geraken. 1) Iemand die (of iets dat) goed getroffen, geslaagd, voortreffelijk is. ‖ Tsuens wezen dat es bij hu (t.w. de H. Drievuldigheid) gheraect Reyne ghewonnen als hooghst gheraecsele, de roovere 113 [3e kw. 15e e.]; Dierick / wiens oogen zijn een geraecsele Die droefheyt quijten, Sp. d. M. 611 [beg. 16e e.]; Al en comt hy niet juuste ten gheraecxsele Zoo jnt morael wel dienen zoude Den factuer bidt jonc ende houde Slaet jnde beste voude, everaert 495 [1e h. 16e e.]; Ick moet na 'tlieffelijck gheraecksele Metten hoofde in 't water zincken, H.d. Am. O 6^v [m. 16e e.]. - In de aanh. naar het schijnt voorrecht. ‖ Hebdy niet ghehoort // van tReyne Maecxsele diemen zeght te hebbene het gheraecxsele omme te bezitten die stoelen onslien verweten daer dat wy helsche gheesten vut waren ghesmeten? Reyne M. 289 [ca 1575?]. 2) In zeer vervaagde bet., nog slechts voorn. dienend als rijmwoord, tenzij de sub 1) veronderstelde bet. ‘voorrecht’ teruggaat op een media vox, die zich ook in malam partem heeft ontwikkeld. ‖ Jgo daer es haer staecxsele onder sketenen gheraecxsele // met allen druckich jnt duustere Limborch, Reyne M. 685 [ca 1575].
Gerechticheit, zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Gerechtigheid. Kastijding, straf. ‖ O God, antwordt mi, lieve here, Hoe vele gerechticheiden van mesdaden Ic, Job, sal moeten liden noch meere, Eerste Bl. 809 [ca 1440?].
Geriever, zn. Van gerieven. Die ‘gerieft’, helpt of voldoening schenkt. ‖ Ghi zijt ooc certeijn mijn geriever En ic hebbe u ooc lief met allen mijn gedachten, Alit en Lijsbith 297 [eind 16e e.?].
Geris, gerisch, bw. Zie WNT i.v. Gerisch. Snel, vlug. ‖ Doesb. 250 [vóór 1528]; S. Stadt 1133 [ca 1535]; Rott. Sp. M vij^v [1561]. Opm. Ook bij coornhert, Odyss. 2, 75.
Gerut, zn. Van rutten. Gerammel? ‖ Altijt in mijn burse scerp ghescut Als hongers gerut, diet al gaet doorkerven, Crijsman 88 [eind 16e e.].
Gesondelijck, bn. Van gesont. Gezond zijnde. ‖ Veel menschen die triompheeren gesondelijck, Die in zonden leven als beesten hondelijck, a. bijns, N.Ref. 16, a, 5 [1e kw. 16e e.].
Gesoort, zn. Van soort? Gespuis, tuig (vg. soort in dez. bet. in WNT i.v. Soort, bet. 4)? ‖ Ick wou al tgesoort voorden donder waer ten keel onder / waer / die oyt dit discoort // screuen, M. Bedr. Hart 209 [1577].
Gespeel, zn. Bijvorm van gespel? Eig. spel en v.v. mode. ‖ Sy maken thaer geel nu dits tgespeel nu, St 1, 27 [vóór 1524].
Gespint, zn. Van (of bijvorm, event. rijmvervorming van) gespin? Gespin, gedoe? ‖ Twelck (t.w. het geloof) die heer wil verleenen sonder ver-
[pagina 178]
tragen soo lange wij leven // in des werlts gespint (× verwint), Werelt bevechten 936 [2e h. 16e e.].
Gesplis, zn. Van splissen, splitsen of splis, splits. Eig. verdeeldheid, onenigheid, v.v. ook narigheid, wederwaardigheid? ‖ Dat is gewis; Een quaet gesplis ons daer op quam, Tcooren 441 [1565]; Die Geusen hebben hem (t.w.O.L. Heer) van hier gaen jagen, Godt sal se noch plagen, sijt dat gewis!... Door dit gesplis derft Hy nu Sijn huis, Minnevaer 402 [1583].
Gespuysche, zn. Zie WNT i.v. Gespuis. Rumoer. ‖ Alsulcken gespuysche en hoorde ick noyt, Bel.v.Sam. 1076 [eind 16e e.?].
Gestanck, zn. Zie MNW i.v. Gestanc. Stank (vg. Gemma 166 r.: Een ghestanc, putor i.e. fetor en kil.: Ghestanck. Putor, foetor). ‖ Nv menich bedruct hart neemt dees dranck Soo mach alle gestanck / vergaen wten geest, M. Bedr. Hart 1020 [1577].
Gestichte, ghestichte, zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Gesticht. 1) Persoon, wezen. ‖ Lof zuuer vat edelick gestichte (t.w. Christus), de roovere 120 [3e kw. 15e e.]; Mijn maechdelijck ghestichte Waer te snoode tot zijnen lichame puere, Sp. d. M. 411 [beg. 16e e.]; Al schinckic mijn herte, duer liefs gestichte, Doesb. 26 [vóór 1528]; Die menschen op deerde vruecht multiplicieren, droefheyt faelgieren midts uwen ghestichte, ald. 50; Mijn cranc ghestichte es brooscher dan schaerven, Gentse Sp. 88 [1539]. 2) Maaksel. In de aanhh. slechts dienend ter omschrijving? ‖ O.: Ons lichaems ghestichte N.: Wort zo lancx zo traghere, everaert 147 [1523]; Lust hebbende / te zyne vut slichgams ghestichte, Taruwegraen 317 [1581]. Opm. Vg. des corpus- en 't lijfs ghestichte bij v. mander, Grondt d. Schilderc. 4, 5 en 4, 27, aang. in WNT i.v. Gesticht, bet. A, 1, a. 3) Maaksel, makelij? ‖ Syn borste was ooc van zoo herden ghestichte Dat thayr als borstelen even dichte Daer aen ghewassen was, ghistele, Virg. Aen. 155b [1556]. 4) Aard, wezen? ‖ Sonne en Mane claer van ghestichte, a. bijns 422 [ca 1540]. 5) Gedoe? ‖ Hen herten sijn altoos vast in sulc gestichte op huer diese met herten minnen, St 1, 167 [vóór 1524]; Al siedy tvolck, midts sweirelts gestichte, vol sonden, Bruyne 2, 84 [2e h. 16e e.] (hic?). 6) Feit? (Of bw., dan non hic). ‖ Van Blommen backtmen wafels ende Coucken, Ende Blommen riecken wel, wild dit ghesticht smaken, cast., C. v. R. 30 [1548]. 7) Betamelijkheid? ‖ Daer de crocke moet wassen // fij ouer thooft der taruwe // ten cleenen gestichte het es de menighe jnt scauwen een drouf ghezichte, Taruwegraen 977 [1581]. 8) In dit ghestichte, hier (ter plaatse)? ‖ Wilt my berechten / jn dit ghestichte Hoe es uwen naeme? everaert 363 [1527]. 9) Onduidelijk, althans bezwaarlijk op adequate wijze weer te geven is de bet. in de volg. aanhh. ‖ Haer oghen... Die lieflyck zyn, bruyn in tghestichte, Leuv. Bijdr. 4, 283 [beg. 16e e.]; Hoe mach tghesichte den (l. der) ooghen ghestichte Den ooghen thoonen sulck een ghesichte, ald. 285.
Gesweerte, zn. Van sweren. Zweer (zweren), gezwel(len). ‖ Ick wondese dapper met ydel begeerte, twelck zijn etterich gesweerte te spade verthoont Binnen int merch, coornhert, Rijckeman 523 [1550].
Geswerfte, zn. Van swerven? In de aanh. ellende? ‖ (Benautheyt:) Ick sal hem slaen met dieren tyt (Lyen:) En ick met sterfte en met sulcken geswerfte / dat seg ick noch, Red. en Nat. 1101 [2e h. 16e e.].
Getouven, ww. Van touven, toeven, gerieven. Gerieven. ‖ Wat ic al scalcker listen behouve, Eer ic getouve // elc om tzijne, Schoorsteenvagher 14 [eind 16e e.?].
Getruere, ghetruer, zn. Zie WNT i.v. Getreur. Ellende, rampzaligheid. ‖ Te rechte wy claghen... Dat wy dus blyuen / jnt ghetruer Duer tgheduer / des tyts beroedere, everaert 183 [1526]. - Deewich getruere, teuwich ghetruer, de eeuwige rampzaligheid, de eeuwige verdoemenis. ‖ Willich steruende den doot bitter en zuer, om mij te lossene vant euwich ghetruer, Christenk. 250 [ca 1540]; Wilt mij beschermen voer deewich getruere, Ontr. Rentm. 1447 [1588?]. - In de aanh. heeft int ghetruer bringhen via gevangennemen de bet. gekregen van onder zijn macht brengen. ‖ Mijn heren, vliecht nv iaghen int bosch groen, dats scriftuer, het wilt in sinlick behaghen vangt, bringhende int ghetreur (l.
[pagina 179]
ghetruer), al macht wat vallen zuer, Christenk. 1862 [ca 1540].
Gevalueert, ghevalueert, bn. Van valueren. Echt, onvervalst. ‖ Hoort mij desen ghevalueerden scalck // callen, Christenk. 369 [ca 1540]; Hoort toch! Desen gevalueerden water // alf. Die is wel een geheel jaer te vroech gheboren, Tielebuijs 238 [1541].
Geven, ww. Enen bont geven, zie Bont; - te goede geven, zie Goet; - den wijt geven, zie Wijt.
Gevlijt, zn. Van vlijt. (Door vlijt, inspanning verkregen) bezit. ‖ Dieren Tijd, Die mijn deed verzetten verd' ende wijd Al mijn gevlijt slechs om brood te kopen, Meest Al 51 [1559].
Gevost, bn. Van vos. In bont gekleed? ‖ Ghevoederdt, gevost, frisschelijck gedost, Willen sij (t.w. de vrouwen) gaen proncken langs der straten, a. bijns, N.Ref. 259, d, 5 [1527].
Geweerden, ww. Zie MNW i.v. Gewerden, 2e art. In de aanh. onpers. gebruikt: zich verwaardigen. ‖ Lof, Here, dat u dit geweerde, Sev. Bl. 1342, 1345, 1348 [ca 1450].
Gewest(e), zn. Oorspr.? Blijkens het verband in de aanh. een manspersoon. ‖ Sy heeft eens spelen geweest met ons geweste (× neste); wie ramp weet watter gebeurt is ievers int velt, Bruyne 1, 102 [2e h. 16e e.].
Gewevens, zn. Van weven? Eig. schepsel? In de aanh. gebezigd als scheldnaam. ‖ Eij vuijl gewevens / ey venijnlick hoot, ghij hebt dus alle die proofeeten gedoot, Gr. Hel 488 [ca 1564].
Gewroech, zn. Van wroegen. Kwelling? ‖ Dijn wercken ontsteken als vierighe colen root Den leesere, die es bij smesliedens gewroech cout, a. bijns 176 [1548].
Gezeedsaem, bn. Van gezeed (zie MNW i.v. Geseedt). Ingetogen? Vriendelijk? ‖ En zijt niet hovaerdich maer altijt gezeedsaem Ootmoedich gerustich ende vreedsaem, Sp. d. M. 1476 [beg. 16e e.].
Ghaernepotspinneghe, zn. Uit ghaerne, garen (?) en potspinneghe (zie ald.). Bedrieglijke, leugenachtige bedelares? Blijkens het verband in de aanh. met toespeling op de zegsw. enen catoen in de oren spinnen (zie Catoen). ‖ Adieu ghaernepotspinneghen oock int cotthoen, de dene, Langhen Adieu 218 [1560].
Ghasthuysmuyter, zn. Uit ghasthuys en muyter. Spottende benaming voor een bewoner van een gasthuis, d.i. armhuis? ‖ Hoort Canonicken van Sinte Cristoffels oordene En ghasthuysmuyters qualijck inde pluymen, de roovere 405 [3e kw. 15e e.].
Gheabandonneren, ww. Zie Abandonneren.
Gheabylgiert, bn. Van abylgieren (uit ofr., fr. habiller) waarvan uitsl. het volt. deelw. is aangetroffen. Gekleed. ‖ everaert 157 [1523], 211, 212 [1528?], 345 [1531].
Gheadert, bn. Van aderen of ader. 1) Verenigd? ‖ Drie persoonen jn een godtheyt gheadert fyn, everaert 262 [1530]; (Christus) Es in ghegaen, God ende mensche gheadert, Inde helighste heligheyt, Gentse Sp. 115 [1539]. 2) Geneigd? ‖ Wiens tonghe / tot snaeteren / licht gheadert es, everaert 411 [1530].
Gheaspereert, bn. Zie Geaspereert.
Gheaut(h)oriseerd, bn. Zie MNW i.v. Geauctoriseert. 1) (Door het gebruik) geijkt; erkend? ‖ Gheseid hebben, gheleid hebben, volghen ooc die spuer Nochtans vindick dat zy gheautoriseerd staen, cast., C. v. R. 47 [1548]. 2) Kundig, bekwaam (eig. als gezaghebbend erkend)? ‖ Den eenen es ind wijse ghemagistreert, Dandere es ind zotte gheauthoriseerd, cast., C. v. R. 33 [1548].
Ghebeen, zn. Van benen. 1) Gehoon, geschimp. ‖ Veel onnut ghebeens // ons te spade goet // nv, Christenk. 1672 [ca 1540]. 2) Gezanik, gezeur, gechagrijn. ‖ Ic en sals niet meer doen maect luttel ghebeens, St 1, 116 [vóór 1524]; Ghij maeckt te veel gebeens, a. bijns, N.Ref. 224, e, 16 [1526].
Ghebenendydich, bn. Van ghebenendyt. Gezegend, zegenrijk. ‖ (Abel) Wiens offrande ghebenendydich / voor Gods magesteyt Was bequaeme, everaert 66 [1511].
Ghebiedeghe, zn. Van ghebieden. Gebiedster. ‖ de roovere 214 [3e kw. 15e e.]; everaert 340 [1530].
Ghebienesse, zn. Van ghebien, gebieden. Gebod. ‖ Soo doende zout ghy / myn lief worden Als ghy hu wilt / naer myn ghebienesse spoen, everaert 533 [1538?].
Gheblaem, zn. Van blamen. Blaam, smet. ‖ Dat en zoude hem / niet wel betaemen Vrauwen an te segghe-
[pagina 180]
ne / eenich gheblaem, everaert 468 [1e h. 16e e.].
Ghebluene, zn. Indien van bleunen ‘bevreesd zijn, blood zijn, verlegen zijn’ (de bo i.v. Bleunen), dan in de aanh. met causatief aspect. Geleef, gedoe? Indien de bovengenoemde afl. juist mocht zijn, dan versta men in de aanh. tsondich ghebluene als ‘vreselijkheid, afschuwelijkheid der zonde’. ‖ O Moeder minioodt Beschermpt my voor tsondich ghebluene, de roovere 158 [3e kw. 15e e.]. Opm. Vg. Onghebluent.
Gheboeyte, zn. Van boey of gheboeyen. 1) Belemmering, hindernis (eig. boei? of verblijf(plaats)?). ‖ Wilt ghy ontsleghen zyn / vut tswaerheyts gheboeyte Ende zonder vernoeyte / rusten jn vreden Oorboort my (t.w. Practyckeghe List) allomme, everaert 59 [1511]. 2) Rust (vg. de bo i.v. Geboeien: ‘In eene plaats stand houden, geduren, uitharden’). - Gheboeyte hebben, rust hebben, met rust gelaten worden, het kunnen uithouden. ‖ Tes wonder dat ghy hier hebt gheboeyte. Want mistent de vrauwen jn waere saken Sy zouden hu eer lanc doen ontscaken, everaert 199 [1528].
Ghebont, bn. Zie Gebont.
Ghebras, zn. Zie MNW en WNT i.v. Gebras. 1) Eig. brouwsel; in fig. toepassing: dwaas of zondig gedoe. ‖ Camp v.d. Doot 502 [1493]; Sp. d. M. 2545 [beg. 16e e.]; St 1, 167 [vóór 1524]; everaert 175 [1527]; H.d.Am. T 1 [m. 16e e.]; Smenschen gheest 432 [ca 1560?]; Zeven Sp. Bermh. N iiij [1591]. 2) Werk (in gunstige zin). ‖ De smit hiet meersterscap (!) doer sijn ghebras, Camp v.d. Doot 1859 [1493]. 3) Gebroed, gebroedsel. ‖ Al 't Joodsche ghebras, die hem (t.w. Christus) deden quellen, a. bijns 425 [ca 1540]; Al hoer ghedachte (t.w. van de vrouwen) es valsch ende quaed hier Gheen aergher ghebras leefd, cast., C. v. R. 197 [1548]. - In de aanh. bep. schepsel, creatuur. ‖ Ick en sach noyt leeliker ghebras, Zeven Sp. Bermh. R i^v [1591].
Ghebrassele, zn. Van ghebras? Of van *brasselen, in bet. ongeveer overeenkomend met brabbelen. Gebrabbel? ‖ Jc en verstae my niet / an hu ghebrassele (tot iemand die frans spreekt), everaert 492 [1e h. 16e e.].
Ghebreck, bn. Zie MNW i.v. Gebrec, WNT i.v. Gebrek. Ghebreck sijn, 1) in gebreke, nalatig zijn. ‖ Daer douwers ghebreck zijn / sietmen veel verkeeren, Antw. Sp. b i^v [1561]; Ghy syt over al ghebreck, Zeven Sp. Bermh. D viij [1591]; - 2) ontbreken. ‖ Dus ga ick thuys, my is noch niet al ghebleken Wat daar al ghebreck is, coornhert, T'roerspel 537 [3e kw. 16e e.], Abrahams Uytgangh 264 [3e kw. 16e e.].
Ghebriefte, zn. Zie MNW i.v. Gebriefte. Wat ‘gebrieft’ (d.i. gezegd) wordt; mededeling, woord(en). ‖ Ghy moet hu wachten van meer te stelene Tghelt vut myn buerse / vaet myn ghebriefte, everaert 322 [1531?].
Ghebroetheyt, zn. Van ghebroet. Gebroedsel, gespuis; met des viants ghebroetheyt worden in de aanh. de ketters bedoeld. ‖ Welck broot, woordt, lichaem, des viants gheboetheyt (l. ghebroetheyt?) met scandaliserende scrifts onvroetheyt, ja met verblinde hertnackighe verwoetheyt gharen souden extirperen, Christenk. 17 [ca 1540].
Ghebruucxsele, zn. Van ghebruken. Genieting, in de aanh. die der Godschouwing. ‖ Hope vast, om tGoddelic ghebruucxsele Aenschijn in aenschijn claer toorboorne, Gentse Sp. 19 [1539].
Ghebuerlick, bn. Zie MNW i.v. Geboorlijc, WNT i.v. Gebeurlijk. Ghebuerlick werden, ten deel vallen. ‖ Gaet met mij, v wert die meeste vruecht ghebuerlick, Christenk. 1099 [ca 1540].
Ghebuerlijck, bn. Van ghebuer. Als buur, als onder buren; vriendelijk, minzaam (vg. kil.: ghe-buerlick. Vicinus: & Familiaris, comis, humanus). ‖ Sijnen Rijcdom oft macht en siet hy niet an Hy houdt hem ghebuerlijck by groot en cleene, Antw. Sp. Ii ij [1561]; Midts de gherechtighe redelijcheyt / Voortbringhende ghebuerlijcke vredelijcheyt, ald. Kkk iiij^v.
Ghecameloot, bn. Van cameloot. In kamelot gekleed. ‖ Ghy ghaet Ghebondt... Ghefluweelt / ghecameloot / ende ghedamast, everaert 137 [1528?].
Ghecker, zn. Zie Gecker.
Gheckinghe, zn. Zie MNW i.v. Geckinge. Dwaasheid, gekheid. ‖ everaert 84 [1526]; cast., Pyr. C vj [ca 1530]; cast., C. v. R. 40 [1548].
Gheclaerct, bw. Van claerc, clerc of van claercken? Geleerd. ‖ L.: In Gods behoetzele E.: Bevelende voort L.: Allen die... goetwilligh hier compareren Oft dezer feesten als goetionstigh blyven, Waer zy hem
[pagina 181]
gheclaerct oft onconstigh schryven, Gentse Sp. 180 [1539]. Opm. Vg. Claercken en Verclercken.
Ghecomplexioneert, bn. Gevormd naar fr. complexionné (vg. mnl. gecomplexiet, van complexie). Een aard, natuur hebbend, zoals in de voorgaande bepaling uitgedrukt. ‖ Hertoghe Kaerle / vrom ghecomplerioneert (l. ghecomplexioneert), smeken, Gulden Vlies 17 [1516].
Ghecontrefeyt, bn. Van contrefeyt (zie MNW i.v. Conterfeit)methypercorrect ghe-? Mismaakt. ‖ (Al isser eene) Ghecontrefeyt... Verwerft dese mensche mijne gracie Mit eere comt hij me tot stacie, Drie bl. danssen 41 [1482].
Ghecornuyt, bn. Gevormd naar lat. cornutus. Gehoornd. ‖ Saegt ghy daer niet damoroese ghereesen up eenen draecke thienvoudich ghecornuyt triumphelijck ryden, Smenschen gheest 505 [ca 1560?].
Ghecry, zn. Zie Gecrij.
Ghecxcluchte, zn. Uit ghec en cluchte. Spotternij, zotternij. ‖ Dees ghecxcluchte ooc anders dan niet en smaect, Leenhof 33 [na 1531].
Ghedaen, zn. Van doen. Ghedaen hebben, op hebben, ingenomen zijn (met)? (Vg. de bo i.v. Gedaan, alwaar de zegsw. gedaan zijn in iets, gevoelig zijn voor iets, met innige voldoening iets goedkeuren?). ‖ Robbius, den cuenstenare bouen al, Daer de Nimphen af hebben veel ghedaens, cast., C. v. R. 123 [1548].
Ghedamast, bn. Van damast. In damast gekleed. ‖ Ghy ghaet... Ghefluweelt / ghecameloot / ende ghedamast, everaert 137 [1528?].
Ghedeer, zn. Van (ghe)deren. Kwaad, leed, schade, nadeel. ‖ Om zyn volc te bescuddene / voor ghedeer Heift (David) doen vergaderen / een groot eer, everaert 123 [1525]; Dit mueghen wy tonsen verstande tasten Et huwelic van huer / tjeghens ketters ghedeer, ald. 339 [1530].
Ghedeerte, zn. Van (ghe)deer. Kwaad, nadeel, letsel. ‖ Tghewerck... Heift de sate dats uwe siele / ghehouden ghewacht Van alle Spaercken der sondeghen ghedeerte, everaert 313 [1529].
Ghedefenderen, ww. Van defenderen. Verdedigen, beschermen, voorstaan. ‖ Een goetwillighe Ghemeynte / in duecht in eere / En canmen niet te zeere // ghedefenderen, Antw. Sp. G ij [1561].
Ghedelibereert, bn. Zie Gedelibereert.
Ghedesoleirt, bn. Van desoleren. Ongetroost, wanhopig? ‖ Alle zaligheyt rijst wt God eenpaerlic; Dus niemant zal blyven ghedesoleirt, Gentse Sp. 292 [1539].
Ghedichtich, bn. Van ghedicht? Vurig? Of ingeleid (t.w. in het Goddelijk weten)? ‖ Loff ghedichtichste / lof verblytste in dat godlyc weten, St 1, 87 [vóór 1524].
Ghediffortuneert, bn. Analogisch gevormd naar ofr. de(s)fortuné of mogelijk naar een niet opgetekend *diffortuné (event. rechtstreeks naar *diffortune). Onbemiddeld, arm. ‖ Een edel ridder ghediffortuneert... al ist dat hij begheert (eens keerels dochter) Doir tgoet tot eender ghetrouder echte Sij wort hem gheweyghert vanden slechte, Drie bl. danssen 41 [1482].
Ghedijen, ww. Zie MNW i.v. Gediën, WNT i.v. Gedijen. Gebeuren, plaatsvinden. ‖ B.: Maer, duvel, waer saelt ghedijen? S.: In Pruysschen merke, Sacr. v.d.N. 599 [3e kw. 15e e.].
Ghedoop, zn. Van dopen. Het stellen, opstellen? ‖ Te vele vocalen ouer een hoop Maken quaden coop, want zij wijd doen gapen: Als oock Monosyllaben, in zulc ghedoop (Dat zijn woerden van een syllabe) hebben den loop, cast., C. v. R. 36 [1548].
Ghedriepickeld, zn. Van driepickel (zie WNT i.v. Drie, Samenst.). Op drie pikkels (d.i. poten) staande. ‖ Om datt (t.w. het rondeel) gedriepickeld es als een pot isere, cast., C. v. R. 54 [1548].
Ghedrullen, ww. Van drullen (zie MNW i.v., WNT i.v. Druilen). Gekheid maken, gekscheren. ‖ Jc beghunne jn uwen ghedrullene te grammene, everaert 236 [1526].
Gheduene, gheduente, zn. Zie Gedeune.
Gheduerelick, bw. Zie Geduerlijck.
Gheduerynghe, zn. Van gheduren. Bestendigheid, standvastigheid. ‖ (De H. Geest) jn gheduerynghe vast Vp huer ruste, everaert 304 [1529]; Dat Maria jn vromer / gheduerynghe Wederstaen heift / de menichfuldeghe bekuerynghe Vanden vyant, ald. 335.
Gheeerdich, bn. Van gheeert, geaard? Van aard? ‖ Scaemt hu / ghy steruelicke dracht Dat den priester / die bouen alle staeten staet Daghelicx voor hu / achter straeten ghaet Hem achtende als hu scuulget / snoode gheeerdich, everaert 431 [1e h. 16e e.].

[pagina 182]
Gheengient, bn. Zie Geengient.
Gheernaert, zn. Zie MNW i.v. Geernaert. Garnaal. ‖ everaert 320 [1531?]; de dene, bij de bo i.v. Geernaer [2e h. 16e e.].
Gheesken, zn. Van Ghese (uit Gesina)? of bijvorm van gansken (vg. kil.: Gheese Vet. j. ganse. Anser)? Lichte vrouw (vg. kil.: Gheese. Vetus. j. hoere. Meretrix). ‖ Lichte gheeskens, die als meeskens om aes vlieghen, Leuv. Bijdr. 4, 213 [beg. 16e e.].
Gheeskin, zn. Van gheeste, geeste geschiedenis en v.v. zaak, ding? In de aanh. aardigheidje, pretje; drinkpartijtje. ‖ Wy sullen een cleen gheeskin maken Elc om zynen pennync / jent ende net, everaert 107 [1513].
Gheestimeren, ww. Zie Estimeren. Schatten. ‖ Ick en souwe / al waert dat ick wouwe Die costelijcheyt niet connen gheestimeren, smeken, Gulden Vlies 95 [1516].
Gheet, zn. Ontleend aan ofr. gaite, fr. guet. Wacht (vg. de bo i.v. Gete, alwaar de zegsw. gete staan, de wacht houden). ‖ Want om fynelick // voordere[n]... zallick met myn ghezellen / over al goet gheet // hoen, Judich 1201 [1577].
Gheetleeder, zn. Uit gheet en leeder. Leider (hoofdman) van de wacht? ‖ Adieu gheetleeders die dicwils met beele berauwen, de dene, Langhen Adieu 290 [1560].
Gheeu, zn. Zie WNT i.v. Geeuw. Kletspraat? Praatjesmaker? ‖ O.: Hoort me dien gheeu. V.: Welc een gheckere. Tscynt of de weerelt / drieuwe vp zyn dume, everaert 466 [1e h. 16e e.].
Gheexalteren, ww. Zie Exalteren. Verheffen, prijzen. ‖ Ghy en meughd hem (t.w. De Castelein) gheexalteren noch vulprizen mede naer zijn betaemte, in cast., C. v. R. 254 [ca 1550].
Gheexpireerd, bn. Van expireren. Overleden, gestorven, dood (vg. fr. expiré in dez. bet.). ‖ Ghy hebd meer dichts ghecomponeerd Dan eenigh leuende oft gheexpireerd, cast., C. v. R. 5 [1548].
Ghefach, zn. Van *faggen (bijvorm van fakken of grondvorm van faggelen)? Blijkens het verband in de aanh. onaangename toestand. ‖ Dat ware een clute. Godt besceerme my te commene jn sulc ghefach, everaert 111 [1511].
Ghefaemt, bn.? Zie Famen.
Gheflip, zn. Van *flippen (ontleend aan eng. to flip, zich vlug bewegen, vanwaar *flipperen, flibberen bij de brune, Bancketw. 1, 418, aang. d. De Jager, Freq. 2, 114)? Tocht, reis (te paard)? ‖ Nieuloop soude gharen vremtheit vaeten. dus neem ick abuselijck dit gheflip // an (versta: daarom kom ik op zo'n gekke manier hier aangesneld?), Charon 50 [1551].
Ghefluweelt, bn. Zie Gefluweelt.
Ghefortuneert, bn. Van fortune. Door het geluk begunstigd. ‖ Bij accident was gheexpedieert Dees edel coninc qualijc ghefortuneert, Camp v.d. Doot 1568 [1493].
Ghegat, bn. Zie Gegat.
Ghegloost, bn. bw. Van glosen. Goed onderlegd, ter zake kundig, verstandig? ‖ Natuerlijck verstant dickwils mynen troost // is En hy wel ghegloost // is // die sal v wel helpen, Antw. Sp. Pp iiij [1561]; Waer in een amoureus hert den meesten troost / schept / Zulcx ghy ghegloost / rept / en ontbindter den bandt / af, Rott. Sp. N iiij^v [1561].
Ghegort, ghegoort, bn. Van Gorden (I). Ghegort met, vervuld van. ‖ Zoo es dit godlic woordt een cracht Gods alleen Der zaligheyt, die zijn met gheloof ghegoort, Gentse Sp. 319 [1539]; Ic ben een ialoerscher bruydegom heel met liefden gegort, Prochiaen 814 [ca 1540]. - Ghegort worden, in de aanh. worden (tot)? ‖ Costelijck tijt / die mi nv wort ghegort Zeeringhe, v.d. dale, Wre 635 [ca 1516]. Opm. Vg. Vergortt.
Ghegrouft, bn. Van grouven, groeven. Vast, verankerd. ‖ Tes goet te clappene Voor die jn weilden / sitten ghegrouft, everaert 280 [1530].
Ghehachtich, bn. Van hachtich (zie Achtich). Heerlijk. ‖ Helpe Gods helighe cracht, alder crachtighst, Die bouen al, zijd ghehacht, alder ghehachtighst, cast., C. v. R. 226 [1548].
Ghehaeft, bn. Van have. Voorzien van have, gegoed (vg. gehavent in dez. bet. in Hs.Marialeg., beg. 16e eeuw, in D. War. 5, 275, vermeld in MNW i.v. Gehavent, 2e art.). ‖ Ick gaef v meer / waer ick bet gegoeyt / oft ghehaeft, Zeven Sp. Bermh. G vj^v [1591].
Ghehande, bn., zn. Zie Ghehant.
Ghehandelic, bw. Van ande, ijver? IJverig? ‖ Heydenen houden ooc / huer wet ghehandelic, de roovere, Quicunque 702 [3e kw. 15e e.].
Ghehandich, bn., bw. Van ghehant.
[pagina 183]
Tot heil strekkend, heilrijk? ‖ Christus zyne discipulen ghehandich tPater Noster gheleert hebbende, Vader Onse 1127 [1577]. Opm. Bij de plagiator J. David S.J. (zie de aanh. bij de bo i.v. Gehandig) nadert de bet. tot de mod. westvlaamse van geschikt. - In de aanh. zou ook de bet. aangenaam, heerlijk passen. ‖ (Christus' zoendood is) Den zondaren een troost ghehandich / zoeter dan sucaden, Verl. Z. II, 919 [1583].
Ghehant, (I) ghehande(?), zn. Zie Ghehant (II). Gerief, voordeel, heil, vreugde. ‖ Tot uwe ghehanden zoo zallick u tooghen dan ... de maeltyt // die god // moysem heeft ghebooden, H.Sacr. 70 [1571]; Myn hoverdich verwecken die zyn voornemens bestrecken // ten mynen ghehande // straf dat hy beraende // redens van quaden verstande // gaf, Judich 1241 [1577]; Vrouch up ghestaen zynde // ten mynen ghehande zoo treckick ter fonteyne, ald. 1262; Merckt noch een fyguere / met rypen verstande Tot dynen ghehande, Verl. Z. I, 580 [1583] (zie ook ald. 879, 905, II, 1105, 1275).
Ghehant, (II) ghehande, bn. Van handen, dienstig, aangenaam zijn? Aangenaam, nuttig, heilrijk. ‖ Uwe medicyne / my zeer ghehande es, Leuv. Bijdr. 4, 253 [beg. 16e e.]; Root / wit /blau / en persch // tzijn al schoon colueren / Nochtans en can gheen langher ghedueren Dan dat wter Natueren / grijpt synen stant. Met tghene dat goet is / vintmen yemant ghehant, Antw. Sp. b iij [1561] (hic? bet. niet duidelijk).
Ghehecht, zn. Van hecht, macht. Macht, heerschappij. ‖ Alde landen die onder zyn ghehechte staen Van alle nacien / die jn zyn bedwanc zyn, everaert 255 [1530].
Gheheelich, bw. Van gheheel. Geheel, volkomen. ‖ Tlamoen coordeelich / Begheerlijc treckende / naer u gheheelich, cast., Pyr. A vj^v [ca 1530]; Hy heift hem ant cruce gheoffert gheheelich, Gentse Sp. 32 [1539].
Ghehelde, zn. Van helde, ‘boeien, gevangenschap’ (MNW i.v., 1e art.)? In de aanh. afgesloten ruimte, schuilplaats. ‖ Compt voort dan buuten dynen ghehelde // schier, Verl. Z. I, 11 [1583]. - Shemels ghehelden, de hemel. ‖ Zynen wederloon / zal hem bin shemels ghehelden God grootelicxs verghelden, Verl. Z. II, 1110 [1583].
Ghehercken, ww. Van hercken. Ghehercken naer, verlangen, haken naar. ‖ My verwondert hoe u hert naer my kan ghehercken. Daermen zoo vele rijcke dochters vint, houwaert, Lusth. 2, 116 [1582-'83].
Gheherdich, bw. Rijmvervorming van ghehertich? Hartelijk, oprecht? ‖ Dies o ghespelenede / biddick v gheherdich verlaet my vuluerdich van zulck eenen doene en laet ons spacerende gaen ter cruudekins groene, Reyne M. 186 [ca 1575?].
Ghehertich, bn., bw. Zie MNW i.v. Gehertich. 1) Goedgunstig, welwillend, barmhartig. ‖ Jc Eerlicke Edelheyt / salse (t.w. de meersman en de dryakelprouuer) doen punyeren Al waert dat zy ter maert noch zo ghehertich waeren, everaert 472 [1e h. 16e e.]; Die ons helpen zal zeer ghehertigh, Es boven al dat leift ontfermhertigh, Gentse Sp. 249 [1539]; Es de mensche totten mensche zoo ghehertigh, Hoe veil te meer es God op ons ontfermhertigh, ald. 251; Doen spaerdese (t.w. de Niniviten) de Heere / uut ghehertigher gronden Verghevende haer zonden, Verl. Z. I, 398 [1583]; Noyt en kondick u tmy waerts zoo ghehertich, Dat ghy my een vedt bocxkin / hadt willen gheven, ald. II, 542. 2) Hartelijk. ‖ Een ghehertich groeten zy v tot boeten, Reyne M. 312 [1575?]; Uut ghehertigher minnen zal dat haest gheschieden zondere slakatie, Judich 147 [1577]; Dies raden wy v / menich mensche / vut liefden ghehertich dat ghy enz., Taruwegraen 1518 [1581]; (Ick) Bedancke ... u ghehertich / ten desen stonden, Verl. Z. I, 608 [1583].
Ghehuldelicken, bw. Van ghehulde. Goedgunstig. ‖ Wat ghy er vertert / ghewillich als den realen Zallick ghehuldelicken / voor u betalen, Verl. Z. II, 1131 [1583].
Ghehuldich, bn., bw. Zie Gehuldich.
Ghehuldicheyt, zn. Zie Gehuldigheyt.
Ghehuldighlijc, bw. Van Ghehuldich. Genadiglijk. ‖ U cruyce... daer ghy moedernaeckt Aen wert gherect, my soo ghehuldighlijc Schinckende u bloet soo overtuldighlijc, a. bijns, aang. in WNT i.v. Gehuldig, Afl.
Ghehult, bn. Van hulden? Ghehult met, verbonden aan, verstrikt door? ‖ Sij maecte mij een romeyns baer tot mijnen spijte Daer ick mit venus doen ghehult was, St 2, 201 [vóór 1524].

[pagina 184]
Gheinclineer(d)t, bn. Zie Geinclineert.
Gheingient, bn. Zie Geengient.
Gheinnen, ww. Van innen (z. ald.). Bewust worden, beseffen, weten, kennen. ‖ Doet my gheinnen trechte verstant hoe dat mueghen staen v zinnen, Reyne M. 201 [ca 1575?].
Gheionstelijck, bw. Van ionst(elijck). Vriendelijk, welwillend. ‖ Ist niet te deerne Dat wy soo gheionstelijck en soo gheerne Dwerck Gods souden tot consten trecken meest, Antw. Sp. Ee iiij^v [1561].
Ghejonsticheyt, ghejunsticheyt, zn. Van jonst(icheyt). Gunst, welwillendheid, vriendelijkheid. ‖ O edel Clergye... Die my sulcke ghejunsticheyt / hebt ghetoocht, everaert 151 [1523]; Was dat (t.w. zekere hoffelijkheid van de franse koning) niet teeckene van payse accoordich By sulcke ghejunsticheyt, ald. 549 [1538]. - In de aanh. de ‘gunst’ die een vrouw verleent. ‖ Laet v ooghskens vast in syn ooghskens stralen, Ghy zulter ghejonsticheyt met bewijsen, H.d.Am. Aa 7^v [m. 16e e.] (vg. ook ald. Q 6^v). - In de aanh. euphemistisch voor de sexuele toenadering van de echtgenoot? ‖ Ick en kans niet ghelijden Dat Iupiter syn liefde plant buyten deuren, Daer my syn ghejonsticheyt zou ghebeuren, H.d. Am. Q 6^v [m. 16e e.].
Ghekeilcoort, bn. Van keilcoort, keelband. Van keelbanden voorzien. ‖ Ghekeilcoorde bonnetjens, de dene, Langhen Adieu 137 [ca 1560].
Ghekeken, zie Kijcken.
Ghekerlt, bn. Van kerle. Voorzien van een kerle (lang overkleed). ‖ Niemant so katijvich ofte net beperrelt ghepluymt ghesmerlt // gheroct ghekerlt, Smenschen gheest 464 [ca 1560?].
Ghekyff, zn. Zie MNW en WNT i.v. Gekijf. Int ghekyff stellen, onenigheid verwekken? ‖ Ghy wolff, ghy stellet altyt int ghekyff, Trudo 1883 [ca 1550].
Gheknevelbaert, bn. Van knevelbaert. Voorzien van een knevelbaard. ‖ Ghebaert ghecapt gheknevelbaert up sijn spaensch, Smenschen gheest 603 [ca 1560?].
Ghekrack, zn. Zie Gecrac.
Ghekroonheyt, zn. Van ghekroon, gekreun. Gejammer, gezeur? Of tegenstribbeling? ‖ Gheeft v ghevanghen // Herte van Echo, zonder v ghekroonheyt, H.d.Am. H 5 [m. 16e e.]; Wa Druck en spijt, // Zijt ghy dat? komt by zonder ghekroonheyt, ald. N 2^v.
Ghelanden, ww. Zie MNW i.v. Gelanden, 2e art. Leren? Schenken? (vg. MNW i.v. Gelanden, 2e art. met een plaats uit Ferguut (r. 5490) in de bet.: ‘er toe krijgen, overhalen’). ‖ Als hebbic den ionghers dit willen ghelanden. Indien minen bouc vald in crusselighe handen, Willen dien blidelick zonder wrempe ontfaen, cast., C. v. R. 247 [1548].
Ghelauwen, ww. Zie MNW i.v. Gelauwen. Begrijpen, verstaan? ‖ Den prophete David // zoo ic hier ghelauwe, Die sprickt voor elcken // tzy man ofte vrauwe, Zegghende, enz., Jezus i.d. tempel 302 [ca 1575?].
Ghelijckelic, bn. Zie MNW i.v. Gelikelijc, WNT i.v. Gelijkelijk. Redelijk, billijk? ‖ Dus (t.w. omdat Pyramus en Thisbe van gelijke stand zijn)... waert een zake ghenouch ghelijckelic / Dat tsamen een aliance rijckelic Van huwelicke mochte gheschien, cast., Pyr. B ij [ca 1530].
Ghelist, bn. Van list. Vol listen? ‖ Ick hebbe alree Met eenen subtijlen duertrocken liste Vrienden en maghen gestelt in twiste Als de gheliste / beroert in nijde, cast., Pyr. B iij [ca 1530].
Gheloen(e), zn. Van lonen? Afrekening? ‖ Sy sullent veteren (l. beteren?) // Int gheloene wel styff (versta: zij zullen het bij de afrekening wel bezuren?), Trudo 252 [ca 1550].
Gheloovinghe, zn. Van gheloven. Geloof. ‖ Die goey gheloouinghe // scheen eerst ter spatie / Corts voor mijn derde Ampliatie, Antw. Sp. l iiij [1561].
Ghelsch, bn. Bijvorm van geel? Geel? ‖ Dyn ghelsche nachtdoucxs zyn te prysen, Verl. Z. II, 266 [1583].
Gheltscip, zn. Uit ghelt en scip. Schip met geld. ‖ B.: Haddic een gheltscip J.: So waerge ghegoet, everaert 453 [1530].
Ghelucksaem, bn. Van gheluck. Gelukkig. ‖ Tians hoy die ick regiere syn al gheluck // saem (× druck//saem), Smenschen gheest 617 [ca 1560?].
Gheluct, bn. Van lucken. Gheluct werden, ten deel vallen, overkomen, beschoren zijn. ‖ Wat onruste dat mi wert gheluct... ic ben dies een haer niet ontruct als ic om haer met reynder herten peynse, Doesb. 122 [vóór 1528].

[pagina 185]
Ghelufert, bn. Zie MNW i.v. Gelufert. Arm, ‘gesjochten’? Deze bet. lijkt in de eerste aanh. waarschijnlijker dan ‘ontmand’ (zie de bo i.v. Luifer, MNW i.v. Gelufert en WNT i.v. Luifer, Afl.); de tweede aanh. (ontleend aan de bo) is niet volledig genoeg om zekerheid te verschaffen, in de derde is het verband mij niet voldoende duidelijk. ‖ Daghelicsche weerelt stept voorts in dominatien bezouckende luxurieuse habitacien al doet de gheluferde groote hertzweerynghe, de dene 174a [ca 1560]; Wellust tsvleeschs van den gheluferde ghehaet, de dene bij de bo i.v. Luifer [ca 1560]; De ghuene die De myfeldose der trufatoryen gheerne lesen Le boutinet des vicontes / der gheluferde partie, de dene, Langhen Adieu 237 [1560].
Ghelve, zn. Zie MNW i.v. Gelve, 2e art. Heerlijke, heilrijke gebeurtenis? Of (indien ghelve corrupt zou zijn voor ghedelve, zoals Verdam met Van Dale (Taalg. 9, 112) geneigd is aan te nemen, in tegenstelling tot Leendertz (zie zijn aant. op de aanh.): het opgegravene, i.c. het H. Sacrament, ofschoon daartegen weer pleit, dat ghedelve op de enige plaats, waar het voorkomt, Sacr.v.d.N. 1076, bezwaarlijk deze bet. kan hebben. ‖ Van desen ghelven Muegen wij God wel euwich looven, Sacr.v.d.N. 287 [3e kw. 15e e.].
Ghemagistreert, bn. Zie MNW i.v. Gemagistreert. Bekwaam, kundig. ‖ Den eenen es ind wyse ghemagistreert, Dandere es ind zotte gheauthoriseerd, cast., C. v. R. 33 [1548].
Ghemaniert, bn., bw. Zie Gemaniert.
Ghemannierich, bn. Van manierich. Edel. ‖ Reyn ghemannierich Juecht roosierich / hebt minnelicken danc, everaert 162 [1523].
Ghemeedsaem, bn. Zie Gemeetsaem.
Ghemeynicheyt, zn. Van ghemeynich of rechtstreeks van ghemeyn. Eenvoudigheid. ‖ Tis recht dat icse begracie om... haer simpel wetende ghemeynicheyt, haer wesen eerbaer, sonder eenich cleynicheyt, seer goedertieren, Doesb. 45 [vóór 1528] (= Rederijkersged. 59, 21).
Ghemercksel, ghemercsele, zn. Van ghemercken. Aandacht. ‖ Duer tgelt heeft redene gheen ghemercsele, St 2 52 [vóór 1524]. - Ghemercksel nemen, opletten (vg. ghemerck nemen in dez. bet. (bij kil.: ‘observare, considerare’) in WNT i.v. Gemerk, 2e art., bet. II, 2). ‖ Neemt ghemercksel rasch totter mieren trect, Antw. Sp. Mm ij [1561].
Ghemerlt, bn. Van merle, merel? Voorzien van een merel in het wapenschild? ‖ Niemant so katijvich ofte net beperrelt ghepluymt ghesmerlt // gheroct ghekerlt hue slecht ghemerlt // hy muet ten crijghe, Smenschen gheest 465 [ca 1560?].
Ghemoet, ghemoedt, ghemoijt, bn. Zie MNW i.v. Gemoet, 4e art., WNT i.v. Gemoed, 2e art. Ijverig, vurig? ‖ Weest altyt ghemoijt want daer rethoricams Constige vruecht is groot daer werct gods geest doer dexperiencie minjoot, St 1, 108 [vóór 1524]; Om u zoud'ic noch waghen een waechskin / En slaen een slaechskin / als de ghemoetste, cast., Pyr. A ij^v [ca 1530]. - Ghemoedt op, gericht op, verlangend naar? ‖ Al dat mijns is / is op u (t.w. Maria) ghemoedt, de roovere 212 [3e kw. 15e e.].
Ghemoetsele, zn. Van ghemoeten. 1) Ontmoeting? ‖ Ghij heeren, en belcht u niet van tsotte ghemoetsele, Man en wijf 145 [eind 15e e.?]. 2) Plaats van ontmoeting. ‖ Wy bieden v reverentelick / bin dit ghemoetsele een vrindelick groetsele, Taruwegraen 787 [1581]. 3) Wedervaren, wederwaardigheid, lot? ‖ Gheheel los van trueren Es mijn herte beseven duer zulc bevroetzele, Voor my anghenomen zulc hardt ghemoetzele, Gentse Sp. 55 [1539]. 4) Beleving, genieting, nuttiging? ‖ Dees maeltyts ghemoetsele gheeft ruste inde ziele, H.Sacr. 370 [1571].
Ghemoveert, bn. Van moveren. Van zulk een gemoedsstemming of gezindheid als de voorafgaande bep. uitdrukt. ‖ De Tortele druckigh lamenteerd ... Als den landman vrueghdelick ghemoueerd Haer ionghskins ontrooft, cast., C. v. R. 121 [1548]; Dus weest wel ghemoueert // Adieu / wij moeten scheyden, Antw. Sp. p ij^v [1561].
Ghemuylt, bn. Van muyl. Voorzien van een muil. ‖ Was dat de stoockere sevenvoudich ghemuylt, Smenschen gheest 519 [ca 1560?].
Ghenacijt, bn. Van nacie, natie (z. ald.). Van zulk een aard als de voorafgaande bepaling uitdrukt. ‖ Neen, neen, noch ben ick al anders ghenacijt, H.d.Am. I i^v [m. 16e e.]. - Eel ghenacijt, edel van aard, H.d.Am. C 6^v [m. 16e e.]. - Fel ghenacijt,
[pagina 186]
wreed van aard, de roovere 368 [3e kw. 15e e.]. - Lieflijcke ghenacijt, lieflijk van aard, H.d.Am. G 8 [m. 16e e.]. - Reyn ghenacijt, zuiver, edel van aard, H.d.Am. G 5, H 1 [m. 16e e.].
Ghenaerte, zn. Van gheneren. Levenswijze? ‖ Wy consoleren zulc int mespaeyen, Die zondigh leift in vleesschelicker ghenaerte, Gentse Sp. 292 [1539].
Ghenakelick, bn. Van ghenaken. Naderbij komend, naderend? ‖ V advys nootzakelick hebben wy ghenakelick (versta: wij die U naderen?) // nv wel van doene // iet, Reyne M. 317 [ca 1575?].
Ghenatureert, bn. Van natureren. Eig. geschapen (vg. ghistele, Virg. Aen. 19a [1556]: ‘Wy en zijn ooc so straf van herten niet ghenatureert’ en WNT i.v. Natureeren) en v.v. van zulk een aard of natuur als de voorafgaande bepaling uitdrukt. ‖ Aertsch ghenatureert, ghistele, Virg. Aen. 121a [1556]; - subtijl ghenatureerd, cast., C. v. R. 109 [1548]; - verscheyden ghenatureert, verschillend van aard, Antw. Sp. Ggg i^v [1561]; - wreet ghenatureert, ghistele, Virg. Aen. 72a [1556].
Gheneerlic, bn. Van gheneren. Zich bezighoudend (met). ‖ Ter doctrynen gheneerlic, everaert 523 [1534].
Gheneghen, zn. Zie MNW i.v. Geneigen? Genegenheid, zin, verlangen, begeerte. ‖ Jonste tscieten my jn te prentene riet Dies jc my van scietens gheneghen niet stelpen can, everaert 237 [1526]; Boerdelic Pleghen jent Tot wien al myn zins gheneghen went, ald. 239.
Gheneichede, zn. Van gheneghen, geneigen. Neiging, lust, zin. ‖ Sy gheuen elc werck naer zyn gheneichede, everaert 155 [1523].
Gheneselick, bn. Zie Geneselyc.
Ghengient, bn. Zie Geengient.
Ghenitten, ww. Bijvorm van ghenieten? Gedaan krijgen. ‖ Ick en cans niet ghenitten, Dat ic eens pas hadde nae mijn gherief, Mar.v.N. 664 [ca 1500].
Ghenoopen, ww. Van noopen (zie Nopen). Verkrijgen. ‖ Naer dat de vyf daghen werden verloopen en wy gheen hulpe / al van den heere ghenoopen zoo zullen wy doen // naer ulieder woordts advysen, Judich 1373 [1577].
Ghenooten, ww. Zie MNW i.v. Genoten. Deel krijgen aan. ‖ Zo zuldy ghenooten... Alle de weldaedt die oyt ghedaen wiert In der helygher kaercken, oft begaen wiert, Gentse Sp. 191 [1539].
Ghenouchte, zn. Zie MNW i.v. Genoechte, WNT i.v. Geneugte. Klucht, esbatement (vg. kil.: ghenoeghte ... ludus, ludicrum). ‖ Eerweerdeghe ons ghenouchte / wilt danckelic nemen, everaert 179 [1527].
Gheoccupeert, bn. Van occuperen. Gezind? ‖ Nochtans ben ick twijffelachtich // gheoccupeert Door myn verstandt tweedrachtich, Rott. Sp. L viij [1561].
Ghepaelt, bn. Van palen. Ghepaelt aen, verbonden met? ‖ Dingheuen dwelck is met kennissen deurstraelt Blijft vastelijck ghepaelt // aender Consten slot, Antw. Sp. c ij [1561]. Opm. Vg. Palen.
Ghepaerelt, ghepeerelt, bn., bw. Zie Gheperelt.
Gheparkeneren, ww. Van park. Vreedzaam samenleven (binnen een bepaalde ruimte of bepaald gebied). ‖ Ghelijck dat pestilent dier den Basilisch Met gheenrande dieren en kan gheparkeneren, cast., Bal. O viij (achter C. v. R., ed. R'dam 1616) [1521].
Ghepelst, bn. Zie WNT i.v. Gepelsd. In een pels gekleed (vg. kil.: Ghepelst. Pellitus, pellibus tectus). ‖ Sij waren werm en sadt en wel ghedost, Ghemantelt, gherockt, ghepelst, ghevost, a. bijns 155 [1548].
Gheperelt, ghepeerelt, ghepaerelt, bn., bw. Zie MNW i.v. Geperelt. Eig. met parels behangen en v.v. versierd, gesmukt (vg. goedthals 29, aang. in MNW i.v. Geperelt en Dwerck d. Apost. blz. 59, aang. in a. bijns (Verkl. Woordenl. blz. 10). Uitsl. rhet. is het gebruik als epith. ornans. ‖ Och, hope ghepaerelt, Leedt my tot Godt, Gentse Sp. 15 [1539]. - Net ghepeerelt, eveneens als epith. ornans, uitsl. aangetroffen bij everaert. ‖ Naer dat den keyser net ghepeerelt heift So veil cryghers... Hy zoude den Turck / wel vutter weerelt jaghen everaert 227 [1528?] (zie ook ald. 308, 340, 381, 403, 406, 424, enz.). - Hooghe gheperelt, in dez. bet., gezegd van rijken en natiën. ‖ cast., Bal. B4[1521].
Ghepersoont, bn. Zie Gepersoont.
Ghepijnsele, zn. Zie Gepijnsel(e).
Ghepleijen, ww. Zie MNW i.v. Geplayen. Harden, uithouden (vg. pleien, tobben, zwoegen, moeizaam voortgaan, zie Pleyen). ‖ Huben (euphem. v. membrum virile) en const niet langher ghepleijen, St 2, 111 [vóór 1524].

[pagina 187]
Ghepluc, zn. Van plucken. Voordeel. ‖ Eens anders miskief brengt veel gheplucx in: Nae dat fortuyne... Doet draeyen dat radt van aventueren, Sp. d. M. 5071 [beg. 16e e.].
Ghepraes, zn. Van prasen (zie ald.). Geklets. ‖ Ick en can t'gheraes, en t'ghepraes niet langer hooren, Const-thoon. Juw. 25 [1607].
Gheprebent, bn. Van prebende. Voorzien van een prebende. ‖ Gheestelijc waerlijc van wat possessien Wel gheprebent of sonder beneficien Tmoet al ter doot, Camp v.d. Doot 1629 [1493].
Gheprouf, zn. Van prouven, proeven. Ondervinding, ervaring, verstand. ‖ Soudic my niet stooren Dat ghy mesprys zonder bedrouf scept Van dynghen waer of / ghy gheen gheprouf hebt? everaert 545 [1538].
Ghequac, zn. Zie WNT i.v. Gekwak, 1e art. Praats, drukte, ophef. ‖ Maect ghy daer/zo groot ghequac of, everaert 416[1530].
Ghequelscap, ghequelscip, zn. Van ghequel. Kwelling. ‖ Ghecryghen wy / Goet Gheselscip Sdrucx ghequelscip zal van ons vlien, everaert 11 [1509] (zie ook ald. 30, 49, 285, 453); Scyckt u / ende zidt // nedere An dese tafele / ende dat gherynghe met versnelscap Zonder eenich ghequelscap, Verl. Z. I, 960 [1583].
Gheraecktelick, bw. Van gheraect. Op juiste, voortreffelijke wijze. ‖ tKindt zegghet gheraecktelick, Jezus i.d. tempel 281 [ca 1575?].
Gheraecsele, zn. Zie Geraecsele.
Gheranck (I), zn. Van ranck (zie MNW i.v. Ranke, 3e art., WNT i.v. Rank (II)? Slimme streek, list, grap? - Een gheranck stellen, een poets bakken? ‖ Hier ben ick / die als een puystebijterken haet Tvolck / waer deur ick hen menich aerdich gheranck stel, Rott. Sp. R v^v [1561].
Gheranck (II) zn. Van ranck, gebaar, (lichaams)beweging (zie kil.: rancke. Gestus, gesticulatio)? Of bijvorm (rijmvervorming?) van gheronck? Lawaai. ‖ Als ick dus zeer ligghe en voghelvake Luymende, sluymende, als crancke, Dan wensch ick dees roepers al aen een cake, Want thoot doet my zeer van allen den gherancke, Leuv. Bijdr. 4, 355 [beg. 16e e.].
Gheravent, bw. Vervorming van gisteravond. Gisteravond. ‖ Wy en wisten / gherauent / anders niet, everaert 178 [1527].
Ghereckelijck, bw. Zie MNW i.v. Gereckelike, WNT i.v. Gerekkelijk. Waarlijk, beslist, zeker? ‖ O.: Hy sal moort roepen S.: Ist waer? O.: Jaet ghereckelijck Siet sijn hayr staet van vreesen als borstelen, Antw. Sp. Ee iiij [1561].
Ghereedscip, zn. Zie MNW i.v. Gereetscap, WNT i.v. Gereedschap. Voorraad. ‖ Van Tydelicke Haeue / hebbic cleen ghereedscip, everaert 483 [1e h. 16e e.].
Ghereelen, ww. Van *gheregelen (vg. mnd. regelen, mhd. rigelen, afsluiten) met ee < ei < ege (vg. de bo i.v. Reil, reile)? Of bijvorm van garelen (een volgens vr. meded. van Prof. Dr. E. Rombauts in Z. Ned. nog gebruikt ww.)?. Binden, verbinden? Of beheersen? ‖ O gheweldich vleesch dwelck mij vaste ghereelt onknoopelyck seelt, Smenschen gheest 248 [ca 1560?].
Gheregaelt, bn. Van regael of van *regalen. Giftig, vergiftigd. ‖ Soeticheyt gheregaelt, Drie bl. danssen 29 [1482]; Ten dese saysoenen gheregaelde meloenen // hebbick hemlien ghepueterd met slanghen bloet ghebuetert, Reyne M. 528 [ca 1575?].
Gheregelt, bn., bw. Zie MNW i.v. Geregelt, WNT i.v. Geregeld. Standvastig, trouw? ‖ Godt kentse wel die gheregelt // zijn, de roovere 277 [3e kw. 15e e.]; Om dat zy dwoordt Gods gheloofden ghereghelt, Gentse Sp. 204 [1539].
Ghereghen, bn. Van rijghen. Ghereghen houden, in toom houden, bedwingen en v.v. inhouden, achterwege laten? ‖ Wy bidden u, Syt u worden gheseghen (?), Hout schimp ghereghen, wy biddens uuyt minnen, Trudo 1794 [ca 1550].
Gherelt, bn. Van rellen, zie Rellen (II)? Of van rel, zie WNT i.v. Rul (I)? Gericht? ‖ Dat die menschen diuers syn van seden ghestelt dat coomt... niet duer complexie diuers gherelt, St 1, 107 [vóór 1524].
Gheriefte, zn. Van gherieven. Iets dat ‘gerieft’, aangenaam, prettig is. ‖ Stont hier beneven open ghegroyt minne, Ic lieper ter stont ghecaust, gheschoyt inne; Ic vreught bespoeyt winne duer de gheriefte, Gentse Sp. 164 [1539].
Gherijst, bn. Van rijs. Van rijs voorzien. ‖ Hondert mutsaerts wel en groot gherijst, Antw. Sp. e iij [1561].

[pagina 188]
Gherist, bn. Oorspr.? Voorbereid, bedacht (op)? ‖ Tot gheesselen moesten sy (t.w. de apostelen) altijt zijn gherist, Rott. Sp. A vij [1561].
Gheruc, zn. Van gheroeken, zich bekommeren om, zich iemand of iets aantrekken (vg. geruekinge in Limb. Serm. 158a, aang. in MNW i.v. Geroekinge). Zorg, bekommering, medeleven, deernis? ‖ Erm bloet, wat hebdy dan onghelucx, Aen niemande vindy vele gherucx, Leuv. Bijdr. 4, 275 [beg. 16e e.].
Gheruchtich, bn. (?), bw. Van gherucht. Levendig, beweeglijk, luidruchtig. ‖ Vrolic der voghelen zanc gheruchtich Hoortmen nu ruyten, cast., Pyr. D ij [ca 1530]; Elck Voghelken gheruchtich Laet hooren syn gheluyt, H.d. Am. C 5^v [m. 16e e.].
Gherusthertich, bn. Uit gherust en hert met -ich. Gerust van hart. ‖ Niet voer een gherusthertich leeven, Smenschen gheest 125 [ca 1560?].
Gheruuscheyt, zn. Van gheruusch. Werelds, wild geleef? ‖ Een smans zin verfrayde / jnde gheruuscheyt, everaert 138 [1528?].
Ghesate, zn. Zie MNW i.v. Gesate. Geslacht? ‖ Edel ben ic vuyt coninclijken ghesaten, Camp v.d. Doot 643 [1493] (vg. fr. ‘Noble suis. et yssus de rois’).
Ghescallyck, bn. Van scallyck, schalc. Bedrieglijk, gemeen, boosaardig. ‖ Sy coomen heymelyck als slecken ghecroopen samblantich int aencoomen en bevallyck corts gheweldich violent / en ghescallyck, Smenschen gheest 707 [ca 1560?].
Ghescheelt, bn. Van scheel, haardos of scheiding of van scheel, schedel. Voorzien van een fraaie haardos of scheiding in het hoofdhaar? Of fraai geschedeld? ‖ Liefken ghepinceelt van Appoloos hand so chierlijck ghescheelt en ryckelyck ghedeelt // bij Junoos ghenaede, Smenschen gheest 246 [ca 1560?].
Gheschienlijck, bn. Van gheschien, geschieden. Mogelijk, uitvoerbaar. ‖ Eest gheschienlijck berghen te verstellene? Charon 229 [1551].
Gheschienst, bn. Oorspr.? Te geschieden? Of syn. van ghesienst, het best, nuttigst, heilzaamst? ‖ Wilde dieren, vriendschap met vrienschap innen, Het blijckt zoo gheschienst: Doet den leeu dueghd ghi zult dueght an hem winnen, cast., C. v. R. 163 [1548].
Ghescillichede, zn. Van ghescillich. Onenigheid? ‖ Jc bidde hu tsaemen / wilt exsponeren De naeme der seste balcke zonder ghescillichede, everaert 334 [1530].
Gheschost, bn. Van schossen, schorsen? In de aanh. moet gheschost en ghebect ongeveer betekenen geschikt, in staat of uitgerust. WNT i.v. Schorsen (I) denkt bij gheschost aan vervorming van gheschorst ‘geschort, de klederen opgenomen hebbende’; dit past evenwel minder bij ghebect. In de sfeer van het laatste woord blijvend zou eerder aan schorsen, optrekken (van neus of lippen) gedacht moeten worden (vg. Voc. Cop.: den nese scursen, grisen, narire; obscorsinghe metten nase, bescernesse, grisinghe, sanna; opscorsinge van lippen, valga en kil.: schorssen oft schorten den neuse. corrugare nares). ‖ Laet ons (t.w. twee zinnekens) Leandrum en Hero onder ons protectie // Gaen brenghen, wy zijnder toe gheschost en ghebect, H.d.Am. Cc 1^v [m. 16e e.].
Gheschreyssel, zn. Van schreyssel (vg. kil.: Schreyssel. Lachrymae). Geschrei, geweeklaag. ‖ Hieremias gheschreyssel es ooc ghestremd, cast., C. v. R. 74 [1548].
Ghescitueert, bn. Van *situeren? Uitgestrekt? ‖ Den naem deser landouwen diet wel noteert Was nae onser talen genaempt den tijt Hoe wel hij lanc ende breet is ghescitueert Nochtans seer haest is hy ghepasseert, Camp v.d. Doot 571 [1493].
Ghescoeft, bn. Van scoven, schoven. Gebonden, gevangen? ‖ Jn onvreden diep My therte by dien / vul drucx / ghescoeft leift, everaert 39 [1512]; Dus blyuen wy ghescooft Jn allen lydene / met drouuer zeden, ald. 184 [1526].
Ghescup, zn. Van scuppen, scheppen. Der eerden ghescup, in de aanh.: schoppen aarde. ‖ Jc wildic laeghe / jnder erden doot En jc waere ghedect / met der eerden ghescup sekere, everaert 535 [1538?].
Ghescuul, zn. Van sculen, schuilen. Iets verborgens, iets dat zich ergens schuil houdt. ‖ Jnt lyf en mach gheen onreyn ghescuul daken, everaert 200 [1528].
Ghesedelic, ghezedelijc, bn., bw. Van sedelic. Zoals het behoort; in de 2e aanh. wrsch. in een bijzondere toepassing: welgemanierd? ‖ C.: Hoe sullen wy ons beteren? G.: Met waerachteghe biechte Jnt vuldoen / der penitencien ghesedelic, everaert 31
[pagina 189]
[1509]; (Thisbe is) Een moedich zinneken / reyn ghezedelijc, cast., Pyr. A vij^v [ca 1530].
Gheseemt, bn. Van seem of semen. Honingzoet, liefelijk (vg. kil.: Gheseemt. Mellitus). ‖ Mijn wesp vliecht daer oock wech / dus springick van mijn peert / Gheseemde woordekens hebbense wtghelockt, Haagsp. d vij [1561].
Ghesielt, bn. Van siel(e)? Voorzien van een ‘ziel’, van leven, van een kind? ‖ G.: Twee vrauwenclickerkens. Wat dynct hu daer of jnt bemerck? E.: Jc en zyer gheen ghebrec andt werck Anders dan datse cort ghehielt zyn. S.: Se dienen deis meyskens die gheerne ghesielt zyn Alzo mer vele / vynt te Brugghe Om lichtelic te vallen ouer rugghe Als zy de cnechten / willen ghevoughen, everaert 444 [1e h. 16e e.].
Gheslaec, zn. Van slaken. Vernietiging, beëindiging, in de aanh. het ophouden of achterwege blijven van de werking van het slaapmiddel. ‖ Siet hier een zaet wiens crachteghe treken Hem (t.w. die slecht slaapt) zal doen slaepen / of ten moet ghebreken Byden vaeck mocht hys / gheslaec hebben, everaert 201 [1528].
Ghesmerlt, bn. Van smerle, dwergvalk? Voorzien van een ‘smerle’, een dwergvalk in het wapenschild? ‖ Niemant so katijvich ofte net beperrelt ghepluymt ghesmerlt // gheroct ghekerlt hue slecht ghemerlt // hy muet ten crijghe, Smenschen gheest 464 [ca 1560?].
Ghesmije, zn. Van *ghesmijen (vg. MNW i.v. Gesmieden, WNT i.v. Smieg, Smijdig). Gevlei. ‖ Ghij hebt schier beclast // mijn voortstel, dits den last, metten snater uwer scriftuers ghesnije (l. ghesmije), Christenk. 1524 [ca 1540].
Ghesmorre, zn. Van smorren, smoren? Blijkens het verband in de aanh. zoveel als drinkgelag. ‖ Soe comender noch ander vents int ghesmorre (× porre) sy moeten ghesconcken syn dese hanssen, St 2, 116 [vóór 1524].
Ghesmost, bn.? bw.? Tegen afl. van smossen, morsen, knoeien verzet zich de bet., die het verband schijnt te verlangen. Blijkens het verband zou men geneigd zijn een bet. verstandig (bn.) of aandachtig (bw.) aan te nemen. ‖ Ick Overdaet / wilt up my redene ghesmost // dyncken, En zal gheenen cost // myncken, Verl. Z. I, 1030 [1583].
Ghesnije, zn. Zie Ghesmije.
Ghesnoerde, zn. Bijvorm van *ghesnoerte (van snoeren)? Benauwenis, druk? ‖ Wel, wyen gaet hy tstick claghen Dan meest hem zelven / als cause zyns lydens ghesnoerde En ment te keeste roerde? Verl. Z. II, 315 [1583].
Ghesondich, bn. Van ghesont. Gezond; gezondmakend, heilzaam. ‖ Therte vlooch, met vierighen wercken, Tot liefs herte, / twelck ghesondich scheen Leuv. Bijdr. 4, 287 [beg. 16e e.]; Huwe ghesondeghe claerheyt (t.w. van Maria) zal scynen Haestelic ende snel / jn hulpen ghenadich Tot allen meinschen / zynde mesdadich, everaert 399 [1511].
Ghespan, zn. Zie MNW i.v. Gespan, 1e art., WNT i.v. Gespan, 2e art. Machtsgebied, macht? ‖ De steen es Christus tot sdoots ghespan, Gentse Sp. 37 [1539]. - Dweerelds ghespan, de wereld. ‖ Volghd dees sede ind weerelds ghespan, cast., C. v. R. 25 [1548].
Ghespeilnede, zn. Van ghespeel, speelgenoot. Vriendin. ‖ Hier comt mijn ghespeilnede, vul van virtute, Gentse Sp. 263 [1539].
Ghespelc, zn. Bijvorm van *ghespalc (van spalcken)? Vg. Tweespalck, tweespalt bij sam. coster, aang. in WNT XIV, 2566. Tweedracht? ‖ (Maria) Sijt ons hoede // voor tverstooren // der helscher pijne Den beghele tsghespelcx // want ter vruecht, de roovere 204 [3e kw. 15e e.].
Ghespraect, bn. Van spraken? Of van sprake? In de aanh. gramm. met betr. tot een woord, psych. echter veeleer van een persoon. Conform de gramm. ontleding zouden we aan het dubieuze ww. Spraken (zie MNW i.v.) moeten denken, in werkelijkheid zal ghespraect echter op één lijn staan met gespraect in wel gespraect (zie MNW i.v. Gespraect). ‖ Noyt menschelic woort, hoe constich bedaect Hoe wijs, hoe vermaert, men oyt beschoude Hoe subtijl, elegant, oft opiniaet ghespraect Sonder dwoort Gods, ten is niet dan froude, Dwerck d. Apost., prol. 19 [1e h. 16e e.].
Ghesproock, ghesproocxkene, zn. Van sproock, sproke. 1) Het spreken, iemands taal, woorden. ‖ Van haren ghesproocxkene Soe is ontsteken mijnre herten pit, de roovere 398 [3e kw. 15e e.].
[pagina 190]
2) Gesprek, bespreking. ‖ Ic hoor seggen, hier sal een vreemd ghesproock // syn, Charon 21 [1551].
Ghespu, zn. Van spuwen. Spuwsel, braaksel. ‖ Siet dat ghy niet en moet ind helsch ghespu baen, cast., C. v. R. 117 [1548]; N.: Noch argher dan quaet. W.: Zal 't valsch ghespu zijn, H.d.Am. K 4^v [m. 16e e.].
Ghespuusele, zn. Van ghespu? Spuwsel? Of corrupt voor ghespinsele (zie Becuussele)? ‖ Of God my noch hier laett, hoe zal ict ghenieten, Dezen troost teghens dit zondigh ghespuusele? (× becuussele), Gentse Sp. 157 [1539].
Ghestaden, ww. Zie MNW i.v. Gestaden, 1e art., WNT i.v. Gestaden, 2e art. Ghestaden met, berusten in. ‖ Zulcken ghestaet noch niet met syn ongheluck, H.d.Am. V 8 [m. 16e e.].
Ghestaecktelick, bw. Van ghestaeckt. Nauwkeurig, precies. ‖ Al tzelve vermonden... Vindick hier zeker // een woordt niet falich, Als ickt ten rechten / wel ghestaecktelick Anmercke naecktelick, Jezus i.d. tempel 280 [ca 1575?].
Ghestaecsele, zn. Van staken, stichten, scheppen? Schepping? ‖ Aldus es dhelighe gheest diedt smaect Gaende voort vut huwen godliken smaecsele Recht een niet drie / noch gheen ghestaecsele Als drie zuenen / oft helighe gheesten drie Maer vader zuene helich geest een daecsele, de roovere 113 [3e kw. 15e e.].
Ghestichte, zn. Zie Gestichte.
Ghestichtelijck, bw. Van ghestichten. Voorbeeldig. ‖ Heylighen mannen, die so ghestichtelijck Hebben gheconverseerdt, a. bijns 115 [1548].
Ghestichtijnghe, zn. Van ghestichten. Stichting (in religieuze zin). ‖ Een goet fondament tot elcker hueren, Der gheestelicker ghestichtijnghe beleift, Gentse Sp. 171 [1539].
Ghestoente, zn. Van stoen, steun. Steun. ‖ Quelt mijn lichaem vry, heevet noch meer Aertsch ghestoente, coornhert, Lief en Leedt 1184 [1567].
Ghestoor, zn. Van storen, stinken. Stank. ‖ Wildy u brijnghen ten hemelschen choore En vry zijn vanden helschen ghestoore, Zo anvaert ons oorden, Gentse Sp. 183 [1539].
Ghestoorlic, bn. Van ghestoren. In beroering brengend? ‖ Ten zy dat Gods / gramscepe ghestoorlic // By Elckerlyc met leedscip ende bedynghe // Weder ghebrocht wort / tot payseghe vredynghe, everaert 449 [1e h. 16e e.].
Ghestoorte, zn. Van ghestoren. Verstoordheid. ‖ Wistic de cause van uwe ghestoorte Jc mocht hu beraeden zonder bluesen, everaert 278 [1530]; Vreest gheen ghestoorte wies ghy onderwindt, cast., C. v. R. 27 [1548].
Ghestrijcsele, zn. Van *ghestrijken. Het bestrijken, t.w. van het gelaat met een schoonheidsmiddel. ‖ Hu blancketten ende hu ghestrijcsele, [Hu pareeren ende hu gheprijcsele,] Ende al dijn ijdel vernuft pareseeren, Ten mach hu niet met allen proffijteren, V. Vroede 713 [eind 15e e.].
Ghestrypt, bn. Zie Strijpt.
Ghestruuct, bn. Van struken, een struik maken, (dicht bij de grond) veel scheuten of bladeren krijgen. In de aanh. in fig. toepassing: rijk voorzien van; in groten getale? ‖ Comt met trommelen en volck zeer wel ghestruuct, cast., C. v. R. 103 [1548].
Ghestruuctheid, zn. Van ghestruuct. Dichtheid (van begroeiing), volheid. ‖ Neemd op de ghestruuctheid (t.w. van de baard) wel regaerd, Ghy en saeghd nooit bet ghestoffeerder wrans, cast., C. v. R. 205 [1548].
Ghestuut, zn. Van stuten, stuiten, snoeven, grootspreken, opsnijden. Snoeverij, grootsprekerij; in de aanh. bep. valse aanprijzing? ‖ Q.: Hy (t.w. de Verloren Zoon) es pandeloos vertert. S.: Ja, en nieuwers beghert, Waer an wy hem ghebrocht hebben / met onsen gheluude Ende vroomen ghestuude! Verl. Z. II, 74 [1583].
Gheswelsel, zn. Van (ghe)swellen. Opzwelling. ‖ De Olye van Lelyen die doordrinckt Tgheswelsel van alle quade humueren, de roovere 165 [3e kw. 15e e.]
Ghetast, bn. Van tassen. Ghetast sijn, er ongelukkig aan toe zijn (vg. WNT i.v. Tassen, bet. A. 3 en Bruyne 1, 138 [1556]: ‘Aldus heeft dit lieff myn leven hier weer gepast, daer ick doot lach getast’). ‖ Werdick onweerdich gast haer // so ben ic ghetast, Doesb. 98 [vóór 1528].
Gheteen, zn. Van tenen. Kwelling. ‖ Ghelijck de Jaghere dwilt pleech te iaghene... Subtijlick hem doende veel gheteens Dus vingt ghy my met dijnen ghewaghene, de roovere 314 [3e kw. 15e e.].
Ghetemen, ww. Van temen (zie ald.). Eig. overwegen, ter harte nemen, bedenken, in de aanh. blijkbaar opmerken,
[pagina 191]
waarnemen, constateren. ‖ Ghelijc den schepper veranderd d'abijt, En tfautchoen van dien, zoo ghy mueghd ghetemen al, Alzo hebben alle zaken eenen lijt, cast., C. v. R. 39 [1548].
Ghetezen, ww. Zie MNW i.v. Getesen. Behagen, gerieven, van dienst zijn. ‖ Met herten fier zal ic u nu ghetezen, Gentse Sp. 161 [1539]. Opm. Als zn. in de bet. ‘lust, welbehagen, genoegen’ uitsl. nog aangetroffen bij hadewijch (zie MNW i.v. Getesen).
Ghetijelijck, bn. Zie MNW i.v. Getidelike. Eig. te rechter tijd en v.v. welkom, aangenaam (vg. MNW i.v. Getidelike en WNT i.v. Tijdelijk, B, 6)? ‖ Zoete woorden ghesproken uyt gratien, // Edel Ridder, die zijn altoos ghetijelijck, H.d.Am. M 7 [m. 16e e.].
Ghetil(le), zn. Van tillen (zie WNT i.v. Tillen (I)? Eig. gewicht, betekenis en v.v. voordeel, baat, nut? ‖ Sommighe ghuijle die bijt oft scraeft al rijdmensse tes van cleyn ghetille, St 2, 131 [vóór 1524].
Ghetoom, zn. Zie MNW i.v. Getoom. 1) Toom. ‖ Alle de werelt hebbende int ghetoom, B.d. Scr. 10 [1539]. 2) Tuig, uitrusting, benodigdheden. ‖ Hemlieden (t.w. de kanunniken) dient eene cnaepe / met eenen joncwijfue. Dan moetense hebben zeer veil ghetooms, everaert 224 [1528?].
Ghetouwen, ww. Van *touwen of touw. Vangen, verstrikken. ‖ In v nette en zuldy my niet ghetouwen, H.d.Am. N 1^v [m. 16e e.].
Ghetrevel, zn. Van *trevelen (van trevel ‘trede, spoor, sles’, de bo)? De - ook in het verband minder passende - emendatie in ghecrevel (zie WNT i.v. Krevelen, Afl.) is dan overbodig. Eig. het (spoor)volgen, het nasluipen, in de aanh. Venus ghetrevel, het najagen van mingenot? ‖ Al zach icse (t.w. Thisbe of Pyramus en Thisbe) sterven onbequamer doot... K'en zoude dies niet een paer tranen laten: Want ic noyt in Venus ghetrevel wiec, cast., Pyr. C i [1530].
Ghetroont, bn. Van troon of tronen. Op een troon geplaatst of gezeten. ‖ (Maria) Ghetroont / naest Godt / binnen shemels bevryt, everaert 12 [1509].
Ghetruer, zn. Zie Getreure.
Ghetruerlick, bn. Van ghetruer. Treurig. ‖ O quetsende liefde der vrouwen... beruerlick, // ongheduerlick, // int benouwen // ghetruerlick, Christenk. 878 [ca 1540].
Ghetruerte, zn. Van ghetruer. Droefheid of (met caus. aspect) narigheid. ‖ Pynter (t.w. met Voorsieneghe disscrecie) uwen wille / mede te deckene edelic. Et zalhu beletten / veil ghetruerte, everaert 415 [1530].
Ghetueren, ww. Corrupt voor ghestueren? Iet van hem ghestueren, iets van zich afhouden (vg. MNW i.v. Sturen, bet. 8? Ghetueren = wegkijken lijkt een al te gewaagde gissing). ‖ Sy (t.w. die biddende oorden, de bedelorden) di cleyn raepkens bat van hem ghetueren (l. ghestueren?), St 2, 59 [vóór 1524].
Ghevaderscap, zn. Van ghevader. Vriendschap? ‖ Onder vrienden werckt ontrou alder eerst quade liefde duer gheuaderscap doeruiert, St 2, 124 [vóór 1524].
Ghevalueert, bn. Zie Gevalueert.
Gheveer, zn. Zie WNT i.v. Gevaar, 2e art. Beweging, drukte. ‖ Sy lachen en boerten met veel gheveers, Sp. d. M. 4711 [beg. 16e e.]. Opm. In de vorm gevaer nog bij van zevecote 196, aang. in WNT i.v. Gevaar, 2e art., bet. A, 2.
Ghevestich, bw. Van vestich, veilig, zeker, vast (zie MNW i.v.)? Vast? Of corrupt voor ghevesticht? ‖ Hy wordt... in der Famen Registers ghedraghen Opgheschreuen / gheuestich / en ghepinghelt, Antw. Sp. Eee i [1561].
Ghevlicht, zn. Van vlichten, vlechten? Gekronkel, gekrioel? ‖ Inghelen / menschen en tsduuels gheulicht syns in versyke, de roovere 183 [3e kw. 15e e.].
Ghevoederdt, bn. Van voeder (zie MNW i.v., 2e art.). Gehuld in klederen, voorzien van een kostbare binnenbekleding, bontvoering? Of fraai uitgedost, opgedirkt (vg. MNW t.a.p., bet. 3)? ‖ Ghevoederdt, gevost, frisschelijck gedost, Willen sij (t.w. de vrouwen) gaen proncken langs der straten, a. bijns, N.Ref. 259, d, 5 [1527]. Opm. Vg. Ghevoert.
Ghevoert, bn. Van voer, voeder (zie MNW i.v. Voeder, 2e art.). Gehuld in klederen, voorzien van een (bont)voering? ‖ Ghy ghaet Ghebondt ghevoert / bouen uwen staet, everaert 137 [1528?].
Ghevouchte, zn. Van ghevoughen, gevoegen. 1) Schikking, beschikking? ‖ Ic moet verblyen duer deze ghevoughte, Gentse Sp. 168 [1539]. 2) Voegzaamheid? - Tot tspels ghe-
[pagina 192]
vouchten, naar gelang het spel zulks vereist, zoals het in het spel voegt, past. ‖ Zomtijd moet een sprake vallen amorues, Dan beleedt mense weder orguilues Fel buterthiere, tot tspels ghevouchten, cast., C. v. R. 59 [1548].
Ghevoughen, ww. Zie MNW i.v. Gevoegen, 1e art., WNT i.v. Gevoegen. Van een persoon met betr. tot een persoon: van nut, van dienst zijn (vg. MNW i.v. Voegen, bet. I, B, 5). ‖ Hy ghaet lieuer ledich Dan hy Menichte van Volcke zoude ghevoughen, everaert 254 [1530] (Vg. ook ald. 287 [1529]: ‘Eenen stercken gheest Somtyds ooc om eenen te ghevoughene snel’).
Ghevraechede, zn. Van ghevraghen. Vraag, verzoek. ‖ Al hadde my hyement / ghebreck om wercken My en rochte niet / naer hyements ghevraechede, everaert 138 [1528?].
Ghevrom(d)t, ghevroomt, bn. Zie Vromen.
Ghevrouchelic, bn. Van *ghevrouchen? Aangenaam, vreugdevol, heerlijk. ‖ O ghevroucheliker prieel der reinder jueght, Vol alre zoetheden, vol alder dueght, V. Vroede 483 [eind 15e e.].
Ghewaghelic, bn. Van ghewaghen. Gesproken wordende. ‖ Wilt zonder ghyl zyn Ende jnt hooren abyl zyn / myns woords ghewaghelic, everaert 60 [1511].
Ghewalch, zn. Van walch. Narigheid, akeligheid; ongemak. ‖ Noch weetic jc eenen subtylen vont Tjeghens, de blaeu jeucte of sulc ghewalch, everaert 202 [1528].
Ghewat, zn. Zie MNW i.v. Gewat. In veralgemeende betekenis, ter aanduiding van een plaats of toestand (in neutrale of gunstige zin), gewoonlijk slechts dienend ter omschrijving. ‖ Dats my met allen lief Dat ghy gherocht / jn svoorspoets ghewat zyt, everaert 42 [1512]; Sulc ghilde die nv / jn sweerels ghewat es, ald. 286 [1529]; Uten paradise ende tshemels ghewat, cast., C. v. R. 111 [1548]; Hy (t.w. Jason) salse (t.w. Medea) laeten in een ghewat // fel, Charon 450 [1551].
Gheweente, zn. Van wenen. Smart of rampspoed. ‖ Hem volcht gheweente // naer want zoomen hoort // als hadse een stincken // zoch Sy zoudent drincken // doch, Judich 1244 [1577].
Ghewelscip, zn. Van ghewel, wil (zie MNW i.v. Gewille)? Met ghewelscip, naar (zijn) zin, naar wens? ‖ S.: Sal den man commen? C.: Jae hy harde zaen Haddy ghedaen / zyn deuocie met ghewelscip, everaert 11 [1509]; Doen voerse huerer veerden / met ghewelscip Leedende met huer / al themelsche gheselscip, ald. 30.
Ghewermt, bn. Van wermen, warmen? Eig. gewarmd; in de aanh. (met consecutief aspect) warm, bereid, geschikt? ‖ Wy (t.w. de zinnekens) zijn twee stoute ghewermde klercken / Om kluchten verstercken / nut (l. net?) ende fijn, cast., Pyr. A iij [ca 1530].
Ghewichte, zn. Zie MNW i.v. Gewichte, WNT i.v. Gewicht. Blijkens het verband in de aanh. (met causatief aspect) ellende, rampspoed. ‖ Ghij wert beschut voor alle envijen, Die menighen bringhen in zwaer ghewichte, Rederijkersged. 4, 51 [m. 16e e.].
Ghewijnt, bn. Van wijn. Vol wijn. ‖ Als ghy wel ghewijnt ghebiert zijt / Quelt u der bouverijen tandtsweere, cast., Pyr. C vij [ca 1530].
Ghewinsel, zn. Van ghewinnen. Wat nagestreefd, nagejaagd, begeerd wordt? ‖ My onghestelde gheeft ghewinssele en verzinssele, Dat Narcissus krijghe d'omrinssele en 'tbeminssele, H.d. Am. K 8 [m. 16e e.]; Door sinnen ben ick dwerck altijts strijckelijck Daermede ick crijghe al mijn ghewinsel, Antw. Sp. Kk iiij [1561].
Ghewueghen, ww. Bijvorm van gheweghen (zie MNW i.v. Gewegen, 3e art.). 1) Leiden, besturen. ‖ Vuer stockreghels staen zij ende vuer maiuer. Ghelijck int labuer des refereins ghewueghen, cast., C. v. R. 55 [1548]; Dies willen wy tot dien den zin ghewueghen, ald. 216; (God) die als den ghewuechden (versta: ghewueghenden, Bestuurder?) // duer zyns crachts virtuuten de blomkins doet spruuten, Reyne M. 92 [ca 1575?]; Vader Onse 912* [1577]. 2) Onder handen nemen, aftuigen. ‖ Ick werdse zoo ghewueghende dat ghy duert gheschieden zult wesen verwondert, Judich 1174 [1577].
Ghezedelijc, bn. Zie Ghesedelic.
Ghezyle, zn. Wvl. vorm voor azijn (zie de bo i.v. Gezijl). Azijn. ‖ Myn spyse hebben zy / gheminghelt met galle, En mynen dranck met byttende amper ghezyle, Jezus i.d. tempel 272 [ca 1575?].
Ghezoct, bn. Zie MNW i.v. Gesoct. Met of op sokken of lage schoenen (vg. Gemma 189^v: ghesoct, soccatus, aang. in MNW i.v. Gesoct). ‖ Adieu wynterspreeuwen ghaende ghezoct / en ghedost,
[pagina 193]
de dene, Langhen Adieu 200 [ca 1560]; Adieu... Ande baervoete broederkens waer ghaende ghezoct, ald. 281.
Ghezouchte, zn. Van ghezouch (zie MNW i.v. Gesoech). Geraas, leven. ‖ Cherberus, den helhondt... Van blytscap hulende / met thierende ghezouchte Naer zyne ghevouchte, Verl. Z. I, 39 [1583].
Ghyde, zn. Ontleend aan ofr., fr. guide? Leiding, bevel? ‖ Proserpyna / by rade / van Plutos ghyde Zidt zou an zyn zyde, Verl. Z. I, 60 [1583].
Ghijghen, ww. Zie MNW i.v. Gigen, MNT i.v. Gijgen. Zwoegen. ‖ Den loon is medecijne Voor alle arbeyders / hoe datse ghijghen, Antw. Sp. Ddd ij^v [1561]; Sy sullen loopen, en niet arbeyden noch ghijghen, houwaert, Vier Wterste 35 [1583] (hic?).
Ghildelijck, bn., bw. Van ghilde. Als (van) een ‘gilde’, royaal. ‖ Hy domineert / hy bancqueteert ghildelijck, Antw. Sp. Hh iiij [1561]; Een ghildelijck bancket, ald. Vv i^v; Dus van u tijtlick goet deelt ghildelijck, Const-thoon. Juw. 441 [1607].
Ghoijen, ww. Zie Goyen.
Ghorden, ww. Zie Gorden (I).
Ghuchte, zn. Zie Guchte.
Ghussen, ww. Zie Gussen.
Gibbé, zn. Ontleend aan ofr., fr. gibet. Galg. ‖ Dat ghy aen een gibbé moet hanghen te droogen, Ontr. Rentm. 789 [1588?].
Gilleman, zn. Uit gillen, gilen(?) en man. Membrum virile? ‖ Vwen gilleman is veel te slap, St 2, 169 [vóór 1524].
Gyxken, ww. Van gigen, hijgen (vg. mhd. giksen)? Hikken? ‖ Hy moet gyxken by de darmen, Lansknecht 150 [16e e.] (by de darmen, z. Inl. bl. VIII, n. 1).
Gletsen, ww. Zie MNW en WNT i.v. Glissen. (Uit)glijden (vg. schuerm. i.v. Gledsen en de bo i.v. Gletsen). ‖ Neimt daer den stock ‘de belofte Gods’ ghenaemt, Die u zal bevryden voor zucklen oft gletsen, Gentse Sp. 225 [1539].
Gloedelijc, bw. Van gloeden. Gloeiend. ‖ Laet mij inde helle niet branden gloedelijc, a. bijns 398 [ca 1540].
Gloedicheyt, zn. Van gloedich of rechtstreeks van gloet. Gloed. ‖ Mi dochte, ic was genomen wter helscer gloedicheyt Ende van daer bouen inden hemel ghedreghen, Mar.v.N. 1110 [ca 1500].
Gloeytsele, zn. Van gloeyen of gloeden. Gloed. ‖ Ick incorporeer den troost van Godts figueren / Twelck my 'thert doet berueren // deur 't vierich gloeytsele, Rott. Sp. M vj^v [1561].
Gloosen, gloozen, ww. Zie Glosen.
Glorieus, bn. Zie MNW i.v. Glorioos, WNT i.v. Glorieus. IJdel, praalziek, hovaardig (vg. kil. 847: glorieus. Gloriosus: iactator en glorieus zijn. Mirari se, placere sibi). ‖ Gloriëus ben ic niet ghegrieft, cast., C. v. R. 50 [1548]; Ook worden wy al rijcker Netter van manieren / en Politijcker Door die Cooplieden niet nijdich oft glorieus, Antw. Sp. Zz iiij^v [1561].
Glorieusheyt, zn. Van glorieus. 1) Heerlijk, roemrijk woord. ‖ Daer zyn ghesproken Glorieusheden van hu / stede Gods eerbaer, everaert 365 [1527]; Veil gloryeusheden / waerachtich ende waer Syn van hu Maria / vermondeirt, ald. 366. 2) Pralerij, ijdeltuiterij, hovaardij (vg. kil. 847: glorieusheyd. Gloriatio, iactatio). ‖ Heb ic v niet geseyt... dat niemant vant vleyschelijc solaes en scheet Noch van ydelheit / glorieusheyt / noch van verwaentheit groot? Zeven Sp. Bermh. F vij^v [1591].
Glorieuslic, glorioselijc, bn. Zie MNW i.v. Gloriooslike. 1) Overmoedig. ‖ Desen Tyran... Die hem hier noch zoo glorioselijc verstout, ghistele, Virg. Aen. fol. 212b [1556]. 2) IJdel, praalziek. ‖ Als ghy ghinct glorieuslic al wispelen ende wayende, V. Vroede 732 [eind 15e e.].
Glorifieren, ww. Ontleend aan ofr., fr. glorifier. Verheffen, verheerlijken. ‖ Godt v (t.w. Maria) bouen al glorifiere, de roovere 154 [3e kw. 15e e.]; Venus camenieren die de banieren der liefden ter vespereyen stieren om den amoreusen te doen gherief met reynder vertroostinghe glorifieren door dit hantieren, Doesb. 45 [vóór 1528].
Glorioselijc, bw. Zie Glorieuslic.
Glosen, gelosen, gloosen, gloozen, ww. Zie MNW i.v., WNT i.v. Glozen. A. Bedr. - 1) Bedenken, overwegen, ter harte nemen. ‖ Wi (sijn) Als susteren, ja, diet wel geloest, Verenicht, Eerste Bl. 1375 [ca 1440?]; Ghy slacht / den roukeloosen Die... niet en gloosen Dat zy, enz., everaert 19 [1509] (zie ook ald. 62, 124); (Christus') Verdienste, die ons waercken, elc dit glooze, Waerdigh beqwame Gode es makende, Gentse Sp.
[pagina 194]
172 [1539]; Paulus en Silas, dees woorden wel gloost, Zijn sy inden kercker niet wonderlijc getroost? Prochiaen 1951 [ca 1540]; Ick plach wonderlijck abuys te werckene Inder natueren, om druck te glosene, H.d. Am. V 3 [m. 16e e.]; Dit gloost! Antw. Sp. Rr ij^v [1561]; Den keest wel gloost! Rott. Sp. D i^v [1561]; Van de konst / dattet is ghegloost, ald. O vj (hic?). - Dats qualick gegloost, dat is slecht bedacht. ‖ Minnevaer 604 [1583]; Lijs en Jan Sul 117 [eind 16e e.]; Letter en Geest 162 [eind 16e e.]. Opm. Met een genitiefobject in de bet. ‘zich bekommeren om’ in OVl. Lied. en Ged., uitg. Carton, bl. 527. 2) Opmerken, ondervinden? ‖ Dyn troost / men gloost / waer ye genoost / behoefde medicijne, St 2, 45 [vóór 1524]. 3) Vermelden, noemen? ‖ By dat God gaf zynen zone wtghelezen, Zijnder twee de meeste ionsten bewezen Daer in schriftueren yewers of ghegloost staet, Gentse Sp. 122 [1539]. B. Onz. - Glosen naer, haken naar? ‖ Mocht my ghebueren Jn corter hueren eeneghen troost Van huer daer my den zin naer gloost, everaert 266 [1530]. Opm. Vg. Ghegloost.
Goddinlijck, goddinnelijc, bn. Van goddin, godin. Als (van) een godin. ‖ O beelde goddinnelijc! cast., Pyr. A vj [ca 1530]; O Venus minjoot... Amoureuse goddinnelicke moghenthede, ald. C ij^v; O beeldt Goddinlijck, H.d.Am. C 4^v [m. 16e e.]; Als hy in dzee zach leven Zoo menich nieu Goddinlijcke visagie, ghistele, Virg. Aen. fol. 173a [1556]. Opm. Nog bij visscher, Brabb. 134.
Godsconste, zn. Uit God(s) en conste. Godskunde, kennis aangaande God en Goddelijke zaken. ‖ Wel hem die dit met verstande vol-heerdich Door de rechte Gods conste is volghende naer, Antw. Sp. V iiij [1561].
Goeddienstigh, bw. Uit goed en dienst met -igh. Welwillend. ‖ Ons raedt en zal van ulier niet vervremen, Maer u goeddienstigh met trooste begorden, Gentse Sp. 28 [1539].
Goederhandich, bn. Van goederhande. Weldadig, heilzaam? ‖ Loff hemelsche salue seer goederhandich (tot de H. Geest), St 1, 242 [vóór 1524]. Opm. In de bet. ‘vriendelijk, goedgezind’ bij v. mander, Olijfb. 101 en als bw. bij vondel 1, 51 (zie WNT i.v. Goederhande, Afl.).
Goet, bn. Zie MNW i.v., 1e art., WNT i.v. Goed (I). Te goede geven, tot een goed einde brengen, goed doen aflopen. ‖ Gods eewighe gracie gheeft my te goede, Sp. d. M. 518 [beg. 16e e.]; Gods eeuwighe gracie gheefs ons te goede, ald. 3164.
Goetaerdich, bn. Zie WNT i.v. Goedaardig. Welgeschapen. ‖ Besiet mij eens oock! Ben ick niet goetaerdich en jent van leden? Leckert. 203 [1541].
Goetgrondich, bn., bw. Zie MNW i.v. 1) Rechtschapen, edel. ‖ Notabile, vercorene, eerwerdighe, Goetgrondige, hooge vermaert, Sacr. v.d.N., naprol. 2 [3e kw. 15e e.]. 2) Welwillend. ‖ (Tspeys vruchten) Dien ons God gheeft deur sijn gratie goetgrondich, Haagsp. k iiij^v [1561]. 3) Hartgrondig. ‖ Dies danckic goetgrondich Den heere, die my zulcke ghiften zent, Gentse Sp. 134 [1539]; Hoe troostigh es een betrauwen goetgrondigh Op tgoddelic woordt, ald. 200.
Goetsmoets, bw. Zie MNW i.v., WNT i.v. Goedsmoeds. Uit eigen beweging, vrijwillig, zonder tegenstreven. ‖ Ic duersteke u met deser lanssen. Oft gaet goets moets, Sacr.v.d.N. 653 [3e kw. 15e e.].
Goeverneren, ww. Zie Gouverneren.
Gof, zn.? Verwant met gofferd, groot en zwaar persoon (zie WNT i.v. Goffer)? Grof, lomp? ‖ Dyn lof / hier of / my gof ontbliue (versta: ik, grof, lomp mens, ben niet in staat U (naar waarde) te loven?), St 1, 268 [vóór 1524].
Goyen, ghoijen, ww. Zie MNW i.v., WNT i.v. Gooien. Slaan (vg. kil.: Goyen... Quatere. & Batuere.) ‖ de dene, Fab. 16* [1567]; Hoe soudt ic u ghoijen, Katm. 146 [vóór 1578]; Men sal hem noch goyen // met Lucifer(s) iseren stele, Ontr. Rentm. 970 [1588?]. - In de aanh. achteruitslaan (van paarden). ‖ Bindtet (t.w. het veulen) anden rinck vander dooren, So salt staen huppelen, smijten en goijen, Schuyfm. 392 [vóór 1504].
Golge, zn. Zie MNW i.v., WNT i.v. Golf (I). Slok, hap? ‖ Sulcken appeteyt is gierecheyt gevende Den menschen hedendaechs thaeren gevolge; Die rycken eten darmen teenen golge, Br. Willeken 469 [1565?].

[pagina 195]
Goom, zn. Goom slaen, zie Slaen.
Gorden (I), ghorden, ww. Zie MNW i.v., 1e art., WNT i.v. 1) Zich verstrikken in. ‖ Wilt v int gordel van lueghene groot gorden, Nyeuvont 361 [ca 1500]; Ghy sult hu by dien / jn sketyfuicheyts scult gorden, everaert 509 [1533]. 2) Verzamelen, bijeenschrapen? ‖ Tsint datmen thgemeynte goudt sach gorden Tsint ist al ouer tschreue ghetorden, de roovere 323 [3e kw. 15e e.]. 3) In zeer veralgemeende bet.: hem vut de zinnen ghorden, buiten zichzelf geraken. ‖ Jc zoudeme wel vut de zinnen ghorden Ende lichtelic met vpsette kyfuen Moestic achter by belette blyfuen, everaert 237 [1526]; - hem wijs gorden, wijsheid nastreven, wijs worden? ‖ Suldij noch nijet in een ander advijs ‘terden, U selven wijs gorden’ sonder mijn bekijven? Meester Hoon 220 [ca 1600?]. Opm. Vg. Ghegort.
Gorden (II), ww. Van gorde? Geselen (vg. kil.: gorden. Caedere loris). ‖ (Vrouwen) Die haer kinderen om smans wille smijten en gorden Als sy niet en mogen queeken sonder bescheet, Leenhof 673 [na 1531].
Gordijnwachter, zn. Uit gordijn en wachter. Scheldnaam voor een man, die zich gaarne of vaak ophoudt bij de bedgordijnen: wellusteling, slappeling, lafaard. ‖ Ghy zijt een Pluymriddere, Een Gordijnwachter, een vervaert Hansse, H.d.Am. S 3^v [m. 16e e.].
Gorreelich, bw. Van gorreel, gareel. Als een gareel. ‖ Verlanghen zal my den zin gorreelich / Aenspannen zeelich, cast., Pyr. A vj^v [ca 1530].
Gortsel, zn. Van gorden. Koord, riem. ‖ Tgortsel was van puerder suuerhede, Camp v.d. Doot 308 [1493]. Opm. Nog bij coornhert 1, 238d, aang. in WNT i.v. Gorden, Afl.
Goute, zn. Oorspr.? Bargoense naam voor een lichte vrouw (vg. Liber Vagatorum, bij moormann, Bronnenb. Cliché 2, na blz. 12: Goute een lichte vrouwe). ‖ Buyten der stadt moecht ghy wel luysen en vloyen En met v goute lancx den breederick schoyen, Antw. Sp. Aaa iiij^v [1561].
Gouverneren, goeverneren, governeren, ww. Ontleend aan ofr., fr. gouverner. A. Bedr. Besturen (vg. kil. 847: Gouernéren. Gubernare, moderari, regere). ‖ Camp v.d. Doot 432 [1493]; cast., C. v. R. 232 [1548]; Bekeeringe Pauli 241 [ca 1550?]; Antw. Sp. G ij^v [1561]; Bruyne 2, 61 [1583]. B. Wederk. Zich gedragen, leven. ‖ cast., C. v. R. 3 [1548]; Verl. Z. I, 863; II, 99 [1583].
Grachten, ww. Van gracht. Van een gracht voorzien. ‖ Daer omme hebbic hu willen vergaeren Om mynen wynghaert te thuunnen te grachtene, everaert 510 [1533].
Graciuesheyt, zn. Zie Gratieusheyt.
Graeslooper, zn. Uit graes, gras en loopen met -er. Iemand die de weidestreken doorkruist om zuivel op te kopen. ‖ Ick vinde hier noch die booter en(de) caes // coopers dese dulle graes // loopers, diet lant doer cruijpen, Gr. Hel 1114 [ca 1564].
Graet, (I), zn. Zie MNW i.v., 1e art., WNT i.v. Graad? Den graet nemen wt, zijn oorsprong vinden in, beginnen met? ‖ Die liefde en moeghdy nemmermeer verlaten Sy doet openbaren die consten loyale Als tellen / meten / sijnde principale Daer veelderley consten wt nemen den graet, Antw. Sp. Aa i^v [1561].
Graet (II), zn. Zie MNW i.v., 2e art., WNT i.v. Graat. Ondier? ‖ Tfy helschen graet, die om ons gaet, Als een gier diet al verslaet, B.d.Scr. 37 [1539].
Gram, zn. Zie MNW i.v., 2e art. Int gramme spelen, nijdig zijn? Of ‘op zijn poot spelen’ (Verdam)? ‖ Hoe, hevet dan miracule gedaen? Soe sal mijn bolleken spelen int gramme! Sacr.v.d.N. 1224 [3e kw. 15e e.].
Grammerc(h)ijs, tw. en zn. Zie Grandmercijs.
Grandmercijs, grammercijs, tw. en zn. Ontleend aan fr. grand merci. Dank je wel (vg. kil. 847: Grand mercis segghen. Magnas gratias agere). ‖ Hy (sal) voor zijn gagije niet meer hebben daer Dan een toeknick oft eenen grandmercijs, Leenhof 863 [na 1531]; Grammercijs mijn Heere, sey hy, crul, Heynken 38 [ca 1540?]; Een present van Godt loondt, Grammerchijs besolosmanos, Titel v.e. spel van frans fraet [ca 1530]; Daerom sult ghij eerst seggen grand mercijs, Lijs en Jan Sul 326 [eind 16e e.?]; Ick wil u verlaeten en seggen grammercys, Trauwe 258 [1595?].
Granfeyn. Zie Grantfeyn.

[pagina 196]
Granten, ww. Zie MNW i.v., waar verwezen wordt naar lübben 2, 139, die uit een vocabularium aanhaalt: granten vel tronen, avere. De laatste bet. ‘op iets belust zijn’ past niet in de aanh., tenzij zich daaruit - evenals bij gilen (zie MNW i.v., 2e art.) - de bet. ‘bedelen’ heeft ontwikkeld. In dat geval kunnen gylen en granten synoniem zijn en betekenen: bedelen, schooieren met de bedoeling hier en daar wat op te doen. Zie ook WNT i.v. Granje. Schooieren.‖Truggelers, pelgroms en truwanten Die achter lande gaangylen en granten, Menichf. d. bedrochs 229 [1e h. 16e e.].
Gran(t)feyn. Ontleend aan ofr. (de) grant fin ‘beaucoup, énormément’ (als bw. bep. bij een ww.), ‘très, fort, merveilleusement’ (id. bij een bn.), zie WNT, dl. XVIII, kol. 1801. (Van) gran(t)feyn, enorm, geweldig. ‖ Ontfangt absolutie Absolutum ende clutum ter reducie Van granfeyn, Nyeuvont 441 [ca 1500]; V.: Grant feyn ghelt den pacht // nv. H.: suerder dan veriuijs // jaet, Christenk. 300 [ca 1540].
Grase, zn. Zie WNT i.v. Graze. Aard, natuur (vg. de bo i.v. Groeze: ‘Natuur of gestel van 't lichaam, fr. nature, complexion, tempérament, constitution... In dezen zin zegt men ook Graze’). ‖ O Venus! anschaut my teer van grase, cast., Pyr. C iiij^v [ca 1530].
Graspat, zn. Uit gras en pat. Weg door het gras of met gras begroeide weg. ‖ Moorghen willic pleyen den wilde graspat, everaert 113 [1513].
Grateirder, zn. Van *grateren (uit ofr. grater, fr. gratter, krabben)? Krabber, schrapper? ‖ Hemlieden zo sallic een poerkin gheuen // Van eenen wetsteen cleene ghewreuen // Vp een grateirder / met een eykin nisch, everaert 201 [1528].
Gratieus, bn. Zie MNW i.v. Gracioos, WNT i.v. Gratieus. Genadig. ‖ (Maria) Vviens gratieus bedauwen al te bouen gaed, cast., C. v. R. 158 [1548]; Heere, iont my vuyt liefden gratieus Dminste plaetsken van uwen rycke glorieus, Trudo 3207 [ca 1550].
Gratieusheyt, graciuesheyt, zn. Van gratieus. Bevalligheid, lieflijkheid (vg. kil. 847: gratieusheyd. Comitas, affabilitas, facilitas, vrbanitas). ‖ Haer gratieusheyt Verblijt met zoetheden Hemel ende Eerde H.d.Am. T 1^v [m. 16e e.]; Syn graciuesheyt streckt boven alle bloemen, Bruyne 1, 153 [1556]; Haer schoonheyt, daer ick om deyse, & haer graciuesheyt, daer ick om peyse, ald. 3, 147 [2e h. 16e e.]; Doen heeft neerstich ondersoecken my ontbonden V gratieusheyt, Antw. Sp. Bb iij [1561].
Grauwerije, zn. Van grauwen. Gesnauw. ‖ Beyt man, hoe sout ghy doen of u so te moet waer? Ghy weet van geen gebreck, temt u grauwerije. Hy roept wt honger, coornhert, Rijckeman 1152 [1550].
Gravatie, zn. Van graveren. Moeite, last, kwelling. ‖ V moeder is in groote grauatie, S. Stadt 15 [ca 1535] (zie ook ald.) 1183, 1350); Doer Venus mandaet, // raet // heb ic vexatie, met swaer gravatie, Bruyne 1, 163 [1556]; De vrou sal soo belaen // sijn // sonder dubitatie, Dat sijse heymelic sal eten selfs mits groot gravatie, Sonder fallatie // des hongers, Heymelic Lijden 338 [1557].
Graveren, ww. Zie MNW i.v., 2e art. Bezwaren, kwellen, grieven. ‖ Als hun elck int versoecken absenteert Dan wordt ghegraueerdt // den bode meest inde sake, Haagsp. o iij^v [1561].
Gravytheyt, graveteyt, zn. Gevormd naar ofr., fr. gravité, lat. gravitas. Gravytheyt houden, een voorname houding aannemen, zijn waardigheid ophouden (vg. kil. 847: grauiteyt houden. Tenere grauitatem, retinere dignitatem, ordinis sui dignitatem tueri). ‖ Hout gravytheyt, everaert 60 [1511]; Hy sal noch wel comen / tot sulcker hoochede (t.w. van het burgemeesterschap) Als hy graveteyt can houden, Zeven Sp. Bermh. I viij^v [1591[.
Greffijnghe, zn. Van greffen, griffen. Schrift? Of schrijfstift? ‖ S.: Hope stijft, M.: Als therte beschrijft H.: Godts helyghe greffijnghe, Gentse Sp. 20 [1539].
Greynezaet, zn. Uit greyn en zaet. Graankorrel, in de aanh. gebruikt als benaming voor Maria. ‖ Jn my es alle hope / des leuens ghestelt Mach zou wel segghen dat zuuer greynezaet, everaert 311 [1529].
Greynlijck, bn. Corrupt voor grynlijck (van gryn, schrikaanjagend masker)? Afschuwelijk? ‖ Dat greynlijck zuer spijtich grijnsele // Maect my zuchtelijck, H.d.Am. I 8[m. 16e e.].
Greysichede, zn. Van *greysich of rechtstreeks van greys, gruis. (Steen)gruis. ‖ De eerde zuueric / ende maecke reenich Van alle harde greysichede steenich, everaert 502 [1533].

[pagina 197]
Grief, zn. Zie MNW en WNT i.v. Gevaar. ‖ Dus leiter groot grief inne (t.w. in de beoefening der nigromantie), Mar.v.N. 249 [ca 1500].
Grieffelijck, bw. Zie MNW i.v. Grievelike. Bedrukt. ‖ Ghy ziet zoo grieffelijck // al waerdy eenen Kerck-uyl, H.d.Am. V 1 [m. 16e e.].
Griefte, zn. Van grieven. 1) Smart, kwelling, pijn. ‖ Iacob ghevoelende des doots griefte, Op Christum stelde hy zijn viseyen al, Gentse Sp. 124 [1539]. 2) Onheil? - Te griefte comen, tot onheil gedijen? ‖ Een wyf / Abimelecht met een steen stick ter doot // smeet Om zyn zondighe daet / het quam hem zoo te griefte, Verl. Z. I, 316 [1583].
Griel(e), grielken, zn. Zie WNT i.v. Griel (III). Oude vrouw (vg. de bo i.v. Griele: ‘een nijdig vrouwmensch’). ‖ Sy en willen gheen / meyskins houden / noch doonekins Maer houden matroonekins / versufte grielkens Aerme houde vraukins / met gheluwe dielkens, de roovere, Quicunque 638 [3e kw. 15e e.]. Opm. I Het woord komt ook voor bij de dene blijkens de aanh. bij de bo i.v. Swatelen: ‘Stamercatte griele bottecroes zwatelpot’ [ca 1560]; de bet. wordt daaruit echter niet voldoende duidelijk. Opm. II. Als naam waarmee zinnekens elkaar aanspreken komt griel (tot een vrouw) grielken, (tot een man) voor in Christenk., resp. 362 en 289 [ca 1540].
Griet, zn. Zie WNT i.v. Griet (II). In de aanhh. als tweede deel van een dubbelrijm, hetzij als aanspreektitel voor een zinneken (in beide gevallen mannelijk!) hetzij als stopwoord. ‖ Laet ons waernemen watter braet // siet - dit wel verstaet // griet - inder hellen fabrijck, Gr. Hel 673 [ca 1564]; Sy dij noch dus slecht // griet, louris jansz., Van tgeslacht der menschen 132, in Hs. TMB, F 9 [2e h. 16e e.].
Grieu, zn. Van grieuwen, gruwen. Gruwelijkheid. ‖ Meer quaets licht ende grieu Zullen wy noch doen / dan wy oyt deden met crachten // fel, Verl.Z. II 499 [1583].
Grieuwen, ww. Bijvorm van gruwen? Gruwen? ‖ Quaden Wille / en Zinnelick Ingheven // snoo, Hebben een zaedt ghezayt / vry zonder sneven // vroo, Ten vrimden becleven // broo / up dat grieuwe Dat ment hier naer hieuwe, Verl. Z. I, 76 [1583].
Griever, zn. Van grieven. Die benadeelt, kwetst, wondt. ‖ Al scynet zo / dat hy als huer grieuer leift, everaert 45 [1512]; Des waerelts troosters zijn lastighe grievers, Gentse Sp. 5 [1539].
Griffie, zn. Zie WNT i.v. Ent, loot (vg. kil.: greffie. Surculus qui fodiendo inseritur en WNT i.v. Griffiën, bet. B, 1). ‖ Aenmerckt ook tplantsoenen / welcken grooten struycken Van kernkens en griffikens worden gheplant, Haagsp. c iiij [1561].
Grijncken, ww. Een intensief-formatie naast grijnen (zie WNT i.v. Grinkelen). Grinniken, grijnzen? (vg. kil.: Grincken / grinckelen. Fland. j. grenicken. Edere risus Sardonios, stallaert i.v. Grijnken, de bo i.v. Gringen, Belg. Mus. 6, 191, 183: greenken en Horae Belgicae 7², 37: grinkinge, grisinge, ghewinghe, rictus. ‖ Ghy verleedt deen den anderen al grijnckende, cast., C. v. R. 231 [1548].
Grijnsele, zn. Van grijnen. Grijns? ‖ Dat greynlijck zuer spijtich grijnsele Maect my zuchtelijck in lamentatien verzuchtich, H.d.Am. I 8 [m. 16e e.]
Gryppich, bn. Van grypen. Roofzuchtig? (vg. Harl. Gloss.: gripech, rapax). ‖ De duue... de scaeduwe merckich ziet des Hauicx / dies zou sterckich vliet Kennende de dyveerssche / grepen gryppich, everaert 356 [1531].
Grijser, zn. Zie WNT i.v. Grijzer. Grompot, knorrepot (vg. plant.: Greyser, oft grijser. Rechignard. Homo vultuosus). ‖ ghistele, Ter. Hec. 6 [1555]; Bruyne 1, 30 [2e h. 16e e.]; Abr. Off., in Hs. TMB, A, fol. 63 [eind 16e e.?]. Opm. Nog bij bredero 1, 142.
Grijt, zn. Oorspr.? Blijkens het verband in de aanh. spleet. ‖ En dan spreeckt ghij d'een d'ander door tgrijt Vanden wege, Pir. en Th. 223 [1e kw. 16e e.].
Grimmuts, zn. Uit grimmen en muts. Sijn grimmuts opgeset hebben, de bokkepruik ophebben. ‖ Hebt ghy v grimmuts op ghesat? Veeld. Gen. D. 27 [16e e.].
Griveren, ww. Gevormd naar ofr., fr. grever (waals griver) onder invloed van grieven? Last, moeite, leed veroorzaken. ‖ Als zy (t.w. de Turken) gheheel Armenien destrueerden / Ent den kerstenen griueerden, / Ent den kerstenen griueerden, cast., Bal. A 5^v [1521]; (God en Maria) Beware... Onsen Keyser Carolus vuer elck griueren, cast., C. v. R. 232 [1548].

[pagina 198]
Groeysel, groysel, groeytsel, zn. Zie MNW en WNT i.v. 1) Groeikracht (vg. kil.: groeysel. Vigor). ‖ Sijn groysel faelgeert hem en de duegt, Camp v.d. Doot 24 [1493]; Hem, die geeft wasdom alle dingen, Dwelck door swinters bedwinghen tgroeysel was quite, Tot smenschen profijte, a. bijns 433 [ca 1540]; Den Olmboom nv als eenen dorren struyck // siet Oudt sijnde / wiens groeytsel schier is vergaen, Antw. Sp. S i^v [1561] (zie ook ald. i i, l iiij). - Groeysel van minnen, in de aanh. omschrijving van de geliefde, t.w. Venus. ‖ O groeysel van minnen, schoon, goedertiere, Die den tijt van zoetheden gheaccordeert hebt, H.d.Am. T 6^v [m. 16e e.]. 2) Groei, wasdom. ‖ Niet meer dan Roosen oft Violieren, Lelien, Bloemen en Eghelentieren Haer volle groeysel ontfanghen en konnen, 't En ware door het schijnen vander Sonnen; Desghelijcx en mach ick oock minnen niet, 't En zy dat uwen raet dat ghebiet, H.d.Am. P 3^v [m. 16e e.].
Groensel, zn. Zie MNW i.v., 1e art., WNT i.v. In de aanh. speelse (?) variërende benaming voor lauwerkrans. ‖ Om dat hy (t.w. Molinet) dit weerck in prosen beslichte... Heeft hy dit zelue groensel verbuerd, cast., C. v. R. 5 [1548].
Groesel, zn. Contaminatie van groese en groeysel? Sexuele aandrift? ‖ V wijsheyt v iuecht v groesel heet V verstant hoe hebdijt gheleyt te wercke, v.d. dale, Wre 245 [ca 1516].
Groetsel, zn. Zie MNW en WNT i.v. Groet. ‖ Vad. Mus. 4, 128 [2e h. 15e e.]; Man en wijf 146 [eind 15e e.]; everaert 417 [1530]; Gentse Sp. 180 [1539]; cast., C. v. R. 52 [1548]; Antw. Sp. Nn iij [1561]; Rott. Sp. L viij^v [1561]; Taruwegraen 788 [1581]; Pol. Ball. 274 [1581?].
Groysel, zn. Zie Groeysel.
Grondeken, zn. Van grond. Uitsl. rhet. is de toepassing als pars pro toto ter aanduiding van een menselijk, inz. vrouwelijk wezen; meisje. ‖ Sp. d. M. 3319 [beg. 16e e.]; H.d.Am. H 2^v, L 4 [m. 16e e.]; Katm. 358 [vóór 1578]. - Dobbel grondeken, onbetrouwbaar, loos wezen, loos wicht. ‖ St 2, 151 [vóór 1524]; Trauwe 5 [1595?].
Gronderen, grondeiren, ww. Zie MNW i.v., WNT i.v. Grondeeren. 1) Grondvesten, funderen. ‖ Seght waer ghegrondeirt Ende by wien Jherusalem / was ghefondeirt, everaert 367 [1527]. - In de aanh. verzwakt tot plaatsen. ‖ Tserpent... Wiens macht licht onder hu ghegrondeirt, everaert 337 [1530]. 2) Bedenken, letten op, ter harte nemen. - Dit wel grondeert, wilt dit (wel) gronderen, bedenk dat wel. ‖ Nyeuvont 106 [ca 1500]; a. bijns 126 [1528]; Gentse Sp. 103 [1539]; Trudo 1421 [ca 1550]; H.d.Am. Bb 4^v [m. 16e e.]; Bruyne 3, 93, 127 [2e h. 16e e.]; Const-thoon. Juw. 27 [1607].
Gronghe, zn. Van gronghen, mopperen (zie MNW i.v. Grongen, WNT i.v. Gronen)? Gemopper? ‖ Esmer daeromme (t.w. omdat hij niet beter zijn best doet) in gronghe... jc weermy veel bet dan ghy, Reyne M. 279 [ca 1575?].
Gruys, zn. Zie MNW i.v. Gruus, WNT i.v. Gruis (I)? Gespuis. ‖ Al mach na zyn siele dat helsghe gruys haken, Sy suelen foulte int apprehenderen slaen, Trudo 2438 [ca 1550]. Opm. De bet. heeft zich wrsch. ontwikkeld uit ‘uitschot, uitvaagsel’, zoals in Trauwe 642 [1595?]: ‘B.: Duer ons valsch abuys, L.: Sydy der werelt gruys’ en 1487: ‘Ghy moet er bey wt, als der hellen gruys. Oft ick sall u hersteken’.
Gruyspoort, zn. Zie WNT i.v. Gruispoort. Achterste. ‖ Lucifer sal u onder syn gruyspoort setten, Condy dat hoerekint met ons ghecrincken, Trudo 1841 [ca 1550].
Grulen, ww. Samengetrokken uit gruwelen? (Vg. grulichede = gruwelichede in Franc. 9843, aang. in MNW i.v. Gruwelijcheit en de bo i.v. Gruielen, gruwelen). Gruwen. ‖ Hem mach wel grulen die sneeft of sneuen sal Voort ordel goods, St 2, 125 [vóór 1524].
Grusenbierken, zn. Uit gruus (zie WNT i.v. Gruis I) en bierken. Dunnebier, bier van zemelen bereid (vg. kil.: gruys-bier / gruysenbier. Fland.brug. Ceruisia tenuis ex furfuribus cocta). ‖ Dat heetmen tonsent grusenbierken. Soude dat sulcke cracht cunnen thooghen? everaert 201 [1528].
Guchte, ghuchte, zn. Samengetrokken uit gehuchte? 1) Gebied (vg. gehucht in dez. bet. in WNT i.v. Gehucht, Aanm.). ‖ Daer naer saghmen int Roomsche ghuchte / Vier vallen wt tgheluchte, cast., Bal. A 5^v [1521]. 2) Gehucht? ‖ Vvaer sal ick hem sou-
[pagina 199]
cken, of ter wat straten, Stede, doerp, of guchten? cast., C. v. R. 174 [1548].
Guer (e), zn. Zie MNW i.v. Gore, WNT i.v. Geur, 1e art. Met jonstighen guere, met genegenheid.‖ Therte / sin ende natuere / Tallen tijden met jonstighen guere / Jae hondert mael binnen een huere / Met wercken van eeren op haer lacht, Sp. d. M. 27 [beg. 16e e.].
Gughelroc, zn. Uit gughelen, guichelen en roc. Goochelrok, goochelaarsrok. ‖ Ic hebbe mijnen gughelroc just anghedaen, Dies moet ic wat gughelen, dats verloren, Man en wijf 88 [eind 15e e.].
Guygelsack, zn. Uit guygelen en sack. Goocheltas (vg. kil.: Guychel-sack. Sacculus gesticulatoris sive praestigiatoris). ‖ Ick verstae nu vanden guygelsack / als men die gaet ontknoopen Daer lach ic omme / dat ic van achteren splyte, Zeven Sp. Bermh. H iij [1591].
Guyser, zn. Zie WNT i.v. Guizer. Schooier, sloeber, bedelaar? ‖ Wat segdy dy van Ons Lieve Vrou te Loerette? Speelt men daer van de vette voor ons, arme guysers? (× Catuysers), in Kluchtsp. I, 198 [eind 16e e.?].
Gus, zn. Van gussen (z. ald.)? Aansporing, aanhitsing? ‖ Accident gaf om dit te doen (t.w. het doden van Pompeius) den gus, Camp v.d. Doot 422 [1493].
Gussen, ghussen, ww. Zie WNT i.v. A. Bedr. Aanhitsen? ‖ Ghelijck de Jagher oydt gheiren sijn honden guste Op de Hasen en Conijnen om die te vanghen, houwaert, Lusth. 4, 523 [1582-'83]. B. onz. Hijgen, haken, heftig verlangen. ‖ Want ick wat sonderlincx (daer mijn herte naer ghust) Hier in secrete mijn dochter moet uyten, houwaert, Lusth. 3, 365 [1582-'83]. Opm. Vg. Vergussen.
Gutten, ww. Identiek met vl. gutten, guchten? Of corrupt, bijv. voor grutten? Eig. (indien wij te doen hebben met vl. gutten) met betr. tot vis: de ingewanden verwijderen, schoonmaken; in de aanh. aanpakken, aanleggen? ‖ Ic heete gheen gelt nut Hoe icket gut //, tgaet mij al bederven, Crijsman 86 [eind 16e e.]?

Vorige Volgende

G

Ga-,

Gabbaert,

Gaeyen,

Gaepsel,

Gaepteyle,

Gaerde,

Gage, gagie, gaygie,

Gailjaerdich,

Galactipote,

Gambade,

Ganc,

Gancsaem,

Gantelet,

Gantois,

Gapaert,

Gapen,

Garandeiren,

Gardijnmetten,

Gareel,

Garen,

Garrich,

Gastelijck,

Gasthuyspluyme,

Gastich,

Gastigheyt,

Gastweerder,

Gaudacie,

Gaudeamus, gaudiamus,

Gauderen,

Gaudiamus,

Gaudweerdich,

Ge-,

Geaspereert,

Gebeen,

Gebiert,

Gebit (I),

Gebit (II),

Geblaeck,

Gebont,

Gebreck,

Gebroeckillet,

Gecaff,

Geckaert,

Gecker, gheckere,

Geclam,

Geclens,

Gecrac, ghekrack,

Gecrij, ghecry,

Gedelibereert,

Gedeune, gheduene,

Gedienstelyck,

Gedoctrineert,

Gedoocheyt,

Geduchtelijck,

Geduerlijck, gheduerelick,

Geengient, gheengient, geingient, gheingient, ghengient, gegient, ingient, angient,

Gefaelen,

Gefluyn,

Gefluweelt, ghefluweelt,

Gegat, ghegat,

Gegient,

Gegort,

Geguijt,

Gehantschap,

Gehelmt,

Gehuldich, ghehuldich,

Gehuldigheyt, ghehuldicheyt,

Geinclineert, gheinclineer(d)t,

Gejacht,

Gekeken, ghekeken,

Gelaboren,

Gelaten,

Gelijckelijcheyt,

Gelosen,

Gelouwe,

Geltfeeste,

Gelubect,

Geluert,

Gemaniert, ghemaniert,