Spiegel historiael. Derde partie [alleen brontekst]

[p. 2,31]

Derde partie.

Die eerste bouc die hevet in

Der jare no meer no min
Dan VI, van Gratiane,
Die den Roemscen rike quam ane,
Ende van meneghen rike tbeghin,
Dat den Romeinen nam tgewin.
Dese bouc hevet gaende al omme
XLV capiteele teere summe.

Hoe Rome eerst dalen began	I.
Hoe die van Persi hem vochten an	II.
Vander Sarrasinen rike	III.
Dat beghin van Vranckerike	IIII.
Vanden eersten coninc van Vrancrike	V.
Hoe die Fransoysen kerstijn worden	VI.
Van Pippine ende sinen geslachte	VII.
Van Hughe Capette ende sijn geslachte	VIII.
Vanden rike van Grote Bartaengen	IX.
Der Bertoene beghin	X.
Hoe Brutus vacht up Aquitaengen	XI.
Hoe Brutus verwan die Gallen	XII.
Hoe Brutus in Bertaengen quam	XIII.
Hoe die Bertoene begonden dalen	XIIII.
Hoe dIngelsce quamen in Bertaengen	XV.
Vander Ingelscher coroniken	XVI.
Vander Wandelen beghinne	XVII.
Vander Wandelen coronike	XVIII.
Vanden Wimmalen, den Lumbarden	XIX.
Vanden Goten, hoe si scieden	XX.
Van Wester Goten ende Oester Goten	XXI.
Van Wester Goten coroniken	XXII.
Van Oester Goten coroniken	XXIII.
Wanen die Hunen quamen	XXIIII.
Hoe die Hunen verwonnen de Goten	XXV.
Hoe Gratiaen besette sijn rike	XXVI.
Van Maximuse ende ander dinge	XXVII.
Wat in Gratiaens tiden gevel	XXVIII.
Vanden Vranken ende ander dinc	XXIX.
Van sente Basilise den groten	XXX.
Hoe hi den duvel den jongelinc nam	XXXI.
Van sente Jheronimuse	XXXII.
Van Malcus aventuren	XXXIII.
Noch van Jeronimuse	XXXIIII.
Vanden leuwe die hem diende	XXXV.
Van Jheronimuse meer	XXXVI.
Van sinen bloemen	XXXVII.
Van sinen sproken	XXXVIII.
Vanden selven	XXXIX.
Vanden selven meer	XLI.

[p. 2,32]

Noch vanden selven	XLII.
Noch van hem	XLIII.
Van sente Fiermine van Amiens	XLIIII.
Van sente Salviuse	XLV.

Dander bouc, nu horter naer,

Besceet alleene XI jaer,
In welken tiden Theodosius doude
Keyser ende here was met gewoude;
Ende oec der hermiten leven,
Die alle weelde hadden begeven.
Dese bouc hout no meer no min
Dan XLVIII capitele in.

Hoe Theodosius keyser wart	I.
Hoe torloge began tusscen Theodosius ende Maximus	II.
Hoe Theodosius porrede up Maximus	III.
Maximus doot ende ander dinc	IIII.
Theodosius mesdaet	V.
Theodosius beteringhe	VI.
Dits van siere doghet	VII.
Van Placella der keyserinnen	VIII.
Vanden morthusen die hi brac	IX.
Hoe men die mamarien brac	X.
Hoe Seraphis tempel wart gevelt	XI.
Vanden heydinen pape Tyran	XII.
Hoe Baptisten hoeft was vonden	XIII.
Vanden selven noch	XIIII.
Van Claudiaens bloemen	XV.
Van Janne Damassene	XVI.
Vanden selven	XVII.
Noch vanden selven	XVIII.
Valentiniaens doot	XIX.
Hoe Theodosius hem sette ter wraken	XX.
Hoe hi an Gode sette sijn striden	XXI.
Hoe hi zeghe vacht metter bede	XXII.
Theodosius doot ende ander dinc	XXIII.
Van Janne den Anacorite	XXIIII.
Vanden duvel die enen moenc bedrooch	XXV.
Van enen bekeerden zondare	XXVI.
Van enen die wel na was gevallen	XXVII.
Van sente Martine van Tours	XXVIII.
Hoe hi sinen mantel deelde	XXIX.
Hoe hi die werelt begaf	XXX.
Hoe hi bisscop daerna wert	XXXI.
Van sinen miraclen	XXXII.
Vanden selven	XXXIII.
Vanden selven meer	XXXIIII.
Van sinen weldaden	XXXV.
Hoene die viant wilde honen	XXXVI.
Van sente Morile	XXXVII.
Van sinen heileghen daden	XXXVIII.
Hoe sente Morijl bisscop wart	XXXIX.
Hoe hi verwecte vander doot Renaten	XL.
Van Arseniuse van Rome	XLI.
Van Heraclides aventuren	XLII.
Van Didimus van Alexandrien	XLIII.
Van Heraclides sproken	XLIIII.
Van enen, hiet Ammonius	XLV.
Vanden wive die merie wart	XLVI.
Van Macharis van Alexandrien	XLVII.
Vanden selven	XLVIII.

Die derde bouc doet weten gereet,

Wat dinghe dat overgeet
Indien tijt van XXIIII jaren,
Dat si keysere van Rome waren
Die jonge Theodosius
Ende sijn broeder Honorius,
Ende hevet capitele, weetmen wale,
XLIX oec bi getale.

[p. 2,33]

Hoe Archadius ende Honorius keyser worden	I.
Vanden verradere Gylden	II.
Hoe Archadius verraders storven	III.
Van sente Janne Goudijnmont	IIII.
Van sinen miraclen mede	V.
Van sente Donate	VI.
Van sente Martijns doot	VII.
Hoet Severijn van Coelne wiste	VIII.
Wat Severus sach van sire doot	IX.
Hoe sente Ambrosius de zieke genas	X.
Van siere doot	XI.
Van sente Agneten	XII.
Van haren miraclen	XIII.
Vanden selven noch	XIIII.
Van sente Ambrosius bloemen	XV.
Vanden selven	XVI.
Van sente Augustine	XVII.
Vanden selven	XVIII.
Noch vanden selven	XIX.
Vanden selven noch	XX.
Vanden paues Innocent	XXI.
Van sente Alexise	XXII.
Hoene sijn vader soeken dede	XXIII.
Sente Alexis doot	XXIIII.
Hoement wiste dat hijt was	XXV.
Van sente Paulen levene	XXVI.
Vanden selven	XXVII.
Van haerre doot	XXVIII.
Van den abt Pachomius	XXIX.
Vanden anderen Pachomius	XXX.
Vanden eersten Pachomius	XXXI.
Van Macharis van Alexandrien	XXXII.
Van Moyese den rovere	XXXIII.
Van Eulogius ende enen lazersen	XXXIIII.
Vanden selven	XXXV.
Vanden simplen Pauluse	XXXVI.
Van miraclen die hi dede	XXXVII.
Van enen Stevene ende Valenten	XXXVIII.
Van eenen Elyase	XXXIX.
Vanden cloestre van Faves	XL.
Van Janne den temmerman	XLI.
Van Seraphioene	XLII.
Van enen, hiet Evagrius	XLIII.
Van eenen hiet Adelijn	XLIIII.
Van ere vrouwen, hiet Milane	XLV.
Van Elpidiuse	XLVI.
Vander heidine enter kerstine twiste	XLVII.
Van Radagasius van Syten	XLVIII.
Archadius doot ende ander dinc	XLIX.

Die vierde bouc heeft vorwaer

In hem alleene XIIII jaer,
Vanden keyser Honorius
Ende sinen neve Theodosius,
Entie heileghe lieden te waren,
Die leveden in haren jaren.

In wat jaren Honorius ende sijn neve trike ontfingen	I.
Vanden Wandelen ende sente Nychasise	II.
Sente Nychasis doot	III.
Sente Eutropien doot	IIII.
Vanden bisscop Desidere van Lengers	V.
Miraclen van dien bisscop	VI.
Van sente Antydius van Bisansoen	VII.
Hoe Crassus entie Wandelen verdorven	VIII.
Vanden Wester Goten	IX.
Honorius wrake uptie verraders	X.
Hoe die Wester Goten Rome wonnen	XI.
Ene miracle diere gevel	XII.

[p. 2,34]

Alaricus doot van Wester Goten	XIII.
Hoe God des keysers viande scende	XIIII.
Hoe die grave Constant verdreef die Ghoten	XV.
Wat in Honorius tiden gevel	XVI.
Hoe sente Steven was vonden	XVII.
Van sente Stevens miraclen	XVIII.
Vanden selven	XIX.
Vanden Vranken	XX.
Van sente Jheronimus doot	XXI.
Vanden Hunen	XXII.
Van sente Aviane	XXIII.
Honorius doot ende sine manieren	XXIIII.
Van sente Sulpitiuse	XXV.
Wat Postimiaen wonders vant	XXVI.
Van Postimiaens aventuren	XXVII.
Vanden selven	XXVIII.
Van hermiten die hi vant	XXIX.
Van anacoriten	XXXI.
Van enen anderen anacorite	XXXII.
Van enen ruwen anacorite	XXXIII.
Vanden moenc die inden oven ginc	XXXIIII.
Vander drogher roede die groene wert	XXXV.
Van hem dien de duvelen ontsagen	XXXVI.
Van Sulpitiuse ende sente Martine	XXXVII.
Postimiaens antworde	XXXVIII.
Gallus tellen van sente Martine	XXXIX.
Sente Martijns miraclen	XL.
Vanden selven	XLI.
Hoe sente Martijn enen doden genas	XLII.
Hoe die keyser sente Martine eren moeste	XLIII.
Van sente Martine meer	XLIIII.
Noch van sente Martine	XLV.
Vanden selven	XLVI.
Hoe Martijn die gevane verloeste	XLVII.
Sine miraclen meer	XLVIII.
Van sente Brictiuse	XLIX.

Die vijfte bouc die overlijt

Van LXVIII jaren den tijt,
Van V keyseren van Rome,
Some neven, some ome:
Van Theodosiuse den jongen,
Wat lande hi hadde bedwongen,
Vanden anderen Valentiniaen,
Van keyser Martiaen,
Vanden keyser Leo, van Zenoen.
Dese bouc hevet in sijn doen
LV capitele, weetmen wale,
In hem bi gerechten getale.

Van Theodosius den jongen	I.
Vanden jongen Valentiniaen	II.
Van sente Patrike	III.
Hoe hi Yrlant bekeerde	IIII.
Hoe die Wester Goten Spaengen wonnen	V.
Hoe Bourgoengen kerstijn wart	VI.
Hoe die Wandelen wonnen Affrike	VII.
Hoe die Sassen quamen in Bertaengen	VIII.
Dorloge tusscen den Bertoenen enten Sassen	IX.
Van sente Pieters banden	X.
Van sente Augustijns doot	XI.
Vanden eersten paues die Leo hiet	XII.
Van sente Janne Crisostomus	XIII.
Van Merline den wilden	XIIII.
Hoe die Wandelen Cartago wonnen	XV.
Vanden VII slapers	XVI.
Hoe si alle worden vonden	XVII.
Hoe si alle storven weder	XVIII.
Hoe Aurelius Ambrosius Bertaengen wan	XIX.
Sente Remijs gebornesse	XX.
Vanden Hunen plaghe	XXII.
Hoe Ettel metten Hunen quam in Gallen	XXIII.
Den groten wijch jeghen die Hunen	XXIIII.

[p. 2,35]

Hoe Ettel weder quam in Gallen	XXV.
Ene miracle vander Drievoudicheit	XXVI.
Een wijch vanden Hunen enten Goten	XXVII.
Valentiniaens doot	XXVIII.
Van sente Pauline, bisscop van Milane	XXIX.
Van sente Niclause	XXX.
Aurelius Ambrosius doot	XXXI.
Dorloge tusscen Uter enten Sassen	XXXII.
Van Martiaens doot ende keyser Leo	XXXIII.
Wat in Leons tiden gesciede	XXXIIII.
Wanen die cruseweke quam	XXXV.
Keyser Leo doot ende Zenoens begin	XXXVI.
Wat in Zenoens tiden gevel	XXXVII.
Van coninc Honorius quaetheden	XXXVIII.
Van siere felheit	XXXIX.
Van siere boosheit	XL.
Vander plaghe van Affrike	XLI.
Vanden Wimmalen, den Lumbarden	XLII.
Van sente Germeine van Autsure	XLIII.
Sente Germeins doot	XLIIII.
Sente Lupus doot	XLV.
Van sente Genevieven	XLVI.
Van Prospers bloemen	XLVII.
Vanden eersten kerstijn coninc van Vrancrike	XLVIII.
Vanden coninc Artur	XLIX.
Vanden hove dat Artur hilt	L.
Arturs antworde toten Romeinen	LI.
Hoe Walewein sijns oems bodscap dede	LII.
Den wijch tusscen Arture enten Romeinen	LIII.
Hoe die Romeinen den strijt verloren	LIIII.
Van Fulgentius ende sinen sproken	LV.

Die seste bouc hout overwaer

In hem XCI jaer,
In welken tiden vijf keyser waren
Int Roemsce rike van groter maren:
Anastasius was die een,
Justijn daer na, die goet man sceen,
Justiniaen daer naer dan,
Doe Justijn, die jonghe man,
Daer naer een hiet Tyberius.
Dese vijf keyseren waren dus.
Dese bouc hevet tsinen dele
In hem LX capitele.

Hoe Anastasius keyser wart	I.
Vanden paues Symacus	II.
Van Clothilden ende Clodoveus	III.
Hoe Clodoveus Clothilden nam	IIII.
Hoe Clothilt haren man castijede	V.
Van Clodoveus kinderen	VI.
Hoe Clodoveus dAlemanne verwan	VII.
Hoe hi eerde die kerke na doepsel	VIII.
Van sente Ledenaerde	IX.
Clodoveus strijt uptie Wester Goten	X.
Boetius bloemen	XI.
Vanden selven ende sine doot	XII.
Clodoveus ziechede	XIII.
Gondebans doot ende Clodoveus	XIIII.
Van Clodoveus IIII kinderen	XV.
Anastasius doot, ende van sente Briden	XVI.
Vanden goeden paues Jan	XVII.
Dorloghe van Clodoveus kindren	XVIII.
Hoe Childebrecht de Wester Goten verwan	XIX.
Hoe Clodoveus kindere waren vermort	XX.
Van Clothilden miraclen	XXI.
Hoe die Fransoyse trocken in Spaengen	XXII.

[p. 2,36]

Vanden keyser Justiniane	XXIII.
Vanden paues Agapitus	XXIIII.
Van Justiniaens dogeden	XXV.
Bellisaris orloge uptie Wandelen	XXVI.
Van Totylen ende andere dinge	XXVII.
Van Totylen ende andere dinge	XXVIII.
Dorloge tusscen Artur ende Mordret	XXIX.
Mordrets doot ende Artuurs ende	XXX.
Hoe Totila Rome wan	XXXI.
Dorloge tusscen den Lumbarden enten Gepiden	XXXII.
Bellisaris orloghe up Oester Goten	XXXIII.
Ene miracle van Onser Vrouwen	XXXIIII.
Van Theophilus	XXXV.
Hoe hi den duvel ontginc	XXXVI.
Ene miracle vanden cruce	XXXVII.
Van sente Radegonden	XXXVIII.
Clotharis doot van Vrancrike	XXXIX.
Justiniaens doot	XL.
Hoe die Lumbarden Ytalen wonnen	XLI.
Der Lumbaerden zeden	XLII.
Van coninc Cylprics kinderen	XLIII.
Van Vredegons scalcheden	XLIIII.
Van Alboins doot	XLV.
Dorloghe tusscen de Vrancsce coningen	XLVI.
Coninc Zegebrechts doot vor Dornike	XLVII.
Van Cylpricke ende Brunilden	XLVIII.
Coninc Cylprics aventuren	XLIX.
Sente Gregorius begin	L.
Hoe hi dIngelsce beweende	LI.
Hoe coninc Livigilt sinen sone vermorde	LII.
Van sente Benedictus	LIII.
Vanden selven	LIIII.
Van sente Medarde ende sente Gildarde	LV.
Van sente Brandane	LVI.
Vanden gygante dien sente Machut verwecte	LVII.
Vanden selven Machute	LVIII.
Van sente Columbane ende sente Samsoene	LIX.
Van heilegen lieden ende sente Amante	LX.

Die sevende bouc overlijt

Van XXIX jaren dien tijt,
In welken tiden keyser was
Mauricius ende Focas,
Die tRoemsce rike berechten
Met vromecheden ende met gevechten,
Ende hevet in te sinen deele
Wel LXIII capitele.

Vanden keyser Mauritius	I.
Wat in Mauritius tiden gevel	II.
VAn coninc Gontram van Orliens	III.
Coninc Cilprics doot	IIII.
Eene plage van Rome	V.
Van sente Gregorius	VI.
Sente Gontrams doot	VII.
Vanden coninc Hildebrechte ende de coninginne Vredegonden	VIII.
Van sente Columbane	IX.
Hoe Inglant kerstijn wart	X.
Vanden selven	XI.
Van dingen die ghevielen	XII.
Keyser Mauritius doot	XIII.
Van sente Gregorise	XIIII.
Ene miracle van Gods lachame	XV.
Ene miracle van sente Gregorius	XVI.
Sente Gregorius doot	XVII.
Ene miracle van sinen boeken	XVIII.
Van sente Laureinse enten apostelen	XIX.

[p. 2,37]

Van sente Pieters slotelen ende miraclen	XX.
Van enen heilegen man, hiet Libertijn	XXI.
Van enen moenc die colen wachte	XXII.
Van enen heilegen Equitius	XXIII.
Van enen heilegen Constantijn	XXVIIII.
Van enen bisscop, hiet Bonefaes	XXV.
Vanden bisscop Fortunaet	XXVI.
Vanden pape Severe	XXVII.
Van enen, hiet Benedictus	XXVIII.
Van sinen miraclen	XXIX.
Vanden bisscop Andries van Fonden	XXX.
Van bisscop Datius van Mylane	XXXI.
Vanden heileghen Ysaac	XXXII.
Vanden selven noch	XXXIII.
Van enen heilegen Florense	XXXIIII.
Van Martine den hermite	XXXV.
Van hem ene miracle	XXXVI.
Bi wat redenen sonders miraclen bespotten	XXXVII.
Van enen man die Spes hiet	XXXVIII.
Vanden aermen Servilus	XXXIX.
Vanden kinde van vijf jaren, dat verloren bleef	XL.
Vanden moenc Gerontius	XLI.
Van miraclen van doden	XLII.
Van enen die ter hellen was ende wederquam	XLIII.
Vanden selven	XLIIII.
Van enen moenc die verbeden was	XLV.
Vanden vageviere	XLVI.
Hoe God die sine troest inder noot	XLVII.
Hoe tkerchof niet en helpt den quaden	XLVIII.
Ene miracle vanden selven	XLIX.
Dat messe ende aelmoesene den goeden helpet	L.
Dat si dien levenden staen in staden	LI.
Vanden orloge van Vrancrike	LII.
Brunilden quaethede	LIII.
Van haerre mort	LIIII.
Brunilden ende	LV.
Wanen die Brabantsce prencen camen	LVI.
Van haren gheslachte	LVII.
Wat in Focas tiden ghevel	LVIII.
Sabiaens doot ende ander dinc	LIX.
Van sente Janne den almoesnier	LX.
Van sinen dingen	LXI.
Van hem noch meer	LXII.
Noch vanden selven	LXIII.

Dachtende bouc heeft in vorwaer

Hondert ende LXXXIX jaer,
Van XIIII keyseren die ystorie:
Hoe oec regneerde in sine glorie
Heraclius, die stoute man,
Die dat cruce ons Heren wan;
Van Constantine, van Constant,
Van enen Constante te hant,
Van Justiniane, van Leo,
Van Tyberiuse also,
Phillips ende Anastasius doen,
Van Theodosius, Leoen,
Van Constantine, van Leoene,
Van Constantine Hyrenen sone;
Die hevet in [te] sinen dele
XCIII capitele.

[p. 2,38]

Hoe Heraclius keyser wart	I.
Van sente Baven van Ghent	II.
Van sente Lievine	III.
Dorloghe vanden Ingelscen heren	IIII.
Heraclius orloghe up Cosdroe	V.
Hoe Heraclius Cosdroe volgede	VI.
Van Cosdroes manieren	VII.
Cosdroes doot ende hoe men tcruce wan	VIII.
Sente Ysidorus bloemen	IX.
Van Lottharis van Vrancrike	X.
Dagobrechts zeden	XI.
Hoe Heraclius dolen began	XII.
Van Mahumette	XIII.
Vanden selven	XIIII.
Van sinen viten	XV.
Van sinen zeden	XVI.
Hoe hi tlant van Persi wan	XVII.
Van Mahumets wet	XVIII.
Hoe Heraclius began sneven	XIX.
Hoe Heraclius Surien verloes	XX.
Van sente Oswalde	XXI.
Van sente Amande	XXII.
Van sente Arnoude van Mes	XXIII.
Heraclius doot ende ander dinc	XXIIII.
Van Mahumets nacomelinge	XXV.
Wat in Constants tiden gevel	XXVI.
Van sente Fursine van Perone	XXVII.
Vanden selven	XXVIII.
Van Pippijns doot van Landen	XXIX.
Vanden quaden keyser Constant	XXX.
Hoe die keyser Affrike verloes	XXXI.
Van sente Eloye	XXXII.
Ene miracle van hem	XXXIII.
Van coninc Dagobrechts kinderen	XXXIIII.
Wat in Constantijns tiden gevel	XXXV.
Van sente Bertine	XXXVI.
Van Batilden ende sente Geertruden doot	XXXVII.
Die doot van Constante Constantine	XXXVIII.
Van enen anderen Constante	XXXIX.
Van enen doden die levende wart	XL.
Sine aventuren die hi telt	XLI.
Vanden selven noch	XLII.
Van ere sterren, ende sente Legiere	XLIII.
Vanden rike van Bulgren	XLIIII.
Vanden coninc Diedericke ende sente Legiere	XLV.
Van pauesen ende sente Vigilius	XLVI.
Vanden jongen Justiniane	XLVII.
Puppijns strijt uptie Fransoyse	XLVIII.
Hoe die Vriesen worden bedwongen	XLIX.
Van Beda ende van sente Willeborde	L.
Keyser Leuwen mesfal	LI.
Hoe Justiniaen weder keyser wart	LII.
Vanden pauesen van Rome	LIII.
Van sente Michiels berghe	LIIII.
Keyser Justiniaens doot	LV.
Pippijns doot van Harstale	LVI.
Van sente Giellise	LVII.
Van Anastasius ende Theodosius	LVIII.
Vanden keyser Leuwen ende van Rabboude	LIX.
Ene miracle van Marien	LX.
Hoe der Wester Goten rike brac	LXI.
Karel Marteels orloghe	LXII.
Vanden selven	LXIII.
Noch vanden selven	LXIIII.
Karel Marteels doot	LXV.
Keyser Leuwen doot ende Constantijns beghin	LXVI.
Hoe Karlman hem begaf	LXVII.
Hoe Pippijn die clene coninc wart	LXVIII.
Pippijns vaert uptie Lumbaerde	LXIX.
Pippijns orloghe	LXX.
Wat in Pippijns tiden ghevel	LXXI.
Van sente Gengolve	LXXII.
Miracle van eenen cruce	LXXIII.
Van Pippijns des clenen doot	LXXIIII.
Van Amise ende Amelise	LXXV.
Vanden selven	LXXVI.
Noch vanden selven	LXXVII.

[p. 2,39]

Vanden selven meer	LXXVIII.
Hoe Amijs lasers wart	LXXIX.
Hoe hi weder wart gesont	LXXX.
Van Constantijns quaethede	LXXXI.
Karles orloge up de Sassen	LXXXII.
Amijs ende Amelis doot	LXXXIII.
Hoe Karel Desidere vinc	LXXXIIII.
Constantijns doot des quaden	LXXXV.
Hoe die Sassen kerstijn worden	LXXXVI.
Hoe die Hunen ende namen	LXXXVII.
Vander groter eren diemen Karele dede	LXXXVIII.
Wie die graven van Vlaenderen waren	LXXXIX.
Van Karles aventuren	XC.
Hoe Yrene haren sone vinc	XCI.
Hoe die Romeinen Karle coren	XCII.
Der Vriesen privilegie	XCIII.