Spiegel historiael. Eerste partie [alleen brontekst]

(1863)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus



[pagina 1,53]
I Partie. II Boek.
Hoe Moyses wart gheboren. I. Nae Joseph doot XLIIII jaer Wert Moyses gheboren aldaer In Egypten. Dit was dat kint, Datse alle onteerde sint, 5[regelnummer] Ende dat si langhe hadden voersien. Die moeder nam dat kint mettien, Alsoet niet langher houden en mochte: In een vaetkijn soet bewrochte, Dat kint, ende leit in die riviere, 10[regelnummer] Dats God sinen wille visiere. Des coninx dochter vant dat ghone, Ende maectere af haren sone. Dit was in des coninx stonden Amonosis, alse ons orconden 15[regelnummer] Die vraye jeesten, die dachtende was Vanden Pharao, alsict las, Die Joseph ter hoocheit brochte; Want die Menfers, alsict besochte, Onder wien dat Joseph ende, 20[regelnummer] Die regneerde, alsict kende, Daer naer III jaer, sijt seker dis; Ende daer naer Misfarao Mothosis Hadde XIII jaer die ghewelt; Daer naer Thomosis tlant helt 25[regelnummer] XL jaer; doe wart coninc daer Amonosis XXXI jaer. In dat sestiende jaer des Wart gheboren Moyses, Dien des coninx dochter Termit 30[regelnummer] Uphilt; ende daer na gheviel dit, Doe dat kint wel mochte gaen, Dat soet brochte haren vader saen, Ende pijnde hare omme tghone, Dat soet ghecoren hadde te sone. 35[regelnummer] Nu was Moyses so scone, Dat niemen en was onder den trone,
[pagina 1,54]
Hem en wonderde, alse hi up hem sach, Vander scoenheit diere ane lach. Pharao nam tkint up sinen scoot, 40[regelnummer] Ende hem wonderde sine scoenheit groet, Ende settem up thovet sine crone, Die van gewerke sere was scone: Amon sijn god gemaect daer an. Moyses die crone ghewan, 45[regelnummer] Ende warpse upten vloer in sticken. Een pape, diere up wilde micken, Die riep: ‘Slaen wi dat kint doot, So sijn wi vort sonder noot; Want dit es tkint, dat emmer sal 50[regelnummer] Egypten verderven al!’ Die coninc en liets niet gescien, So dat een wijs proevede mettien, Wedert hem quam van kintscheden, So van eere vorradicheden, 55[regelnummer] Ende dede den kinde colen bringen, Om besceet proeven van desen dingen. Het warp eene in sinen mont, Ende verbroyde ter selver stont Sine tonge: omme dat ongemac 60[regelnummer] Lesemen dat hi noit wel en sprac.
Vander plaghen van Egypten. II. Die weten wille, hoe die Etyopen In Egypten quamen gelopen, Ende hoe Moyses tlant verloeste, Entie van Egypten vertrooste, 5[regelnummer] Ende Etyopen oec wan mede Ende Saba die oude stede, Hi lese Scolastica, dat ic dichte; Want ict hier overlide lichte. Doe Moyses soude in Jessen varen, 10[regelnummer] Daer sine Eubreusce mage waren In swaerre pinen, heefti versien, Dat daer een Egyptien Eenen Eubreuscen slouch te sware. Hi sach omme harentare, 15[regelnummer] Ende peinsde dat niemen en saghe, Ende sloeghene doot, so dats quam claghe, Ende dalvene daer int sant. Doet utequam moesti rumen tlant, Ende vlo int lant van Madian, 20[regelnummer] Aldaer hi een wijf gewan, Hiet Sephora, die haren man Drouch Elyeser ende Gersan. Verstaet dese jeeste so: Amonosis Pharao, 25[regelnummer] In wies tiden dat Moyses Geboren was, alst geset es, Levede V jaer bet vort Na des Moyses ghebort; Doe was Orosus here daer naer, 30[regelnummer] Ende waest XVIII jaer; Daer naer XII jaer Autencris; Ende doe VII jaer Auchoris; Concres XVIII jaer daer an. In sinen tiden so began 35[regelnummer] Moyses tEgypten te keerne,
[pagina 1,55]
Ende dat Eubreusche volc te leerne, Also alst hem God gheboot, Ende te doene tekene groot Vorden coninc, ende seide te waren: 40[regelnummer] ‘Laet dat volc van Ysrael varen, Dat heet di God;’ maer hine woude. Doe gaf hem God plage menechfoude In Egypten groot ende swaer, Dat men tellen sal hier naer. 45[regelnummer] Deerste was dat reinde bloet root, Daer af hadde tfolc pine groot, Ende alt water in Nylus der vloet Dat was altemale bloet. Dander was dat alle die lude 50[regelnummer] Huus ende lant was al vul pude, Ja des coninx camere ende heimelichede Was al vul vorssche mede. Die derde plaghe was, berch ende dal Vervullet met mesien al, 55[regelnummer] Die lieden ende beesten daden Pine, vernoy ende vele scaden. Die vierde plaghe waren vlieghen, Die den lieden, sonder lieghen, Enten beesten daer toe mede 60[regelnummer] Daden grote pijnlichede. Die vijfte plaghe die slouch doot Der lieder beesten, cleene ende groot. Die seste plaghe moestem deren: Hem wiessen bladeren ende zweren, 65[regelnummer] Daer mate lieden ende heren mede Af hadden grote pijnlijchede. Die sevende, dat was een haghel So groot, so staerc ende so behaghel, Diet hem al ter neder slouch, 70[regelnummer] Coren, ghers, wat erde drouch. Dachtende die was utermaten Crekele vele, diet al upaten; Lover, gras, al dat was groene, Al ghinct up te haren doene. 75[regelnummer] Die neghende dat was deemsterhede Over al Egypten mede, So groot dat mense tasten mochte: Dit was eene plaghe onsochte. Die tiende was sonder ghelike: 80[regelnummer] In alle steden indien rike So slouch God deerste kint doot Van beesten, van lieden, cleene ende groet, Ende des coninx eersten sone mede: No aerme, no rike en hadde vrede. 85[regelnummer] Maer die kindere van Ysrael Sine hadden niet dan wel, Noch alle dese plaghen ghemeene En scaden hem no groot no clene: Int lant van Jessen, dat hare was, 90[regelnummer] Sone was gheene noot das.
Hoe die van Israel voeren uut Egypten, ende waer af Pascen quam. III. Alse dese tienste plage gesciede, Quamen die Egypsche liede, Ende baden dien van Israel, Ende dwonghense mede also wel, 5[regelnummer] Dat si rumen souden tlant. Daer namen si in hare hant Cleder, selver, goudine vate,
[pagina 1,56]
Ende droughense haerre strate, Die hem gherne leenden die liede, 10[regelnummer] Up dat volc danen sciede. Aldus hebben si tlant gherovet. Van desen wochvaerne, des gelovet, Ende van desen slachtingen mede So quam eerst Paschen zede; 15[regelnummer] Want God hiet hem slaen een lam, Ende dat bloet men daer af nam, Ende tekender die doreposten mede Ende doverste dorpele: dus hadsi vrede Vanden inghel die niemen verdrouch, 20[regelnummer] Maer deerste geborne doot slouch; Want daert was leet hi voer bi. Van desen liden, so seggen wi, Ende vandien lamme ende vandien bloede, Ende vanden wochvaerne mettien goede, 25[regelnummer] Quam Paschen eerst, weetmen wale, Dats overliden in onse tale; Maer die Paschen hi bediet Onse Paschen ende anders niet, Daer dat vraye lam tien tiden 30[regelnummer] Die bitter doot wilde overliden, Ende ons vrien met sinen bloede Jegen des viants overmoede, Entie ziele den mensche ontdroeghe Voer hem, diet al gerne versloeghe. 35[regelnummer] Dus scieden die kindere van Israel Ute Egypten, weetmen wel, Nae Josephe, wet voer waer, Hondert ende XLIIII jaer. Hier nam haer eygijndoem ende, 40[regelnummer] Daer God Egypten omme scende. VIC dusentich bi ghetale Hadden si man, weetmen wale, Sonder wive ende knechte ende kinder, Die ongetellet waren ghinder, 45[regelnummer] Ende beesten menegherande, Die si dreven uten lande. Josephs gebeente si mettem brochten, Omme ter twivoudeger hagedochten Te gravene, bi Abrahame int dal. 50[regelnummer] Mele droughen si mettem overal, Daersi met alle ghemeene Leveden XXX daghe alleene.
Vanden zwerke ende vanden viere dattie van Israel hadden indie wostine, ende hoe Pharao verdranc entie sine. IIII. God, diese danen varen hiet, En begafse ter noot niet; Maer bi daghe ginc hi vor there Met eenen swerke, te makene were 5[regelnummer] Voer dat heete sonnescijn; Nachts, dat niet donker soude sijn, Was hi altoos voer hem met viere: Dit was eene miracle diere. Dus traken si henen in lanc so mee 10[regelnummer] Tusscen die berghe entie Rode zee, Daer si nieweren wiken conden. Pharao volgedem na tien stonden, Alse diese weder wilde dwinghen, Alse die tsinen dienste ghinghen. 15[regelnummer] VIC waghene, daermen up mochte Sere vechten, alsemen vochte (Want mer plach tien tiden in persen), Ende L dusent man met erssen
[pagina 1,57]
Ende CCM man te voet, 20[regelnummer] Die ten stride waren goet, Brochti up dat volc ons Heren. Sine wisten waer wiken no keren, Ende waren in verwerden moede. Moyses nam doe sine roede, 25[regelnummer] Ende slouch in die zeevloet, Die hare altehant ondoet In XII straten, weetmen wel, Den XII geslachten van Ysrael. Moyses die streec in voren. 30[regelnummer] Judas geslachte, alse wijt horen, Was deerste dat na hem in ginc, Daer het die crone te lone ontfinc. Si ghingen alle indie zee daer. Die Egyptiene volgeden naer, 35[regelnummer] Ende God warp up hem donder ende vier, Reghene ende weder ongier, So dat si weder wilden vlien. Doe slouch Moyses mettien In die zee, ende soe looc hare, 40[regelnummer] So dat vandes coninx schare Een ter boeten niet ontginc, Die vertellen mochte die dinc. Orosius scrivet overwaer, Dat diere selver steden daer 45[regelnummer] Al noch die wagheslaghe staen; Ende al doetse die wint vergaen Metten zande datter in drivet, Nochtan, alset stille blivet, Wassen weder die wagheslaghen; 50[regelnummer] Ende dat lijctekijn vander plaghen Vindmen indie zee vandien, Alse verre alse oge can versien. In Vitas Patrum vintmen bescreven: Alse Pharao dus doot was bleven 55[regelnummer] Met altemale siere scaren, Die gheene, die in Egypten waren, Hilden over haren god dat, Waest boem, waest dier, daer elc bi sat, Ende daerne toe verbant onlede, 60[regelnummer] Dat hi niet en voer mede, Ende seide: ‘Dese cole of dit omoen Was mijn god heden in dit doen; Want mi dede ende benam, Dat ic mede niet en quam 65[regelnummer] Metten coninc indien noot, Ende ic mede niet bleef doot.’
Hoe Moyses ginc droochs voets over die zee, ende hoe die van Israel gingen doer die wostine. V. Moyses ende sijn volc te voet Ginghen henen dor die vloet Droges voets upten gront; In beeden siden twater stont 5[regelnummer] Up ende neder indiere maniere, Alst oft ware eene stenine maisire; Ende Moyses lovede onsen Here Met sinen sanghe lude ende sere. So daden mede oec also wel 10[regelnummer] Die kindere van Ysrael. Si quamen over teere stat, Die gheheeten was Marath, Daer dwater was van so bitter smaken, Dats niemen en conste genaken.
[pagina 1,58]
15[regelnummer] Daer dede in Moyses een hout, Ende het wart soete menechfout. So dattem haer spise gebrac, Die si brachten inden zac Ute Egypten, doe beclageden si hem des; 20[regelnummer] Doe bat Gode Moyses. Hi dede quackelen up hem reghen Tetene vleesch, dies wilden plegen, Ende Manna, dat hemelsche broot: Dus versachse God ter noot. 25[regelnummer] Dit was up eenen Zondach, Die XLste die ghelach Vandien tiden, dat si scieden Ute Egypten van dien lieden. Echt quamen si in Raphadim, 30[regelnummer] Ende worden sceldende onder him Up Moysesse onhovesceleke, Want si waters hadden breke. Doe slouch hi upten marbersteen: Daer, daer te voren was water geen, 35[regelnummer] Thant spranc daer eene fonteine, Scone, nuttelijc ende reine. Doe quamen die van Amelec, Ende waenden hebben in eenen strec De Ebreusche; maer Moyses 40[regelnummer] Hi geboot Josue des, Dat hi die viande soude bestaen. Up eenen berch es hi gegaen, Ende hief sijn hant up ende bat. So weltijt so gesciede dat, 45[regelnummer] Verwonnen die van Ysrael; Ende alst dan also gevel, Dat Moyses van moetheden Sijn hant sinken liet tier steden, So gingen die sine onder: 50[regelnummer] Dit was miracle ende wonder. Tien tiden dat tfolc ginder lach, Quam te hem up eenen dach Jetro, Moyses zweer, een man, Die pape hiet van Madian. 55[regelnummer] (Papen hiet mense, alsic verstoet, Die mogende waren ende vroet). Hi sach Moysesse sere verladen Mettien volke, ende hevet geraden, Daer hi hem gaf pointe viere, 60[regelnummer] Die behoren te diere maniere. Eene waerf hiet hi hem dan Te nemene eenen mogenden man; Dander point vanden gebode, Dats dat hi ontsaghe Gode; 65[regelnummer] Tderde, dat hi warachtich ware; Tfierde, vrecheit hebben onmare. Moyses, die de wijste hiet, Dede dat hem die heidijn riet: Hieromme en eist onnere gheene, 70[regelnummer] Dat den groten leert de cleene.
[pagina 1,59]

Hoe Moyses ontfinc die wet. VI. Upten XLVIIsten dach, Die in rechten getale lach Van dat si ute Egypten scieden, Quam Moyses met sinen lieden 5[regelnummer] Ten berghe van Synay. Ten derden daghe daer na quam hi Ende ontfinc aldaer die wet, Die hem God daer heeft gheset, Ghetekent metten vingre sine 10[regelnummer] In twee tafle maerberine, In X geboden, hoe si souden Hem in den dienst ons Heren houden, Ende hebben hem elc jegen den andren. Moyses ginc alleene wanderen 15[regelnummer] Upten berch van Synay; Josue liet hiere alleene bi Anden berch, dat hi woude Dat hi sijns ontbeiden soude; Ende was met Gode, sonder saghe, 20[regelnummer] XL nachte ende XL daghe, Dat hi en at nochte en dranc. Doe leerdem God, hoe cort, hoe lanc Dat hi wilde, dat men dade maken Een tabernakel van dieren zaken, 25[regelnummer] Ende vander archa mede, Die was van groter chierhede; Ende vander tafle ende vanden brode, Daer men Gode met dienen soude ode; Ende vandien dieren candelaren, 30[regelnummer] Daer dlicht up staen soude te waren; Vanden outare, daer hi woude Datmen Gode up offren soude; Ende daertoe vanden papen mede, Van haerre cledere, van harre zede; 35[regelnummer] Vort vandes bisscops gewade, Hoe hi wille dat ment beghade; Vort oec vanden guldinen outare, Ende hoe mer Gode up dienen soude dare; Ende vele gebode vander wet, 40[regelnummer] Die ic hier voren hebbe gheset Indien bouc van Scolastica, Die ic nu hier overgha; Want ic anders hebbe te doene Dan vander Jueden sermoene 45[regelnummer] Te makene vele parlemente; Maer wet wel, dat so diere tente, Alse dat tabernacle was, Noit man gemaect en las. Ende dit was deerste bedehuus mede, 50[regelnummer] Dat ic noint teenegher stede Las ghemaect in deere ons Heren, Nadien dat ons die jeesten leeren.
Vanden calve dat die van Israel maecten van goude. VII. In desen tiden, alsict las, Dat Moyses met Gode was Upten berch XL daghe, Maecten die Eubreusce claghe, 5[regelnummer] Ende seiden: ‘Wine weten niet, Wat Moyses es ghesciet. Men make ons gode, die ons leeden In desen weghe. Laet ons gereeden Te ghane int lant, dat God behiet 10[regelnummer] Onsen vorders: hier doen wi niet.’ Daer maecten si een calf van goude, Up dat die jonge entie oude In Egypten hadden gesien, Dat die liede aldaer plien 15[regelnummer] Aspise te biddene ane In eens wilds ossen gedane. Dat calf gingen si anebeden, Ende offerden aldaer ter steden
[pagina 1,60]
Hare offranden ende seiden: 20[regelnummer] ‘Dit sijn de gode, die ons leiden Sullen, ende brochten hare Ute Egypten van pinen zware.’ God die seide Moysese dit, Die vordie quade liede bit, 25[regelnummer] Ende ginc vanden berghe mettien; Ende alse hi dat calf hevet versien, Wart hem ter herten also wee, Dat hi die tafle warp ontwee, Ende brac ende smalt dat calf van goude. 30[regelnummer] In pulvere so menichfoude So moel hijt, dat hijt hem drinken dede, Haren goden te lelichede. Levis geslachte nam hi daer, Ende wrac gheene mesdaet zwaer, 35[regelnummer] Ende slougere omme, onder clene ende groot, XXIIIMdoot. Des anders daghes bat [hi] sere Voer die zondaers onsen Here, So dat hi cume genade gewan, 40[regelnummer] Ende daer sach hi mede nochtan Ons Heren claerheit harde groot. Echt hem daer onse Here geboot II tafle te makene sonder sparen, Ghelijc dat die eerste waren, 45[regelnummer] Ende daer in, no meer no min, Die worde die dandre hadden in. Daer vaste hi echt XL daghe Met Gode, dans gheene saghe, Ende vanden berghe quam hi daer naer 50[regelnummer] Met eenen ansichte so claer, Dattet niemen conste gedoghen Up hem te vestene die ogen Vanden lichte, dat daer uut sceen. Hier omme seide menich een, 55[regelnummer] Dat sijn hovet ghehornet ware, Ende dus scrijftmenne openbare. Sidert meer vort, soudi ghanghen, Spreken die liede, hi moeste hanghen Een cleet vor sine ogen nadien, 60[regelnummer] Of niemen en mochten vort sien.
Hoe si schieden van Synay ende van Moyses doot. VIII. Van offranden van haren beesten, Also behorde thaerre feesten, Dat latic al achterbliven: Anders moetic genouch scriven. 5[regelnummer] Int ander jaer, na dat si scieden Uut Egypten met haren lieden, Alle gemeenlike porden si Vanden berghe van Synay, Daer hem God selve gaf de wet, 10[regelnummer] Ende Moyses hadde gheset In ghescrifte, hoe si leven souden, Of si Gods hulde wouden. Ende daer si waren updie vaert Ten lande van promissione waert, 15[regelnummer] So worden si overhorich Gode, Ende achten so cleene up sine gebode, Dat si alle verborden des, Ende Aaron ende Moyses, Te stervene in de wostine te waren, 20[regelnummer] Die waren boven XX jaren; Ende negheene van alle te samen, Die ute Egypten over die zee quamen, Ne leeder die Jordane dan twee: Dat was Calef ende Josue. 25[regelnummer] Moyses entie sine Waren XL jaer indie wostine: Hier binnen storven alle doude. Doe hiet God, dat men echt soude
[pagina 1,61]
Tellen die Ebreusche scaren, 30[regelnummer] Die waren boven XX jaren; Doe waerre vonden bi ghetale DCM, weetmen wale, DCC ende XXX oec meer, Die niet getellet en waren eer, 35[regelnummer] Sonder alleene die twee Calef ende Josue. Levis gheslachte, alsict las, Al dat boven eere maent out was, Die man was, dat es getelt 40[regelnummer] Sonderlinghe up dat velt. Vandien geslachte was daer vonden XXXIII dusentich tien stonden. Desen beseide God te ghevene Dat lant, dat hi in haren levene 45[regelnummer] Abraham, Ysaac ende Jacob mede Belovet hadde metter waerhede. [Doe] Moyses naecte der doot, Alt here hi vor hem ontboot, Ende hiet hem houden de wet, 50[regelnummer] Die hem God hadde gheset, Ende seide: waert dat sise braken, Si souden omme sulke saken Tlant verliesen mettien lieden; Ende waert dat si der mesdaet gieden, 55[regelnummer] Ende Gods wet anevinghen, God soudse weder int lant bringen. Doe benedijdi dat diet, Ende nam orlof ende sciet Van hem, ende ginc daer na 60[regelnummer] Upten berch, die hiet Fasga. Daer togedem God verre ende bi, Oechsienlike, lesen wi, Al dlant van promissioene, Ende seide: ‘Nu zie ende wes des coene, 65[regelnummer] Dune sulter in comen niet.’ Moyses staerf, want God hiet, Alse hi hadde C ende XX jaer. Noch noit en quamer man naer, Die sijn graf vinden conde 70[regelnummer] Tote nu an deser stonde.
Van wondere in Moyses tiden. IX. In Moyses tiden so was In Creten coninc Abderas. Justinius seget, dat dat rike Begonste sere wonderlike, 5[regelnummer] Also hi scrijft openbaer . . . . . Die vant eerst, vintmen vorwaer, Hoe men honich gaderen soude. Eene dochter haddi, de oude, Die eenen sone te spotte wan. 10[regelnummer] Dies scaemdem die oude man, Ende dede tkint leggen onder de diere: Si soghedent na menscen maniere. Doe dedi daer na werpen dat In eenen harde nauwen pat, 15[regelnummer] Daer dicke volc ende beesten leeden, Updat sijt souden vertreden: Daer sogedent die beesten mede. Daer naer echt hijt werpen dede Vor honde die hongherech waren, 20[regelnummer] Ende si soghedent oec te waren. Daer na warpment vor de soghen, Updat ment verderven waende mogen, Maer sine daden hem niet wee. Daer na warp hijt indie zee, 25[regelnummer] Doe dreeft tote Samos ant lant, Aldaert eene hinde vant, Diet kint sogede ende uphelt: Dus levet metten herten upt velt. Hier omme wartet so snel,
[pagina 1,62]
30[regelnummer] Dat den herten volgede wel. Dus waest daer so lange, sonder waen, Dat in een strec wart gevaen, Ende Gargoris den coninc ghesent Voer een selsiene prosent. 35[regelnummer] Te hant verkendijt, ende hem dochte Dat so vele gedoghen mochte, Ende hi hilt mettem na desen, Ende hiet coninc na hem wesen. Arudis hietment te hant, 40[regelnummer] Ende wart coninc in Creten lant, Ende die daer oec eerst ossen vant Met ploeghen te ghenerne tlant. Hi was oec deerste, die teersten sette Dien van Creten tlant te wette, 45[regelnummer] Ende hem leerde coren winnen. Dese maecte inden landen binnen Tote Creten VII steden, Daer hem dat volc in soude bevreden. Hi staerf, ende sijn hoir daer naer 50[regelnummer] Hilden trike menech jaer.
Noch van desen selven. X. In Moyses tiden mede Gesciede wonder in menege stede. Van Tessalien ginc een ganc Van watre diet al verdranc, 5[regelnummer] Daer een Ytalien ontginc Ende mettem menich jongelinc Upten berch, die Unasus heet. In Ethyopen waest so heet Vander zonnen ten selven tiden, 10[regelnummer] Dat tlant verbernde in allen ziden, Ende menegerande plaghe zwaer, Die Plato scrivet over waer. Tien tiden, dats loghene ghene, Maecte Cycroeps Athene, 15[regelnummer] Ende dat conincrike begonde Van Athenen ten selven stonde. Hi entie sine daer naer Regneerdere in CCC jaer Ende LXXX jaer ende sevene, 20[regelnummer] Tote dat Codrus metten levene Die stat verloos ende alt lant, Alse u hier naer wel wert bekant. Doe regneerden andre daer naer CCC ende XV jaer; 25[regelnummer] Daer naer si sesse, elc der jare tiene: Dus so vint ment inden gesciene.
Van Josue den hertoghe. XI. Moyses, vintmen vorwaer, Hadde hertoghe gesijn XL jaer. Nu ontfinc Josue Die voghedie vorwaert mee. 5[regelnummer] Dese leedde over die Jordane Dat volc, ende God geboot te vulstane Dat water, ende hem in twee gesceden, So dat men mochte droghe leden Die liede upter rivieren gront. 10[regelnummer] Hi dede vallen oec tier stont Die mure van Jerico der port Met blasene, dit sijn ware wort, Ende geboot naer sinen wille Der zonnen, ende soe stoet stille 15[regelnummer] Die spacie van eenen daghe, Om sine viande te doene plaghe. Hij suverde tlant van promissioene, Ende gaeft den Jueden tharen doene, Elken geslachte sijn lot, 20[regelnummer] Also alst hem visierde God. Hertoge was hi, wet vorwaer, Over tfolc XXVI jaer. Moyses ende oec Josuee, Al eenlike oec si twee, 25[regelnummer] Waren hertoghen, weetmen wel, Over tfolc van Israel. Berechters hadden si vorwaert an,
[pagina 1,63]
Diene hadden over tfolc nochtan Gheen ghebot, cleene no groot, 30[regelnummer] Sonder dat si hem ter noot Te staden stonden ende gerieden, Ende holpen vanden quaden lieden. Deerste was Athoniel, Calefs broeder, weetmen wel, 35[regelnummer] Die was van Judas geslachte. Die bescermde met machte Ysrael, verre ende na, Vandien van Mesopothania, Ende brochte haren coninc tonder. 40[regelnummer] XL jaer alleene besonder So berechte hi die Jueden. Naer hem die quade onreine rueden Worden scalc; omme hare zonden Die van Moab indien stonden . . . . 45[regelnummer] Doe riepen si an Gode genaden, Diese saen hevet beraden, Ende gaf hem Hayoch, diese daer naer Wel bescermde LXXX jaer. Hi was gherecht met beeden handen. 50[regelnummer] Hi quam rechts of hise soude vanden. Egloen, die van Moab drouch crone, Dien leeddi te meerre hone In sine camere ende stivelden daer. Doe versaemdi sijn here daer naer, 55[regelnummer] Ende hevet die Moabiten verdreven, Ende menegen genomen tleven. Na Hayoch so quam Sangar, Die wart up enen tijt gespar Jegen die van Philistee, 60[regelnummer] Ende dede hem also wee Teenen ingange tusscen II landen. Daer nam hi met beden sinen handen Een couter van eere plouch ter noot, Ende sloughere met VIc doot, 65[regelnummer] Ende hevet die Jueden bescermet daer; Maer hi staerf int selve jaer.
Van Baruch ende van Delbora. XII. Doe vielen echt andie afgode Die Jueden, ende lieten Gods gebode. Die lietse plagen om selc begin Van Asor den coninc Jabin, 5[regelnummer] Ende sinen maerscalc Syseras. Doe riepen die Jueden, doe dit was, Up Gode sere uptien dach. Hi sende hem enen, hiet Barach, Ende Delbora die prophetinne. 10[regelnummer] Soe versaemde ten beghinne Upten coninc haren here. Jegen hare quam Syseras ter were Met eenen here staerc ende swaer; Maer God die gaf hem enen vaer, 15[regelnummer] So dat sijn here wart al ondaen, Ende hi waende te voet ontgaen, Ende vloe in een husekijn slupen, Daer hi hem qualijc liet becrupen; Want een, hiet Jahel, een clene wijf, 20[regelnummer] Die nam hem slapende daer sijn lijf; Want soe hem enen naghel omme louch. Also alse Delbora te voren Hadde besproken, om den toren 25[regelnummer] Dattem Barach duchte sere, So ghewan een wijf die eere.
[pagina 1,64]
In desen tiden sekerlike So verloren die van Argos trike, Dat in Ysaacs tiden began; 30[regelnummer] Want Perseus, die stoute man, Hevet gheleit in Nichene, Daer hi coninc was alleene. Na hem waest Eureteus, Ende nadien waest Atreus; 35[regelnummer] Doe Tiestes, doe Agamennoen, Die voer Troyen hadde groet doen; Doe Egistus, doe Orestes Waren coningen, sijt seker des. Indien tiden maecte mede 40[regelnummer] Ylus Ylioen die stede, Diemen sindent Troyen hiet, Daer wonder af es gesciet.
Hoe die van Madyan plageden die Jueden, ende van Gedeone den rechtere. XIII. Naer dat Delbora was verstorven, Hebben die van Ysrael verworven Die gramscap grootlijc van Gode, Want si braken sine gebode. 5[regelnummer] Doe liet hise plaghen dan Den lieden van Madian.... Daer naer riepen si genaden, Ende God heefse beraden Met Gedeone, die metten sinen 10[regelnummer] Nachts up hem quam met businen Ende met lanternen, ende hevet saen Gheent volc altemale ondaen, So dat elc anderen slouch doot, Ende IIII princen indien noot. 15[regelnummer] Rechtre was dese XL jaer, Ende also langhe, wet vorwaer, Hadde Delbora die prophetinne Dat lant berecht met stouten zinne. In Gedeons tiden brac Hercules 20[regelnummer] Ylyoen, des sijt ghewes. Na Gedeone een sijn bastaert, Abymalech, dus here waert. Hi hadde edele XXX broedere Vanden vadere, daer hi behoedere 25[regelnummer] [Af] soude sijn met rechte ter noot; Maer hi slouchse alle tote enen doot, Ende wart here in Sychem. Sindent bolghen si up hem Ende verdrevene uter stede. 30[regelnummer] Doe belach hi Thebes mede; Daer waerpene doot een wijf allene Met eenen tebrokene molensteene. Drie jaer haddi here gewesen. Thola wart here naer desen, 35[regelnummer] Ende berechte die liede daer Van Ysrael XXIII jaer. Tien tiden was dorloge groot Van Theben, daer omme bleven doot Menech prince buter stede, 40[regelnummer] Ende binnen vanden onvrede, Die Polunces ende Ethycules, II broedere hadden, sijt seker des. Ende Theseus, coninc van Athenen, Rovede te dien tiden Helenen, 45[regelnummer] Daer sidert om quam vele ongelux; Maer Castor ende Pollux Hebbense hem weder afgedreven, Ende hebbense Menelause gegeven.
Hoe die Ammoniten plaechden de Jueden, ende van Jaree ende Jeptee. XIIII. Thola staerf: doe wan tgerechte
[pagina 1,65]
Over die Eubreusce knechte Jaree, ende berechte tlant XII jaer metter hant. 5[regelnummer] Indien tiden hevet gheset Minos in Creten sine wet; Ende Hercules visierde een spel Onder Limpen, weetmen wel, Den hoghen berch, dat daer naer 10[regelnummer] Stont langhe ende menech jaer. Echt anebeden si afgode Die Jueden jegen Gods gebode, Ende God die lietse versliten Ende gheselen den Ammoniten. 15[regelnummer] Doe riepen si an Gode genaden, Diese saen hevet beraden, Dat een Jeptee, een bastaert, Te rechtre gecoren waert, Die VII jaer was haer here. 20[regelnummer] Hi dwanc die Ammoniten so sere, Dat hise alle uten lande slouch, Daer hi an wan eeren ghenouch. Te dien tiden drouch coninx crone Menelaus te Lachedemone, 25[regelnummer] Ende Agamennoen in Nichene. Hercules quam in groten weene Van swaren evele, staerc ende fier, So dat hi maecte een groot vier, Ende gincker selve in liggen saen: 30[regelnummer] Dus eist hem metter doot vergaen, Beede devel ende dat leven; Dus wart hi over God verheven. Hi entie bailliu Jeptee Storven up een jaer alle twee. 35[regelnummer] Nu gaet hier dorloghe an Van Troyen, daer menech man Wilen in liet sijn leven: Dat hevet hi in Walsch bescreven, Een hiet Bonoit de Sainte More. 40[regelnummer] Die poeten hebbent, alsict hore, Ontreint met favelen openbare, Dat was geraept harentare Van Bonoite ende van Viergiliuse, Van Stasiuse ende van Ovidiuse 45[regelnummer] Ende Omeruse, den groten clerc; Ende maecter af oec een werc, Daer vele nu es bescreven af. Seghere Dieregodgaf Maectere sint toe dat proyeel, 50[regelnummer] Ende als eene bataelge gheel; Maer aldit langhe gescal Es met favelen dorsayet al. Om dat den lesere sal becomen, So sal men hier die waerheit nomen 55[regelnummer] Van Dariuse enten wisen lieden, Die de waerheit ons bedieden.
Weltijt Parijs rovede Helenen. XV. Helynandus seghet vorwaer, Dat rechts in dat selve jaer Dat Jeptee staerf ende Hercules, Dat Alexander, die genoemt es 5[regelnummer] Parijs in poeten bouke, Quam in Grieken hem te vlouke Ende rovede Menelause Helenen, Daer sidert menech om moeste weenen. Dit was eer Rome was begonnen, 10[regelnummer] Also alse wijt gemerken connen, Viere hondert XXX jaer ende achte, Also alsict in de croniken sachte. Orosius scrivet VIII jaer min Dan die croniken hebben in,
[pagina 1,66]
15[regelnummer] Ende seghet, dat die Grieken begrepen Ghesworen tsamen met M scepen, Ende seget, dat dorloge X jaer stoet. Dares van Troien, dies was vroet Ende metten ogen anesach, 20[regelnummer] Die seget, datmen Troien belach Met XLVII landsheren, Die mettem brochten, sonder sceren, M CC scepe ende twee. Priamuse, dien si waren gevee, 25[regelnummer] Quamen bescermers tsiere eeren Te helpene XXXIII lantsheeren. Eusebus scrijft des orloges saken, Ende seghet, dat III vrouwen spraken Ende beroemden hem harentare, 30[regelnummer] Dat elc die scoenste ware. Deene, omme te hebbene prijs, Die belovede Parijs, Wildi den prijs geven hare, Die scoenste, die in de werelt ware 35[regelnummer] Vrouwe, die wildsoe hem vrien. Hier af vintmen in poetrien Favelen vele ende wort, Alsemen dicken hevet gehort: Alse van Juno, Venus, Pallas, 40[regelnummer] Ende vanden apple, diere was Bescreven, datmen ghave dien Der scoenster vrouwen vanden drien. Dus latic dese worde bliven Ende wille u den strijt bescriven, 45[regelnummer] In wat tiden dat die mort Gheviel voer Troyen die port; Want indie Byble vintmen te waren Vanden tiden ende vanden jaren.
Van Abysay ende Haylone den rechtere. XVI. Alse Jeptee staerf, quam Abissan, Die dat rechterscap gewan Indat lant van Israel: VII jaer berechte hijt wel. 5[regelnummer] Na hem quam Hayloen ter bailgien, Ende berechte die paertien Van Ysrael der jare tiene. Daer naer quaemt tesen gesciene, Dat Habdon rechtre wert int lant 10[regelnummer] Ende hadt VIII jaer in hant. Men seghet, in sinen derden jare So gesciede die plaghe sware, Dat Troien verloren waert, Daer menech hoge man staerf vor tswaert. 15[regelnummer] Hier salic u in eene summe Aldie orloghe omme ende omme Bescriven, hoe dat soe verghinc, Also alse Darius die coninc Diet anesach selve ende bescreef, 20[regelnummer] Wiere ontginc ende wiere bleef. Die dat langhe wille lesen, Hoe die favelen van desen Dat Walsch spreect entie poeten, Ghae daer wi hem sullen heten, 25[regelnummer] Ten Dietsche, dat wide es becant, Ende wi maecten te Merlant. Helynandus hevet dit geset Uter jeesten die maecte Daret.
Hoe Dares bescreef dorloge van Troien. XVII. Een Cornelis, die wi meenen, Seghet, dat hi vant tAthenen Enen bouc, die Dares screef, Daer die gedinckenesse in bleef 5[regelnummer] Vanden Grieken enten Troijenen, Hoemen daer ginc met wapene dienen. Dat trac Cornelis met siere pine Uten Griexen in Latine, Ende sendet vort sinen ome 10[regelnummer] Salustius al tote Rome. Dat salic hier in Dietsche wort Cortelike bringen vort, Alse Helynandus heeft bescreven Ende cortelike uteghegheven. 15[regelnummer] Castor ende Pollux hebben vernomen, Dat haer zuster es ghenomen,
[pagina 1,67]
Menelaus wijf, Helene. Met eenen scepe here alleene Volgeden si, ende quamen gevaren 20[regelnummer] Neven Besbin te waren, Daer si verdorven vor dat lant, Datmer noint sint twint af en vant. Die van Besbin sochtense vort Al tote Troien vordie port; 25[regelnummer] Ende alsise niet en vonden, Wilden si seggen ende orconden, Dat si behoerden ter gode scaren, Dat si onstervelijc gemaect waren. Dus quamen na haren levene 30[regelnummer] Tote Athenen XL ende sevene Griexe princen ende nemmee, Met scepen M CC ende twee, Ende men sendde boden des Dyomedes ende Ulixes, 35[regelnummer] Om te hebbene weder Helenen; Maer met rade en gheenen Sone mochte dat gescien. Si keerden weder mettien, Entie Grieken ariveerden 40[regelnummer] Uptie Troijenen, die hem werden. Indien eersten wighe slouch doot Hector, die was sonder genoot, Protechelause den here, Die vromech was harde sere. 45[regelnummer] Patrocluse ende Merioene Slouch hi inden anderen doene; Ende Aiax waerre mede bleven, Maer si vernamen, dat si geneven Te samen waren van Esyone, 50[regelnummer] Die wylen met Telamone In Grieken voer ende met gewelt, Ende doe Troien eerst wart gevelt Bi Hercules den staerken man. Esyon ende oec Prian 55[regelnummer] Waren beede Laomedoens kinder. Doe wart vrede gemaect ginder, Want die Grieken baden sere, II jaer dor Aiax eere. Ten derden wighe, alsict hore, 60[regelnummer] Slouch Hector Bethyon ende Protenore Ende Anthilocus, den here van prise. In den vierden was van Parise Menelaus sine die dorscoten. Inden vijften, met sire roten 65[regelnummer] Sloughere Hector VII inden stride Der bester heren an dander zide; Eneas die slougere [II] mede; Achilles viere daer ter stede; Dyomedes slougre oec twee, 70[regelnummer] Dat dien van binnen dede wee. Ten sesten wighe, sonder saghe, Vachtmen achter een LXXX daghe, Nacht ende dach sonder begeven, Daer menech ridder in liet sijn leven: 75[regelnummer] Die Grieken baden vrede daer, Ende bejagedene III jaer. Daer naer vachtmen den VIIden strijt, Daer Hector doot slouch te dier tijt Drie der bester in ghenen strijt: 80[regelnummer] Der namen makic u respijt; Achilles slouch II Troijene. XXX daghe stont so onsiene, Datmen vacht met nidecheden; Priamus vermaende eens vreden, 85[regelnummer] Ende heeftene VI maende bejaget. Doe quam dachtende wijch verplaget, Daer vele ridders inden stride Bleven doot in elke zide. Agamennoen bat vrede dan, 90[regelnummer] Dien hi XXX daghe gewan.
Vanden IXden wighe ende vander Troijenen vlucht. XVIII. Ten IXden wighe daer na Bat sere Andromaca
[pagina 1,68]
Hectore, dat hi bleven ware, Want hare hadde gedromet sware. 5[regelnummer] Doe soet niet gedoen en mochte, Sijn kint soe hem te voeten brochte, Ende hevet hem uptie voete geleit, Maer daer en helpt niet toe geseit: Hector es ute gevaren, 10[regelnummer] Ende slouch den Grieken af te waren III der bester vander scaren. Doe voer hi weder sonder sparen Ende wonder hem II toter doot. Achillese gaf hi wonden groot, 15[regelnummer] Diene nochtan doodde daer, Dies Troyen bleef in rouwen swaer. Die Grieken baden vrede hier af, Diemen hem II maende gaf. Die tiende wijch die quam daer naer, 20[regelnummer] Daer menech in hadde pine zwaer. Doe sochten echt die Grieken vrede: Een jaer so ghavene hem die stede. Inden XIsten wijch bleef doot Palamedes, die here groot, 25[regelnummer] Die voghet was van alden here. Ten XIIsten dede grote were Troylus ende slouch doot Den Grieken menegen here groot. Inden XIIIsten was grote plaghe: 30[regelnummer] Men vachter achter een VII daghe. Agamennoen eeschte vrede: II maende gavene die stede. Daer na quam die XIIIIde wijch, Daermen in hadde groten prijch, 35[regelnummer] Ende men oec an beeden ziden Vele verloos indien tiden, So dat Agamennoen ghewan VI maent vrede ende sine man. Daer naer quam de XVde strijt, 40[regelnummer] Die swaer was, eenen corten tijt, Dien van buten ende van binnen. Agamennoen dede gewinnen Van XXX daghen dommestestant. Daer naer quam altehant 45[regelnummer] Die sestiende sware strijt; Doe wondde ter selver tijt Troylus Achillese sere. VII daghe vochten si ende nemmere. Doe quam die seventiende strijt, 50[regelnummer] Daer Troylus in quam tier tijt, Want hi van sinen paerde vel, Ende Achilles, die hem was fel, Sloughene upten velde doot, Dies was in Troyen rouwe groot. 55[regelnummer] Mennoen, die here van Persi, Ten achtiensten wighe so was hi Doot ghesleghen vordie stede. Priamus die bat enen vrede, Die men hem gaf XXX daghe. 60[regelnummer] Doe quam den Grieken grote plaghe, Want Parijs slouch ter selver tijt Achillese doot inden XIXden strijt Inden monstre Apollijns, Aldaer hi ontbeidde sijns. 65[regelnummer] Doe baden een cort bestant Die Grieken der stat te hant. Inden XXsten wijch wert gewont Aiax van Parise eene stont; Maer Aiax sloughene aldaer, 70[regelnummer] Ende staerf tehant daer naer. Doe quam van Amasonia Die coninginne Penteseleia, Ende vacht ter selver tijt Vordie stat den XXIsten strijt; 75[regelnummer] Ende Pirrus, Achilles sone, Was daer ghehaelt omme tgone, Om te wrekene des vaders doot. Hi ontfinc wonden wel groot Vander coninginnen hant. 80[regelnummer] Die XXIIste wijch, alsict vant, Die was den Troijenen swaer: Pentesseleie die bleef aldaer Doot van Pirruse gesleghen. Doe en wouden die Troijen pleghen
[pagina 1,69]
85[regelnummer] Gheens stridens, ende baden das Atenorre ende Pollidamas Ende Enease boven allen saken Den coninc omme zoendinc maken: Prian ne wilde zoene no vrede. 90[regelnummer] Doen verrieden si die stede, Dat soe ghevelt wart onder voet. Agamennoen deelde dat goet Effene ondere alle die liede. Te Troyen, daer dese dinc gesciede, 95[regelnummer] Was gheorloget, wet vorwaer, VIII maende ende X jaer Ende XII daghe, scrivet Dares mede. Daer bleven Grieken vorde stede VIIIC dusentich man 100[regelnummer] Ende LXXXM meer nochtan; Entie vander stede si verloren VIC dusentech, alse wijt horen, Ende LXXVI dusentich mede, Eer dat men verriet die stede; 105[regelnummer] Ende alsemen die stede wan, Blevere CCM man Ende LXXVI dusentech mee. Eneas hi trac ter zee, Ende nam die XXII scepe, 110[regelnummer] Daer met sinen geselscepe Parijs mede Helenen wan; Hem quamen toe CCCC man. Atenore dien volgeder daer Dusentich ende V hondert naer. 115[regelnummer] Helenus ende Cassandra, Ecuba ende Andromaca Met M ende DCC man Quamen int lant van Grieken an.
Wat vanden Troijenen quam. XIX. Dus hebben die Grieken Troyen gewonnen: Dits twaerste, dat wi vinden connen. Ende alse die Grieken keerden te lande, Ghesciede hem scade ende scande; 5[regelnummer] Want si verdorven al meest al, Oft quamen in swaer mesfal. Dat Troyen aldus ende nam, Was na de geborte van Abraham, Daer die derde etaet inginc, 10[regelnummer] VIIIC jaer in waerre dinc Ende XLVI, alse wijt horen; Ende eer dat Jhesus wart geboren, So waest XI hondert jaer Ende LXIX, wet vorwaer, 15[regelnummer] Alse die ystorien ons gheven, Die de tide hebben bescreven; Ende Troyen stont, dat es waer, C ende LXXXV jaer. Vanden Troijenen, die harentare 20[regelnummer] Vloen naden verliese zware, Rees dat Roemsche keyserrike, Dat noint ter werelt hadde gelike. Oec quamer af die Bartaensce crone, Die langhe stont ende harde scone, 25[regelnummer] Onthier entie Ingelsche quamen, Die hem tlant entie crone namen. Oec so quamere af dies gelike Die crone van Vrancrike, Die al noch staet met eeren; 30[regelnummer] Want, alse ons die jeesten leeren, Alse Ylioen viel ent al ute vlo, Wasere een, hiet Fransio,
[pagina 1,70]
Hectors sone, die ontreet, Ende een hiet Turcus, alsement weet, 35[regelnummer] Die mede was Troylus sone. Vele volx volgede na de ghone, So dat si hem scieden in tween: Van Turcus seidmen over een Dat Turkie es ghenant, 40[regelnummer] Van Francioene der Vranken lant. Hier namaels, als wi lesen de saken, Sullen wijs u bet conder maken; Nu suldi horen cortelike Dbeghin vanden Roemscen rike.
Hoe Rome van Enease quam. XX. Eneas, die van Troyen ontginc, Quam ter Tybere, dits ware dinc, Sule seit V jaer ende sulc VIII Naer dat Troyen viel met machte, 5[regelnummer] Ende wart coninc na Latine Met siere dochter Lavine. Daer te voren hadder gewesen Janus coninc, alse wijt lesen; Na hem Saturnus, doe Pycus, 10[regelnummer] Daer naer Faunus, doe Latinus. Dese hietmen altemale Coningen wesen van Ytale. Dese regneerden over waer Omtrent C ende L jaer. 15[regelnummer] Eneas die was naden zweer III jaer coninc ende nemmeer, Ende liet Lavinen draghen kint, Die Silvius was geheten sint. Ascanius, Eneas sone 20[regelnummer] (Van Troyen was comen de ghone), Regneerde naden vader daer Int lantscap XXXIII jaer. Silvius daer naer, sijn broeder, Maer niet beede van eere moeder, 25[regelnummer] Was XXIX jaer daer here; Naer hem liet hi vorwaert mere. Eneas Silvius daer naer Was coninc XXXIX jaer; Daer naer Silvius Latijn 30[regelnummer] Moeste L jaer here sijn; Doe quam Silvius Alba, Ende waest XXXIX jaer daer na; Epycus Silvius die helt Tlant XXIII jaer met gewelt; 35[regelnummer] Capius Silvius hilt met machte Tlant XX jaer ende achte; Carpentus Silvius was daer Here doe XIII jaer; Doe quam Silvius Tyberijn, 40[regelnummer] Die VIII jaer here moeste sijn; Daer naer Agrippa Silvius XL jaer, wi lesent dus; Silvius Armelius doe X jaer ende IX daer toe; 45[regelnummer] Doe moeste Silvius Aventijn XXVI jaer here sijn; Procax Silvius XX ende drie Drouch hi crone, vinden wie; Amilius Silvius daer naer 50[regelnummer] Was here XLIIII jaer. In sijn XXste, alse wijt horen,
[pagina 1,71]
Wart Remus ende Romelus geboren Van enen wive, hiet Ylia, Die den Troyschen bloede was na; 55[regelnummer] Niet wel en weetmen wiese wan, So Maers so een ander man. Romulus die maecte Rome, Ende hiet naer hem, alsict ghome, Ende was XXVIII jaer here. 60[regelnummer] Naer hem so hadden een jaer de eere Die senaturen vander stat; Doe wart coninc na aldat Numa Pompilius, die de crone Van Rome XL jaer hadde scone; 65[regelnummer] Tullius Hostillius was daer naer Coninc XXXII jaer; Anthonius Marcus quam na dien, Ende waest XX jaer met drien; Tarquinius Priscus tsinen levene 70[regelnummer] Waest XX jaer ende sevene; Tullius Servilius Quam daer na, wi lesent dus, Want sijn moeder was, sonder waen, Een edel wijf, nochtan gevaen; 75[regelnummer] Dese was XXX jaer ende viere Here na de Roemsche maniere. Die overdeghe Terquijn daer naer Was here XXXV jaer. Hi hadde te Rome indie stede 80[regelnummer] Die coninclike mogenthede, Ende men coos raetsman ter stat. CCCC ende XL jaer stont dat Tote Julius, die deerste was Keyser van Rome, alsict las. 85[regelnummer] Nu gaen wi ter ystorien weder Vander Byblen, die ic neder Hebbe gheleit ene stont, Daer bi werden ons de jare cont: Daer suldi horen in wies tiden 90[regelnummer] Dese heren overliden Hare jeesten in corte wort, Also alse wijt hebben gehort.
Van Samsoen ende sire cracht. XXI. Na dat Abdoen doot was bleven, Alse hier boven es bescreven, Die rechtere was VIII jaer, In wies tiden men leest vorwaer 5[regelnummer] Dat Troyen gevellet was, So wart rechtre, alsemen las, Samsoen over dat Juedsce diet. Tfolc was doe quaet ende liet Sijn gelove ende Gods gebode, 10[regelnummer] Ende anebeden die afgode. Doe lietse God XL jaer Den Philistinen gheselen daer, So dat God Samsoene bodscepen dede An eene vrouwe van groter scoenhede,
[pagina 1,72]
15[regelnummer] Die enen man hadde, hiet Mannee. Dese Sampsoen was baliu nemmee Dan XX jaer van Ysrael; Die staercste waest, weetmen wel, Die van wive oint was geboren. 20[regelnummer] Bi dien heileghen Geest, alswijt horen, Quam hem die cracht, ende niet van leden Die behoren ter menscelicheden. Dese besceremde, alst wel sceen, Die Jueden jeghen die Philisteen. 25[regelnummer] Hi slouch metter bloter hant Eenen leu; daer na hi bant Vier in CCC vossen staert, Daer tcoren mede verbernet waert Inder Philistine lant. 30[regelnummer] Hi dogede dat menne bant, Ende menne also gaf den vianden; Maer alse hi wilde dan te handen, So waren die bande ontwee. Eene kinnebacke ende nemmee 35[regelnummer] Hevet hi van eenen ezel vonden, Daer hi mede slouch tien stonden Vanden heidinen dusent doot, Ende dandere vloen dordien noot. Doch verwanne Dalida, 40[regelnummer] Sijn wijf, met scoenheden daer na, Die hem afscoer sijn haer; Want soe verstont over waer, Dattere sine cracht ane lach. Daer namene up ghenen dach 45[regelnummer] Sine vianden, hi moest gedoghen, Ende staken hem ute sine ogen, Ende maectenre af eenen ries. Alse hem sijn haer weder wies, Hieten sine speelen teere feeste. 50[regelnummer] Hi nam, alse ons tellet die jeeste, II poste, daer alt huus up stont, Ende vellet neder inden gront Up alle die princen entie andere mede, Omtrent IIIIM daer ter stede. 55[regelnummer] Daer toe vintmen redene groot, Dat hi heilechlike es doot; Want hadt God selve niet gewracht, Hine ware niet comen ande cracht, Dat hi met mensceliker ghewelt 60[regelnummer] Gheent huus also hadde gevelt. Tien selven tiden vinden wi dat, Dat Ascanius eene stat Uptie Tybre maecte, ende hiet Alba, Daer Rome sidert bi gemaect was na.
Vanden pape Hely, die rechtre was, ende mettem was tkint Samuel. XXII. Alse doot was Sampsoen, wert Hely Rechtre int lant, ende oec wart hi Pape int lant van Ysrael. Mettem was dat kint Samuel, 5[regelnummer] Dat vorseidem met sinen monde, Dat God die sine ende sire kinder zonde Up hem beeden soude wreken. Dus gevielt na Samuels spreken, Dat sine II sonen up enen dach 10[regelnummer] Ende daerke Gods, daer vele an lach, Up eenen dach worden verloren; Ende alstem quam te sinen oren, Doe viel hi ter neder doot Vanden stoele, van rouwen groot. 15[regelnummer] In Helys tiden was vanden Latinen Eneas sone ende Lavinen,
[pagina 1,73]
Silvius, coninc van Alba, Die Silvius hiet oec daer na, Want sijn moeder, alst tijt was, 20[regelnummer] In eenen bossch van hem ghenas. Na hem oec ende dor siere eeren Hieten Silvius die Latijnsche heren. In Helys tiden sekerlike So begonste tBertaensche rike; 25[regelnummer] Want Brutus, die van Ascaniuse quam, Sijns soens sone, alsict vernam, Doodde sinen vader met ongevalle; Doe verdrevene die maghe alle. In Grieken vlo hi altehant, 30[regelnummer] Daer hi Helenus geslachte vant, Diene teenen here vercoren, Ende mettem voeren, alse wijt horen, Int lant dat Albioen hiet. Dat besat hi ende sijn gediet, 35[regelnummer] Ende was naer siere namen Baertaengen genoemt altesamen. Daer maecti Troyen, dat nu heet Lonnen, alst bescreven steet. Dit gheviel omtrent C jaer 40[regelnummer] Na Troyen, dat men waent vor waer. Dit rike stont, lesen wi vor waer, VIC ende LXXVII jaer Na dat Jhesus wart gheboren, Eer dat Brutus gheslachte verloren.
Van Samuel ende Saul. XXIII. Samuel wart naer Hely Rechtre ende propheete daer bi Over die van Israel. In sinen tiden so ghevel, 5[regelnummer] Dat die heidine met eeren Weder senden daerke ons Heren, Die in Helys tiden was verloren. Samuel dede meneghen toren Dien Philistienen int gevecht, 10[regelnummer] Ende hevet sijn volc wel berecht; Doch alse hi was van dagen zwaer, So quamen die Jueden te hem daer, Ende eeschten nerenstelike ende sere Enen coninc teenen here. 15[regelnummer] Doe wart Saul coninc gecoren, Die van Benjamine was geboren, Die lancste vander Juedscer scare Entie oetmoedechste; maer dar nare, Alse hi dat heerscap ghewan, 20[regelnummer] Wart hi een overdich man. Dien hevet hi, want God hiet Samuel, Coninc gewijet over Israel. Hi ende sijn sone Jonathas Wonnen tfolc, dat swaer was 25[regelnummer] Den Jueden: eerst die Amoniten, Diet al wilden verbiten, Ende daer naer die Philisteen. Daer naer verslouch hi menech een Der lieden van Amelec; 30[regelnummer] Daer naer viel hi in een strec, Want hi verbrac dat ghebod, Dattem Samuel gaf ende God. Hier verbuerdi dat rike Hem enten sinen euwelike; 35[regelnummer] Ende David die nochtoe was kint Ende herde van Gode ghemint, Die wart te coninge ghewijet, Ende Saul vermalendijet. David slouch Goliase doot,
[pagina 1,74]
40[regelnummer] Dies hi eeren hadde groot. Dies benijddene Saul zware Ende gaf hem siere dochter dare, Om dat hi soude te stouter wesen, Ende sijn lijf verliesen bi desen. 45[regelnummer] Doe hine niet dus doden en mochte, Laghede hine swaer ende onsochte, So dat hi moeste rumen tlant, Ende varen tAchise sinen viant, Daer hi IIII maende mede was. 50[regelnummer] Hier binnen Saul begonde das Wijch te nemene met sire partie. Doch besochti duvelie An een wijf, ende wilde verstaen, Hoe dattem soude vergaen: 55[regelnummer] Daer hem voerseit was sine doot. Des anders dages nam scade groet Dat Juedsce diet, want sine III kinder Ende hi bleven versleghen ginder Upten berch van Gelboe. 60[regelnummer] Saul ende Samuel, dese twee, Die berechten XL jaer Die van Israel, dat es waer.
Vanden riken die begonden, ende dat ghesciede in Samuels tiden. XXIIII. In Sauls tiden, alsict las, Was coninc Silvius Eneas In Albia daer over de Latine: Sijn oudermoeder was Lavine. 5[regelnummer] In desen tiden so begonde scone Dat conincrike van Lacedemone In Sauls XVste jaer, Dat hadde als IX coningen daer, Ende gheduurde CCC jaer 10[regelnummer] Ende XXV, wet voer waer. Int selve jaer begonde mede Te Corinten indie goede stede Een conincrike staerc te waren, Daer XI coningen in waren, 15[regelnummer] Elc na anderen, die regneerden daer CCC ende XXII jaer. In Sauls tiden, horic meenen, Was dachterste coninc van Athenen Codrus. In sinen tiden 20[regelnummer] Quam so staerc volc up hem striden, Dat hijt verweren niet en mochte, So dat hi Apolline sochte, Hoe comen mochte des een ende. In antworden hi hem bekende, 25[regelnummer] Dat hijt selve moeste besterven, Soude dat orloghe bederven. Dese dinc wart mede mare Buten inder vianden scare, So datmen gheboot tien stonden, 30[regelnummer] Dat Codrus niemen en soude wonden. Alse hijt wiste, liet hi varen Sijn coninclike aernasch te waren, Ende wapendem als een aerm knecht, Ende warp hem onder die knechte recht, 35[regelnummer] Ende wonder eenen, diene slouch doot. Lievere gaf hi hem ter noot, Dan alt lant ende oec die stede Verdorven worde biden onvrede. Dus endde dat orloghe al reene 40[regelnummer] Ende dat rike van Atheene, Dat stont als CCCC jaer Ende LXXXV, wet voerwaer, Ende men hiet princen die heren, Die berechten tlant met eeren. 45[regelnummer] Hort nadie heileghe scrifture Coninc Davids aventure. Die derde euwe endt hier naer,
[pagina 1,75]
Die hadde DCCC jaer Ende XL mede, wet dat wel, 50[regelnummer] Nadie jeeste van Ysrael.
Vanden coninc Davite. XXV. David was die eerst met machte Coninc was van Judas geslachte, Ende drouch XL jaer de crone. Dese regneerde scone 5[regelnummer] Over die van Israel, Gherecht, genadich ende niet fel; Die sinen vianden hilt dat hi sprac, Ende hare doot met rechte wrac, Ende vacht stoutelike met eeren 10[regelnummer] Jegen die viande ons Heren. Dit was een edel zondare, Al waest dat hi mesdede sware, Alse hi dede ane Urien, Dien hi dede sijn wijf ontvrien, 15[regelnummer] Enten man oec slaen te doot. Sine berouwenesse was so groet Ende sine grote omoedichede, Dat God ghehorde sine bede. Oec ghedoghedi omoedelike, 20[regelnummer] Dattem sijn sone afwan sijn rike; Ende lachter, diemen hem sprac, En wildi niet datmen wrac; Ende alse hi hadde ghereet met eeren Den cost toten tempel ons Heeren, 25[regelnummer] Dedi in sijn selves leven Salomoene die crone gheven. Hi leerdem den dienst ons Heren Ende coninc te sine met eeren, Ende staerf heilechlike in vreden 30[regelnummer] Ende in grotere moghentheden. In Davids tiden, int leven sijn, Was coninc Silvius Latijn Tote Alben, alsict las, Daer sidert Rome thooft af was. 35[regelnummer] Van Davite, van Salomoene Ware harde vele te doene Dan ickere af seggen wille, Want des lancs makic een gestille; Ende dies vele te wetene rouct, 40[regelnummer] Ic wille dat hi Scolastica souct, Dat ic dichte hier te voren: Daer mach hi in Dietsche horen, Wanic, meer dan ieweren ten tiden; Hier moetict cort overliden.
Van coninc Salomoene enten temple. XXVI. Salamoen was naden vader Coninc van Israel alghader, Ende drouch crone XL jaer. Josephus spreect over waer, 5[regelnummer] Dat hi LXXX jaer drouch crone: XL jaer wel ende scone, Ende XL jaer dat hi lach in zonden. Hi nam te wive in ghenen stonden Des coninx dochter Pharao 10[regelnummer] Van Egypten, ende wan do Een kint, spreect die scrifture claer, Doe hi out was XI jaer: Dit was jegen der naturen zede. Gode bat hi in siere bede, 15[regelnummer] Dat hi hem zin ende wijsheit gave: Dit coos hi voer alle have; Ende God maectene dies al rike, Dat noint man was dies gelike. Hi was deerste die onsen Here 20[regelnummer] Temple maecte in siere eere, Die was van witten marbersteene Van Phares, ghepolliert reene; LX ellen was hi lanc Ende XX in sinen ghanc; 25[regelnummer] XXX ellen hooch, ende dan echt Enen solre gemaect recht; Daer boven toten decsele dan XL ellen hooch nochtan: Dus was die hoghede altemale
[pagina 1,76]
30[regelnummer] C ellen ende XX wale. Die nederste woninge was utermaten Scone ghedect ende met goutplaten: Solre, vloere, weeghe beede gader, So dat ghoudijn sceen algader. 35[regelnummer] Ten oostende was ontaen Dese monster, sonder waen, Ende was die duere van manieren Wijt van maysieren te maysieren. Binnen so was over een 40[regelnummer] Die tempel gesceden in tween: Toester was in sinen ganc XL ellen alleene lanc, Dat hiet men Sancta bi namen: Daer plagen die papen alle tsamen 45[regelnummer] In te ghane nadie wet; Twesterste was gevisiert bet, Want dat was XXX ellen lanc, Rechte viercante in sinen ganc: Sancta sanctorum hietment daer. 50[regelnummer] Daer en quam maer eens int jaer Die bisscop, ende niemen el. Daer in was, dat weet men wel, Die diere aerke entie fine, Die Moyses maecte inde wostine. 55[regelnummer] Tusscen Sancta sanctorum ende Sancta Ghinc een wech, alsict versta, Cedrijn al met goude ghedect, Daer voren een cortine getrect Van utermaten dieren saken; 60[regelnummer] Dits der ewangelie af spraken, Dattet van boven neder scuerde, Doe Jhesus die doot becuerde. Goudine taflen, goudine outare, Menech ghoudijn candelare, 65[regelnummer] Goudine vate warent altemale, Daermen mede diende wale. Paranis ende andere mure Soudicse nadie scrifture Al besceden int ghedichte, 70[regelnummer] In quaems niet af so lichte; Maer sulc Gods huus ende so diere En wart noit gemaect in gere maniere. VII jaer ende maenden sesse Wrochtmer over, seget de lesse.
Van Salamoene ende sijns wijfs zale. XXVII. Daer naer dede Salamoen Hem selven een huus maken doen, Daermen XIII jaer over wrochte, Ende men wonder af spreken mochte. 5[regelnummer] CC scilde van finen goude Dedi maken, want hi woude Sine coninclike gewelt Cont maken, so dat mer af telt In menech lant, in menech stede; 10[regelnummer] Ende CCC andere scilde mede, Die peltes heeten in Latijn, Ghescepen na een manekijn, Somech houcte, somege ront. Hier met plagen talre stont 15[regelnummer] Die wachters vorde porte te stane; Ende alse Salamoen plach te gane Ofte te ridene teenegher stede, So voeren die jongelinge mede Up paerden, van blonden hare, 20[regelnummer] Ende slouch neder dat aldare
[pagina 1,77]
Tote upten rugge vanden paerde Ghinc, verghult dor die ovaerde, Ende droughen die guldine scilde. So quam die coninc, alse hi wilde, 25[regelnummer] Up sinen chierliken waghen naer Ende voer, wildi hier of daer. Der coninginnen maecti mede Een huus aldaer ter selver stede Maerberijn, cedrijn ende van goude, 30[regelnummer] Ende som selverijn, als hi woude. Al die vate, daermen uut at, Waren goudijn, vor waer hout dat. In X jaren vulmaecte al Salomoen groot ende smal: 35[regelnummer] Monster, zalen alte samen, Te desen dinghen die allamen.
Vanden mure van Jherusalem, ende Salamoens doot. XXVIII. Salamoen maecte om de stede Te Jherusalem den muur mede Staerke ende dicke, entie straten Paveerdi wel utermaten, 5[regelnummer] Die te Jherusalem waert laghen. Tevalne steden van ouden dagen Dedi vermaken, ende nieuwe mede Sette hi oec ter meneger stede. Van Joden maecti niemen knechte, 10[regelnummer] Hi deedse leeren ten ghevechte; Maer die waren van Canaan, Dien leidi eygijndoem an. Syne scepen voeren coepvaert Tote Ason Tabus waert 15[regelnummer] (Een eylant eist in die Rode zee), Ende brochte gouds van danen mee, Gout van Ofier, dat dbeste es, Ende selver mede, des sijt gewes, Pauwe, simmen, steene diere 20[regelnummer] Ende tanden van elpendiere. Tien tiden achtemen selver cleene, Want die sittine al ghemeene Te Jherusalem vorde dure Waren selverijn tiere ure. 25[regelnummer] Dese mare ginc verre ende vort, So dat daer quam inde port Van Saba die coninginne, Ende wilde proeven Salamoens zinne; Maer soe vant al openbare 30[regelnummer] Die zinne meerre dan de mare, Waer af soe in twifele was. Salomoen maecte hare mare das, So dat hare wonderde sere. Diere prosente gaf soe den here, 35[regelnummer] Ende Salamoen gaf hare mede Meneghe scone dierhede, Daer soe keerde tharen rike. Salamoen was sonder gelike, Maer wijf verkeerden sine zede, 40[regelnummer] So dat hi afgode anebede. Wijf haddi CCC waerven sevene, CCC amien tsinen levene. Dies gaf hem God voer sine doot Vianden staerc ende groot, 45[regelnummer] Ende ontboot hem over een Bidien propheete, dat hi in tween
[pagina 1,78]
Deelen soude sijn conincrike Naer sijn leven sekerlike. Doch hevet men ghelove groot, 50[regelnummer] Dat hi bekeerde voer sine doot. In Salomoens tiden, dats ons cont, Was, daer sindent Rome stont, Coninc Alba Silvius: Die jeesten hebbent in aldus.
Hoe trike sciet in tween naer sine doot. XXIX. Alse Salamoen was verstorven, Was wel naer trike verdorven; Want sijn sone Roboam Seide dat den volke mesquam. 5[regelnummer] Dus coren die X geslachte gemene Jeroboam, ende II alleene Bleven met Roboam, alsict las, Benjamins gheslachte ende Judas. Dus bleef Roboam mettem 10[regelnummer] Coninc in Jherusalem, Ende regneerde XVII jaer. Jeroboam hi maecte daer Sinen stoel in Samaria, Ende oec so maecti daer na 15[regelnummer] Twee goudine calveren, die hi hiet Anebeden sijn ghediet. Dus scieden die X geslachte van Gode, Ende lieten die Gods gebode. Judas gheslachte in Roboams tiden 20[regelnummer] Lieten die wet van Gode liden, Ende maecten menegen valscen outaer. In Roboams vijfte jaer Quam van Egypten coninc Sesac, Ende dedem groot onghemac, 25[regelnummer] Ende rovede den tempel ons Heren, Dien van Jherusalem tonneren. Roboam staerf ende daer na Wart coninc sijn sone Abia. In Roboams tiden, wi lesent dus, 30[regelnummer] Was coninc Silvius Epycus Tote Alben, alsict vernam, Danen dbegin van Rome afquam. Abia regneerde voer waer In Jherusalem III jaer, 35[regelnummer] Ende volghede sijns vaders quaethede. Hi hadde te viande oec mede Jeroboam, die hem was fel, Ende coninc was van Israel. In sinen tiden was Silvius Capis 40[regelnummer] Coninc aldaer nu Rome is. Asya wart coninc na Abyen, Sinen vader, horic lyen, Over tlant van Jherusalem, Die int beghin proevede hem 45[regelnummer] Wel naden coninc Davite: Der quader lieden maecti quite, Ende dreef die afgoden uten lande. Den Ethyopen dedi scande, Want hise ute sinen lande jagede 50[regelnummer] Ende verwanse, ende versaghede. Hi begonste suffen int ende; Want doe hi horde ende bekende, Dat Basaa, coninc van Israel, Hem verbolghen was ende fel, 55[regelnummer] Senddi den coninc van Surien Ghiften, ende met siere partien Verdreef hi die van Israel; Ende omme dattem dit ghevel, Scaldene die propheete ons Heren; 60[regelnummer] Dien dedi doen vele onneren. Doe quam hem indie voete wee, Nochtan en wildi min no mee Hem ane Gode troosten noch; Int ende so staerf hi doch. 65[regelnummer] Na hem wart coninc indie stat Een sijn sone, hiet Josephat. In sinen tiden was Silvius Capis In Alba, daer nu Rome is.
Van Josephat, coninc van Jherusalem. XXX. Josephat was coninc daer naer In Jherusalem XXV jaer.
[pagina 1,79]
Hi leedde des vaders goede leven, Afgoden dede hi begheven; 5[regelnummer] Maer anden coninc van Israel, Achab, en dede hi niet wel Dat hi vrientscap an hem sochte, Want aergers niet sijn en mochte. Hi vacht mettem met sire pertien 10[regelnummer] Jeghen den coninc van Surien, Daerne Jhehu die propheete Omme scalt bi Gods beheete. In sinen tiden quamen de Ammoniten, Die Arabiene, die Moabiten; 15[regelnummer] Gode bat hi ende hief up sine hande, Ende slouchse alle uten lande. Elyas die propheete was In sinen tiden, alsict las, Die meneghe miracle dede; 20[regelnummer] Ende God omme sine heilechede Heeftene in eenen vierinen waghen Uter werelt heenen gedraghen, Ende met Enoch ghedaen. Noch sullen si comen, sonder waen, 25[regelnummer] Jeghen Antkerste disputeeren, Die hem niet sal conen verweren; Dan sal hise beede verslaen: Dus sullen si haren ende ontfaen. In Josephats tiden, alse wijt lesen, 30[regelnummer] Was Silvius Carpentis, ende desen Hietmen Silvius Tyberijn; Hier omme wart sulc die name sijn, Want hi indie Tybre verdranc, Also alse tmesfal hadde den ganc.
Van Joram, coninc van Jherusalem, ende van Helyas. XXXI. Na Josephat sijn sone Joram Dat conincrike in hant nam, Die trac die afgode an hem Ende dwanc die van Jherusalem, 5[regelnummer] Dat si met dat selve daden. Hi wart van vianden verladen, Die hem daden scade groot. Sine VI broedere slouch hi doot. Die van Arabien namen hem ginder 10[regelnummer] Sijn wijf ende sloughen sine kinder, Sonder sinen sone Occosien; Nochtan en wildi sijns niet lyen. Doe viel hi in eene quale, Ende rotte binnen altemale. 15[regelnummer] Crone drouch hi VIII jaer, Ende staerf in tormente zwaer. In sinen tiden, in sinen daghen Was Helyas te hemele gedraghen, Ende sine gratie die es bleven 20[regelnummer] Helyseuse in sijn leven, Die vele scoenre miraclen dede. Helyas hadde verwecket mede Een kint van dode te live; Ende Helyseus, daer ic af scrive, 25[regelnummer] Verwecter enen oec in sijn leven, Ende daer na, alse hi doot was bleven, Dedi eenen doden upstaen, Teersten hi an hem was gedaen. In desen tiden was in Alba 30[regelnummer] Coninc Silvius Agrippa. Na Joram quam Ochosias, Die maer een jaer coninc en was. Hi hilt hem ane die afgode, Ende liet Gode ende Gods ghebode: 35[regelnummer] Dies sloughene coninc Jehu doot Van Israel, alst God geboot, Ende XL siere broedere mede. Dese mare quam indie stede, Ende Athalia, sine quade moeder,
[pagina 1,80]
40[regelnummer] Die en liet leven kint no broeder, Si en nam hem allen tleven, Want soe gerne vrouwe ware bleven; Maer datter een gestolen was, Een sughende kint, hiet Joas. 45[regelnummer] Dus bleef Athalia daer Vrouwe indie port VII jaer.
Van Joyadas, bisscop van Jherusalem, ende van Lygurus wet. XXXII. Joyadas, die van Jherusalem Bisscop was, gaderde an hem Die goede liede vanden lande, Ende si namen tkint in hande, 5[regelnummer] Alset VII jaer was out, Ende maectent coninc met gewout, Ende men slouch doot Athalien; Hare afgode ende hare mamorien Waren gedestruweret al; 10[regelnummer] Men slouch die papen van Baal. Joyadas levede overwaer Hondert ende XXX jaer. Die Byble en lyet niet des, Dat oint man naer Moyses 15[regelnummer] Nie in so langhen levene en was, Alse was die bisscop Joyadas. Joas die coninc plach Wel te doene nacht ende dach, Al tote Joyadas doot, 20[regelnummer] Weldaet te anevane groot. Coninc was hi XL jaer; Maer na Joyadas doot daer naer Liet hi die wet, ende dwanker toe Alle die sine, spade ende vroe, 25[regelnummer] Dat si naer sine ghebode Anebeden die afgode. Hier omme schaltene Zacharie Scone in siere prophecie, Die Joyadas sone hadde ghewesen. 30[regelnummer] Joas loendem lettel na desen Tgoet dattem sijn vader dede; Want hine dede steenen daer ter stede Tusscen den tempel enten outare. Cortelike quam daer nare 35[regelnummer] Van Syria coninc Asael, Die hem sijn goet nam, ende was hem fel. Daer naer viel hi in eene quale. Sine knapen vander zale Sloughene doot in sine zonden. 40[regelnummer] Helyseus staerf indien stonden, Die oec den doden upstaen dede, Alse hi quam an sine lede. Justinus scrijft, dat doe was Liguris, die hem bewant das 45[regelnummer] Wette te makene te Lacedemone. Men boot hem die coninc crone, Hi wederseidse ende helt Tlant vaste met gewelt, Onthier ent recht oer upquame, 50[regelnummer] Ende tlant in sinen handen name. Alse tkint gewies, dedi de crone hem gheven van Lacedemone; Daer toghedi, dat getrouwechede Verre ginghe boven rijchede. 55[regelnummer] Selve hilt hi ende besuerde Alle die wette, die hi cuerde. Hi verboot selver ende gout, Rechts alse alre quaetheit scout; Hi wille dat ane die meente staet 60[regelnummer] Scepenen te kiesene ende raet; Effene moghende ende rike Wille hi dat tfolc si gemeenlike; Effene diere ende openbare Wille hi dat elx maeltijt ware; 65[regelnummer] Hi wille dat in abite wanderen
[pagina 1,81]
Elc mensche ghelijc den anderen; Hine wilde niet dat men gelt gave, Maer deen om dander, have om have; Jonghe wildi te velde stieren, 70[regelnummer] Ende daer in haer eerster manieren Haer lijf antieren indie pine, Niet in weelden, noch in wine; Die erde soude sijn hare laytiere, Gheen pulment in gere maniere, 75[regelnummer] Noch keeren oec weder ter stede Eer si manne waren mede; Hine wilde niet datmen gave Met wive in huwelijc groet have, Maer dat mense om doget name, 80[regelnummer] Die den man daer af bequame; Oec wildi datmen eeren soude Anders niemene dan de oude. Dese ende des ghelike wet Hevet Liguris eerst geset; 85[regelnummer] Ende alst den lieden dochte zwaer, So swoer hi dan over waer, Dat hem Apollo gaf den raet, Wies tempel dat in Delfos staet. Want hi begerde ende woude 90[regelnummer] Dat euwelike bliven soude, Dede hi dit sweren mede Te Lacedemone indie stede, Datmer geen point af en name, Eer hi selve weder quame, 95[regelnummer] Ende seide: hi wilde tote Apolline Om vragen, wat hi an dat sine Noch wandelen wilde of toemaken. Te Creten voer hi na dese saken Ende coos te stervene nemmermee; 100[regelnummer] Ende alse hi staerf, hiet hi inde zee Hem werpen, ende omme hone, Ende of si keerden te Lacedemone, Dat si dan waenden bi desen Van haren eede quite wesen. 105[regelnummer] In Joas tiden, wi lesent dus, Was Silvius Carmelius In Alba coninc, die heeft gemaect Eene veste wel gheraect Tusscen die berghe, alsemen hort, 110[regelnummer] Daer nu Rome staet die port.
Van Amasias, coninc van Jherusalem. XXXIII. Amasias die hevet algader Trike naer Joas, den vader, Ende drouch in Jherusalem Crone XXIX jaer naer hem. 5[regelnummer] Dese was goet ende gherecht, So dat hi hadde ghevecht Jeghen Esaus geslachte, Ende slouch hem af met machte In enen strijt XM man, 10[regelnummer] Ende XIIIM nochtan Vingen si der liede mede. Die leedden si teere hoger stede, Daer sise van eere roetsen staken, Daer si al in sticken braken. 15[regelnummer] Doch te siere grotere scande, Die afgode van haren lande, Die hi mettem brochte gerovet, Daer an hevet hi ghelovet. Doe wart hi fier, hem was te wel, 20[regelnummer] Ende vacht uptie van Israel, Daer hi swaerlike was gevaen, Ende Joas den coninc brocht saen, Die den tempel entie stat Reimerde, ende oec den scat, 25[regelnummer] Ende vellede ter selver ure CCCC ellen lanc vanden mure, Ende met ghiselen daer na Keerdi in Samaria, So dat sijn volc hem wart jegen 30[regelnummer] Ende hebbene versleghen.
[pagina 1,82]
Dus bleef Amasias doot, Want hi dede dat God verboot. Doe Amasias coninc was, Was tote Alba, alsict las, 35[regelnummer] Coninc Silvius Aventijn. Een berch hevet de name sijn, Want hi begraven leit up dat, Dats nu te Rome binnen der stat.
Van Josyas, coninc van Jherusalem, ende Sardanapulus. XXXIIII. Josyas, die oec Asarias hiet (II namen haddi, alse sulc noch pliet), Was coninc in Jherusalem, Want het quam vanden vader hem. 5[regelnummer] Hi was een goet man, dats waer, Ende was coninc LII jaer. Die vervacht sine viande Ende brochtse onder sine hande Die van Amon, ende heefse verdreven, 10[regelnummer] Dat si hem cheins moesten geven. Hi maecte die mure weder, Die te voren warp ter neder Joas, die coninc van Israel, Alse hier staet te voren wel. 15[regelnummer] Ende alse hi rike was van goede, Doe verhief hi hem van moede Jegen Gode; want hi woude Den dienst doen, die niemen soude Dan die bisscop doen alleene, 20[regelnummer] Ende dits ghene mesdaet cleene. Ende alse hi soude inden tempel gaen, So wart erdbeve saen, Entie zonne up hem scheen; Daer en wart verste gheen, 25[regelnummer] Hine wart lasers uptie stede. Vordie stat scuerde een berch mede, Daer bi grote scade gesciede. Dus moeste die coninc scuwen de liede, Ende buten maken sine wone; 30[regelnummer] Maer Joathan, sijn sone, Die berechte dat pallays, Ende maecte onder die lieden pays. In Alba, dat sijnt Rome was, Doe coninc was Josias, 35[regelnummer] Was Silvius Procax here. In sinen tiden gesciede mere, Dat trike van Assiria, Dat mogenste dat verre ende na Doe in al die werelt stoet, 40[regelnummer] Viel tien tiden onder voet; Want Sardanapulus, die uterste here Van al Assyrien, dat groet was sere, Was die luxurieuste, onhoveschste man, Daermen iet vele af weten can. 45[regelnummer] Hi sat onder sine wijf In wijfs clederen, die keytijf, Ende span, alse andere wive daden. Cume mochti hem versaden Van siere dorpere onsuverhede. 50[regelnummer] Tien tiden hadde die mogenthede Van sinen here in allen steden Een, hiet Arbacus van Meden. Men bestont doe ende en dede niet Els dan die coninc hiet, 55[regelnummer] Ende te hem quam niemen in Om ghene sake meer no min; So dat Arbacus overlach Grote sake up enen dach, Ende streec toten coninc in, 60[regelnummer] Om tonteckene sinen zin. Daer vant hi den vulen keytijf, Alse een wijf onder die wijf. Doe quam hi weder ute ten sinen, Ende seide: daer en ware toe geen pinen, 65[regelnummer] Dat hi hem diene vorwaert an, Die lievere es wijf dan man. Doe versaemdi groot here. Sardanapulus sonder were Ontfinghene in sine zale; 70[regelnummer] Sijn goet, sine wijf altemale Dedi versamen altehant, Ende stakere an den brant,
[pagina 1,83]
Ende verbernde daer ter stede Hem ende alle sine rijchede. 75[regelnummer] Der Assariene moghenthede Stont XIIC jaer ende XL mede Van Ninus tiden, Semiramis man,
Hier begonste tconincrike van Meden. Van Josyas den coninc mede. XXXV. In Josias tiden mede Begonste die mogenthede Vanden conincrike van Meden; Want Arbacus, die met mogentheden 5[regelnummer] Assirien wan, gaf daer te lone Dien van Meden de coninx crone; Nochtanne bleven in Assirien heren Ende coningen van groter eeren Tote dien dat Ninivee verdaerf, 10[regelnummer] Alse ghi sult horen anderwaerf. Hier begonste trike van Meden Met harde grotere werdicheden. Arbacus was coninc daer Deerste XXVIII jaer; 15[regelnummer] Sosorosius die was in Meden Coninc XXX jaer vander steden; XL jaer, wi lesent dus, Was daer naer coninc Medus; Cardicius die behelt 20[regelnummer] Wel XXXVIII jaer des lands gewelt; Delotes die goedertiere Was here L jaer ende viere; Fraorres die was coninc daer In Meden XXVII jaer; 25[regelnummer] Ciaxates regneerde mee XL jaer ende daertoe twee; Astiages XXXVIII jaer. Cyrus, siere dochter sone, dats waer, Nam hem die crone met rechte, 30[regelnummer] Ende voerse in Persen met gevechte. In Meden waren coningen achte, Ende hilden die crone met crachte CC jaer L ende neghene, Eer dat Cyrus quam daer jegene.
Vanden rike van Macedone. XXXVI. Dat conincrike van Macedone Begonde doe in Grieken scone In Josias XIIIde jaer, Daer Alexander, dats waer, 5[regelnummer] Die XXIIIIste coninc was, Ende stont, alsict las, CCCC jaer LXXX ende VII. Alexander in sinen levene, Die grote, die alt wonder dede, 10[regelnummer] Regneerdere selve XII jaer mede Ende VI maende. Naer Alexandere Regneerden XVII coninge andere C ende LVIII jaer, Ende daer endde, wet vorwaer, 15[regelnummer] Dat rike van Machedone, Want si verloren die coninc crone. In Osias tiden mede Verloren hare mogenthede Twee conincriken goet ende scone, 20[regelnummer] Corinten ende Lacedemone; Ende tconincrike van Liden, dats waer, Begonste int XLVIIIste jaer Dat Osias coninc was, Ende gheduurde, alsict las, 25[regelnummer] Onder IX coningen gehertich, CC jaer ende daertoe XXXI, Onthier ent die stoute man Cyrus vellede ende wan. In Osias tiden also wel 30[regelnummer] Begonste dat rike van Israel Riesen, want een, hiet Manahem, Die dat rike trac an hem, Maecte vrientscap met enen Fulle,
[pagina 1,84]
Die coninc was ende niet te vulle 35[regelnummer] Over Assyria, want macht ende ere Was ghenedert harde sere, Ende senddem enen groten scat. Oec so senddi hem na dat Die II guldine calvere bede, 40[regelnummer] Die Jeroboam te sinen leede Hier te voren maken dede Ende hiet dat mense anebede; Half tfolc van Jherusalem volgede hem, Ende begaven Jherusalem 45[regelnummer] Enten heilegen tempel ons Heren. Dat quam Manahem tonneren, Want en waren die selve niet, Die Jeroboam maken hiet; Die fijn goudine waren verstolen 50[regelnummer] Vanden papen, ende bleef verholen, Ende waren vergoude coperine Gheset over die goudine fine. Van deser hoenten worden fel DAssariene dien van Israel.
Van Ylia die haren vader besloot, ende van Remus ende Romelus. XXXVII. In Osias tiden mede, Dien God lasers werden dede, Ende LII jaer coninc was, Was naer Silvius Procas 5[regelnummer] In Alba coninc, wi lesent dus, Silvius Amillius. In sinen jaren, alse wijt horen, Wart Remus ende Romelus geboren. Amillius was Procax sone; 10[regelnummer] Eenen ouden broeder hadde de ghone, Die Numitor bi namen hiet, Dien hi uten rike versciet, Die hadde ene dochter, hiet Ylia; Haer name die luut daer na, 15[regelnummer] Dat soe van Troyen comen was. Amillius ontsach hem das, Dat Ylia kint mochte draghen, Diene slands mochte verjagen, Ende beslootse met mageden daer na 20[regelnummer] Inder godinnen huus Vesta; Want daer waren si te waren Mageden, die mans wilden ombaren. Twee sonen wan soe te gader, Men weet niet vanden vader, 25[regelnummer] Maer soe ghenasere af, ende men leide Die kindere neven de Tybre beide. Faustulus hi vant doe die, Die herde was van des coninc vie, Ende drouchse sinen wive, 30[regelnummer] Die scone was ende wandel van live, Ende speelde om noot van gewinne: Hier omme hiet soe wulvinne. Soe hevet die kindere upgehouden. Ende alse die kindere quamen ter ouden, 35[regelnummer] Namen si rovers ende herden mede, Ende quamen te Alba in die stede. Amilliuse hebben si versleghen, Ende haren oudervader angedregen Dat lant, want sijn wesen soude 40[regelnummer] Van rechte nadie rechte oude. Dat men in poetrien telt, Datse eene wulvinne uphelt, Dans el niet dan wijf quadertiere Ghuls sijn na wulve maniere. 45[regelnummer] Dat men oec visiert van desen, Dat Mars haer vader soude wesen, Die de heidine vieren hoghe Over god vanden orloghe, Dans anders niet, alsict verstoet, 50[regelnummer] Dan si ten wapenen waren goet, Ende hem oec die Romeinen scamen, Dat si van sulken wive quamen, Die eerst stichte hare stede, Entie fondeerde hare edelhede.
Vanden coninc Joatham ende vanden rike van Israel. XXXVIII. Na die doot van Josias Joatham, alst wel recht was, Wart coninc naden vader daer,
[pagina 1,85]
Ende waest XVI jaer. 5[regelnummer] Hi maecte die porte altesamen, Die Speciosa hieten bi namen, Die daer vordie tempele stoet. Dese was voer Gode goet. Hi verwan die Ammoniten, 10[regelnummer] Daermen af leest in ouden viten, Ende dwancse dat si hem cheins gaven, Coren, ghelt ende vele haven. Tien tiden quam in Israel Teglata verbolghen fel 15[regelnummer] Mettien van Asiria, Ende vinct verre ende na Tfolc van Israel over die Jordane, Derdalf geslachte, alsic wane. Doe voer hi in Galylee, 20[regelnummer] Ende vinc daer geslachte twee, Neptalym ende Sabulone, Ende voeredse ghevaen onscone Int lant van Assyria, Die niet en keerden mee daer na. 25[regelnummer] Dit was dbegin aldus fel Dit conincrike van Israel. Na Joatham so quam Achas, Die coninc naden vader was.
Vanden quaden Achas, coninc van Jherusalem, ende hoe Rome gesticht was. XXXIX. Achas wart coninc nadien zede Te Jherusalem indie stede, Ende drouch crone XVI jaer. Dese was onwettich, dats waer, 5[regelnummer] Ende en achte up Gode groet no smal; Maer an afgode hilt hijs hem al, Ende besloot den tempel ons Heren, Dat mer Gode niet en soude eeren. In sijn XIIste jaer so quam 10[regelnummer] Salmanasar verbolgen gram, Die coninc van Assyria was, Ende vinct al up, alsict las, Die van Israel, ende besat Samaria hare hovetstat, 15[regelnummer] Ende laghere III jaer voren. Den coninc vinc hi, alse wijt horen, Die Ozee bi namen hiet; In Ninivee hine houden hiet Inden kaerker, ende tfolc gemeene 20[regelnummer] Voerdi al groot ende cleene In eene harde wilder steden Over die berghe henen van Meden. Dit was VI jaer na dat doot was Die quade coninc Achas. 25[regelnummer] Hier endet trike van Israel. Negheen coninc levede daer wel Van alle diere in heren waren; Maer si lieten die wet varen, Ende anebeden die afgode, 30[regelnummer] Goudine, selverine, stomme, dode. In Achas tiden, wi lesent dus, Dat Remus ende Romelus Rome stichten ende begonden, Updien dach, alse wijt vonden, 35[regelnummer] Die de ellefste kalende Voer Meye hout, alsict kende. Daer naer inden derden jare Wart Remus ontlivet aldare, Omme dat hi dede jegen de wet, 40[regelnummer] Die te Rome was geset; Ende Romelus ontfinc die eere, Ende bleef der stat eenech here. In desen tiden, alsement wille, So was Enectea Sibille, 45[regelnummer] Die heidijn was, ende vorseidem te voren, Dat onse Here soude sijn geboren Ende ghepassijt, entie werelt doemen.
[pagina 1,86]
Augustus die canse wel noemen, Ende gewaghet derre prophetesse 50[regelnummer] Kerstnachts indie seste lesse. Men leset dat soe sprac openbare, Dat altoos maer een God ware, Ende alle goden sonderlinge Valsch waren ende geveinsde dinge. 55[regelnummer] Jheronimus die gewaget das, Dat der Sibillen X was, Ende seghet in sine scrifture mede, Dat, omme die grote suverhede Van maghedoeme daer si in bleven, 60[regelnummer] Prophecie hem was ghegeven. Ysidorus hevet bescreven, Die heilech was in kerstijn leven, Dat alle heidine prophetessen In Griex, in rechter bediedenessen, 65[regelnummer] Sibillen hieten hier te voren. Deerste was van Persi geboren; Dandere van Libya, horic nomen; Die derde van Delfos comen Ute Apollijns monster, alsict las, 70[regelnummer] Die voer Troien langhe was; Die vierde was van Ytalia; Die vijfte was Erectia, Erophila hiet soe, als wijt horen, Ende was van Babylonen geboren, 75[regelnummer] Die den Grieken seide de saken, Doe si te Troien waert traken, Dat Troien soude verwonnen bliven, Ende dat Omerus soude scriven Loghene in siere spraken 80[regelnummer] Van Troyen ende van sire saken. Erectia was hare toename, Want hare wort scone ende bequame Vonden waren in een eylant, Dat also mede was genant. 85[regelnummer] Die seste hiet Fameamee, Ende es van Samos genaemt mee; Die sevende hiet Crimiane, Van Cumen getoenaemt, alsic wane: Almathea hiet soe bi rechte. 90[regelnummer] IX bouken soe verlechte, Ende sendedse Priscus ende Tarquine, Daer Viergilius af spreect ente sine. Haer graf staet noch in Cycilen. Dachtende was geboren wilen 95[regelnummer] Int velt daer Troyen hadde gestaen; In Cyrrus tiden, sonder waen, Mochtmense sien ende horen. Die IXste was van Frigien geboren; Die tiende was van Tyburtine, 100[regelnummer] Ende hiet bi namen Albuine. Haerre alre wort, sijt dese, sijt gone, Spreken vander mageden sone. Nu keren wi ter ystorien weder, Aldaer wise leiden neder.
Van Ezechias, coninc van Jherusalem, ende van Romelus doot. XL. Ezechias, Achas sone, Die wart coninc, alse de ghone Diet vanden vader anquam mede, Van Jherusalem der stede, 5[regelnummer] Ende waest XXIX jaer. Die beste waest over waer, Die noch van Davite quam. Gods gelove hi anenam, Ende hevet den tempel upgedaen, 10[regelnummer] Enten dienst Gods anegevaen; Hi brac afgode ende mamorien. Hem belach met sire paertien Cennacherib, die coninc was Van Surien, alsict las. 15[regelnummer] Dinghel slouch dor sine bede
[pagina 1,87]
Nachts doot aldaer vor de stede Der heidine C M man Ende LXXX dusent meer nochtan. Ende alse hi der doot hadde vaer, 20[regelnummer] Langede God sijn leven XV jaer; Ende God dede dor siere eeren Die zonne van westen ten oesten keren. In sinen tiden, vinden wi hier, Vant Romelus de kalendier, 25[regelnummer] Ende en maecte nemmeer int jaer Dan X maende, wet vorwaer. Maerte was dbegin vanden jare, Alse of Maers sijn vader ware. Hi was oec die eerste altoos, 30[regelnummer] Die uten volke riddren coos, Ende coos van M enen man, Daer meest vromecheit lach an: Dus es van mille miles comen, Datmen in Dietsch mach riddere nomen. 35[regelnummer] C oude coos hi ute mede, Die hiet hi Vaders vander stede. Hi maecte temple ende mure Omme die stede, goet ter cure. Verloren wart hi oec int ende, 40[regelnummer] Ende men en weet waer hi belende. Teenen gode coren sine altesamen, Ende hietene Quirinus bi namen.
Van Manasses, coninc van Jherusalem, ende van Ysayen. XLI. Manasse wart naer Ezechien Coninc vander Juedscer partien. Die quaetste waest in sire joget, Daer ghi noint af horen moget; 5[regelnummer] Want hi afgode uphief sere, Ende lachteret men hem min of mere, Waest propheete of ander man, Die moester omme sterven dan. Die straten van Jherusalem 10[regelnummer] Waren alle bespaerset bi hem Metter heileger lieden bloede. Ysayas, die heileghe vroede, Siere moeder oem ende een prophete, Die was bi sinen beheete 15[regelnummer] Ghezaghet ontwee up enen daghe, Ende dat met eere houtijnre zaghe. God die gaf hem ghesele scone, Want die coninc van Babylone Heeftene gevaen, ende dedem doen 20[regelnummer] Onghemac ende swaer prisoen. Doe wart Mannasses vroet das, Dat die ghesele ons Heren was, Ende weende ende bat Gode genaden; Ende God heeftene beraden, 25[regelnummer] Ende brachtene weder in sijn rike. Hi beterde so hogelike Sine mesdaet, dat men vergat Al dat wilen an hem messat. Nu en wanhope altoos niemen: 30[regelnummer] Gods ghenaden die coemt sniemen. In desen tiden, in deser dinc, So was Numa Roemsch coninc. Hine vacht jegen gene gebure. Oec beterdi mede ter cure 35[regelnummer] Dien calendier, die wise man, Ende setter II maende an: Dat was Laumaent ende Sille. Een capitoel na sinen wille Dedi maken indie stede. 40[regelnummer] Hi waest dieden eerst maken dede; Wette gaf hi eerst der stat. In Manesses tiden so zat Na Numa te Rome indie port Tullius Hostulius, alsement hort, 45[regelnummer] Coninc geweldich ende hoghe, Ende hief weder up torloge, Ende meersde oec die stede. Hi waest die eerst puerper andede. Ten lesten verbrandi altemale 50[regelnummer] Met eere blexeme, ende sine zale.
[pagina 1,88]

Van Gygos, die coninc wart van Liden. XLII. Het was in Manasses tiden Gygos coninc tote Liden, Daer Tullius of doet gewach, Dat hi herde te sine plach. 5[regelnummer] Doe hi den regen eens vlien begerde, Eene clove sach hi indie erde, Daer hi den reghen in ontscoot. Daer sach hi eenen man doot, Sittende up een coperijn paert; 10[regelnummer] Ende alse hi sijns geware waert, Sach hi een vingerlijn an sijn hant, Daer hi enen steen in vant: Wie sone hadde men saghene niet. Hier mede ginc hi ende heeft bespiet, 15[regelnummer] Dat hi hadde die coninghinne; Soe halp hem dor sine minne, Dat hi den coninc doot slouch, Ende hi die crone na hem drouch Vanden conincrike van Liden, 20[regelnummer] Dat sere rike was tien tiden. Doe vraghedi Apolline aldare, Oft iemene also salich ware, Alse hi was. Eene stemme sprac aldus: ‘Saleghere es Sofidius.’ 25[regelnummer] Nu was dat een aerm man, Ende out van daghen nochtan; Nie en haddi gheset voet Ute sinen lande omme enech goet; Daertoe ghenerdi hem up tsine 30[regelnummer] Met aerbeide, met siere pine. Oec prijsde Apollijn [mere] aldaer Cleene genouchte sonder vaer Dan grote rijcheit, die talre ure Es onder die wandel aventure; 35[regelnummer] Want aerm cootkijn es dicken vro, Daermen raste hevet int stro, Daer die zalen entie borghen Dicken anxtelike sorghen; Ende beter eist een acker eren, 40[regelnummer] Ende also winnen goet ter teren, Dan te hebbene met groten scatte Vele saudeniers, dien dit ende datte Bedaerf, ende diemen moet ontsien; Want si emmer na de rijcheit rijcheit spien. 45[regelnummer] In desen tiden, ghelovet mi des, Was poete Symonides, Die eens met enen scepe quam Indie zee, daer hi vernam Eenen doden liggende doot; 50[regelnummer] Dien grouf hi, hort hier wonder groet. Die dode hem aldaer verbiet, Dat hi ten naesten daghe niet Altoos te scepe vare no ghae. Upten naesten dach daer nae 55[regelnummer] So verdorven si alle te waren, Die mettien scepe henen varen. Symonides sat eens ende at. Daer quam een ende seide dat: ‘II jongelinge hier buten staen, 60[regelnummer] Die quamen hier te hant gegaen, Ende bidden dat ghi te hem gaet Altehant ende niet en laet.’ Alse hi buten was te hant, Ende hi niemene daer en vant, 65[regelnummer] Viel thuus neder, ende het bleef doot Al datter in at, cleene ende groot. Seleucus was doe, die de wet Den Locrinen hevet gheset. Sijn sone wart verwonnen te wette 70[regelnummer] Van overspele; van sulker smette Ontwijsde hem die wet die ogen. Die stat en wilds niet gedogen, Ende dor des vaders onnere. Doe so wijsdi selve die here 75[regelnummer] Dat vonnesse, ende togede bede gader, Dat hi rechtre was ende vader; Want daer ontwijst was II ogen, So wilde trecht aldus gedogen, Datmen hem ene oge utebrake, 80[regelnummer] Ende men den sone dandere uutstake,
[pagina 1,89]
Want sijns soens lijf was vanden sinen: Dus liet hi hem dor trechte pinen.
Van Amon, coninc van Jherusalem, ende van Falarise den fellen. XLIII. Nu sullen wi ter ystorien keeren. Manasse staerf met groter eren, Ende liet Amon sinen sone. Coninc wart na hem de ghone, 5[regelnummer] Ende drouch crone maer II jaer, Quaet, onwettich, fel ende zwaer. Hier omme was hi vermort In sijn huus ende binnen der port. In sinen tiden hadde Cycile mede 10[regelnummer] Een, hiet Falaris, van groter quaethede, Die ghenouchte hadde groot In onnoselre lieder doot, Ende hem en rochte altoos niet mede, Hoe swaerlike hise sterven dede; 15[regelnummer] So dat een an hem quam mettien Ende soudem maken nieu engien, Ende ghoot hem enen osse wale, Groot ende hooch van metale, Eene veinstre an deene zide, 20[regelnummer] Te maten groot, te maten wide. Aldaer soudemen liede in sluten, Ende vier onder steken van buten, So souden si briesscen inder gebare, Alse oft een stier selve ware. 25[regelnummer] Doe sprac tien meester Falaris: ‘Nu moetstu selye proeven dis, Ende singen voren dinen zanc.’ Daer moeste de ghene in doen den ganc, Ende dat bierkijn voren smaken, 30[regelnummer] Dat hi bruwen conste ende maken. Des Phalaris onreine doen Dede enden een philosophe Zenoen; Want hi was gewroeget te voren, Dat sine doot was gesworen. 35[regelnummer] Alsemen doden soude dien, Quamer menech man toe zien. Doe sprac Zenoen vor haer alre ogen: ‘Ghi heren! hoe lange suldi gedoghen Die quaetheit van desen tyran? 40[regelnummer] Die werelt es te swaer daer an!’ Hi maecte tfolc also met worden, Dat si haren here ghingen morden, Ende worpene met steenen doot: Dus ende sine felheit groot.
Van Josias, coninc van Jherusalem, ende van Arioene den harpere. XLIIII. Amons sone Yosias, Die goet ende vulmaket was, Wart coninc in Jherusalem. XXXI jaer, leestmen van hem, 5[regelnummer] Dat hi drouch die coninc crone. Dese hi maecte tlant scone Van afgoden ende van sorsorien, Ende van alrehande quadien; Ende daer die temple was tevallen, 10[regelnummer] Dedi weder maken met allen. So dat gheviel in sinen tiden, Dat coninc Pharao soude liden Met sinen here dor sijn lant, Ende hi werdene metter hant; 15[regelnummer] Daer wart hi gescoten doot, Dat rouwe was ende scade groot. In desen tiden was Arrioen, Een haerpere, dien wonderlijc doen Gheviel indier selver wilen. 20[regelnummer] Hi was int lant van Cycilen, Ende hadde harde groten scat, Omme in Grieken voeren dat. Hi sach van Corinten coepliede, Die hi bekende, ende boot hem miede, 25[regelnummer] Dat sine daer voeren souden. Si namene inne, ende si wouden Hem doden gemeenlike tsamen, Alsi verre uptie zee quamen;
[pagina 1,90]
So dat hi omme genaden bat, 30[regelnummer] Ende bejaghede cume dat, Dat hi alle sine cledere dade an, Ende met siere haerpen dan Beweenen moeste sijn mesfal. Doch moesti in die zee met al. 35[regelnummer] Aldaer so quam een groot delfijn, Ende namene upten halse sijn, Ende voerdene te lande ghesont. Arrioen die maecte dit cont Van Corinten coninc Pyrander, 40[regelnummer] Die noch over een noch ander Niet gelovede dat ghesciede. Hi ontboot ghene scipliede. Doe si Arrioene saghen, Moesten si waer seggen up sijn vragen, 45[regelnummer] Ende lyeden der daet. Doe so loendemen hem haer quaet. In Josias tiden so was Anchus Marcus, alsict las, Coninc van Rome altegader; 50[regelnummer] Numa was sijn oudervader. Ende Tarquinius Priscus mede Was doe coninc indie stede Naer Anchus XVII jaer, Die Jupiters name verhief daer.
Van Joachim Jeconias, coninc van Jherusalem. XLV. Osyas staerf ende liet III kinder, Die naer hem regneerden ginder: Daer hiet een Cellum ende Joachas, Die naden vader coninc was. 5[regelnummer] Ne maer III maende ende nemmere Ne was dese coninc ende here; Maer van Egypten Pharao Die quam daer ende maecten onvro, Ende ontsettene ende hiltene gevaen, 10[regelnummer] Ende sette in sine stede saen Elyachim Jeconias, Die oec Josias sone was, Ende hiet dien Joachim. Gavel ende cheins setti up him. 15[regelnummer] Dese regneerde XI jaer. Hine achte der wet niet een haer. Hier omme castydene Urias, Die propheete, diere omme was Van hem jammerlike ontlivet. 20[regelnummer] Jeremias, alsemen scrivet, Die voerseidem te voren, Dat tempel ende stat soude sijn verloren, Waser omme gekarkert zware, Dat hijs nemmeer sprac openbare. 25[regelnummer] Doe quam met here van Babylone Nabugodonosor, die de crone Nieuwinge hadde ontfaen, Ende hevet van Egypten ondaen Den coninc, ende sine heerscapie 30[regelnummer] Genomen van algader Surie. Daer naer quam hi in Judia Der stat van Jherusalem na, Ende vinc den coninc vander stede Ende vele edelre liede mede. 35[regelnummer] Upten coninc setti tribuut, Ende voerde dedelinge met hem uut Te ghisele, alse wi horen tellen. Daniel ende sine gesellen Voeren mettem mede daer. 40[regelnummer] Joachim diendem III jaer, Daer naer hi den dienst wederboot; Doe sloughene Nabugodonosor doot, Ende maecte coninc sinen sone. Naden vader hiet die ghone 45[regelnummer] Joachim Jeconias: III maende hi alse coninc was. Doe vingene die coninc daer Met siere moeder int selve jaer, Ende met menegen hoghen man, 50[regelnummer] Ende voerdene in Babylonen dan,
[pagina 1,91]
Ende maecte coninc na hem Mathanias Joachem, Die Josias sone was, Ende sijn oem, alsict las. 55[regelnummer] Sijn name verkeerdem tlant, Sedechias was hi genant. Dien dedi sweren over luut, Dat hi hem geven soude tribuut, Ende dat hi hem getrouwe blive 60[regelnummer] Inden ende van sinen live.
Van Zedechias, coninc van Jherusalem, ende van Nabugodonosorre. XLVI. Sedechias ontfinc de crone Van Nabugodonosore scone, Ende was coninc XI jaer, Onwettachtich ende quaet, dats waer. 5[regelnummer] In sinen tiden quamen liede Van Asia met groten bediede, Die Maersaelge stichten die stede, Die dicken hadden swaren onvrede Jeghen die Gallen, hare gebure, 10[regelnummer] Die consten wel ter cure Visscen ende comanscap varen; Lettel lands wonsi te waren. Van desen leerden die Gallen mede Eerstwaerven tucht ende zede, 15[regelnummer] Lande winnen ende wijngaerde, Olivebome ende boengaerde. Sedechias die wart verwaent. Alse die tribuut hem was vermaent, Ontseidine altemale daer. 20[regelnummer] Doe quam in sijn IXde jaer Nabugodonosor ende besat Jherusalem die heilege stat. Doe quam van Egypten de coninc, Omme tontsettene die dinc, 25[regelnummer] Ende Nabugodonosor liet de port, Ende voer jegen den coninc vort, Ende hevet die Egyptiene verdreven. Doe keerdi weder ende es bleven Vordie stat so vaste ginder, 30[regelnummer] Dat die wijf aten haer kinder Van hongre, dats wonder groot; Doch wart die stat verloren ter noot In Zedechias IXde jaer. Selve wart hi gevangen daer, 35[regelnummer] Ende vor Nabugodonosor brocht, Die sijns niet en hevet verdocht; Maer sine kindere vor sinen ogen Dedi doden, hi moest gedogen. Daer naer stacmen hem dogen uut, 40[regelnummer] Ende voerdene sonder deduut In Babylonien gevaen, Daer hi sinen ende moeste ontfaen. Sijn drussate Nabursadan Verbernde die stat nochtan, 45[regelnummer] Ende velde die diere kerke, Dat sonderlinge diere gewerke, Ende voerde alle die diere vate In Babylonen sire strate. Dus nam ende der Jueden rike 50[regelnummer] Met scanden ende jammerlike, Ende omme dat si hare wet Niet en hilden ombesmet.
Die vijfte euwe vander nieuwer ghevancnessen. XLVII. Die vijfte euwe gaet hier in, Teser plagen neemt soe begin. Die vierde stont, wet vorwaer, CCCC ende LXXXV jaer. 5[regelnummer] LXX jaer bleven ghevaen In Babylonen, sonder waen, Die Joden. Nu hort wat gesciede Hier binnen onder vele liede. Int negenste jaer na dat gevelt 10[regelnummer] Jherusalem wart met gewelt, So bleef Nabugodonosor doot, Die geweldeghe here groot, Die crone drouch XLIIII jaer. Naer hem so wart coninc daer
[pagina 1,92]
15[regelnummer] Evilmeradoch sijn sone: Niet lange en levede die ghone. Neglisar die wart daer naer Coninc, ende naer hem quam daer Labosardach ter coninc crone; 20[regelnummer] Doe dachterste van Babylone Balthasar, die dorperlike Verloos die stat ende aldat rike. Dese coningen alle te samen, Die naer Nabugodonosore quamen, 25[regelnummer] Waren kinder of kinds kinder, Ende regneerden nemmeer ghinder Alles dan XXII jaer, Alse ons croniken seggen, dats waer. Nu suldi horen wat gesciede 30[regelnummer] Hier binnen onder vele liede. Int beghin vander etaet, Also alst bescreven staet, Regneerde in Rome, wi lesent dus, Tullius Servilius, 35[regelnummer] Die bidi hevet die name ontfaen, Want sine moeder was gevaen, Ende een wel gheboren wijf, Al was soe eighijn al haer lijf. Die wijdde Rome die nieuwe stede, 40[regelnummer] Ende maecte die fosseide mede. Dese hadde herde gewesen, Ende wi vinden van hem lesen, Dat, doe hi kint was ende eens sliep, Een groot vier om sijn hooft liep. 45[regelnummer] Anchus Marcus wijf versach Dit van hem up enen dach, Ende hiltene up alse haren sone: Dus uam trike up dien ghone.
Vanden propheete Ezechiel, ende vanden VII vroeden van Athenen. XLVIII. Indien tiden, sonder waen, Dat die Joden waren gevaen, Was die propheete Ezechiel, Die vele voerseide dat gevel, 5[regelnummer] Ende voerseide Marien geborte Ende haer magedoem, ende hietse porte Vanden tempel nemmer ondaen, Daer God selve dore soude gaen. Wel hiet hise beslotene porte, 10[regelnummer] Bidi des Gods soens geborte Ondede haren lachame niet: Besloten vant, besloten liet. Die van Ezechiele wille meer, Doe te Scolastica sinen keer. 15[regelnummer] Tien tiden leveden ghemeene Die VII vroede van Athene; Maer noit en vandic, alsic gome, Ghene VII vroede van Athene; Els dan die valsche faloerde 20[regelnummer] Veinset daer af eene boerde. Die VII vroede hieten dus: Deerste Tallus Millosius, Dander Zaloen van Athene, Pytacus van Mithilene, 25[regelnummer] Cylon Lacedemonius, Cleobolus Lidius, Van Corinten Pyrrandrus, Ende Byas Prennius. Dese waren uutvercoren 30[regelnummer] Van wijsheit ter werelt voren. Nochtoe was philosophie
[pagina 1,93]
In Rome cleene oft clergie. Tien tiden geviel ende tier ure Eene zelsiene aventure.
Van visschers die eene goudine tafle uptrocken. XLIX. Het geviel dat visschers gingen, Ende vluwen worpen ende lettel vingen Int lant van Molasia. Een quam daer gegangen na, 5[regelnummer] Die hem enen worp afcochte, Daermen wonder af zien mochte; So dat si haelden uten gronde Eene goudine tafle tier stonde. Hier omme rees een groet gedinge. 10[regelnummer] Die visschers seiden: ‘Ghene dinge, Niet dan visschen vercochten wi di.’ - ‘Neen!’ seit hi: ‘ghi vercocht mi Vanden worpe daventure.’ Dit machmen proeven wel ter cure, 15[regelnummer] Dat menech quam dat wonder sien; So dattem allen verdochte van dien, Om dat die dinc selsiene was, Datmen soude vragen das In Delphos an Apolline, 20[regelnummer] Wies soe sculdich ware te sine. Hi hietse geven openbare Die tAtheenen die wijste ware. Doe was soe gesent Talles. Hi seide: hi ware onwerdich des, 25[regelnummer] Ende seide over waerheit das, Datter bet werdich ware Byas; So datse Byas voert sende, Ende elc anderen naer. Int ende So quam soe tote Salone, 30[regelnummer] Die besciet die redene scone, Ende seide al openbare, Datter niemen bet werdich ware Dan selve Apollijn, Want niemen vroeder mochte sijn. 35[regelnummer] Nu suldi hier horen vort Der VII vroede wise wort. Saloen seide: ‘Al oudic sere, Ic leere emmer in lanc so mere.’ 40[regelnummer] Ende hi voer hem sitten sach Sine vrient, ende spraken Onderlinge van somegen saken, Hief hi thovet up: men vragedem twi. ‘Alsic verstae u wort,’ sprac hi, 45[regelnummer] ‘Ende ic dat gegronden can, Dat ic wille sterven dan’. Dese hadde minne groot Andie wijsheit tote an de doot. Cleobolus seide, die vroede: 50[regelnummer] ‘Men sal hebben meerre hoede Vorder vriende nijt alle daghe, Dan vorder viande laghe.’ Byas sprac: ‘Hets meerre pine Tusscen II vrienden keersman te [sine], 55[regelnummer] Ende te wisene haer gevouch, Dan tusscen II vianden genouch.’ Byas was in sinen lande Eens, ende daer quamen viande, Diet al verbernden dat si vonden. 60[regelnummer] Die lieden vluchten al tien stonden, Ende ontdroegen al dat si mochten. Alsi an Byase besochten, Twi hi niet en vluchte ter spoet, Hi seide: ‘Ic draghe al mijn goet, 65[regelnummer] Waer ic henen ghae, met mi.’ Int herte so meende hi Dat hi drouge sine wijshede, Waer so hi ware telker stede. Byas riet al openbare, 70[regelnummer] Dat niemen anderen so vrient ware, Hine mochtene haten, alsi woude, Lichte wat daventure doen soude.
Van Daniele ende sine gesellen. L. Tien tiden dat de Joden waren Gevangen met haren scaren,
[pagina 1,94]
Was die prophete Daniel Ende sine gesellen also wel, 5[regelnummer] Ananias ende Azarias Ende Michael, die de derde was. Die waren inden gloyenden oven Geworpen om haer wel geloven, Daer si uut quamen sonder scade 10[regelnummer] Van haren clederen, van haren gewade. Dies hiet Nabugodonosor Gode Over al eeren bi sinen gebode. In Daniels tiden wart nochtan Beeste gemaect van enen man 15[regelnummer] Nabugodonosor, ende bequam mede Hier af bi Daniels bede. Beeste en wart hi niet van live, Maer gelijc eenen keytive So verloes hi sinen zin, 20[regelnummer] Ende hem dochte meer no min, Dan dat hi voren ware een stier Ende achter een leuwe fier. VII maende hadde hijt dus zwaer; Doch was hi al vul VII jaer 25[regelnummer] In penetencien ende in gebede. Oec haddi gerne al daer ter stede Daniele, waert hem bequame, Van sinen lande gemaect arfname. Te desen tiden gesciede mede 30[regelnummer] Te Babylonen indie stede, Dat Sussanna, die scone vrouwe, Die haren man was getrouwe, Van II papen was begaen, Die emmer wilden, sonder waen, 35[regelnummer] Met hare doen onsuverhede, Of si souden daer ter stede Sulc ordeel up hare geven, Dat hare gaen soude ant leven. Soe coos die doot al ombesmet, 40[regelnummer] Eer te doene jeghen de wet. Die valsche papen, die helsce honde, Die zieleverterres, die drogenaren, Die onwetende loghenaren, 45[regelnummer] Die gabase die scuwen bouke, Die ypocriten die slupen in hoeke, Seiden, dat sise allegader hadden vonden In overspele, in quaden sonden. Dat vonnesse es up hare gegeven, 50[regelnummer] Ende haer es ontwijst dat leven; Maer soe trooste hare an Gode. Doe quam Daniel sijn bode, Ende seide: ‘Segt, dorpere onwijs, Waer saghedise met haren amijs?’ 55[regelnummer] Doe seidi: ‘Onder enen pijnboem.’ - ‘Du lieges,’ sprac hi, ‘nem des goom.’ Mettien hi ten anderen ginc: ‘Sech, waer daden si haer dinc?’ Hi sprac: ‘Onder enen kerselare.’ 60[regelnummer] -‘Du lieges,’ sprac hi, ‘ribaut ommare! U orconde draghen in tween, Ghi sijt logenaers over een.’ Dus waren die papen begaen, Ende moesten sware doot ontfaen. 65[regelnummer] Sussanna die gine sonder scende. Dander bouc neemt hier ende.

Vorige Volgende

I Partie. II Boek.

Hoe Moyses wart gheboren. I.

Vander plaghen van Egypten. II.

Hoe die van Israel voeren uut Egypten, ende waer af Pascen quam. III.

Vanden zwerke ende vanden viere dattie van Israel hadden indie wostine, ende hoe Pharao verdranc entie sine. IIII.

Hoe Moyses ginc droochs voets over die zee, ende hoe die van Israel gingen doer die wostine. V.

Hoe Moyses ontfinc die wet. VI.

Vanden calve dat die van Israel maecten van goude. VII.

Hoe si schieden van Synay ende van Moyses doot. VIII.

Van wondere in Moyses tiden. IX.

Noch van desen selven. X.

Van Josue den hertoghe. XI.

Van Baruch ende van Delbora. XII.

Hoe die van Madyan plageden die Jueden, ende van Gedeone den rechtere. XIII.

Hoe die Ammoniten plaechden de Jueden, ende van Jaree ende Jeptee. XIIII.

Weltijt Parijs rovede Helenen. XV.

Van Abysay ende Haylone den rechtere. XVI.

Hoe Dares bescreef dorloge van Troien. XVII.

Vanden IXden wighe ende vander Troijenen vlucht. XVIII.

Wat vanden Troijenen quam. XIX.

Hoe Rome van Enease quam. XX.

Van Samsoen ende sire cracht. XXI.

Vanden pape Hely, die rechtre was, ende mettem was tkint Samuel. XXII.

Van Samuel ende Saul. XXIII.

Vanden riken die begonden, ende dat ghesciede in Samuels tiden. XXIIII.

Vanden coninc Davite. XXV.

Van coninc Salomoene enten temple. XXVI.

Van Salamoene ende sijns wijfs zale. XXVII.

Vanden mure van Jherusalem, ende Salamoens doot. XXVIII.

Hoe trike sciet in tween naer sine doot. XXIX.

Van Josephat, coninc van Jherusalem. XXX.

Van Joram, coninc van Jherusalem, ende van Helyas. XXXI.

Van Joyadas, bisscop van Jherusalem, ende van Lygurus wet. XXXII.

Van Amasias, coninc van Jherusalem. XXXIII.

Van Josyas, coninc van Jherusalem, ende Sardanapulus. XXXIIII.

Hier begonste tconincrike van Meden. Van Josyas den coninc mede. XXXV.

Vanden rike van Macedone. XXXVI.

Van Ylia die haren vader besloot, ende van Remus ende Romelus. XXXVII.

Vanden coninc Joatham ende vanden rike van Israel. XXXVIII.

Vanden quaden Achas, coninc van Jherusalem, ende hoe Rome gesticht was. XXXIX.

Van Ezechias, coninc van Jherusalem, ende van Romelus doot. XL.

Van Manasses, coninc van Jherusalem, ende van Ysayen. XLI.

Van Gygos, die coninc wart van Liden. XLII.

Van Amon, coninc van Jherusalem, ende van Falarise den fellen. XLIII.

Van Josias, coninc van Jherusalem, ende van Arioene den harpere. XLIIII.

Van Joachim Jeconias, coninc van Jherusalem. XLV.

Van Zedechias, coninc van Jherusalem, ende van Nabugodonosorre. XLVI.

Die vijfte euwe vander nieuwer ghevancnessen. XLVII.

Vanden propheete Ezechiel, ende vanden VII vroeden van Athenen. XLVIII.

Van visschers die eene goudine tafle uptrocken. XLIX.

Van Daniele ende sine gesellen. L.