Maerlants werk. Juweeltjes van zijn hand

Rosa

[Origineel]

Rosa, alse Platearius seghet,
Es ene vrucht darmen af pleget
Vele te nuttene ter medicinen.
Hi es bet ghelijc den dornekine
Dan enech boem bi rechter namen.
Droghe ende cout sijn si te samen.
Men sal de rosen lesen root,
Ondaen ende gewassen groot.
Die bleke blade entie ghele
Die sijn onnutte in den spele.
Drogemense metter sonnen dan,
Men machse drie jar ouden vort an.
Van roosen makemen ende doet
Meneghe medicine goet.
Men maketer af honech rosaet,
Also alst hier bescreven staet:
Men siedet honech ende scumet dar nar
Ende sient dor i cleet al daer.
Men neme roose blade der naer
Ende dar toe mede dat witte dar

[Prozavertaling]

Rosa, zo schrijft Platearius, wordt veel gebruikt om zijn geneeskrachtige werking. Het is eigenlijk meer een doornstruik dan een echte boom. Hij is zowel droog als koud en de bloemen moeten geplukt worden als ze rood zijn, helemaal geopend en volgroeid. Bleke en gele bloembladeren zijn onbruikbaar. Wanneer rozenbladeren in de zon gedroogd worden, blijven ze drie jaar houdbaar.

Van rozen worden veel goede medicijnen gemaakt. Dit is het recept voor rozenhoning: kook honing, schep het schuim eraf en zeef het daarna door een doek. Neem dan rozenbladeren en ook het wit dat in rozenknoppen zit

[p. 346]

[Origineel]

Dat inde roose cnoppe leget.
Dat scormen te sticken alsmen pleget
So cleene ende siedet int honech dan
Ontier ent rose varewe vaet an,
So dat al dicken bestaet.
Also alst hier bescreven staet
Het confortert des menschen maghe
Ende suvertse van meneger plaghe,
Ende purgertse van humoren
Die sijn van couder naturen.
Suker rosaet makemer mede
Met aldus danre behendechede:
Roseblader goet ende fijn
Moeten met sukre ghestampt sijn
Ende dan in i glasijn vat
Ter sonnen gehanghen; dat
xxx daghe achter een
Ende elkes daghes, sonder laten negheen,
Gheroert te samen ene stont
Ende ghestoppet vaste des vaets mont,
Drie jaer oudement dat niet ne dert.
Dese sake confortert
Ende coelt die heete blootsocht mede;
Jeghen spuwen eist nuttelichede,
Ende jeghen dat evel sincopis
Up datter die mensce siec af is
Met roosewatre ende ment dus ontfaet.
Men maket aldus siroep rosaet:

[Prozavertaling]

(dat moet in kleine stukjes verkruimeld worden) en kook dat in de honing, totdat het geheel roze kleurt en dik begint te worden. Het hier beschreven middel werkt versterkend voor de maag, zuivert die van vele kwalen en reinigt hem van koude vochten.

Zoete rozendrank maak je als volgt: stamp mooie rozenbladeren in stukjes fijn met suiker, hang dit mengsel vervolgens in een glazen potje dertig dagen achtereen in de zon, roer het iedere dag, zonder uitzondering, een tijdje goed dooreen, sluit het potje stevig en laat het dan nog drie jaar staan. Dit middel werkt versterkend en het geneest dysenterie. Het is goed tegen braken en bij flauwtes, als men het met rozenwater inneemt.

En zo maak je rozensiroop: kook water samen met rozenbladeren en

[p. 347]

[Origineel]

Men siedet water met roosebladen
Ende dar na met grooter staden
Siedemen suker hover hoep
Ende dit werdet rosaet siroop.
Nochtan elp bet ende soude min scaden
Van sape van groenen roosebladen
Ende suker ghesoden der toe
Dan datmen suker in water doe.
Dit siroop, als icket bekinne,
Elpet den lachame ten beghinne
Ende ontstoppet des lachamen doen.
Ets goet jeghent menisoen
Ende jeghen sincopis, up datment dus name
Die bestoppet hevet den lachame.
Roosen roke, droge ofte groene,
Confortert in allen doene
Hersinen ende herte mede
Den ghenen die deren dese siecheden.