Der naturen bloeme

(1998)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


Gewone bomen 12540[regelnummer] Ghemeenlike vint men van somen boemen die van erden comen alse eken ende esscen mede some poetmense na die sede dat men wilghen poten plegt 12545[regelnummer] some wassensi alsmen segt vte tronke alswijt scouwen alse dar ene eke es ghehouwen of .i. bouke wasset tehant andre maniere in menech lant 12550[regelnummer] some boeme sijn so ghemoet dat mense met wortelen poten moet some werdensi goet ende jonc ende alsmense int vp andren tronc ons doet verstaen palladius 12555[regelnummer] dat men mach winnen aldus persekers sonder eneghe stene ende andre hare ghelike ghemene men nemt .i. wilghe ionc wel wassende vp haren tronc 12560[regelnummer] omtrent ghewassen oghe vi. voete ende dorborse met goeder moete ende ligghen bede denden in darde danne ghelic of men .i. boghe spanne des persekers plante staet onder dat 12565[regelnummer] ende men doetse wassen int gat of ghedaen telghe ende blade ende laetse met goeder stade wassen wel ter maten dure so nemen ter seluer hure 12570[regelnummer] ende stopt vaste met arden tgat ende bindet tesamene dat
[Folio 113r]
dat laetmen .j. iaer dan staen ende die bome tesamen gaen so dat si te samen verheelen 12575[regelnummer] ende hare nature onder hem deelen dan snidemen den perkere ontwe ende nemt vetter erden me so dat men dat dect so oghe dat men bedect den wilghe oghe 12580[regelnummer] ende beghiet men al in een dus werden persekers sonder steen dar men de beste bome of wint dats darmen goede vrucht of kint weder dat apple sijn of paren 12585[regelnummer] dats datmen neme hare carnellen te waren. alse mense ripe waent ende mense in october maent droghe in die sonne doe ende legse in .i. pot der toe 12590[regelnummer] jn ghesichte vette arde ende oudese te wintre warde ende mense in marte poten doet hier of comen bome goet hier ent die tale int ghemene 12595[regelnummer] nu ort van elken vort allene ende terst van .a. dar na van .b. na dordine van den a.b.c. Arbores ede dat sijn bome dar wi ghelijc .i. drome 12600[regelnummer] of spreken ende tellen bet si sijn int paradijs yset want ede des sijt wi wijs dats in ebreus dat paradijs dat sette onse here got 12605[regelnummer] na sinen wille na sijn ghebot jnt ogheste ende int edelste mede van alrande artscer stede jacob van vitrj segt wale dat die bome sijn medicinale 12610[regelnummer] die got dar plante properlike jnt beghin van arderike alle menschen sijn onbekent want ets toegheste van orient so verre lants sijn ongheweghet 12615[regelnummer] als ons de rechte wareit seghet es tusscen dat ende onse elende dat noit man sonder adaem kende ende al mochtmer toe comen mede so es alomme bemurt de stede 12620[regelnummer] met .i. mure vierin scone al vp oghe toten trone no quaet inghel no gheen man nes dier toe comen can want vele boeme dier in staen 12625[regelnummer] als wi weten sonder waen ne hetetter die scripture tesamen als twe bj namen deen es dat weten doet ondersceet wat quat es ende goet 12630[regelnummer] dar an verbrac adaem tghebot dat hem uerboet onse here god dander eet des leuens hout dat es van sulker ghewout als ons scrifture doet verstaen 12635[regelnummer] diere of bate sonder waen van sire vrucht hi soude bliuen van .i. state sonder ontliuen Arbores solis ende lune
[Folio 113v]
dit es noch te wonderne mee 12640[regelnummer] dan andre bome diemen vint want moises van hem ombint een point al dar hi benedide joseps geslachte ende vride hi nometse na minen wane 12645[regelnummer] der sonnen apple enter mane ende al ombindement in andren sinne nochtan meendi goet der inne van desen bome ghewaget des te sinen mester aristotiles 12650[regelnummer] alexander hi scriuet hi uant desen boem in inden lant ende sijn hoghe .C. cubitus ghehantwert was wi lesen dus tien bome dat hi sinen hende name 12655[regelnummer] wart dat hi te babilonien quame ende men wil weten ouer waer dat hem die duuel antworde daer ende sulken wanen nochtan mede dat got hem daer antworden dede 12660[regelnummer] der papen liede haten de vrucht die dar in hinghen in de lucht ende leueder naer .ccc. iaer dit vindewi bescreuen uoer waer Agnus castus alse platearius seget 12665[regelnummer] es .i. boem daer cracht ane leget want hijs droghe ende heet alsi lien dies machmense qualike gecrigen hier jnden lentin louert hi niet alse ander hoeft meest pliet 12670[regelnummer] mar alse de sonne es dore heet sine nature es alsmen weet dat hi purgert ende droget mede des menschen onsuuerhede dit doet sijn sap ende sine blade 12675[regelnummer] ja darmen sine telghe dade an enen man ende vp hem leide si makedene reine ende sochte mede sine blade ende sine bloemen moghen in medicine vromen 12680[regelnummer] want water darmen dat in siedet swel het te verslane pliet et es nuttelic oec mede tote des menschen scamelichede leder datmen oec hier in siedet 12685[regelnummer] es goet den mensce die pliet nats hem tonsuuerne in drome dits de vrucht van desen bome Abies dats bekent een diere boem van orient 12690[regelnummer] die lanc wasset ende slicht sine hout es wit ende licht dat niet lichte roten mach worme ne hetent vp gheenen dach hier int lant heetemenne abeel 12695[regelnummer] mar hine heuet de macht niet geheel Amigdola dats damandelboem ende heerst so nemets goem die bloiet alst waremen beginnet dese boom heete lande minnet 12700[regelnummer] dars hi drachtech ende goet [in couden lande hijt node doet aristotiles die seghet dat men dese bome pleghet te beterne hare nature 12705[regelnummer] stecmer enen naghel dore so werpen si ute erande gomme entie vrucht wert soete der omme platearius seghet dat sine bittere sijn goet ter medicine 12710[regelnummer] soete sijn goet ter spise den sieken in alre wise die ligghen in die hete sucht oec confortert hare vrucht Ariana es een boemkin 12715[regelnummer] in endi eist datter vele sijn plinius sprect alsic gome dat rieket na den lauwerbome sine vrucht can niemen ghenesen van alexandre mach men lesen 12720[regelnummer] dat als in endi quam sijn here dat hem die soete roke ghere gaf tetene dat quade cruut ende hadde wel na al ut bi sulker dinc sijn volc verloren 12725[regelnummer] oec wasset dar erande doren sijn sap maect alle oghen blent oec es dar een cruut bekent dat rieket utermaten wel mar menech clene serpentkin fel 12730[regelnummer] liggheter in dats emmer war wien so si steken hi steruet dar dit hebbic bedi hier ghenomt so wat mensche die ute comt dat hi hem hoede al omtrent 12735[regelnummer] van dinghen die hi niet ne kent Arbor ade dats bekent es een boem in orient die adaems boem hetet bedi als ons jacob seghet van vitri 12740[regelnummer] om dat si draghen apple vele scone ende van varewen ghele ende elc appel met ere beten so dat men sien mach ende weten dat god toghet in ardrike 12745[regelnummer] adaems sonden properlike ja ons seghet mede aldus van andren applen josephus dar men die mesdaet ane bekent twi sodoma was ghescent 12750[regelnummer] dar god sulfer ende brant van den hemele of warp tehant ende dar die dode zee nu leghet omtrent doeuere alsemen seghet staen bome die scone apple draghen 755[regelnummer] mar binnen so horic ghewaghen es el niet dan asschen die stinken ende dit mach ons wonder dinken dat men dese twerande mesdaet in die apple noch verstaet 12760[regelnummer] Bdellium alse plinius seghet es een boem die pleghet in een lant heet bactria te stane swart so es sine ghedane van der groote van ere oliuen 12765[regelnummer] ute dien bome siet men driuen erande gomme harde goet alster ute kersebome doet die rieket utermaten soete men nutse te menegher boete 12770[regelnummer] die glose sprect up genesis dat soe met wine gheminct best is Buxus es een boem van dien doene somer ende winter es hi groene busboem hetet in onse tale 12775[regelnummer] men orbartene weetmen wale meest te taflen dar men scriuet omme dat langhe gans bliuet doch etent die worme als wi vinden eer dan thout van der linden 12780[regelnummer] Cedrus es een der edelre bome die hoghe wasset alsic gome wies blade wel te riekene plien ende dar die serpente af vlien sijn hout rieket wel ter curen 12785[regelnummer] ende mach langhe gheduren hem loept ute erande resine die cedria hetet in latine dar men boeke mede bestrijct ende nemmermee darna ne blijct 12790[regelnummer] an dien boeke worm neghene noch sine roten groot no clene serpente vlien die roke mede men vint cedre in hare stede twerande als men ons ghewaghet 12795[regelnummer] een die bloeiet ende niet ne draghet ander die ne bloeiet een twint ende dits dar men die vrucht af wint die minste draghen des ghelouet apple grote als mans houet 12800[regelnummer] jacob van vitri die seghet dat sijn appel drie machte in heuet tuterste es van heter naturen bet es ghetempert wel ter curen ende talremeest dats cout 12805[regelnummer] cedre vint men menechfout omtrent den berch libanus die ne draghen niet wi lesent dus Cypressus dats een hout bi na van des ceders ghewout 12810[regelnummer] want het wasset hoghe ende groot ende ne falgiert dor ghene noot al dar ment te balken leghet hets hout dat wel te riekene pleghet int lant dar dit hout wel gheraect 12815[regelnummer] pleghemen datmer af maect der dode kisten om den stanc die van den doden comt te stranc Cerasus dats die kerselare ysidorus seghet openbare 12820[regelnummer] dat lucillus een romsc here ponten wan met groter ere ende velleder ene port al te samen die cerasa hiet bi namen ende dat hi al dar int lant 12825[regelnummer] die alre beste kersen vant ende brochtse teerst ouer zee ende gaf hem die name emmermee van der stede cerasa ne ware sine vrucht niet so ga 12830[regelnummer] soe ware te prisene vele te bat]
[Folio 114r]
want soe coel es ende nat die kernelle horic ghewaghen es goet der mage enter blase. Castania alse isidorus seghet 12835[regelnummer] es .i. boem die te dragene pleget vrucht diemen castanien heetet ende sijn droghe ende heet ende si maken goeden mont ende sijn goet te winter stont 12840[regelnummer] want si der maghe metten wine Gheuen macht verhit te sine Cbenus alse isidorus seghet es .i. boem die in india te stane pleget ende in ethyopen der more lant 12845[regelnummer] ghehouwet wert hi alte hant verhart ghelijc enen steene hetne maghene bernen gheen uier cleene werpmenne oec in grooten viere altoes in ghere maniere 12850[regelnummer] ne gheene blaxeme hi gheuen can mar hi uerderuet in asschen dan dat van ethyopen comet dats datmen ouer beste noempt hets sochte swart alst horne waren 12855[regelnummer] ende dat van indus comet hare dat es beede swart ende wit ende niet alse goet alse dit an wieghen bindemen dusdaen hout want men seghet het heuet ghewout 12860[regelnummer] te uerdriuene vanden kinden eiselike vormen die wi vinden dat si in haren slape sien platearius seghet van dien sijn out gepuluert arde cleene 12865[regelnummer] breket in die blase die steene Esculus dats de mespelare sine urucht es niet mare ende elke heuet in .v. steene also ghewassen es ghemeene 12870[regelnummer] so es nuttelic ende bequame ende es oec goet den lachame hare hout es hutermaten hart nochtan esset sniemen vart Ficus alse isidorus seghet 12875[regelnummer] es .i. boem die figen dragens pleghet sine blade sijn quaet want wat so onder hem wast ende staet verderuet men doere toe andren raet oec seghet plinius dat verstaet 12880[regelnummer] sine urucht heuet de soetste smake diemen vint van eregher sake de serpente van endi pleghen te leuene der bi mar die sijn soeter dan donse sijn 2885[regelnummer] plinius seit die meester fijn dat si quaet sijn uele lieden want hi segheter bi .i. bedieden onghesonde lieden moeter miden vighen tetene tallen tiden 12890[regelnummer] meesters segghen uoer wareit hier men binde enen wreeden stier anden vigheboemme hi salre mede dar uerliesen sine fellede sijn witte sap dat wilmen weten 12895[regelnummer] es nutte iegen serpents beten oec en es dat sap niet quaet den smetten die in die oghen staet galienus te verstane doot
[Folio 114v]
sine sijn te verduwene niet goet 12900[regelnummer] ensi also openbare datmense hetet met gingebare Fagus na dat icket besoeke es die boem diemen heet boeke sine vrucht es soete inden mont 12905[regelnummer] mar quaet ter burst talre stont ne ghene olie es so clare entie beter in lampten ware dan diemen van boeken slaet sij hout dat es toudene quaet 12910[regelnummer] nochtan hetent worme thant dese boem wast in menech lant Fraxinus alse isidorus seget es datmen die essche te heetene pleghet een boem es nuttelic te scachten 12915[regelnummer] sine asschen ebben uele crachten men maketer mede enen brant men minghese met aisine thant ende legse dar die brant sal wesen dar bliuet ene bleine van desen 12920[regelnummer] essche blade met aisine ghestampet dat es medicine jeghen scorf ende gale die sware den mensce betale erschen scurtse ende esschen loef 12925[regelnummer] niewe ende uersch ebbets gheloef wel ghewreuen met warmen wine es ene starke medicine daer beene te broken sijn van esschen blade .i. laghelkin 12930[regelnummer] sonder ander hout ghemanc houdemer wijn in houer lanc die wijn es ghedronken goet hem die de milte wee doet Ienuperus des nemic goem 12935[regelnummer] dinke mi sijn ienouerboem ende dese es dus ghenaturt dattet groene .i. iaer ghedurt 12940[regelnummer] platearius wil visieren jenueuer heet ende droghe van manieren hare doen es van rechter naturen ondoen ende ombinden quade humuren jeghen buc heuel van lieden 12945[regelnummer] so salmen ienouere sieden jn reinwatre ende dat ontfaen die met lancheuele es beuaen siede ienueuere in wine ets goet ieghen sine pine 12950[regelnummer] van desen bome makemen oec mede holie van grooter moghentede terst so moet ghedroghet wesen jn die lucht dat hout van desen dat setmen in enen pot geheel 12955[regelnummer] jn derde diep ghenoech een deel ende enen andren vp sinen mont entie idele oec ter stont die heuet inden bodem .i. gat wl vanden houte legmen dat 12960[regelnummer] ende stoppet bouen tien tiden datter gheene lucht ute mach liden dan makemen anden potte .i. vier also starc ende also fier dattat hout binnen versmacht 12965[regelnummer] also comet met grooter cracht hute dien houte een lettelkin
[Folio 115r]
olie diere ende fijn jnden nedersten pot tier stede dits goet ieghen den uierden rede 12970[regelnummer] ende ieghen dat lanceuel mede bestrijcmer mede des menschen lede ende mede gheminget in spisen ets oec goet in alre wisen jegen tgroot euel swaer 12975[regelnummer] so moetmer mede saluen daer eens menschen rigbeen oric lien entie uele heuet melancolien dit sal hi heten et sal hem bliken ende oec salhire hem mede bestriken 12980[regelnummer] die sic es vander artitiken dien est ene salue rike Laurus es oec .i. boem alleene onder dandre ghemeene dar gheene blexeme als wijt kinnen 12985[regelnummer] nemmermeer an mach ghewinnen sine blade wat soes gheschiet sine vallen te wintre niet ende sijn goet uan roken mede men salre in ere donkre stede 12990[regelnummer] drooghen dart es sonder rooc so bliuen si goet .ij. iaer ouer oec ende sijn nutte ter medicine platearius seghet int sine die vander maghe qualike uerduwet 12995[regelnummer] ofte die van quader mage spuwet drinke wijn ghesoden metten bladen [entien coude reumen scaden men sal rosen met lauwerbladen] jnt water sieden ende so begaden 13000[regelnummer] dat bouen gestoppet es de mont ende hi die es onghesont sal dien doem in den mont ontfaen vorhouet ende houet der mede dwaen bacca heetet de vruct in latijn 13005[regelnummer] die van sulker virtuut sijn dat si uerteren ende ombinden ene olie machmen dar af vinden die goet es ieghen artitike ende ieghen heuel dies ghelike 13010[regelnummer] dat ons comet van couden saken entie olie moetmen dus maken die blader van den lauwerbome moetmen breken als ict gome ende lange in olie sieden 13015[regelnummer] ende dan hute duen saelt dieden ende dit heetemen olie laurine die goet es iegen menege pine des ghelikes machmen begaden oec van uerschen lauwerbladen 13020[regelnummer] Lentiscus alse isidorus seghet es .i. boem darmen af pleghet olie te makene van sire urucht niet oghe ne wast hi in die lucht het loepet huter scurtsen sijn 13025[regelnummer] sap heetemen mastix int latijn ende dits best int heete lant platearius seghet diet uant dat sine blade nutte scinen ende goet inder medicinen 13030[regelnummer] want men der mede sluten doet menstrua dat sware bloet entie bloet spuet slutemer mede oec hem die van grooter cranchede dicken spuwen an haren danc 13035[regelnummer] si sijn goet gegeuen in dranc scoruede tonghen lippen mont
[Folio 115v]
ghenesen si in curter stont jn suchte salmen de blade sieden jn aisine si sullen dieden 13040[regelnummer] ende ontfaen der af den rooc ende spoelre mede dat gheswelch oec Medica alse plinius seghet es .i. boem die te wassene pleget jn gheen lant in ghere stede 13045[regelnummer] dan in persen ofte in meden menne condene noit ghewinnen jn gheen lant dat wi kinnen sine blade sijn medicinale hem die uercout sijn alte male 13050[regelnummer] van roken sijn si seere goet hare maniere es datmense doet onder cleeder om soete bliuen ende dat si worme sullen verdriuen dese draghen appele tallen tiden 13055[regelnummer] alse deene ripen ende wech liden sijn dar andre wlwassen an ende met iongre comet hute dan men hetet niet dese boem urucht mar men houtse om hare soete lucht 13060[regelnummer] ende om medicine mede somen lanxts mach in hare stede Morus es des moerboems name sine vrucht die es bequame jn die bloesene es soe wit 13065[regelnummer] ende alse die sonne verwet dit dan wert soe roet ende art mar also ripe es wert soe swart men seghet dat serpente bliuen dood van sinen bladen comen si vp hem bloet 13070[regelnummer] rulius hetemen desen boem mede jnt latijn in somegher stede platearius segt ende toghet dat dese boem coelt ende droghet dat sap der of etet diamoreon 13075[regelnummer] dat salmen dan sieden doen so est ieghen quinancie goet lanc ghedronken mede dat doet den lachame ontsluten saen met oneghe ghemint ghedaen 13080[regelnummer] verdriuet erande luse ghereet die men lombrici bi bj namen heet Malum punicum es .i. boem vrucht diemen nut in eter sucht ende etet na den lande pinken 13085[regelnummer] van den lande van afrike want dar waest dat mense erst vant nv wasset in menech lant pume ghernaten eten si ghemene want si in ebben vele grene 13090[regelnummer] malegronata es des boems name die dese apple droghe name ende leide sonder lucht .ij. jaer soe bleue goet die vrucht som sure som soete ebmense yadt 13095[regelnummer] die soete sijn heet ende nat ende die sure droghe ende cout die hem van colueren quaet out ets best dat men sure hem bringhet dat sap met sukere gheminghet 13100[regelnummer] doet der maghen wel verduen oec sijnsi goet ieghen spuen best sijn die sure die men vint want die soete maken wint Mirtus als jsidorus segt
[Folio 116r]
13105[regelnummer] es .i. boem die te wassene pleghet jn wostine ende vp steenen ende vp zee hoeuere ghemeene fisike bouke die bescriuen dat dese boem nutte es den wiuen 13110[regelnummer] want hi ouer en hitte cout tempert al met sire ghewout platearius die segt dat sap van sinen bladen plegt sietmen sine blade in wine 13115[regelnummer] die siecheit ofte pine an leure of an longre euet sijn puluer mede dat men gheuet elpt in spise mede dat die scorse es beter dan dat blat 13120[regelnummer] mirtus etewi dat gaghel mar bouke segghen dat mer laghe ende nappe of maken mach doch ne wetic niet dat ic sach so groet gaghel int lant hier bj 13125[regelnummer] dus tuifelic wat martus sij Nux eetet die boem die noten draghet ende also mede alsmen ghewaget heet jnt latijn die noten mede platearius seghet teser stede 13130[regelnummer] dat die aselnote wel voet ende soe ghenen wint wassen doet ende die hud goet of es ghedaen ende mense sal in spise ontfaen van die noker noten hi segt 13135[regelnummer] dat die boem te scadene plegt crude ende bome mede die wassen te sire stede die sijn van groter macht dat men ouer waer dat acht 13140[regelnummer] dat si sulc venijn verslaen als men in spisen mach ontfaen der burst es dese vrucht quaet soe dat doet .i. stemme tegaet want soe doet .i. hees wesen 13145[regelnummer] palladius sprect van desen die .i. note poten wille legse eer in water .iiij. daghe stille ende poetse in laumaent of in febriere ende legse lanx dats die maniere 13150[regelnummer] ende steen onder hare dat die wortele sprede are ende thare ende neder niet rechte negaen si varen te bet sonder waen Palea alse ysodorus ghewaghet 13155[regelnummer] es .i. boem die die vrucht draghet dar of comt olie van oliue groene ende soete oricse scriuen are licht alsmense in lampden doet es onghesonden oghen goet 13160[regelnummer] dolie die men vte doet voren es best ende soets als wijd oren dandre min soete dats die nature die darde es wreet ende sure soete es die bloene diere an staet 13165[regelnummer] mar are roke es vrouwen quaet die met kinde es bevaen ghesont es soe sere sonder waen Palma als ysidorus segt es i boem die niet plegt 13170[regelnummer] te verniewene hare blat plinius die segt ons dat dat .i. boem es sonder waen
[Folio 116v]
die seere menech iar mach staen al wast soe oec in meneghe stede 13175[regelnummer] jn elc lant ne draget soe niet mede so dat ripe werdet hare urucht jn orienten in heeter lucht draghen si best dus horic raden hare urucht dat heeten daden 13180[regelnummer] dese boem euet soe ende hie ende nemmermeer ne draghen sie elc ne sta den andren so na dat elc telch an andren bouen ga als elc em boghet tandren wart 13185[regelnummer] jn lentine dats hare ard dat elc hare te andren boghet ende elke pinet ende poghet alse die soucter sijn ghenoet ende dit es wonder groot 13190[regelnummer] die hie bloiet die soe niet sulc es die te segghene pliet dat die soe moet ebben .c. jaer her soe draghet houer waer dan daric niet uoer waer uort gheuen 13195[regelnummer] want icket niewer vant bescreuen Platearius alse isidorus seghet es .i. boem die te spreedene pleget sine telghen al omme ende omme .xv. uoete wijt teere summe 13200[regelnummer] sine blade breet ende dinne alse wijngart blader alsicket kinne om sine telgher om sine scade ende om sine scoone blade was hi wilen wert ende uri 13205[regelnummer] ende staet emmer fonteinen bi men plantene wile in koninx houe om dat hi was van grooten loue [datmene met wine begoot om dat hi soude wassen groot] 13210[regelnummer] Pinus dats die pijnboem sulc wit sulc swart des nemet goem huten swarten can men pec maken ende huten witten arst gheraken oec loepter hute erande traen 13215[regelnummer] dat claer es ende wel gedaen ende wert art ghelijc den steene dat heeten wi emmer int ghemeene die pijmboem nes niemene quaet wat dat omtrent hem staet 13220[regelnummer] die pijnapple die sijn goet platearius te wetene doet die den appel leget vpt vier dan oec ende men ontfaet dar af den rooc metter nese dat ontfaet 13225[regelnummer] wel weetmen dat te staden staet den hersinen ende maket goet bloet ter droger hoesten esset oec goet ter menegher dinc est medicine want dat die kernellekine 13230[regelnummer] sijn van naturen alsmen weet naden boec nat ende heet Populus dats de popeliere men vinter af menege maniere dese draghet blader van sulken doene 13235[regelnummer] an deene side wit an dandre groene ende dinke mi ghelijc een deel alse oftemen meende den abeel mar de brune popeliere draget specie goede ende diere 13240[regelnummer] jn dupperste vanden telghen gheuest jn meie es dit gegadert best platearius die seghet
[Folio 117r]
dat men dit te gaderne pleghet men nemet die cnoppe dar si staen 13245[regelnummer] dar dat loef ute sal gaen ende dat sietmen in boter smoud dar noint toe ne quam gheen soud ende botre moet sjjn vander coe ende meisce oec der toe 13250[regelnummer] dat siedemen dan so ouerlanc tote dat groene si al ghemanc dor .i. cleet so duwemen dat ende ontfaet in .i. ardijn vat dit es goede salue te samen 13255[regelnummer] ende heetet popelion bi namen dit es ieghen hitte goet ende als .i. de hooftswere wee doet ent hem heete saken doen so neme dit popelion 13260[regelnummer] ende saluer mede slaep ende uoroeft hi gheneset saen des gheloeft beede swellinghen ende wonden so gheneset in curten stonden die dorghinge popelion 13265[regelnummer] hebben wille hi moet dit doen dar sal gheene botre toe sijn mar olie ende aisijn salmen erst doen int vat ende laten te samen minghen dat 13270[regelnummer] ende dan salment sieden der mede ende purent alsmen tander dede ende datmen bouen dar af vliet dats datmen dorganghe siet dits goet ieghen frenesie 13275[regelnummer] ende ieghen hare maladie die bet natter popelioen hebben wille ende dan der in doen ne doere gheene botre toe mar olie ende water doe 13280[regelnummer] dit gadre ende sieter mede want ets vander meester coutede Quercus es der heeken name een scone boem ende bequame die beede groot wasset ende lanc 13285[regelnummer] sine nature die es stranc ende dat hi seere lange mach geduren want wi vinden in scrifturen dat ene heeke van abrams tiden also langhe ghedurde siden 13290[regelnummer] dat constantijn mogendelike regneerde int romsce rike % dit was meer dan .iii m . iaer so stont te mambren dat was waer Rubus es .i. boom bekent 13295[regelnummer] jnt lantscap van orient die heuet de scortse buten root sijn hout dat es van artheit grot jn italien men somege siet mar hine wast te bome niet 13300[regelnummer] sulke boeke segghen mi dat dit rammus bi namen si die sterxste rubus die sijn ter medicinen goet ende fijn Rosa alse platearius seghet 13305[regelnummer] es ene urucht darmen af pleget vele te nuttene ter medicinen hi es ghelijc den dornekine dan enech boem bi rechter namen droghe ende cout sijn si te samen 13310[regelnummer] men sal de rosen lesen root
[Folio 117v]
ondaen ende gewassen groot die bleke blade weetmen wele die sijn onnutte in den spele drogemense metter sonnen dan 13315[regelnummer] men machse drie iar ouden uort an van roosen makemen ende doet meneghe medicine goet men maketer af olie rosaet also alst hier bescreuen staet 13320[regelnummer] men siedet honech ende scumet dar nar ende sient dor .i. cleet al daer men neme roose blade der naer ende dar toe mede dat witte dar dat inde roose cnoppe leget 13325[regelnummer] dat scormen te sticken alsmen pleget so cleene ende siedet int honech dan ontier ent rose uarewe vaet an so dat al dicken bestaet also alst hier bescreuen staet 13330[regelnummer] het confortert des menschen maghe ende suuertse van meneger plaghe ende purgertse van humoren die sijn van couder naturen suker rosaet makemer mede 13335[regelnummer] met aldus danre behendechede roseblader goet ende fijn moeten met sukre ghestampt sijn ende dan in .i. glasijn uat ter sonnen gehanghen dat 13340[regelnummer] .xxx. daghe achter een ende elkes daghes sonder laten negheen gheroert te samen ene stont ende ghestoppet uaste des uaets mont drie iaer oudement dat niet ne dert 13345[regelnummer] dese sake confortert ende coelt die heete blootsocht mede jeghen spuwen eist nuttelichede ende ieghen dat euel sincopis. vp datter die mensce siec af is 13350[regelnummer] met roosewatre ende ment dus ontfaet men maket aldus siroep rosaet men siedet water met roosebladen ende dar na met grooter staden siedemen sucker houer hoep 13355[regelnummer] ende dit werdet rosaet siroop nochtan elp bet ende soude min scaden van sape van groenen roosebladen ende suker ghesoden der toe dan datmen suker in water doe 13360[regelnummer] dit siroop als icket bekinne elpet den lachame ten beghinne ende ontstoppet des lachamen doen ets goet ieghent menisoen ende ieghen sincopis vp datment dus name 13365[regelnummer] die bestoppet heuet den lachame roosen roke droge ofte groene confortert in allen doene hersinen ende herte mede den ghenen die deren dese siecheden 13370[regelnummer] Setim es ouer waer bekent es .i. boem van orient die lanc wast ende arde groiet niet lichte dor ghene noot ne laet hem bederuen dat hout 13375[regelnummer] oec est van sulker ghewout dat uerroten niet ne mach dies vindemen noch an desen dach die arke die so uele diere
[Folio 118r]
ende van so menegher maniere 13380[regelnummer] jn die louie behelt ende noch staende in are gewelt vp de berge van armenien ende ghemaket was horen wi lien van citim dus esset ghedicht 13385[regelnummer] sijn hout es wit ende licht moises arke als wi lesen soe was gemaket oec van desen jn salemoens temple sonderlinghe waren hier af vele dinghe 13390[regelnummer] Salix es der wlghen name een nuttelic boem van grooter uramen jnt lant dar hi den art in heuet want hi uele telghen gheuet somen hare meer telghen af slaet 13395[regelnummer] so datter hare meer hutegaet so bloiet ende gheuet lucht mar soene draghet gheene urucht men seghet wie dat wilgebloemen jn sine spise heuet ghenomen 13400[regelnummer] dat hem luxurie ouer waer ne porret nemmermeer dar naer sap gheduwet huten boemen ende in enen dranc ghenomen dat es goet ieghen den rede 13405[regelnummer] sine blade in watre mede ghestoiet omtrent hem die leghet jn heeter sucht enties pleghet het uercoelt die quade lucht die dar es vander grooter sucht 13410[regelnummer] Tymus es in orient een edel boem es ons bekent der coninghe boec doet des gewach ende seghet dat vp enen dach die coninghinne van saba quam 13415[regelnummer] te salemoene want soe vernam van sire grooter wiseit mare ende soe brochte met hare dare prosente van grooter dierede ende van timus oute mede 13420[regelnummer] die glose seget dat dit hout niet ne rot al esset out ende dat van witheden kert int clare ghelijc oft ene columme ware Terebintus als men ons seghet 13425[regelnummer] es .i. boem die te wassene pleghet hoghe ende heuet scone blade gheuoegelic es sine scade hute desen bome van sire hudt loepet erande sap huud 13430[regelnummer] dat arde wel riekens pleget platearius die seghet datmen sal nemen gheerstijn mele ende van deser dinc niet vele ende dar af .i. plaster maken 13435[regelnummer] die sweren hadde die niet ne braken hi doetse scoren dats bekent men seget datmerre wieroc an went mar dat in dat heete lant hiers terebintus ander dinc becant
[Folio 118v]
13440[regelnummer] Daxus des nemet goem es .i. gheuenijnt boem men maketer af erande venijn heetet toxicum in latijn hiewe hetement in onse tale 13445[regelnummer] dese boem dat weetmen wale men maketer af selscutte ende boghen om dat si langhe gheduren moghen jn derne ne maghet niet langhe geduren mar bouen so esset van naturen 13450[regelnummer] sine blader sijn van dien doene dat si alt iar bliuen groene Tilia dats de lende jn somertijts in des lants hende die millixte boem van scaden 13455[regelnummer] entie scoonste oec van bladen sijn hout es wit ende licht ende gheen worem comet in dit jn dit hout uindemen soe ende hie mar de zoe ne droech nie 13460[regelnummer] die hie draghet urucht alleene van smaken soete ende reene Uitis dats de wijngart een boem nuttelic ende wart van oute so teeder nochtan 13465[regelnummer] dat hi ghedraghen niet ne can sine telger in gheenen lande dies gheuet hem nature bande dar hi hem mede so uaste hout dat hi crupet upwart met gewout 13470[regelnummer] sijn sap dats wijn som wit som root die cracht an heuet groot wijngart bloeme doot dat serpent die traen diere ute rent es ieghen de ronge goet 13475[regelnummer] want etse genesen doet men seget dat gemaket mach sijn aldus ghetriakelt wijn die goet es alsmen wil weten jeghen gheuenijnde beten 13480[regelnummer] bede de tranen entie dranc alst iaer es anden aneganc ondoet men den tronc bider arden ende nemet ute met grooter warden van sinen marghe huter wonden 13485[regelnummer] mar wachte dat soe tier stonden niet dan drieuinghermael sijn lanc dan nemen triakele niet cranc ende dit doetmen in de wonde ende bintse so uaste tiere stonde 13490[regelnummer] ende dexe metter arden mede mar uerplantmense tere andre stede so verliesen dan de wine altehant die medicine hir makic vanden bomen hende 13495[regelnummer] jc dichter af dat ixs kenne ende dats mi dochte orbarlic wesen vortwart meer suldi lesen vanden bome die specie draghen die wassen lettel in onsen haghen 13500[regelnummer] mar int lant uan ouer ze ende ermen iv nochtan segget mee salic in ene reedene cleene dar af segghen int ghemeene

Vorige Volgende

Der naturen bloeme

Gewone bomen

Over het gehele werk

titels