Der naturen bloeme

(1998)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


"Wormen"= insekten Alle worme int ghemene sonder voete ebben bloets clene sine sughent van andren dieren hare sap es van sulker manieren 11490[regelnummer] ghelijc oft ware ouerbloet worme oec die sijn geuoet
[Folio 104v]
ebben niet dan sap allene bede grote ende clene vele worme sonder waen 11495[regelnummer] vintmen die metten somere bestaen ende metten somere nemen ende als hem die sonne niet nes ghende some worme die crupen ende some die in bomen slupen 11500[regelnummer] die ulieghen ende werpen hare saet jn loueren alst coude ane gaet ende als die dau comt metter sonnen sietmen dat si wassen connen vorme die meest ebben van vire 11505[regelnummer] vlieghen best dats hare maniere ende sijn gheuarwet als pellijn die gone die van der lucht meest sijn lopen snellike are varde die ebben meest waters ende arde 11510[regelnummer] die sijn traghe in crupene in gane dus doen ons de meesters te verstane dits worme nature ghemene hort van elken vort allene [terst in A der na in B 11515[regelnummer] na de letteren van a b c] Apes dat es die bie sente ambrosius seget mie ende basilius de groote dat sijn worme sonder ghenoote 11520[regelnummer] sine nooten noch ne riden ende wonen te samen tallen tiden hare urome legghen si tere stede ende heten alle te samen mede cost ende ghewin groot ende cleene 11525[regelnummer] dat es talre stont ghemeene hare maghedom hare reinechede es hem allen ghemeene mede si winnen vruchte ende bringhen sonder nooten ende minghen 11530[regelnummer] an hem pleghet ghene luxurie te sine dus winnen si al sonder pine nochtan werdet hare geslachte groot si nemen winninghe in hare ghenoot ende allegader so sijn si 11535[regelnummer] onder haren coninc vri want sine heren ende minnen alse dien si haren here kinnen ende bi haren wille gheset vp hem ne doen si ghene onwet 11540[regelnummer] ende dits te wonderne twijnt wantse hare coninc weder mint ende es hem sochte sonder waen ende bliuen hem oec onderdaen hier om en es sonder lieghen 11545[regelnummer] onder alle worme die ulieghen mee te wonderne dan an bien men mach hem honech gadren sien dat bouen alre soeteit es soete ende te menegher mesquame boete 11550[regelnummer] si maken was ende oec raten den meneghen meinsche tere baten si hebben raet voghet ende hertoghen dar si hem mede beraden moghen ende si ne sijn niemene fel 11555[regelnummer] mar sochte van manieren wel dats wonderlic engien want wintertijts machmense niet sien mar tes somers alsmen winnen mach nes gheene ledech vpten dach 11560[regelnummer] hets worem die ghere urucht ne dert ende alset bi hem heuet vertert die bloemen doen si danen spien war hem goet mach gheschien sijn si in uremder stede bi nachte 11565[regelnummer] onder hem so doen si wachte hoe hare vedren niet werden nat ende keeren upwart den buc dor dat hare couent delet hem in drien men magre coninge ende heren sien
[Folio 105r]
11570[regelnummer] ende middele die de ionc berechten ende andre ghelijc dienst knechten jn elken buc es emmer .i. here entie es scoonre emmermeere ende alse groot alse .ij. bien 11575[regelnummer] de vederen die sijn curt van dien ende een deel hoger vp die been voer sijn uorouet al in een ghelijc oft ware ene croone an sijn uorouet sittende scoone 11580[regelnummer] ende oec segghen meesters wale dat hi es al sonder strale sine hoecheit dats sine were nature ontseget hem dat spere om dat prensen van artrike 11585[regelnummer] exemple nemen an des ghelike dits deerste ordine vanden bien Dandre diemen dar mach sien die sijn tragher scarp ende fel ende berechten dandre wel 11590[regelnummer] mar si ne doen lude no stille anders dan de meester wille onder dese sijn andre bien die scalkeliker dienens plien ende winnen scalkelike ende halen 11595[regelnummer] dar si dandre mede betalen dese nebben strael negheen ende sijn dienende al in een den rechten bien enten heeren dese stekemen ute met onneeren 11600[regelnummer] des margins slapen si te langhe merren si te lange inden huteganghe si bitense doot sonder ghenaden eist dat si hem te vele scaden alst honech ripe es ende goet 11605[regelnummer] si bitense doot metter spoet ende als de ionc sijn starc gnoech ende gheset wel int gheuoech setmense ter middelster scaren om dat si ulieghen harentare 11610[regelnummer] om hare ruste om hare stede ende somech meester volget mede diese berechtet dus volghen si an haren meester haren coninc dan Palladius seget dus mie 11615[regelnummer] tue dage te voeren ofte drie her si ulieghen willen hute singhen si met groten gherute so vart de coninc hute daer ende dandre alle volghen naer 11620[regelnummer] so waer dat si te swarmene vanghen eist dat si teenen hope hanghen so nesser in alt gheloep mar .i. coninc in den hoep eist dat si oec meer hoepe maken. 11625[regelnummer] so weetmen wel in waren saken datter als menech coninc es. alse menech hoep sijts ghewes dit edel werc van haren raten mach elc wonderen hutermaten 11630[regelnummer] si rusten in die morghen stont tes dat ene ondoet den mont ende trompet .ij. waruen ofte drie hoec leret weder kennen de bie eist dat de dach scone sal wesen 11635[regelnummer] so ulieghen si alle hute met desen
[Folio 105v]
ende saelt weder sijn onreene so ulieghen de scalke vt alleene elke heuet besceden ambacht alse deene heuet hare last gewracht 11640[regelnummer] so sijn daer .iij. ofte .iiij. gestaen diese ontladen ende ontfaen deene bringhet honech dandre bloemen water sietmen bringhen hem somen ende sulke maken die woninghen 11645[regelnummer] dan dienre sulke van andren dinghen dat si anders niet ne wachten dan den inganc met crachten sulke scouwen an die sterren joftem tweder hiet sal erren 11650[regelnummer] ende si heten al te male te samene in ene zale alst houont es ruten si der in ende emmer inlanc so min ende ruten te samen teere summe 11655[regelnummer] ende ene uliegheter al omme ende omme ende trompet inder manieren mede alse diese wil doen waken nader sede terst maken si waer wonen sal die imeente ende rusten al 11660[regelnummer] so scone dat elken mach lusten dar maken si der heren rusten alse de ionc dan up comen dan ebben si thant uernomen wie si sijn eist meente eist here 11665[regelnummer] die hem sullen ter neringhen keeren die roeuen si thant vanden liue om dat dandre in paise bliue alse hare coninc ter weiden vart met sinen erre es hi bewart 11670[regelnummer] die bi hem bliuen ende sijns beiden ende alsi alle pinen ter weiden so es hi ledech dan alleene ende merket hoe si pinen gemeene om hem in sire scare 11675[regelnummer] die seriante nemen sijns ware oftem hiemene doet leit want si sijn fel ende dore wreit ende ne laten hem niet messchien dit ne mach niet dicken wesen 11680[regelnummer] sonder alst weder es ghestade ende dan nes niemen so stout van rade diemen vp sal ulieghen horen hare coninc ne ulieghe voren ware dat hiemen soe coene ware 11685[regelnummer] die scoren wilde des koninx scare hi moeste dat ontgelden seere verliesen si oec haren here so es dat gheselscap ondaen ende uolghen enen andren coninc saen 11690[regelnummer] somwile stridet .i. buuc vpten andren om de bloemen dar si in wandren ofte om honech des gheloeuet dat elc andren af roeuet oec so vindemen dorpre bien 11695[regelnummer] die felre te wesene plien entie sijn uromelic ende wreet ende altoes te winne ghereet weltijt so die bie so steket dat hare dat strael ute breken 11700[regelnummer] volgeter enech daremkin naer so moet soet besteruen daer si scuwen seere quade lucht want si steruer af inder ulucht esser hiet bi doem of brant 11705[regelnummer] si steruer af alte hant
[Folio 106r]
die lucht vander dooder bie doodet die andre segmen mie jn couden tiden bliuen si binnen ende leuen bi dat si winnen 11710[regelnummer] si minnen seere soete geclanc dar mede vaetmense ghemanc x. iaer ten lanxten ofte seuene set hem nature te leuene nem buffels darme metten drecke 11715[regelnummer] ende doet onder derde decken dar af sullen wassien bien ouidius bouke segghen van dien delf enen stier ofte ene coe nature doet hare cracht der toe 11720[regelnummer] dat merre af siet wassien bien mar si nooten alse uliegen plien doch gheliken si wel naer den edelen bien wetet uoer waer honech es heet int beghin 11725[regelnummer] ende droghe alst comet bet in honech suuert ende hout medicina in hare ghewout [ende men tempert oec der mede der medicinen bitterhede] 11730[regelnummer] jeghen die coude maghe nat nemt onech ende tempert dat met waremen watre ende lat in gaen et sal die maghe suueren saen et maket oec dat anschijn clar 11735[regelnummer] duaestuut der mede dar jn enen scerf soutu onech braden ende doere oec toe sout bi staden ende mac .i. soroep der mede ets goet jeghen den rede 11740[regelnummer] Arenea dats der coppen name .i. lelic worm ende onbequame soe weuet vte haren buke net dar soe die vlieghen mede let dicke sietmense soe weuen 11745[regelnummer] dat hare cost hare leuen so subtijl es hare engien datment noit mochte sien ende so subtile sake spinnen om vlieghen es al are winnen 11750[regelnummer] ende negheene dinc wacht bet wie so comt in hare net ende alsoere .i. in siet uerwerren loepsoere toe sonder merren ende eter of hare becomen 11755[regelnummer] dander out soe thare vromen men waent die soe si datter weuet ende die hie bi der proie leuet aristotiles die seghet dat soe in lentin notens dat soe in lentin notens pleghet 11760[regelnummer] van ongre sterueter ne ghene lucht nat .i. del voetse allene experimentator seghet wonde dar men hare webbe vp leghet dat soe niet ne swelt omtrent 11765[regelnummer] als die coppe siet .i. serpent ligghen onder ene scade gaet soe neder bi aren rade ende stoet die ersnen ende steect dat soese wel dorbrect 11770[regelnummer] ende oec ne wil soes niet begheuen vordat soe hem euet ghenomen tleuen Bufo als liber rerum seghet es i worem onder gheleghet ende eet die padde in onse tale
[Folio 106v]
11775[regelnummer] gheuenijnt es soe weetmen wale ende eiselic tansiene den man ende ureeselic te tastene an jn derde nemet soe haren hard die soe nochtan so nauwe spard 11780[regelnummer] dat soere nemme ter spisen ne doet daghes dan beluket de uortste voet om dat soes urucht al datter hare ghebreken sal dus slacht soe den vrecken wel 11785[regelnummer] die sinen lachame es fel ende onthout hem sine bedarue so comt .i vremde in sine erue die uerdoet ende uertart aldat dandre euet verspart 11790[regelnummer] ende dies der sielen danket van al dat hi achter hem liet men vint padden int lant van gallen meest bi der ze ore wi callen die comen ute te lentijn tide 11795[regelnummer] ende si singhen ende sijn blide alst weder warem es ende sochte ets beuonden dat mense brochte jn andren aert dan in den haren ende dar ne singhensj niet te waren 11800[regelnummer] dese slachten papen predicaren die nieweren buten prediken varen dar mense kent ende predekens plien dar sijnsi meesters philosophien om dese mesdaet alsic las 11805[regelnummer] was die prophete jonas van waluisscen verslonden als ons sine worde orconden .j. derde maniere vintmen mede van padden in somegher stede 11810[regelnummer] jnt anschijn na den put ydaen experimentator doet ons verstaen dat soe groot venijn euet jnne soe uecht ieghen tcoppenspinne ende can hare niet uerweren 11815[regelnummer] die coppe stect dat moet hare deren so wert so groot ende wil har wreken ende suelt van torne dat so moet breken hare bete can men niet ghenesen .j. dieren steen vintmen in desen 11820[regelnummer] dien draghesoe int voroft sijn ende dien etemen carapandijn dar ic v of sal scriuen war jn lapidarise hir nar boax scuet die rute dats war 11825[regelnummer] ende soe haet die sonne clar nachts wandelt soe alle weghe ende dicken in ghetordene weghe daghes laet soe hare node sien wijngard roke doetse vlien 11830[regelnummer] meest sire in spangen oric saghen die die crapandine draghen Bombax alse plinius segt es .i. worm die te sine plegt jn assurien meest ende best 11835[regelnummer] hi maket van leme so uast sijn nest dat men dorscieten niet ne can dar binnen gaderti was nochtan mildeleker dan die bien
[Folio 107r]
dan spinti mede in dien 11840[regelnummer] wulle .i. deel na coppen wise dar men af maect van dieren prise cledre alsic ore gewaghen die meniote vrouwen draghen hier of makemen inden tiden 11845[regelnummer] vtenemende ghewant van siden Brutus adlacta sijn diere van also sulker maniere alse wi de crekele sien want si te springhene plien 11850[regelnummer] ende al ebsi ghemeene curt voren ende bachten lanc de bene brutus dats .i. crekel clene dar wilen bi egypten ghemene god dede plaghen ende quellen 11855[regelnummer] als ons noch moyses bouke tellen jn somech lant siet mense comen bi jar ganghe te groten ende vromen ende alsi comen si eten al tgroene dat staet up berghe ende in dal 11860[regelnummer] ende dar nes ghene boete jeghen deser plaghe dinke mi pleghen quaet sprekers die in aren doene ofteren ende uerbitent te groene dats der goeder liede weldaet 11865[regelnummer] vernemen si dat so wassens bestaet so gaensj cnouwen ende sliten ende verteren ende verbiten alder goeder liede weldoen ende kerent weder in .i. valsch sermoen 11870[regelnummer] Bicendula als plinius segt es .i. worm die te sine plegt die bi nachte es clar ende lecht gande ende vlieghende echt j worm eist sonder lieghen 11875[regelnummer] ghelijc der cleenre vlieghen die men in menech uerurest mar in italien es hi meest xiiii nacht eer die dach an gaet ende eer die sonne ten oghesten staet 11880[regelnummer] ende xiiij nacht der nar siet mense vlieghen dat es waer dags siet men inder hare no dare mar nachts siet menne in der ghebare recht als die sparke ghebart 11885[regelnummer] sine clareit leit an sinen start dese euet i. cracht wonderlic van groter macht want wie sore iii of ate sijn vleesch worde niet onghemate 11890[regelnummer] want nemmermee al sonder blijf sone langhedem om wijf ende dits warlike onderuonden
[Folio 107v]
dicken ende te meneghen stonden Cinomia das des onts vlieghe 11895[regelnummer] ensi dat jsidorus lieghe es .i. worm pijnlic sere ananghel ende nemmermere sone laet die onde niet rusten so hem meest slapens mach lusten 11900[regelnummer] so hem de vlieghe pijnliker es vintsoese traghe so danct em des soe doet hem tbloet volghen nar dit dinct wesen ouer war van den duuel .i. figure 11905[regelnummer] want dien hi vint van tragher nature dien wont hi in die siele dan ende en es so wachtende man dat hine ute uele rusten laet dat hies ontghinghe god selue en daet 11910[regelnummer] want hine so nouwe bestaet al consti alder werelt raet Cinefes eten wi bi namen wormkine die vele te samen dinken vlieghen in menech lant 11915[regelnummer] muesien sint met ons genant dart vet varsch ende warem es dar waster uele des sijt ghewes hiermede was egipten gheplaghet als ons de edele scripture ghewaghet 11920[regelnummer] ende al noch in desen stonden wrecter got mede adaems sonden want si des mensce adem volghen ende maken den meneghen verbolghen met bittren roken oric scriuen 11925[regelnummer] machmense .i. wile verdriuen Culex als isidorus seit es .i. uorem die sughens pliet bloet van lieden ende van dieren .j. strael eueti in der manieren 11930[regelnummer] jn sinen monde staende wel dar hi mede dorbord .i vel ende suget bloet dats sine recht culex mint sere lecht ende stede dar hijd droghe weet 11935[regelnummer] soete dinghe eueti leet die sijn in huse of up felt ende dese onsiet alsmen ons telt heete loec slaepti ofte waect negheen culex em ghenaect 11940[regelnummer] Sandarides als wijt gomen wassen in blade van bomen terst als rupsemen ghedaen dar na met vloglen beuaen ende vlieghen dages are ende thare 11945[regelnummer] nachtes siet mese openbare dat si hem te gadre ouden jn enen oep vaste geuouden groene so es hare ghedane also men ons doet te uerstane 11950[regelnummer] ende scinen ghelijc den goude clar weltijd dat die oeft es nar sijnsi bj nachte goet yuaen
[Folio 108r]
ende in aisine verdronken saen ende alsi dood sijn salmense dernar 11955[regelnummer] met wine beghieten dar ende legghen vp .i. let te hant dar men wille maken .i. brant onder was gheduelmt wale ghecolelt in .i. note scale 11960[regelnummer] so doensi dar effen dan ene bleine an .i. man die bleime salmen dan dorboren met .i. gout naelden alswijd oren jn de selue stede also 11965[regelnummer] often utersten met .i. stro dar sal quade vmure vte gaen ende beter vele es sonder waen xv daghe die brant ouer war dan .i. ander brant .i. jaer 11970[regelnummer] Crabo alse plinius seghet es .i. worm die te sine pleghet jn darde ende vliegt na de bie oec dartoe so segt hie dat hi wast van doden parden 11975[regelnummer] dar mese deluet onder darde ende vrselen so wasser of mede die men siet in menegher stede apple eten si te waren ende paren crabo maect te waren 11980[regelnummer] onder darde erande raten die niemen comen te baten ende dar si are vrucht vte winnen crabo alsic mach bekinnen dinke mi sijn die abeel bie 11985[regelnummer] sonder coninc so sijnsie ende so sijn de urselen mede dat scaet hem te somegher stede alsi vlieghen ruten si sere hare onech doet no min no mere 11990[regelnummer] ende die hem wille nemen thare hi auonturt hem alte sware want hare strael es so fel men caens ghenesen niet wel Cicada es des krekels name 11995[regelnummer] som vintmense scone en bequame si singhen scone ende clare achter velde are enthare ende biden douwe algader leuen als di zoe hare sal gheuen 12000[regelnummer] te notene leit soe wpward dan ende die hie gater an die soe singhet alse plinius segt ende die hie swighene plegt .j. andre maniere vintmen mede 12005[regelnummer] die altoes ebben are stede jn huse ende in waremen dinghen die mede soetelike singhen mar sine ebben vlogle ghene als dandre doen ghemene 12010[regelnummer] j derde maniere vintmen mede die men eet te somer stede vlieghende erte int latijn die alle ghevloghelt sijn lanc gheornet alswijd weten
[Folio 108v]
12015[regelnummer] tande ende in tween ghespleten men doe hem thouet of et leuet langhe na dat den buc begheuet Fruca alse liber rerum seghet es .i. worm die te hetene pleghet 12020[regelnummer] coelen ende loue van bomen misselic gheuarwet machment gomen rupsenen eetent in onse tale bi desen wormen weetmen wale was egypten wilen yplaegt 12025[regelnummer] na alf oest alsmen ghewaecht alst reint of douwet wel so wert anders ghedaen hare vel ende werd vlieghende inder lucht sere scadensi der vrucht 12030[regelnummer] ende der nar als are ende an gaet legghen si dan hare saet jn louren ende steruen dan dat mer gheen lijf an vinden can tote dien ende warem weder beghinnet 12035[regelnummer] ende die dandie loure winnet so leuen si bi den sonneschine ende biden daue sonder pine Formica ete die miere .j. woremkin van deser manieren 12040[regelnummer] men orter of salemone ywaghen want hi setter toe den traghen ende etet an hare wijseit leren want so ne euet mester no heren nochtan wint soe te somere tgoet 12045[regelnummer] }al dat soe te wintre verdoet plinius segt dat verstaet dat elc te sinen ambachte vaet elc merke hoe so hare beiagt want elke miere mere burdine dragt 12050[regelnummer] na de grote van aren liue dan enich dier dar ic of scriue ende dits te wonderne sere ambrosius seit die here dar si corne biten ontwe 12055[regelnummer] dat si ne wassen nemmerme dar sise in derde ebben verstolen ende die sijn te groot ten olen verbitensi ontwe vort gat wert are coren van reine nat 12060[regelnummer] die draghen si int scone weder ende legghense ter sonnen te droghene neder si kinnen bi naturen rade of een weder es ghestade el gheen dier wast no sterct 12065[regelnummer] van sire ouden dats ghemerct daghes werken si ende bider mane ende nachts mede doetmen te verstane tusschen maels ne doen si niet ende alsem nature werkens ghebiet 12070[regelnummer] sone leuet hi die merken mochte hoe nerenst elke es ten ambochte ende alse deen den andren ghemoet
[Folio 109r]
ghebaersi ofte deen den andren groet entie gebure deen den andren 12075[regelnummer] dar si houer de steene wandren laten si der in lichtelic langhe van haren keere van haren ganghe vpten arden marbersteen eist dat si gaen houer een 12080[regelnummer] hare doode draghen si vt ende deluense ondert cruut ende dit ne doet elgheene maniere dan die mensche entie miere Murmicaleon seit adelein 12085[regelnummer] dat alse uele ludet int latijn alse liebart vanden mieren es .i. worem van manieren dat mieren sijn van beghinne alsi cleene sijn toghet hi minne 12090[regelnummer] ende urienscap ieghen de mieren dar na so beghint hi uersieren alsi groot es ende belaghet die mieren ende nemet ende iaghet dat si winnen thare noot 12095[regelnummer] bi somwilen bijt hise oec doot te wintre alse comet de sake dat die mieren met ghemake wanen leuen van hare somer pine compt hi ende roeuet de woremkine 12100[regelnummer] wat dat hi hem ghenemen can want hi te somere niet ne wan dus doen uerdoruene edelinghe die ne doen gheene neringhe mar si nemen sonder uerboren 12105[regelnummer] den goeden getrouwen geburen dat si ghewonnen ebben ende uerspart nochtan so ebben sise onwart alse dat si hem nemen tleuen sine willent hem sonder heeschen gheuen 12110[regelnummer] In india uindemen oec mieren van seere wonderliker manieren meere danmen hier uosse weet entie sijn wonderlike wreet met clawen scarp groot ende lanc 12115[regelnummer] so starc sijn si ende so stranc sien si den mensce si scorne ontwee menne vintse anders nemmermee nieweren seit de wareit fijn dan daer die goudine berghe sijn 12120[regelnummer] beesten no andren dieren ne scaden si in ghere manieren want si wel de wareit weten dat si dat gout niet neeten dat si in den berghe hoeden 12125[regelnummer] mar upten mensce si verwoeden om dat si ebben willen tgout dar heuetse geset gots ghewout om te wrekene der mede vpten mensce de ghierechede 12130[regelnummer] ouer waer scriuen ons dus adelijn ende isidorus plinius scriuet oec van desen dat si te wintre willen wesen jn derde om dat groote cout 12135[regelnummer] den stelen hem die inden tgout mar die mieren rieken wel ende gheuallet want si sijn fel dat si de diefte becoepen want gheen part mach hem ontlopen 12140[regelnummer] Limax es ene maniere van slecken die wi sien hare seluen decken ende tragelike henen gaen
[Folio 109v]
experimentator doet verstaen dat soe te wintre es uerloren 12145[regelnummer] enten lentine comen si voeren men seghet dat dat bloet van hare treckemen hute eens menschen hare dat porrekijn so uaste slutet datter gheen aer meer gat hut 12150[regelnummer] entaer puste wassen in wonden men wrijftese ontwe tien stonden dat soese ghenesen doet. van desen wormen weset uroet. dese ne leghet in gheere scelle 12155[regelnummer] mar soe crupet in hars selues uelle Locusta als ict hore visieren es .i. crekel van manieren sijn houet gemaket als .i. part ende langhe scinkele achterwart 12160[regelnummer] groene ende springende achter uelde ende uliegende met ghewelde plinius seghet ende adelijn. jn erefste leit hi deiere sijn. dieden winter houer geduren 12165[regelnummer] te somere comer of creaturen sulke alsi te sine pleghet die moeder die eiher leghet steruet curtelike der naer egipten was gheplaghet swaer 12170[regelnummer] met desen wormen alsict vant noch so vindemense in menech lant dar si dicken seere in scaden met hare meneghen verladen dat sine laten in gheenen doene. 12175[regelnummer] no gheen loef no gheen groene Lanificus na datment kinnet es .i. worem die side spinnet met uele uoeten ende bont ende spinnet talre stont 12180[regelnummer] hute sinen buke siden ende hi ne nuttet te gheenen tiden dan moerblader ende anders niet si spinnen darmen toe siet side alst ware om ene spille 12185[regelnummer] entar binnen alsi wille luket hi hem seluen entar nar saen comet hi bouen hute gegaen anders ghemaket oec na desen dan si te uoeren ebben ghewesen 12190[regelnummer] want hi te uoeren croep met uoeten nu ulieget hi met goeder moeten drie daghe bekennen si hare genoot entan bliuet de uader doot dan leghet de moeder up .i. cleet 12195[regelnummer] menech sadekin ghereet letterwijs ghetekent mede entan steruet soe ter stede so nement cleedekin metten sade. ende leghet dar hem ghene scade 12200[regelnummer] die winter ghedoen ne mach alse dan uerclarset de lentijn dach so legghemen dat cleedekin voer dat wareme sonneschijn ende bider sonnen werdet hem gegheuen 12205[regelnummer] hare uorme ende hare leuen gheleu ende wit sijn de worme mar andre varewe ende andre vorme
[Folio 110r]
diemen an sijt worme siet dies nes van naturen niet 12210[regelnummer] Multipes es .i. der worme van ere wonderliker uorme want hi heuet meneghen uoet dese ende es sonder bloet van desen spreket sente agustijn 12215[regelnummer] dat sach hi metten oghen sijn desen worem teere steden jn someghen sticken ghesneden ende elc stic leuende bi hem alleene ent dit nes gheen wonder cleene 12220[regelnummer] Musca dat de name der ulieghen liber rerum spreket sonder lieghen dat si minnen tlecht vor hiet jn deemsteringhen wil soe niet wareme stede ende dart es nat 12225[regelnummer] verkiesen si ende minnen dat allen dieren wilsoe an ende alre outs bitsoe den man varsch uleesch smetsoe sonderlinghe ende scuet alle soute dinghe 12230[regelnummer] soe smit gherne witten saken ende men caent scone ghemaken eer tiaer ouer es ghegaen experimentator doet verstaen vlieghen uerdronken dat si connen 12235[regelnummer] weder leuen metter sonnen van messe vintmen dat si comen men vint becke an hem somen daer si mede steken sere te wintre vlieghen si min no mere 12240[regelnummer] maer in husen siet mense sitten die dicken sijn wl viers ende hitten ghelijc of si waren dood jeghen oest vlieghen si clene ende groot plinius sprect sonder bedrieghen 12245[regelnummer] dat men vint in cipers vlieghen vieruoete lanc ende mere met allen dan donse sijn ende heten pirallen dese wonen in ouene al ende ulieghen ende maken ghescal 12250[regelnummer] sonder scade middel int vier ende dits te wonderne hier also langhe alsi sijn inden brant sijnsi leuende ende vailiant vlieghen si ute hiet verre mede 12255[regelnummer] si bliuen doot dar ter stede Papilio alse liber rerum seghet es .i. worem die te vlieghene pleghet bi bloemen leueti alsmen waent ende hi noet ieghen die oest maent 12260[regelnummer] die hie also noet sterueter stede die soe werpt saet ende steruet mede dat saet ghedurt den winter duere ende als verhit des somers nature so wassen dar of worme mede 12265[regelnummer] ende ulieghen als hare vader dede sonne ende dau can hem gheuen bede vlogle ende leuen. som wit som blau son pellijn na dat die luchte ghetempert sijn
[Folio 110v]
12270[regelnummer] Pulex hete wi die vlo liber rerum segt also datter van stoue ende van mulle jn waremen wedre wassen tfulle dits van den clenen wichten een 12275[regelnummer] dar wi mede in den ertscen ween ghesellet sijn in allen stonden van ons vader adaems sonden nachts sijnsi wreder dan bi daghe om ons uader adaems plaghe 12280[regelnummer] boete ieghen die vloebete doen ons wise meesters weten dat .i. mensche wriue wel als hi slapen gaet sijn vel met absicium alsment weet 12285[regelnummer] dat cruud dat men alsene heet sente ambrosise oric bedieden men sal alsene in olie sieden bestriken dat vel sijn want alsene es der vloe venijn 12290[regelnummer] alsen blade gheworpen mede omtrent .i. bedde verdriuense vter stede colloquintida ghebroken te sticken met watre dan ghesparst dicken dare vele sijn als wi scriuen 12295[regelnummer] machmen der mede vloen verdriuen alst cout es omtrent in junius maent so wasser mintst alsmen bewaent Pediculus es .i. worem mede die wast van des menschen lede. 12300[regelnummer] men seghet uor waer alsment verstaet die dicke sine lede duaet met zee watre dat hise verdriuet quicseluer als men scriuet met boemolien ysoden bet 12305[regelnummer] ende .i. gordel der in ghenet dragher ieghen ets mede goet nem twitte van den eien ende doet nerenstelike met quiczeluer minghen ets goet te sulken dinghen 12310[regelnummer] an .i. wullin gordelkin ydaen botre doet men ons verstaen gheminghet met quiczeluere ende der mede bestreken cledre naest die lede verdriuen sulke wormekine 12315[regelnummer] loec ghebernet oec met aisine met olien dus eist bescreuen oft aisin met sailgen ywreuen dits al ieghen luse goet mensce wes fier in dinen moet 12320[regelnummer] dar die worme die siin dus onreine di verteren die sijn so cleine Rana dats die vorsch of die puud metten wormen telmene huut some sijnsi root ende some groene 12325[regelnummer] die roede sijn van quaetsten doene sijn crawen scijnt van sulken treken als of hi altoes pijnde om spreken hi vrucht al dat hi siet bedi sprinct hi in den vliet 12330[regelnummer] jn oest maent segmen dat verstaet dat sijn mont niet vp ne gaet no om eten no om sanc no om selues tontfane dranc
[Folio 111r]
ende alsi nooten in haren spele 12335[regelnummer] scieten si saets arde vele men waent ende leec uolc dat seget die des puuts tonghe nemet ende leget slapende onder des menschen hoeft dat hi cout ofti ware uerdoeft 12340[regelnummer] ende hute bringet dat uerolen es quenicum die wanet des plinius seit diet weet dat .i. pud rubeta heet die in waker arden leghet 12345[regelnummer] ende an hem medicine gheuet kiramidarium die seghet dat menne te pulure te verbrandene pleget werpemenne in .i. bat dats waer den mensce doet bernen af thar 12350[regelnummer] tue orne heuet hi des esmen uroet darmen uele quaets mede doet entie auctore af scriuen te stride een beenkin van sire rechter side werpment in .i. vat dat wallet 12355[regelnummer] thant sine hitte te vallet jeghen venijn dat hi doet es sijn puluer gedronken goet En ander puut leit onder riet blade diemen ne siet no uro no spade 12360[regelnummer] want hi tallen tiden stom dinket want alsene ene beeste drinket wast hare de buc bouen gheloeue echt sit .i. ander puut in loeue die can wel uersien den reghen 12365[regelnummer] bedinens hi singhet der ieghen ende selden singhet hi dan om nat van desen pude segmen dat werpmenne enen ont in den mont dat hi bliuet al stom ter stont 12370[regelnummer] cleene es dese sonder waen ende groene alse loef ghedaen Stella es .i. worem mede want hi licht na sterren sede men sietene nieweren ouer al 12375[regelnummer] dan na rein alst claren sal plinius spreket ets sine maniere comet dese worem inden viere dat hem .i. venijn hute gaet dat dat vier al hute slaet 12380[regelnummer] ende comet hieweren an eens huut alle die hare uallen hut entie stede dart up ran. die bliuet groene vort wart an Spoliator calubri 12385[regelnummer] es .i. worem ende hetet dus bedi alse ons liber rerum seghet die serpente te dodene pleghet gheuarwet es hi na dat gout alse .i. serpent in .i. hout 12390[regelnummer] legt ende slaept in de scaden comt hi crupende met staden ontier ende hijd thouet ghewint teersten hijd crouwen beghint so dat hi tfel bid dore 12395[regelnummer] alst serpent gheuoelt der score so wanet den woreme ontulien mar en mach hem niet ghescien want spoliator wils niet vergheten er hi hem thouet euet dorbeten 12400[regelnummer] hier gaet bendecheit uor cracht
[Folio 111v]
die somwile lettel es gheacht Sanguissuga sprect adelijn es .i. worem die wille sijn jn varschen watre ende sughet bloet 12405[regelnummer] somwile quaet somwile goet bede an beesten ende an man die strijpte ebben meest dogheden an want si sughen dat quade bloet die swarte anders ghen dan goet 12410[regelnummer] kiramidarium bouc die segt dat mense te berne plegt te puluere ende doeter aisin der toe ende datment there stede doe dar vte es ghetrecket aer 12415[regelnummer] ende en wast nemmermee dar nar Thamur na dat ment ware weet es die salomons worem heet met desen dede salomon wilen eer .i. wonderlic doen 12420[regelnummer] doe hi makede den dieren temple na der tabernaculen exemple ende dartoe ons heren autar verbieden ordi ouer waer moises in die wet 12425[regelnummer] dat gheen steen moeste sijn gheset jn den autaer te ghere steden die met ysere es ghesneden dartoe dedi bringhen doen van verren lande salomoen 12430[regelnummer] marbersteen vte .i. eilande dat men parium doe nande dat was so art dat hem dochte hoe men dat best sniden mochte hier toe sochti bendichede 12435[regelnummer] also dat hi nemen dede dat jonc van i vogle struus ende dedt besluten thuus jn .i. starc clar glasin vat so dat die struus mochte sien dat 12440[regelnummer] ende dar toe niet comen die uoghel euet sinen wech ghenomen dar hem nature wijsde de vart de uoghel liep ter wostinen wart ende brochte .i. woremkin 12445[regelnummer] ende streec metten bloede sijn dat glas ende het scorde thant bi deser bendicheden vant van sulken worm[en sa]lomoen hoe dat hi mochte scoren doen 12450[regelnummer] sinen arden mabersteen sonder altoes yser gheen thamur etemen dese worme mar jnne weet niet hare vorme Tappula dats .i. maniere 12455[regelnummer] van wormen met voeten viere dese loept enen metter vard vp twater ende onueruard
[Folio 112r]
vp tlant loepti arde sere mar up twater loepti mere 12460[regelnummer] ende alsi wil ende hem des lust bliueti staende up twater ende rust ende sere es te wonderne dat dat sine uoete niet werden nat al stakemene onder twater mede 12465[regelnummer] alsi vp comt ets sine sede dat hi altoes droghe bliuet no int water werti ontliuet Testudo es die name van der slecken die hare wel can in hare hus decken 12470[regelnummer] ende schijnt oft ware marberin ende dat vat uerard de sonneschijn van haren lime ende maket art some sijnsi roet som bont som swart eist dat men up hare werpt sout 12475[regelnummer] so uerderuet met ghewout so datter of bliuet arde clene sonder .i. lettel bloets allene ende dats goet te medicinen aldus doetse dat sout te dwinen 12480[regelnummer] Derredinis die wast int hout ende es .i. worem die met ghewout dat hout dorgaet al in een et nes sochter dinc negheen nochtan can hem niet uerweren 12485[regelnummer] ende hout hine moet verteren jn des lants hout sijn worme mee dan int hout van ouer zee jc wane men lettel bome vinde sonder eken ende linden 12490[regelnummer] jn dit lant dies hem vermeren die worme ne ebben wat verteren ende dats i vremde sede ende der naturen emelichede dat die linde den worem onstaet 12495[regelnummer] die andre erde bome dorgaet Testa als ons plinius segt es i. worem die te wassene plegt van doden parden sonder waen ende es na die bie ghedaen 12500[regelnummer] van sceppenessen van varwen niet want mense alle ghelu siet apple etensj ende peren sijn strael mach sere deren vrselen etent in dit lant 12505[regelnummer] den vlieghen sinsj viant ende maken raten alse bien mar dar of mach gheen goet yscien Dermis es .i. mame ghemene. van wormen groot ende clene 12510[regelnummer] doch est proper des worems name die sonder smette ende sonder blame
[Folio 112v]
ende sonder noten groot no clene van der erden wassen allene met dese worme est dat men aest 12515[regelnummer] die jnghine ende vissce verduaest ende bediet der magheden kint die sonder ghemeenscep van manne entwint van marien was gheboren dits thaes dar men mede mach uerdoren 12520[regelnummer] die viande min no mee alsmen doet vissce in de zee worme sijn sprect sente agustijn die in endi lande sijn heet celidonia ets bescreuen 12525[regelnummer] dat si in wallende watre leuen ende comensi vten eten int coude si bliuen doet also houde dits wonder nar dat ict ontoude dar an exemple sijn menechfoude 12530[regelnummer] ende die namen van den wormen die men vint van vele vormen addix int latijn meer vonden jc adts in dietsch meer onbonden nv suldi oren van den bomen 12535[regelnummer] dar ghi an vint wildijs gomen lereinghe ende medicine jeghen menegherande pine mar eeric spreke int ghemene salic van elken segghen allene

Vorige Volgende

Der naturen bloeme

"Wormen"= insekten

Over het gehele werk

titels