Der naturen bloeme

(1998)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


Vissen Alle uissche ende al dat leuet. dat dat hersinbeckin sachte heuet hen heuet altoes den slaep niet groot 9475[regelnummer] het ne kieset nemmermer ghenoot visch in die ze ofte in riuiere dat hi hiet in eneger maniere anderen uisch ridet te ghere vre hine si van sire nature 9480[regelnummer] scamedi mensche in alre wijs dat tu argher dan beeste sijs elc uisch die bi proien leuet die proiet dar hijs macht heuet ende alse gherne up sijn gheslachte 9485[regelnummer] alse up andre bi dage ende bi nachte
[Folio 87v]
ende gheen uisch netet sine kinder no de me mere no minder vissche die bi ouere wandren sijn ghesonder dan dandre 9490[regelnummer] dan die de diepe ze in heuet want wissche die bider proien leuet wil emmer swemmen alleene ende andre in sine scare ne gheene al platuisch alse but ende pladijs 9495[regelnummer] werden uetter in alre wijs met suden winde als wijt horen entie ronde metten norden men seghet datmen onder vissche mach sien die zoen mere dan die hien 9500[regelnummer] vor sonne vpganc es te verstane es die uisch best te vane want dan falgiert hem sijn sien somege vissche te comene plien deen van den andren ende van hem somen 9505[regelnummer] sietmen van lime uisscen comen ende oec so weetmen van hem somen dat si van pure arden comen droghe weder uele vissce let dat si niet ne werden vet 9510[regelnummer] menech vissch es in de ze dien mensce ne siet nemmermee sulc visch rieket wel ende verstaet eist vat of net dar menne in vaet entien machmen qualike vaen 9515[regelnummer] mar andre sijn bedroghen saen elc uisch moet sijn out .i. iaer her hi wint ofte draget dats war nu es gesproken int ghemeene nu hort van elken vort alleene 9520[regelnummer] herst van .a. dar na .b. naet latijn min no mee Anguilla es de paldinc bekent een vis ghemaket alst serpent van visschen lime ende van sade 9525[regelnummer] ende vander arden sonder gegade wast die paldinc segmen mie si nebben soe noch hie ysidorus seghet die meester goet dieden paldinc in wine doet 9530[regelnummer] die dien wijn drinket dat hem sal dan die wijn uerleeden sal riuiere water minnen si claer ende allen uisschen sijn si swaer die si vermoghen ende si leuen 9535[regelnummer] menech iar dus es bescreuen sonder water als de wint es nort leuen si .viij. daghe als men hort niet alf so lanc in suden winde jn wintertijt als ict vinde 9540[regelnummer] moet hi bi grooten watre leuen dus es van hem dit bescreuen paldinc smoud es goet in doren den ghenen die qualike horen hem bedarf wel langhe sieden 9545[regelnummer] ghebraden es hi ghesonts den lieden Alforas seit aristotiles dat .i. wonderlic visch es dese wast int water metten wedre jn marassche een deel nedere 9550[regelnummer] somwile droghe sumwile nat so wast up die modere dat
[Folio 88r]
als .i. worem ende crupet ende leuet ende alse de marasch water heuet werdet .i. visch es bescreuen 9555[regelnummer] maer onlanghe maghet leuen Astaras wast ende die als ons aristotiles liet. van rein watre van arden mede. alst coud es dats sine zede 9560[regelnummer] dat menne niet ne can beslupen want hi in sijn ol can crupen jn waremen wedre comet hi vort jn naten iaren als ment hort alst danne warem es int gheuoech. 9565[regelnummer] wassen deser worme ghenoech. Allec es des harinx name en uisscelkin scone ende bequame also alse liber rereum seghet die alre meest te wesene pleghet 9570[regelnummer] de beste dus es becant tusschen norweghen ende inghelant jn dien tijt dat mense vaet segmen dat al visch staet jn sinen saisoene ten besten 9575[regelnummer] jn herefsten tijt gaet hi ten westen alse oec dat gheuogelte doet al es hi cleene hijs wert ende goet versch es hi goet ter cure ghesouten mach hi lange gheduren 9580[regelnummer] bi den watre leuet hi alleene anders so ne nut hi groot no cleene de milteit gots te goeder stont sent ons desen al ongegront met nenechten so dore groot 9585[regelnummer] datter menech om cort de doot jn wintertijt gaen si hem decken ende inder ze gront wech trecken Albures spreket aristotiles dat inde ze i uisch es. 9590[regelnummer] die so starc heuet dat vel dat die rudders prisen wel want sijt onder hare elme draghen sone machmense met ghenen slaghen al falgiert hem die helm dure 9595[regelnummer] ne ghequetsen ter ghere hure Aries dats die zeram. plinius dar ons dit af quam. seghet dat es de uogel dief vogle die de ze ebben lief 9600[regelnummer] jn te swemmene ente generne die so driuet hi te scerne hi steket thouet vp ende siet waer .i. uogel swemmens pliet dan crupet hi onder dat water bedect 9605[regelnummer] so dat hine der onder trect. Aureum uellus es dat goudijn vlies sente ambrosis ghewaget des. dat dese visch inde ze leuet
[Folio 88v]
ende .i. goudijn ulies vp heuet 9610[regelnummer] so edel so fijn so scone dat niemen leuet onder den trone dies ghelike in ghere stonde sine gedane ne conterfaiten conde men waent dat dus gendaen vlies 9615[regelnummer] was dar wilen tgrote verlies quam tusschen de greieken entie troine dat orloghe ghedurde iare .x. Accipender alse plinius seghet es .i. uisch die tebbene pleget 9620[regelnummer] sine scelpen tusscen hoft ende start verkert stande ende achterwart vander .a. seggic nemmee hier uolgen namen uort in .b. Bocte wanic dat sijn butte 9625[regelnummer] al water wanic es hem nutte weder tes versch so soud want hi hem in allen hout mar in verschen riuieren horixe ouer ghesonts visieren 9630[regelnummer] jn lande dar merre uele uaet heeten si ongans ende quaet mar alsemenne vort bet of so heueti den meesten lof vpten gront nemet hi sinen art 9635[regelnummer] hi wert vet es de wint suud wart Borbaca es der lumpen name. een visch van uormen ombequame. gehud ende glad alse de paldinc tetene esset ene soete dinc 9640[regelnummer] mar de leuere es best te voeren ende bouen andren visscen vercoren sijn houet groot enten mont wijt leuet hi van .xii. iaren den tijt so wert hi groot ende ombequame 9645[regelnummer] ende solaris es dan sine name dar men hier na af vint mee riuieren mint hi ende ze Babilonice pisces sijn besonder van verscen visscen .i. groot wonder 9650[regelnummer] theofrastus die meester goet es die te verstane doet dat te woeste babilonien staen cirternen groot bouen allen waen die wilen makeden die gigante 9655[regelnummer] die wonderlike groote seriante alse die eufrate wassen beginnet die dor de groote rotsen rinnet so dat soe in die groote cisternen comt comer hute vissce al ongenomt 9660[regelnummer] some crupende some gaende some swemmende some stande ende geornet so menegertiere
[Folio 89r]
hine leuet diese alle visiere so groot so vreeselic nader iesten 9665[regelnummer] best scinent duuele danne beesten b. gaet hute ende .c. comet in jc ne vants no mee no min Cete es alre uissce meest dats de waluisch ebbic verureest 9670[regelnummer] ysidorus die seit al bloot datmense vint .iiij. buunre groot sijn mont es wijt sijn geswelch nouwe al eist dat hi hiet groots gelouwe henne mach liden niet de kele 9675[regelnummer] want dar sijn nauwe gate te vele bi cleenen visscen moeten si leuen van desen vissce es bescreuen datter die prophete jonas drie dage entrie nachte in was 9680[regelnummer] bi mirakelen niet bi naturen anders ne mochti niet geduren die ionge ebben de tande swart entie houde wit ende art si nemen water in haren mont 9685[regelnummer] ende spoient hute te meneger stont so grof dat sire mede versmoren die scepe comen si hem te voeren alse de caluer volgen der moeder ende si comen dar si sijn onuroeder 9690[regelnummer] entan uerebben vp .i. sant dan nemet die moeder te hant waters wl haren widen mont ende ghietet vp hem tiere stont so dat soet vanden lande doet vloten 9695[regelnummer] oec vintmen somwile so groote dat si ligghen openbare jn de ze oft .i. berch ware ons scriuet sente isidorus entie groote basilius 9700[regelnummer] datmense vindet ende vant vp haren rugghe harde ende sant ende dat scepe der ane quamen diet hildent houer .i. eilant te samen ende worpen ankere ende sloeghen vier 9705[regelnummer] terst dat gheuoelde dat dier so sonken si te gronde neder some quamen ten scepe weder ende some si verdronken die metten vissce neder sonken 9710[regelnummer] ambrosius spreket in dierlantsce ze scinent berghe min no mee
[Folio 89v]
alse die toten sterren slaen tharen drien iaren sonder waen noten si ende hem breket die scacht 9715[regelnummer] dan ulien si met grooter cracht ter dieper ze ende wassen so seere men ne canse ghewinnen nemmermere her si dat iaer ouer gaen salmense ebben men moetse vaen 9720[regelnummer] hetne ware often si uerhebbet waren vpt ondiepe ende also beuaren Cancer es de keruetse in walsch jn dietsch de creuetse als ende als gheclawet sijn si ende scarpe scaren 9725[regelnummer] hebben si uoeren stande te waren achterwart es hare gaen liber rerum doet ons uerstaen ende adelinus des ghelouet datmen vindet inder ouder houet 9730[regelnummer] twe witte steene met roden ghemanc met seghet diese nuttet in dranc dat si den hertuant ghenesen endit mach wel de wareit wesen musselen hoesteren ende hare ghelike 9735[regelnummer] can soe bedrieghen scalkelike want hi hem in werpet enen steen datter luken mach ne gheen ende dan gaet hise saen heten aristotiles doet ons weten 9740[regelnummer] dat erande creuetsen also wel jn surien sijn also snel entie binnen niet neuet ende soe sonder nooten leuet jn de west ze seghet solijn 9745[regelnummer] dat creuetsen so groot sijn dat sie die lieden met haren scaren jnt water verdrinken te waren jn wintre werdet de kreuetse swaer jn lentine ende herefste dats waer 9750[regelnummer] werden si best voer alle stont ende meest alse de mane es ront si leuen langhe houer een die hien bekinmen met .ij. been die hie onder den buke heuet 9755[regelnummer] dar die zoe al sonder leuet die beenkine sijn alse .ij. dorne ende draghen eier na ossen horne ende sijn ieghen serpents beten goet alsi nooten elc ligghen moet 9760[regelnummer] sonder water si langhe leuen darmen hem melc wil drinken gheuen Congrus es .i. visch vander ze. ghescepen wel na min no mee. [na den ael ofte na den paldinc 9765[regelnummer] vor waer seggic dese dinc] doch es hi mere arde vele plinius seit in sinen spele dat hi bequamelic es ter spise ende ghesont in alre wise 9770[regelnummer] nochtan gheuet hi swaren doreganc die sause ne si starc ende stranc jn groten storme in groter vloet werdet hi uet ende goet Carpeta es .i. uisch van manieren. 9775[regelnummer] beede in marasscen ende in riuieren.
[Folio 90r]
wel ghescellet talre stont sine ardinghe nemtet vpten gront alse die soe soeket hare gegade doet hare douerlast van sade 9780[regelnummer] ende dar an andren wriuet elc gheuet die hie ter nauelen melc dat ontfaet soe inden mont ende dar naer in curter stont scietet soe hare saet dar af dihen 9785[regelnummer] die andre van hare partien aldus ende in derre manieren werden si wortelende in die riuieren ende deen vanden andren comen bouen allen visschen die wi nomen 9790[regelnummer] wast carpers hersinen meest ende waent metter mane in elke maent het .i. visch niet goet te vane want lustech es hi tontgane hi weet treken .iiij. ofte .v. 9795[regelnummer] mede tontgane metten liue een swaer visch esset uele lieden. ende hem bedarf wel uele sieden. ende goet dranc ende sause heet salmenne verduwen ghereet. 9800[regelnummer] Capitatus leghet an rotsen jn somech lant hetent cabotsen hare houet dans niet cleene hare ardinghe leit onder steene alfs uoets lanc vintmense selden 9805[regelnummer] al machmer uele om lettel ghelden doch sijn si soete ende ghesont ende maket goet bloet talre stont Capitanius als ict can lesen. mach die selue uisch wel wesen. 9810[regelnummer] dien wi hier ze hase nomen ende wanen hem mach de name comen dinket mi bedi des gheloeuet om dat gheleu es des hasen houet dat gheulegen es sonder waen 9815[regelnummer] sijn houet ghemaket es ende ghedaen bequamelic esset in sijn heten mar onuerduwelic wilmen weten dies comter af sumwile de rede zebars hetement in zomeger stede 9820[regelnummer] Coclea dats min no mee. dan die slecke vander ze. ghesont visch al onghewaent ende wast ende mindert in elke maent alse de mane wast ende breket 9825[regelnummer] ja alle vissche als men spreket jn scellen ligghede alse musselen doen die sijn best vele int saison emmer int wassende vander mane dan int brekende als ict wane 9830[regelnummer] want si dien ende dwinen vele nader manen scinen dus ne seggicker af nemme nu hort uort vissche in .d. Dies spreket aristotiles 9835[regelnummer] es .i. uisch die in die ze es. die met rechte soe mach heeten.
[Folio 90v]
want sijn leuen es mar .i. dach nochtan gheuet die nature al hare recht deser creature 9840[regelnummer] vlogle vinnen uoete twee mar negheen bloet min no mee ende wat sal desen vissce dit al dat soe onlanghe leuen sal met rechte segghen wise clerke 9845[regelnummer] got es wonderlijc in sinen ghewerke Delfine vintmen seit aldus die heleghe sente isidorus die minder sijn dan delfine besonder die staen hier uoren houer wonder 9850[regelnummer] die in de ze maken feste alse naken sullen groote tempeeste so snel vindemense sonder lieghen dat si houer de scepe ulieghen want bi hem machmen dicken leeren 9855[regelnummer] alse hem dat weder sal verkeeren d. gaet hute .e. comet ane hort hier wonder ten anegane Echinus spreket iacob van vitri dat .i. wonderlic visch si 9860[regelnummer] hi nes maer lanc enen aluen uoet hens scip so snel no so goet bliuet cleuende der an so nes wint no storem die can noch seil diet mach bringen gaende 9865[regelnummer] het ne bliuet alse .i. rotse stande ghelijc oft .i. berch ware entie ne porret hare no dare nochtan dat anders ghenen anker heuet dan dat visscelkin ant scip cleuet 9870[regelnummer] dits onghelouelike sake nochtan liet deser sake aristotiles ende plinius entie groote basilius ambrosius ende iacob van uitri 9875[regelnummer] ende isidorus dar bi nomic iv dese bi namen om dat de meeste sijn te samen die citen scriuen van naturen ende si ylouen wel ter curen 9880[regelnummer] al eist onwijs in onsen sin wanen die cracht comt in sulken visscelkinen dat hout .j. groot schip in sire ywout wars nu die grote philosophie 9885[regelnummer] wars nu die starke buggherie die ons der wet willen roouen want bi bouen nature ghelouen welc soudem wonderliker dinken dan so maghet kint ebben sonder man 9890[regelnummer] so .i. uisscelkin eens alues uoets lanc een scip mach ouden an sinen danc dattet alleene der ane cleuet segghen si dat hem therte gheuet si sullen segghen na minen wane
[Folio 91r]
9895[regelnummer] dat wers redene doet te verstane hoe die visch dat scip dus bindt dan die maghet adde kint merien pertricen ende ghiere ende andre beesten meneghertiere 9900[regelnummer] sprect ambrosius als wijd vinde die ontfanghen metten winde sonder int pleghen van aren ynoet mar al es dit wonder groet bouen al desen draghet 9905[regelnummer] priuilegie die suuere maghet want soene drouch ende wlbrochte diet al wilde ende vermochte dits de redene dart bj mach wesen mar echinus en euet van desen 9910[regelnummer] altoes redene ne ghene want ets cranc ende clene recht est na der scrifturen dat god onder sine creaturen etet die wonderlike god 9915[regelnummer] want dus bliuen die wise sot ende die simple die wel ylouen sullen met hem sijn dar bouen gheclawet sijnsj alsmen segt also als die creuetse plegt 9920[regelnummer] gheuarwet ofsi glasijn waren ghelijc den scorpione te waren jnden mont die hem ter middelt staet ebsj dorne sere quaet vele liede gheuen den enchijn 9925[regelnummer] viande te nuttene ouer venijn want diene etet hi bliuet doot alst ynaect .i. tempeest groot cleuet an enen groten steen sone verpurtene wint negheen 9930[regelnummer] Esox dies machmen ytrouwen es .i. visch in der dunouwen diemen huns nomet in swauen al wari al slecht ghescauen es hi slecht gnouch als wijd oren 9935[regelnummer] want hine heuet scarpeit no doren ende hi nes pijnlic no clene no groot mar sochte ende sere bloot hine can hem verweren no ontwisschen den stekelinghen den clenen visscen 9940[regelnummer] die stuer speelt gherne ieghen desen alse die wil ghecloiet wesen ende als die huns yuoelt sijn vel dat hem te scarp si ende te fel vlieti te sinen olen dan 9945[regelnummer] die hi in douuere maken can mar die stuere jaghetene danne so ulieti voren ende dandre anne so dats visscers werden yware ende vaense bede tere scare 9950[regelnummer] als die huse yuaen sijn men gheuem drinken melc ende wijn om dat mense verre voeren mach et euet ysproken sulc diet sach dat hi .iij. sester wijns wel drinct 9955[regelnummer] so dat hi dronken wesen dinct so groot vintmense dat se onuerre iij. parde vertrecken up .i. carre
[Folio 91v]
men vint bet smakender visch gheen want hine euet maer een 9960[regelnummer] croesel eueti ende lettel beene sonder an sinen als allene van e gaen hier ute de namen van .f. als .i. te samen Gundubula es .i. clene visscelin 9965[regelnummer] ende wil in riuieren sijn altoes beneden in den gront bouen est selden theregher stont spekelde es hi sijn vel ymanc ende na sine grote lanc 9970[regelnummer] ets van soeter smake mar te verduene sware sake fundubila etet bedi dat inden gronde gherne si dit mach wanic die loke wesen 9975[regelnummer] nv ort vort van .g. na desen Goui dats dat gouioen jn riuieren es sijn doen dar sant ende kesele sijn ghemanc dars sijn voetse ende sin ganc 9980[regelnummer] jn claren watre up den gront [onreins ne nemet in den mont scone ghescelpet eist ende claer ghelijc oft seluerijn waer niet lanc eist ende ront] 9985[regelnummer] bequamelic tetene talre stont Granus als plinius segt es .i. visch die inde zee legt met .i. oghen des ylouet bouen staende up sijn houet 9990[regelnummer] dar hi altoes met vpwart siet ende wacht of hem scade ghesciet dus es hi altoes in hoeden dese uisch bediet den vroeden die altoes therte up gode 9995[regelnummer] ebben ende ouden sine ghebode ende hem wachten alle daghe nouwe vor des viants laghe so dat hise in ghere oede mach belopen sonder hoede 10000[regelnummer] van g ne canic nemme scriuen hirs .i. in J. die ne mach niet bliuen Grundo als plinius segt es i uisch die in der ze legt ende es na der swaluen ghenant 10005[regelnummer] want hi vliecht als die swalue up tlant ende hijs nochtan no min no mee dese visch ghenert hem in de zee alst em lust euetj de vlucht bouen in die oghe lucht 10010[regelnummer] .j. deel na der swaluen maniere dese visch dar ic of visiere betekint goede liede wel die in dese werelt fel ghelijc na der zeebaren
[Folio 92r]
10015[regelnummer] wandren siet ende varen want alsijs ghewinnen stede vallensj somwile in hare ghebede ende ulieghen upward onsen here met herten ende begherten sere 10020[regelnummer] hier gaet .j. vte ende hir na volghen vissce namen in .k. Palaes sprect aristotiles es .i. visch die in der ze es die nature van vissce euet 10025[regelnummer] dat anders heuet negheen die leuet want die rein es sere goet allen visscen want hise voet ende kilox werter of blent ende alsi hem niet ne bekent 10030[regelnummer] ne mach hi hem gheneren niet dus moetj bliuen int verdriet Pilos sprect aristotiles mede es i visch van sulker sede dat hi uaste an rotsen cleuet 10035[regelnummer] die scelpe dar hi in leghet es art ende scarp in sire manieren dese visch euet voete viere ende metten achtersten .ij. cleueti vaste anden steen 10040[regelnummer] metten vorsten alst ande waren varti dar hi wille varen moghet iet verwinnen ter stont ande middeward es sijn mont van ij manieren alsict lese 10045[regelnummer] groot ende clene vindmen dese den enen soutmen om te durne lanc dander es so stranc spekelde ende bouen wit van venine es wl dit 10050[regelnummer] bedi so warj tetene fel k. gaet vte hir uolghet .l. Polligo segt plinius es .i. ze visch ende etet dus selden leueter ouer waer 10055[regelnummer] enich langher dan ii jaer si ulieghen upwart uter ze alse schichte min no me .ij voete ebsj dar si mede jn haren mont steken dats hare sede 10060[regelnummer] die uoete ard ende .i. deel breet dar mede uechten si ghereet hare buuc ende hare houet es tusscen den voeten des ghelouet jn dat lant van moriane 10065[regelnummer] jndie ze doet men te verstane dar lixus vallet in de ze vindmense ende nieweren me so vele sieder om vlieghen dat si de scepe sonder lieghen 10070[regelnummer] doen verdrinken in die zee kiramidarium bouc segt mee
[Folio 92v]
ets .i. uisch seiti sonder scellen ende alse .i. storem de ze sal quellen vlieghet hi huten watre thant 10075[regelnummer] ende uliet den storem ende uart upt lant ende sine tonghe doeti weten die es hem in tween ghespleten Locusta alse plinius seghet es .i. uisch die in die leghet. 10080[regelnummer] lanc .viij. uoete bedecket in scellen mar alse wi horen tellen es hi na sire groter cranc horne heuet hi uoeren lanc dar hi mede vechtet ter somegher stont 10085[regelnummer] ende hi crupet vpten gront sine horne hi te roerne pliet alsemen an keruetsen siet jn watre dat te uoeren wallet moetmenne sieden als men callet 10090[regelnummer] ofti werdet so weec dattene gheen man anders niet geheten can dese vissce leuen in steen gronde ghescepen vindemense talre stonde naden crekel ende bedi 10095[regelnummer] eist dat locuste geheeten si Lepus marinus dats min no mee dan die hase vander ze een uisch eist alse plinius seget die in see te wesene pleghet 10100[regelnummer] ende es so seere gheuenijnt dat cume argher enech scijnt mar andree seeasen men vint in europen als men kint. naden lant hase ghelijc van hare 10105[regelnummer] mar arder es hi openbare mar dat hier in ulanderlant die hase heetet alsict vant dats .i. uisch sonder venijn nochtan mochti wel ganser sijn 10110[regelnummer] Lucius es die heket dar liber rerum aue spreket ende seghet dat hi dus hetet bedi om dat het die water wlf si dese es die langhe leuet 10115[regelnummer] dar hi proien gnoech heuet ende soetes waters gnoech ter noot dar wert hi utermaten groot pude visscelkine es sine spise ende wat dat leuet in eregher wise 10120[regelnummer] dat hi beuaet in sinen bedwanghe hi swelghet vissce na sire langhe [harde naer in sine maghe sijn gheslachte oec gaet in die laghe] dat doet sire ghierechede 10125[regelnummer] ofte dat hi hem ontsiet dies mede darsi moghen wassen ende dien ende <die> roie hem onturien sijns selues saet sijns selues roch swelghet hi in in dien dat dooch 10130[regelnummer] alsi wlscepen es ende lange heuet geleuet enen steen hi in sine hersinen hi euet claer alse kerstael sonder ghewout
[Folio 93r]
dit es alsi seere es hout die nordene wint doet dat hi draget 10135[regelnummer] alse ons aristotilus ghewaghet alse de soe es van sade swaer ne werpet soe hare saet hare niet naer om dat hare proie niet si minder want ongert hare si swelghen hare kinder 10140[regelnummer] dit es ghierecheit alleene die niet wil ebben ghemeene die bars die mach ebben urede voer des snoxs ghierechede hen si dat hise so bega 10145[regelnummer] dar hise biden houede va want gheuet die start dauenture hi scort sine inaderen dore ghesont uisch eist vindic van hem nu hort uort namen in .m. 10150[regelnummer] Murena dats die lambreide dar hier te voeren sulc af seide dat merre af ne vint af gheene hien mar alsi ghenotens plien dan soe in die merschen tijt 10155[regelnummer] ende alse comet hare naturen lijt ende dus ontfaet soe hare dracht dies pleget de visscere diese wacht dat hise met wispelene vaet want soe huter riuieren gaet 10160[regelnummer] alse die horen waent dat serpent bi ambrosise eist bekent alst serpent an hare geuwet sijn uenijn et danne hut spuwet hier doet ons nature uerstaen 10165[regelnummer] met wat meningen elc sal gaen ten rechten huwelike elc man ende heuet hi eneghe quateit an wese naturlic ende goet den vrouwen ende wel gemoet 10170[regelnummer] die lampreide als men waent werpet hare saet in elke maent ende dat ne doen andre vissce niet hare saet wast tant dat soe sciet aristotiles wederseghet 10175[regelnummer] dat soe der slanghen niet ne pleghet ende si ebben soen ende hien dar mach wel wreese af gheschien lampreiden tetene her si sijn langhe ghesoden in goeden wijn 10180[regelnummer] met specien ende met pepre wel want hare humueren die sijn fel ende met venine gemanc dies moet hare sieden wesen lanc ampreinden bete es gheuenijnt 10185[regelnummer] ende wien dat sulke smerte pijnt berne te pulure hare houet dats de bate des ghelouet Mugilus als plinius seghet es de snelste visch die leuet 10190[regelnummer] jn riuieren ende es so sot datmen met hem oudet spot want int water des ghelouet decken si alleene thouet ende waent datmenne niet ne siet 10195[regelnummer] aldus men te vane pliet hi entie snoec onder hem beeden
[Folio 93v]
sijn te wintre in onureden te somere eist al uergheuen want si met proien beede leuen 10200[regelnummer] want te wintre de proie nauwet dar elc gherne omme scouwet. Margarita alse solinus seghet es .i. uisch die te dragene pleghet die fine perle die margariten 10205[regelnummer] jn india segghen die viten vindemen .i. groot deel van desen alse musselen gemaket als wi lesen sijn die margariten daer oec weetmen wel ouer waer 10210[regelnummer] dat onse musselen pleghen draghen mar wine willens niet ghewaghen dat si so scone sijn ende so fijn alse dar ons af seghet solijn. jn den boec vanden steenen hier naer. 10215[regelnummer] sulwire af spreken meer ende waer Margaris alse liber rerum seget es .i. uisch die in de ze leghet jnden lande dar menne vaet heti onwart ende quaet 10220[regelnummer] mar men soutene ende uoertene dan dar hi wel wert wesen can dar es hi lief ende wart doch dar menne uaet in sinen art heri enech sout ghesmaket 10225[regelnummer] es hi van smaken wel gheraket dit wanen wi bi gheliken een deel dat wesen mach de makereel wel es bi desen uissche bedieden. de ghene die lettel of niet 10230[regelnummer] gehacht onder sine maghe ghesciet hem dar na in eneghen daghe dat hi in uremden lande comet dar menne here ende meester nomet dar wert hi lief ende wart 10235[regelnummer] diet men lettel achte in sinen art Multipes seghet plinius es .i. ze uisch ende heetet al dus om dat heuet uele voete enen nest maket met goeder moete 10240[regelnummer] van roeden dart .i. ei in leghet alse basilius de groote seghet ende dat ei heuet cume de groote alsi seit van ere note entie zoe broedet ende wacht 10245[regelnummer] vaste dat ei wel .xl. nacht dan comter vt een groot gheslachte een swar uisch eist ende niet van machte nochtan ontsiene de vissce mede dats om sine behendechede 10250[regelnummer] Murices seit plinius mede es .i. uisch na musselen sede ligghende alse in scellen twee diemen vint indie hoest ze
[Folio 94r]
dese ebben erande blood 10255[regelnummer] dat uarewe es diere ende goet. darmen mede varewet siden. so moetmen hem ene adre sniden dar dat diere dinc hute rinnet als mense leuende ghewinnet 10260[regelnummer] want alsi steruen spuwen si mede steruende vp hem die dierede Mulus als plinius seghet es .i. uisch die te comene pleghet dicken ter riker lieden disch 10265[regelnummer] dies heetemenne den edelen visch van desen vindemen manieren twe deen in riuieren dander in de ze die van riuieren es ghebardt dies heetemene barbele ten walscen wart 10270[regelnummer] dander die huter ze comet dats diemen den ardre nomet beede sijn si van reine spise want si leuen na hare wise biden douwe ende bi den gronde 10275[regelnummer] dan bi proien van monde ghesont visch eist wilmen weten. eist dattene de ghesonde eten. Milagor seit isidorus es .i. ze uisch heetet dus 10280[regelnummer] dats spierinc ende iegen scone weder alse de storem sal vallen neder erande visch es spirinc al jeghen dat storem risen sal milagor ne doet niet also 10285[regelnummer] hier comet na .m. ene in .o. Ostra es der ostren name ets .i. goet uisch ende bequame ende een deel heet van naturen hoec oudemense ouer goet ter curen 10290[regelnummer] ter burst hute ghesoden ro plinius de scriuet also dat keruertsen met groten sinne den uisch dien si ebben inne hem af winnen ende verteren 10295[regelnummer] want sise arde seere begheren jnde clare lucht van orient dats vander ostren bekent draghet soe varewe alsmen weet die in latijn ostrum heet 10300[regelnummer] darmen in pellele wel geraket water varewe proper maket van .o. ne vandix nemmee. nu hort uort namen in .p. Purpuree horen wi tellen 10305[regelnummer] sijn vissche liggende in scellen die luxurie doen uergheten den ghenen diese dicken heten purpere varewe vindemen in desen dat si spuwen als wi lesen 10310[regelnummer] hier si nooten hiet te samen
[Folio 94v]
anders nesser omme gheen ramen dese uarewe es sere diere ende gaet na diere maniere. salmen sprekent int commuun. 10315[regelnummer] alse ene roode rose bruun jn orienten dat es waer dar die lucht es arde claer vindemen dese mar nemmee ne vindemense in gheene ze 10320[regelnummer] Pjna oren wi plinius tellen es .i. uisch die leit in scellen ende alse de mane scinet claer ondoeti sine scellen daer alse offet doot dochte wesen 10325[regelnummer] dan comen cleine vissce in desen crupende sine scellen wl dan so nes pina niet so dul sone luket hare scellen dan ende wat dat soere in gripen can 10330[regelnummer] dat bliuet doot al geheel. ende deelet sinen ghenoote .i. deel. dat altoes es bi hare in hoeden. dus proeuemen dat uissce vroeden. Pungicius es arde naer 10335[regelnummer] dalre mintste visch diemen vint dats war couione iofte stekelinghe heetemen dusdane dinghe scarp ebben si die vinnen hien ende soen machmen kinnen 10340[regelnummer] die hie es om die kele root dies neuet de soe ghene noot van desen seget der liede raet dat si wassen sonder saet ende andre vissche alsict hore. 10345[regelnummer] die wassen van haren gore ende proeuent bi dusdare cracht men make ene nuwe gracht ten ersten somre vindemense daer enten andren dar naer 10350[regelnummer] vindemerre andre vissce tanden sulc alse dart es vanden lande Pecten dats die pladijs plinius die gheuet hem prijs ende seghet dat ghetempert visch si 10355[regelnummer] ende proeuet dat merre bi want alse hitte es ofte cout ende dan es in hare ghewout so uliethi ter dieper ze om dat si hem beede doen so wee 10360[regelnummer] mar alse de lucht es int gheuoech dans hi uet ende gans gnoech Porcus marinus dats meerswijn. gherebbet ghespecket dinket sijn. na .i. swijn datmen siet gaen 10365[regelnummer] plinius doet ons uerstaen dat someghen merswinen sonder waen dorne vpten rugge staen die seere sijn gheuenijnt ende darmen seere es mede gepijnt
[Folio 95r]
10370[regelnummer] de galle edar af dus seghet hi dat triakele si der bi bi lime leuen si vpten gronde ende sine sijn niet van goeder gesonde alsemen ons doet te verstane 10375[regelnummer] .p. gaet hute .r. comet ane Rana maris dats de ze puud plinius heetene houer luud piscator want hi uissche vaet also alsmen an hem uerstaet 10380[regelnummer] hi es gheornet dar hi mede den gront verroot datmen ter stede ghesien ne can war dat hi es de vissce die niet weten des ende niet ne pensen omme dien 10385[regelnummer] comen dar si de roeringe sien so proiet hi dat hem es naest dar hi hem seluen mede haest o wi hoe menech in arderike es bedroghen des ghelike 10390[regelnummer] alsemen dat ertsce goet roert darmen de ziele mede veruoert dat niet dan lijm es ende sant darwart so steket al de hant want al de werelt comter toe 10395[regelnummer] dan comet de duuel in weet hoe ende halet met enen curten loepe sine proie huten hoepe want dat uolc werdet soe verblent dat niemen sijn uerlies ne kent 10400[regelnummer] Rumbus es .i. uisch oec mede een lettelkin van deser sede groot ende starc van leden die met sire behendechede hem soe decket inden groont 10405[regelnummer] datmenne niet ne siet ter stont van hem els dan sine vinnen ende alsi bi hem mach bekinne jn sinen spronghe vissce comen heuet hi sine proie ghenomen 10410[regelnummer] dat hi scalc ende lustech si dat machmen proeuen wel hier bi. nochtan so nes gheen visch so trage ende men vint in sine maghe mugilus die seere es snel. 10415[regelnummer] dus merkemen sine scalceit wel dins niet de store. doch van hem somen horen wi rumbus den store nomen Rais dats der rochen name een leelic visch ende ombequame 10420[regelnummer] ende te verduwene seere es swaer aristotiles seit voer waer datse doet draghen de suden wint darmen deser vele vint sijn si ondiere ende onwert
[Folio 95v]
10425[regelnummer] mar alse merre verre mede vart dan sijn si lief ende diere jeghen andre vissce maniere scarp ghetant alse ene zaghe heuet de roche in hare laghe 10430[regelnummer] [heuet de roche enen start alse een serpent achterward] anden buke staet hem de mont leelic ende onreine talre stont wel na breet alse lanc. 10435[regelnummer] s. nemet hier sinen aneganc Salmo alse liber rerum seghet es .i. uisch die te wesene pleghet jn grooter starken varschen riuieren die sijn van al sulken manieren 10440[regelnummer] dat si in staenden watre ne moghen niet langhe leuende ghedoghen een swaer uisch eist van goeder smake mar hi heuet ene sware sake dat hi saen uersaden doet 10445[regelnummer] al es sine smake goet Sturio dats de store een uisch eist die sine nature nemet in grooten riuieren cume in eregher manieren 10450[regelnummer] nuthi spise dan de lucht starc es hi van grooter ulucht na sire groten sijn ghemeene sine darmekine cleene sine leure es seere soete 10455[regelnummer] hen si ofte mense bittren moete metter galle diere ane cleuet dat soe mesquame tetene gheuet een gat heuet hi staende ront jn sijn houet ende gheenen mont 10460[regelnummer] jn suden winde wert hi vet met melke leuet hi wel na bet dan hi ware in de riuiere versch geheten dats sine maniere voet hi bet dan uisch negheen 10465[regelnummer] dats sijn recht al in een sijn uisch es te oudene quaet want thant hi argheren gaet Spongia alse plinius seghet es .i. uisch die pleghet 10470[regelnummer] an rootsen si inder ze cleuen want si biden lime leuen menne trexe alf stillekine anders ghewinmense met pinen alsijs gheuoelen si ouden hem vaste 10475[regelnummer] dese bringhen ons hare gaste niet om heten no om smake maer torbarne in andren saken. Sinatina als plinius seghet.
[Folio 96r]
es i visch die proiens pleghet 10480[regelnummer] die so ard euet dat fel datmer mede poiliert wel bede out ende hiuor mede so ard est ieghen alle snede datment cume met eneghen stale 10485[regelnummer] can uerwinnen hiet wale Salpa seit plinius mede es .i. visch van vremder sede want nemmerme ne caent ydieden datmen den visch can ghesieden 10490[regelnummer] jn enich water met eneghen viere men moetene dats sine maniere er sere blouwen ende slaen bi desen vissce machmen verstaen den sondare die langhe stonde 10495[regelnummer] volgt der dorparliker sonde ende men niet gewecken mach met predekene ende sonder slach van siecheden of van plaghen so sietmen in someghen daghen 10500[regelnummer] datti hem beterd alsine belange ende wert bouden met beduanghe Sepia seit plinius me es .i. visch leit in der ze hie ende soe es meneghen cont 10505[regelnummer] si vloten te samen talre stont wort ghewont met eneghen done die soe met eneghen arpione so staet hare die hie in staden mar wort die hie verladen 10510[regelnummer] die soe gaet scuuen ende vliet ende soe ne dankets hem weder niet werden si oec te samen gheware enegher mesquame si spuwen vte en aterment 10515[regelnummer] ende wert so donker omtrent dat si ontulien alst ware nacht dat aterment euet sulke cracht doet ment in ene lampte clar ende ontstecter in .i. wieke nar 10520[regelnummer] wat datter omtrent es alsic ore es alse swart alst waren more emmer sisi in de ze jn ghenote te samene tue Saurus es .i. visch van maniren 10525[regelnummer] die men vint in riuiren ende es gheuoeghelic ter spise ambrosius segt die wise dat edeket als die stiere jegen alre vissce manire 10530[regelnummer] dese was in verren lande ysocht ende te rome in tiberim brocht so datter uele sijn al dar ysidorus seit ouerwar dat hi quaet es te vane 10535[regelnummer] onsiet hi hem te begane eist in coruen oft in netten
[Folio 96v]
hi crupt achterward vter letten ende elc begheuet andren niet dar hine in die achte siet 10540[regelnummer] ort vissce namen vort in T want in .s. vandics nemme Torpide als plinius segt es .i. visch die in de modre legt ende wat vissce die swemmen wille 10545[regelnummer] dar hi inden gront legt stille verliest sine macht ende wert traghe ende dan vatine in der laghe men voerd sine leuere verre om liede te makene erre 10550[regelnummer] ja hi es van sulker machte wie so ne nopt met .i. scachte sine arme ende sine lede verslapen ende vertraghen mede comen sine voete an sijn vel 10555[regelnummer] hi wert al mat al wari snel sine lucht van sinen liue verswart bede manne ende wiue plinius ende ysidorus mede spreken dit ouer warede 10560[regelnummer] Srelius als plinius segt es .i. visch die te sine plegt j. aluen voet lanc in gemicke ende wel .v. voete dicke sijn smare wonder so es dit 10565[regelnummer] somers swart ende winters wit plinius segt in sine tale al laghe gout in sinen wade versonken het vlote ghelijc oute euement ghecuet met soute 10570[regelnummer] j. stic van desen vissce goet en ment in dat water doet Timallus sprect ysidorus es .i. uisscelkin ende etet aldus om dat sine roke es bequame 10575[regelnummer] euet van der bloemen die name want cunus es .i. bloeme dese visch die ic iv nome heuet in watre sinen ganc van varscen ende soeten gemanc 10580[regelnummer] ende es scone ende van soeter smake dus dinke mi bi derre sake dat die spierinc mach wesen t gaet vte .v. comt na desen Vipra es bekent 10585[regelnummer] dat eet .i. sarpent vp tlant jn der ze eist .i. visch mede van quaden doene van quader sede niet groot nesset dies ghelouet bouen den ogen des ghelouet 10590[regelnummer] staet hem .i. been oft ware .i. oren
[Folio 97r]
scarp ende vreselic als wijd oren want wie datter mede wont wert gheuenijnt ter stont mar als dit visscers vaen 10595[regelnummer] doensi dat houet af slaen ende dat ander es goede spise ende nuttelic talre wise die bouc van visscen die ic kende de seluen vissce nemen hier ende 10600[regelnummer] ende die ic vant in den latine ebic ghedicht met mire pine vort suldi oren den sesten bouc dar ic iv in den ondersouc van serpenten bedieden sal 10605[regelnummer] mar eeric v spreke van elken al sine nature groot ende clene salic spreken int ghemene

Vorige Volgende

Der naturen bloeme

Vissen

Over het gehele werk

titels