Der naturen bloeme

(1998)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


Vogels: Pauo- Zelentides Pauo es in dietsch de pau die es van vedren root ende blau. entie sconste es diemen kent ghehouet es hi als serpent 7725[regelnummer] elc man kennet wel sine ghedane des keric mi te min dar ane maer .i. meister spreket dese sake pau es ihouet als de drake sijn luud es oft de duuel ware 7730[regelnummer] sijn ganc stille inde ghebare als die dief sine plumen mede recht na des emels sconede sijn luud veriaghet war si sijn alle beesten die draghen venijn 7735[regelnummer] noch hare gheen ne bliuet lanc dar si horen sinen sanc augustijn segt openbare dat paus vleesch binnen .j. jare none stinket no rot 7740[regelnummer] die pau es .i. ouerdich sot siemen om sine sconeit an hi ondoet sinen start dan jeghen de sonne dat men bedien sine sconeit mach ysien 7745[regelnummer] mar alsi sinen voet siet velti den start dan ende vliet xxv. jaer mach hi leuen jn houden bouken vintmen bescreuen dat den ouden wast int houet 7750[regelnummer] een precios steen dies ylouet die pau werpet als die loure vallen sine stert vedren met allen ende latj hem node kinnen tote dat si hem weder wasse beghinnen 7755[regelnummer] alsi ontwake wert bj nachte so roepti lude ende onsochte want hi euet var ende toren dat sine sconeit es verloren eier legghensi eens te jare 7760[regelnummer] ende die pawinne pinet hare dat soese den pau onstect want vint hise dat hise breect sine jonc willi verslaen tote dien dat hem de coppe siet vte gaen
[Folio 72v]
7765[regelnummer] bonen niet te sere ghebraden doet die pau gherne ghegaden als die pau clemmet oghe dat meent rein al waest terst droghe witte pawe vindmen mede 7770[regelnummer] ende wilde pawe in somegher stede mar niet van vedren so fijn als die huus pawe sijn Perdix heet pertrice bj namen jacob ende ysidorus te samen 7775[regelnummer] ende sente segghen ambrosis mi dat .i. loes voghel sj want elc anders eier stelt maer als die ionghe sijn ghetelt kinnen si die moeder diese wan 7780[regelnummer] biden lude ende uolghen hare dan hare nest oric ghewaghen makensi gherne in dicke aghen ende comt hiemen ten neste nar die moeder comt hem ieghen dar 7785[regelnummer] ende gebard als of soe cranc ware om dat soene wil doen volghen hare ende verre of leeden anders waer als hare jonc ebben vaer vallensi vp ward ende decken hem mede 7790[regelnummer] met rusen dit es hare sede die si ouden in hare voete hare luxurie es arde onsoete dat si noten jeghen nature plinius scriuet in sine scripture 7795[regelnummer] dat die anekine om tiden sere om die ennekine striden entiere uerwint dat hi onsoete den anderen terdet onder de voete gheen wilt ulesch es so ghesont 7800[regelnummer] alse die pertrice in hare stont hare galle alse plinius seghet vp datmerre effene ieghen weget honex ende mint minghe dan dattet doghen verclarsen can. 7805[regelnummer] Platea alse plinius seget es .i. uogel die des pleghet dat hi de dukers wacht in de ze ende doet hem dan so wee dat hi hem hare proie ontdraghet 7810[regelnummer] oec lesemen dat hi hem verdraghet met musselen die hi swelget gheel alsise heuet uerduwet een deel werpet hi hute die scellen weder ende latet dandre vallen neder. 7815[regelnummer] Plumales dat sijn manieren. erande van pluuieren. diemen seghet dat bider lucht. leuen sondre andre vrucht nochtan vintmense wel gheuoet 7820[regelnummer] waer bi men wil wesen vroet datse uoedet de lucht alleene dats om datmen groot no cleene
[Folio 73r]
jn haren darem ne vint dies wanic datse voedet de wint. 7825[regelnummer] Pica dats der aecstren name van plumen scone ende bequame soe ende hie vele scalcheit can hare nest onsetsi elken man so maket scarp van dornen buten 7830[regelnummer] bouen can soet decken ende sluten ende maket ij gate me no min dar soe selue gaet vte ende jn met erden maket soet sochte binnen plinius doet ons bekinnen 7835[regelnummer] dat aecstren ionghe ouer waer gheten maken doghen claer ende dat si sijn gheuleghen best worde daecstre in .i. strec gheuest al tlijf houtse stille ghemene 7840[regelnummer] sonder metten becke allene dar toe doet soe hare macht hoe soet ondoet met hare cracht jonc vp ghehouden leren si wale some spreken meneghe tale 7845[regelnummer] ende oren nauwe na die word dat sise gherne bringhen vord die die tonghen ebben breet spreken best ende ghereet Picus es i uoghel echt 7850[regelnummer] na minen wanen eist .i. specht also sterc es hi ghebect dat hi die bome dore pect onder die scorse na sire wise soeket hi worme te sire spise 7855[regelnummer] jn olen bomen maectj sine nest dar broeti sine jonghe best sloughe oec iemen yser of hout jn die gate met ghewout ende picus niet in ne mochte 7860[regelnummer] hi vloghe och ende sochte .j. cruud dart mede uloghe vte dat hoe vaste dattet stake int gat oude bouke segghen dat van desen crude tere stat 7865[regelnummer] dat mer mede mach ontsluten alrande slote van buten die die word dar toe can segghen diere mede toe ghelegghen gheen mensche kennet echt 7870[regelnummer] sonder bj naturen die specht scarp sin sine clawen ghemene dies sieti node up die stene sulc ghelijct merlen wale sulc .i. deel den wedewale 7875[regelnummer] sulke sijn up thouet roet die sijn sconst ende groet Passer es der musscen name jn huse te broedene es em bequame dicken dinkensj verwoeden 7880[regelnummer] alsj noten ende broeden die eetste voghel est van naturen die men vind inder scripturen die soen leuen langher dan die hien wilmen segghen ende sien
[Folio 73v]
7885[regelnummer] aristotiles die seghet dat die hie allene pleghet nemme te leuene dan j. iar dat mach sijn inden lande dar mar hier nest niet des siwi vroet 7890[regelnummer] jc waent onse coude lant doet jn someghen steden wilmen callen dat si van den gheuele vallen mar aristotiles die seghet dats om dat die mussche pleghet 7895[regelnummer] tetene dat belsaet dar of comt hare dat quaet alse die jonghe vte vlieghen doude ne willense niet bedrieghen sine vlieghen mede ende hare ybure 7900[regelnummer] ende houdense dits ouesce nature dus soude starke entie vroede den cranken nemen in sire hoede ende bewaren ende bekeren bede van scanden ende onneren 7905[regelnummer] Passer ende arundineus es die rietmussche ende comt aldus dat die mussche entie nachtegale te samene noten tenen male entie vrucht die dar of comt 7910[regelnummer] al eist dat so es mussche ghenomt want men die muschen also gheplumet siet sone broet niet dar die mussche pliet sone mint oec die bussche niet mar gherne es soe int riet 7915[regelnummer] buten husen buten busschen den sanc ebben dese musschen een deel van der nachtegale al ne singhensi niet so wale an plumen siet men ende an sanc 7920[regelnummer] dat si tuirande sijn ghemanc Philomene in onse tale ludet wel die nachtegale ende heuet van sanghe den prijs bouen alle vogle in goeder wijs 7925[regelnummer] vro wert so in der dagheraet ende louet die sonne eer so up gaet jn lentijn ende in somers beghin sinc soe ende nemmee no min jn lentijn tijd vouch soe hare so 7930[regelnummer] van haren sanghe werd soe so vro dat soere selden omme het ende singt te nerensteliker ende te bet ja dar soe te prighe singhet heer soe hare uerwonnen ghinghet 7935[regelnummer] hare nerenst es so groet so sal eer singhende bliuen doet sulc meester seit also verstaet alst met hare ten ende gaet dat soes beghint metten daghe 7940[regelnummer] ende verheft hare van slaghe te slaghe toter noenen dat de hitte es groet dan vallesoe van den bome doet alle noten van musiken consi singhen ende striken 7945[regelnummer] ja die oude leren de jonghe ende formeren hare tonghe vp ende neder talre note
[Folio 74r]
dus leert elc sine rote mar als die daghe ten lancsten comen 7950[regelnummer] so es hem hare sanc benomen so dat men van hem niet entuint te wintertide van hem vint sonder dat sulc openbard dat mense dan eet roebard 7955[regelnummer] ende dit scijnt openbar dat hem dus hout ouer waer alsi broeden ende noten dan wert hem hare sanc uerstoten Presitacus dat dinke mi sijn 7960[regelnummer] die pape gaie dar ons solijn ende Jacob scriuen in haren doene een uoghel est van plumen groene om den als den rinc van plumen gheuarwet als van goutscumen 7965[regelnummer] ene tonghe groet ende breet dar hi mede formert yreet woerde als oft .i. mensche ware jn den ersten of in den andren jare so sijnsi te lerne best 7970[regelnummer] ende ontouden dat men em vest den bec ebben si so crum ende so starc al vielen si van oghen vp .i. sarc si souden hem up den bec ontfaen hare houet es ard sonder waen 7975[regelnummer] dat mense met enen ysere slaet als mense wil duinghen dat soet verstaet te sprekene na des menschen wise haren poet stecsoe in de spise jn den bec dits wonder mee 7980[regelnummer] jnt gheberchte van gelboe segmen dat hi broedens pliet dar het selden reint of niet want die rein es hare doot dien stert queket so met gnouchten groot 7985[regelnummer] ende strikene dicke ende makene fijn ende sere gherne drinken si wijn men lest ins coninc karles tiden dat hi wilen soude liden dort wout te grieken ende sijn here 7990[regelnummer] om te varne ouer mere papen gaihen camen tier stont ende seider keiser vare ghesont doe was hi coninc ywarlike van der cronen van vrankerike 7995[regelnummer] ende hi wart romsch keiser der nar dus worden hare warde war den paus lewen lese wi mede gaf .i. man vp oueschede enen papegay sprac ynouch 8000[regelnummer] ende doe mense ten paus drouch ende soe was up hare vard soe sprac jc vare ten paus ward ende terst dat soe den paus sach omboet soe hem goeden dach 8005[regelnummer] achter .i. ii. warf te samen dese dinc so wel den paus bequamen dat hi dicken sonderlinghen der jeghen sprac om dach cortinghe nv het van der p. vte es 8010[regelnummer] ghi sult vort oren van der .s.
[Folio 74v]
Strutio es i uoghel groet van voeten des kemels ghenoet als dese uoghel broedens pliet om dat vij. sterre hi siet 8015[regelnummer] want hi altoes gheen ei ne leghet eer ment siet ende men seghet dat die hitte ane gaet van den oeste ende bestaet dan leiti sine eier vp tlant 8020[regelnummer] ende laetse broeden onder tsant dan gaetso wech ende verghet al war soese leide of vinden sal ende broet die tijd ende die nature dat hare werden soude te sure 8025[regelnummer] ende comen hare jonc vord aristotiles seit dit word qualike ofte niet machi vlieghen yser etj sonder lieghen van der erden machi niet risen 8030[regelnummer] mar hi loep na beesten wise ende sine uloghele maket hem uart dat hi snelre es dan .i. part die pardi hati emmermere. entie par ontsiene seere. 8035[regelnummer] so dat sine niet durren sien. ende alsi uoer den man sal vlien grijpti in sine ghesplette voete steene ende werptse achter onsoete vp de ghene diene iaghen 8040[regelnummer] so dul es hi inder haghen alse sijn houet bedecket es hiet so waenthi dattene niemene siet sine eier sijn alsemen seghet diemen in kerken tanghene pleghet 8045[regelnummer] also groot es hi wel nare als oft .i. imate esel ware Scrio es .i. uerdoempt uogel gheuedert es hi anden ulogel alse oft .i. scarp doren waren 8050[regelnummer] sire ionc es hi so care ende pleghet nachts te uliegne alleene jeghen andre uogele gemeene so gheuet hi erande melc te sughene sinen ionghe elc 8055[regelnummer] Sturnus dinket mi de sprewe wesen als wijt in plinius lesen want hi bescrijftse ghespot bruun ende wesende gherne int commuun ende tropmale ulieghen si in scaren 8060[regelnummer] al daer si hem sullen ghenaren nauonts versamen si gherne al ende murmureren ende maken ghescal alse often si hadden ghedinghe nachtes swighen si onderlinghe 8065[regelnummer] mar alse die dach openbard so singhen si echt ende elke ghebard alse ofte si feeste makeden ende spel ende dan uersamen si also wel ende ulieghen met ghemenen ere 8070[regelnummer] te samen om hare lijfnere hier gaet hute vander .s.
[Folio 75r]
hort wat in .T. bescreuen es Turtur es der turdelduuen name een reine uogel ende bequame 8075[regelnummer] dat seere minnet sijn ghenoot alst soe es dat bliuet doot dattet nemmermeer ne kieset ander ghenoet alst sine verlieset alleene si ulieghen als men ons toghet 8080[regelnummer] ende up telghen die sijn verdroghet sitten si met rouwen beuaen basilius doet ons uerstaen ende seit hier vp souden scouwen wedewen ende houesche vrouwen 8085[regelnummer] ende dat wedeuscap bekinnen dat stomme uoghele seere minnen carmen claghen es hare sanc negheenen vogel es soe wranc mar goedertirlike soe verdraghet 8090[regelnummer] wat datmen vp hare iaghet hare nest maken si van roeden ende si connen hem wel behoeden jeghen gheuenijnde scade want van silla nemet so de blade 8095[regelnummer] omme datse gheuenijnde diere scuwen in alre maniere an uruchte es hares liues beganc ende soe scuwet des sulfers stanc experimentator seghet 8100[regelnummer] dat soe in wintertiden leghet jn hare plumen in olen boemen dar soet suuerlic mach gomen jn lentine ende nemmee broet soe driewarf ofte mee 8105[regelnummer] ende .ij. te samene creaturen die heet ende nat sijn bi naturen maer her si ulieghen vp ende onder es hare ulesch te ghesonder vanden rechtren vlerke dat bloet 8110[regelnummer] dats den hoghen seere goet jn lentintiden mach mense sien want si den winter ontulien jn den bussche machmense sien om dat si die huse vlien 8115[regelnummer] Tragopoles seit solijn. machmen in ethyopen sien. mere es hi dan die haren. ende geornet es hi te waren alse .i. ram ende des ne pliet 8120[regelnummer] negheen uogel diemen siet hi uerdriuet met derre saken. alle uogle die hem genaken. alse fenix heuet hi thouet gheornet es hi des ghelouet 8125[regelnummer] ende hi es van plumen bruun root starc uermogende ende groot Turdus es .i. uogelkin cleene groot van uersienecheit ghemeene jn olen bomen maken si nest 8130[regelnummer] na hare wise wel gheuest
[Folio 75v]
dar si in broeden hare ionghe ende dat in arde corter stonde want hare eier die si draghen sijn ripe binnen .x. daghen 8135[regelnummer] ende dar ute comen up die stede thant hare ionc mede .T. gaet hute seggic iv hier comen vort namen in .v. Vespertilio dinket mi 8140[regelnummer] dattet die uledermus si diene vlieget altoes niet dan nauonts spade alsmen wel siet jnden winter sietmen gheene niet neten si of wel cleene 8145[regelnummer] an weghe vintmense sonder leuen ofte in holen sonder cleuen mar brincmense dar die lucht es claer wert soe roerende ende leuende daer ende hare macht die comet hem an 8150[regelnummer] ende ulieghen weder slapende dan sone heuet uedre no plume ne gheene recht ghedaen na de mus cleene want so draghet ende soghet also alsmen in muse thoghet 8155[regelnummer] dat ne doet anders gheen uoghel start heuet soe ende uloghel ende dans anders niet dan uel die moeder can met hare wel dar soe ulieghet .ij. kinder draghen 8160[regelnummer] den boeken horic ghewaghen dat dat bloet vander uledermus met enen crude heetet craduus es goet ieghen serpents beten oude boeke doen ons weten 8165[regelnummer] dat dar hute ghetrect es har bestreken met sine bloede dar het wasset weder des ghelouet lecht oec onder dijns wijfs houet dat soere niet af ne weet 8170[regelnummer] so sal kint ontfaen ghereet dit vindemen inden ondersoec der ouder phylosofen boec muse eten si ende anders niet hare been ende hare uoeten men siet 8175[regelnummer] jn uloglen ende in start ghetrect ghetant es soe ende niet ghebect ende des ne pleghet anders uogel gheen jn cicia esser mech een meere danne duuen nochtan 8180[regelnummer] ende ghetant oft ware .i. man dar si den lieden of biten mede horen nesen ende andre lede Vanellus dats dat uaneel. een uoghel wel bekent een deel. 8185[regelnummer] een kieuits heetet in oest lant dese uoghel alsi siet thant enen man van sinen neste verre volghet hi them wart erre ende roepet iofti ware verwont 8190[regelnummer] ende steket nades mans houet omdat hine uanden neste verdriuen waent houer sijn beste hier bi werdet ter seluer stonden nest ende sine ionc vonden 8195[regelnummer] wel beteikent des vaneels vite dat leuen vanden ypocrite
[Folio 76r]
die roem heuet ende uerhoghet ghesciet hem enegherande doghet ende makets uoer die werelt tale 8200[regelnummer] dan comet die uiant ende merket wale bi deser kennessen te sinen neste ende nemet hem sinen loen int leste Upupa alst es gheset es uerboden in doude wet 8205[regelnummer] dats omme sine onreinechede jn den drec nesteltet dats mee gherne outi hem ghemanc jn den steden dar es groot stanc dies heetmenne linghin uoghel 8210[regelnummer] scone heuet hi plumen ende uloghel ende vp sijn houet .i. crone van plumen ghewassen scone te wintre ne sietmenne noch ne hort jn lentintide comet hi vort 8215[regelnummer] vander ouder doemen verstaen dat si hem ontplumen saen ende ghaen inden neste ghinder sitten onder hare kinder die ghewassen sijn bouer hoeden 8220[regelnummer] die so hasen si ende broeden tote dat si gheplumet moghen wesen ende vander cranceit ghenesen mee doghede esser an bekent alse doude sijn van ouden blent 8225[regelnummer] so halen die ionghe cruud dar si mede iaghen de blenteit huut Jacob seghet van vitri ende menech ander meester bi wie so linginuogels bloet 8230[regelnummer] an sinen slaep striket of doet alsi te bedde wille gaen nachts alsene die slaep sal bestaen sal hem dromen her die morghen dattene viande willen verworghen 8235[regelnummer] thoueraren doen besonder met hare herten arde groot wonder mar hoe ende in welker maniere ne willen meesters niet visieren. Wltur wanic es die ghier 8240[regelnummer] [e]en starc uoghel ende fier mar in sijn ulieghen es hi swaer drie spronghe ofte meer dats waer so doet hi in sire wise her hi mach vander herden risen 8245[regelnummer] plinius spreket ets sine maniere dat sine plumen inden viere metter roke serpente ueriaghet entie sine herte met hem draghet sijn uersekert uan allen dieren 8250[regelnummer] wel rieket hi na sire maniere ende negheen dier dats waer onder die mane also claer dar orloghe es ende strijt dar wart wilsi talre tijt 8255[regelnummer] alse die hem willen versaden [in stride metter lieder scaden alse die jonghe ghier es groot so slati sine oude moeder doot]
[Folio 76v]
alse hise niet mach gheneren 8260[regelnummer] plinius scriuet sonder sceren dat nieman uant haren nest want up rootsen es hi gheuest dar si van uolke sijn bewart die ghier sine ionc bewart 8265[regelnummer] tote dat comet ter wintertijt ende dan wast onder hem die nijt so iaghet hise vanhem dan want die proie nouwet vort an want een par ghiere uertert 8270[regelnummer] vele dart hem ghenert bi huus ne plenen si niet te vane mar si proien verre danen ende dit lert hem dat bekinnet nature dieden vroeden minnet 8275[regelnummer] te houdene vrede sinen gheburen ambrosius seit ets sulkes naturen die sonder nooten seit sijn waen jonghe bringen ende ontfaen entie ghiere comen danne 8280[regelnummer] al sonder ghenoet van manne hare leuen es wel te waren wlcomen tote .C. iaren [oec seghet ambrosius dat si al bloot vortekenen der lieder doot 8285[regelnummer] met ere sonderlanghe lere die hem comet van onsen here want alse twe lantsheren hem ghereden strijt te houdene onder hem beden eist dat uele ghiere te waren 8290[regelnummer] volghen dan haren scaren so maghet ouer waer bedieden dat van parden ende van lieden ene grote meneghe upt uelt] metten swerde werdet gheuelt 8295[regelnummer] plinius spreket vanden ghiere dat hi proiet na sire maniere vanden middaghe toter nacht ende hijs hem voer den middacht wacht sijn bec crummet hem in sire ouden 8300[regelnummer] so dat hi ghene proie mach ouden danne moet hi dor die noot alse van ouden bliuen doot hine can niet anden steen te waren sinen bec curten alse die aren 8305[regelnummer] [dies so heueti groot verdriet up derde hi ghene bete ne siet dat doet hem een deel die noot want hi swaer es ende groot] experimentator die seghet 8310[regelnummer] dat die uoghel traghe te sine pleghet alse sine ionc met vleesche sijn verladen die ghier doet hem groote onghenaden want hi wilse verslaen dat si met vetheiden sijn beuaen 8315[regelnummer] hi bijtse ende slaet om de sake dat hise wil magher maken siet hi croenien ligghende mede hi betet thant neder ter stede waer soet es ende hoe soet gaet 8320[regelnummer] ende dits dar menne om dicken vaet met strecken te menegher tijt tusschen hem es dicken nijt enten gherualke weet men wel mar die gherualke es hem te snel 8325[regelnummer] ende verdrinctene so met platten al es hi starc hi canne matten
[Folio 77r]
dat hi te male niet vertart dar hem de gherualke mede genard sine ionc in sinen neste 8330[regelnummer] vander .v. es hier dat leste Zelentides spreket plinius es .i. uogel die heetet aldus ende wonet erande ghediet als ons plinius bediedt 8335[regelnummer] bi enen berghe die cadim heet dien die crekele doen groot leet want si hare coren woesten sere dan roepen si an onsen here ende bidden met beden des 8340[regelnummer] dat hi dar sende zelentides ende alsemen waent biden gebode alleene van onsen here gode wanen dese comen ofte varen ne weet niemene te waren 8345[regelnummer] sonder dats die liede alleene an gode bidden met gheweene. si verteren de crekele dan datter gheen ontgaen ne can hier hendet der vogele boec in. z 8350[regelnummer] vondixs mee ic dichtets mee hier sijnre .c.x. ende drie jn dietsch also gedichtet van mie so ict vraist vant int latijn dar bispele af ombonden sijn 8355[regelnummer] some ende niet tonderste deel vp elc te dichtene geheel het ware te lanc ente swar jc dichte dat lichste ende waer want ic ne beghere niet 8360[regelnummer] dats den lesere hiet verdriet hier suldi horen vort mee wat wondre men vint inder ze ende in watre ende in riuieren alse ons meesters visieren 8365[regelnummer] die dat ware bringen vort willic iv scriuen in dietsce wort mar hort doch int gheemeene er ic iv segge van elken alleene

Vorige Volgende

Der naturen bloeme

Vogels: Pauo- Zelentides

Over het gehele werk

titels