Literatuurwetenschap

[p. 1]

Woord vooraf

Hoewel Nederlandse onderzoekers de laatste jaren in ruime mate hebben deelgenomen aan de vernieuwing van de literatuurwetenschap op internationaal niveau, ontbrak nog een inleidend Nederlandstalig handboek, dat de grondslagen van de uit die vernieuwing resulterende theorie op systematische wijze zichtbaar maakt. Er bestaat o.i. in twee opzichten behoefte aan een dergelijk werk. Ten eerste raakt de student in de letteren gemakkelijk verdwaald in het oerwoud van literairwetenschappelijke termen en begrippen, waarvan de methodologische samenhang, die er toch echt wel is, hem vaak te enen male ontgaat. Ten tweede heeft ook de professionele literatuuronderzoeker wel behoefte aan een handboek, dat tracht zoveel mogelijk de wetenschappelijke vooronderstellingen, die in de literatuurtheorie voor een niet onbelangrijk deel onuitgesproken plegen te blijven, onder woorden te brengen.

Het gaat in beide gevallen om hetzelfde probleem en dezelfde zaak, nl. om het expliciet stellen van de impliciete theorie, om het uitspreken van wat anders ‘is taken for granted’. Wèl bestaat er natuurlijk een niveauverschil: de student (en daarbij denken wij ook aan de gevorderde M.O.-B-studerende) verwacht een didactisch ingesteld werk, dat hem vertrouwd maakt met de meest elementaire problemen betreffende de wijze van bestaan van het literaire werk en de wijze waarop wij het kunnen kennen; de onderzoeker verlangt een consistente samenvatting van dezelfde problemen, soms als leidraad, maar misschien nog vaker als wetenschappelijk materiaal waar hij zich tegen af kan zetten. Het bleek ons, dat deze beide verschillende oogmerken, het didactische en het zuiver-wetenschappelijke, juist binnen het kader van de bedoelde explicitering van de theorie uitstekend te combineren waren. Hierbij is in ruime mate gebruik gemaakt van het begrippenapparaat der mo-

[p. 2]

derne linguïstiek, zonder evenwel dat linguïstische kennis nu direct bij de lezer wordt voorondersteld.

De overweging dat het boek niet in de laatste plaats didactische diensten zou moeten kunnen bewijzen, maakte het opnemen van voetnoten en een polemisch stellingnemen t.o.v. andere literaire theorieën in de tekst zelf ongewenst. Daarom bevinden zich aan het eind van elk van de bijna vijftig paragrafen zgn. bibliografische aantekeningen. De beginnende student kan deze bij eerste lezing zonder meer overslaan, de verder gevorderde vindt er literatuurverwijzingen die hem kunnen helpen zijn inzicht te verdiepen; de wetenschappelijke onderzoeker tenslotte treft er een standpuntbepaling aan m.b.t. andere theorieën. Het bibliografisch register achterin het boek vermeldt alle in de bibliografische aantekeningen genoemde studies en doet tevens dienst als alfabetische index op die aantekeningen en dus ook als namenregister.

Vele leden van het wetenschappelijk corps der Utrechtse en der Amsterdamse universiteit hebben tijdens het ontstaan van dit boek als gesprekspartners, als mee-lezers van de voorlopige redactie van de kopij, willen fungeren: drs. W. van den Berg, prof. dr. J.C. Brandt Corstius, dr. D.W. Fokkema, prof. dr. J. Kamerbeek Jr., mevrouw drs. E. Kunne-Ibsch, dr. J.J. Oversteegen, prof. dr. A.L. Sötemann, prof. dr. H.P.H. Teesing en dr. J.D.P. Warners. Tot hen behoort ook mijn assistente, mevrouw L. Koning-Roessingh, die mij bovendien bij het samenstellen van de documentatie op voortreffelijke wijze heeft geholpen. Hun allen moge hierbij hartelijk dank worden gebracht. Juist in een als individualistisch bekend staande ‘geesteswetenschap’ zoals de literatuurstudie is een dergelijke coöperatie een hartverwarmend avontuur.