|
| |
| |
| |
XIX.
Jan slenterde langzaam naar huis. Met zware beenen van trage moedeloosheid, en den kop gebogen onder versuffend gedenk. Een doffe bitsheid strakte om zijn gemelijk opelkaar gebeten lippen en staalglansde hard in zijn oogen. Niks, niks, de heele boel was niks, 'n miserabel gesjouw, 'n rotzooi 't heele leven... Hij hoefde zich waarachtig niet te haasten. Het kon niet schelen, al deed ie er den heelen dag over eer ie thuis was, spotte het bitter op in zijn gedachten. Hij kon nou ook wandelen en rentenieren, verdomme ja, rentenieren... hij... en met de heele familie verrekken van armoede. Daar liep hij nou te ‘niksnutsen!’ Maar wie zijn schuld was het? De zijne niet. Hij wilde toch wel werken, hoe meer, hoe liever. Daar was hij nooit bang voor geweest. Hij had altijd kunnen aanpakken, had nooit achteraan gestaan. Had het zwaarste werk uitgezocht om maar te kunnen verdienen. Nou liep ie z'n eigen in den weg... Of ie al naar huis ging, wat moest ie dáár aanvangen? Wat rondloopen weer, in en uit, en zure gezichten zien, en gezanik aanhooren, dat er geen brood meer was en de kinderen zeurend schreiden om een boterham. Sakkerju, kon hij 't helpen? Dat er nergens werk te krijgen was? Had ie er niet genoeg om geschooid? Vroeger zochten ze hèm. Nou baatte het nog niet, als ie zich ging presenteeren. Als vaste arbeider had ie niet klaar kunnen komen. Bij dezen en genen een enkelen dag, in erge drukte, dat was alles. Toen had hij wat anders geprakkezeerd. Wit zand gegraven en verkocht tegen vijftien cent een heele kar, in 't dorp bij de lui, die daarmee den vloer bestrooiden. Maar met een kar vol kwamen ze een jaar toe en de meesten gingen zelf nog graven. Hadden òòk tijd genoeg, zooals hij. Daarna had ie hei gemaaid, voor strooisel op de stallen. Nu had ie er nog 'n kar of drie liggen en was de boeren af geweest om ze te verkoopen. Van de eene deur naar de andere. 't Was overal mis
| |
| |
geweest. Nou verdomde'n ie 't toch ook om nog langer te gaan bedelen. Allemaal hadden ze nog genoeg in voorraad. Maar eer 't morgenvroeg was, zouën die boerenbeesten ze tòch wel gehaald hebben, dat wist hij. Zoo deden ze dat altijd. 's Nachts d'r op uit en de afgemaaide hei gaan stelen. Als hij er toch een betrapte, sloeg ie hem den kop in...
Wat moest ie nou aanvangen? Hij kwam weer met leege handen thuis. Allemaal gelijk zouën ze de schuld op hèm gooien, net als altijd. En als 't gekijf uit was, dan bleef 't zuur kijken... Wilde Mien dan ook maar meegaan naar een andere plaats. Maar daar zat 'r moeder tusschen, die maakte haar den kop nog voort heel gek met 'r gemier. Daar had ie al wat van moeten uitstaan. Den heelen dag opstokerij tegen hèm. En de ‘Rooie’ stookte dat vuurtje. Dat begreep ie wel, bliksems goed, al hield ie zich van den domme. En al praatte die vent hem nog zoo mooi in z'n gezicht. Ze moesten hèm niks wijs maken, hoor. Wat ie zag, dat zàg ie. En wat ie gehoord had, dat vergat ie niet. Dat Mien nou zelf wel zag, dat ze maar met den ‘Rooie’ had moeten trouwen; waarom had ze met 'r kwajen gekken kop met alle geweld dien doodarmen vent willen hebben, die niks anders kon dan de hut vol kinderen brengen en er nog geen droog brood voor te vreten had? 't Beetje pensioen mee helpen opmaken en zuipen, dàt kon ie... Hij wist heel goed, dat zijn schoonmoeder en zijn vrouw nu zoo praatten, zij waren 't met elkaar heel eens... Mien liet zich overhalen...
Bij het klooster nam zijn denken een andere richting. Opwoedend schoten de gedachten door zijn kop. Dàt was van alles de schuld. Toen 't klaar was, hadden ze het in de lucht moeten laten springen. Het klooster alleen had die armoede in het dorp gebracht, niemand anders. Daar lag het nou, zoo schoon als ie in de stad geen huis had gezien. Met groote tuinen en wandelplaatsen, en vijvers met goudvischjes. Er rondom heen vergingen de menschen van gebrek. Geen stukje grond, of 't klooster kocht 't aan. Gewoon àlles moesten die zusters ook hebben. Fijn smoezen konden ze, hoor. Ze bedonderden den heelen boel met 'r gewiksten bek. Als 't zoo voortging, kochten ze het heele dorp weg, geld hadden ze genoeg. En dikwijls kregen ze goeie stukken grond ook nog voor een appel en een ei.
| |
| |
‘Toe zeg, dat moest je nou ons verkoopen, dàt komt het klooster nog juist te kort... ja, ja, dat doe je wel, je hebt er immers verdienste van, hé, en je weet wel, dat het klooster niet veel missen kan...’
Lummels, die zich door zoo'n fijn smoel lieten bedotten.. En van den raad kregen zij alles wat ze maar vroegen... Niemand in 't dorp verdiende er nog wat aan. Alles kregen ze van andere plaatsen, in 't groot. De ‘Rooie’ en zijn vader waren nou ook opeens brave, christelijke menschen geworden. Er werd niets dan lof over hen gesproken, sinds de wethouder een stuk grond voor een prikje aan de zusters had verkocht. Hem kon 't geen kwaad, die had toch geld genoeg. 't Was een streek van dien kerel geweest om den boel te bedriegen. Daar moest hij nou armoede voor gaan lijden... en alle dagen geruzie en zuur gezichten in huis hebben... als hij zoo dalek thuis kwam, zou 't gedonder wel weer beginnen, een gezanik van de andere wereld.. Mien opspelen, hem overladen met verwijtingen, dat hij te lui was, dat ie keek... dat het 'm te veel was, ergens om werk te gaan vragen... rondloopen en lanteren deed ie liever... ze moesten hem zeker komen naloopen, o ja... waar moesten ze nou van eten, want dát zou ie zeker toch wel willen hebben... zij moest het zeker maar van d'r hart afsnijen, ook voor de kinderen... zuipen, dat kon ie wel...
En dan maar ‘janken’. En Marie door 't huis loopen, met een ophitsend spotgezicht. Nou en dan zoo'n enkel woord er tusschen gooiend, zoo met zonder-erg-doening, om Mien nog gekker te maken. ‘Was de tijd maar weer om, dat we het pensioen konden halen, gelukkig dat wij er nog zijn, anders was 't nog veel erger. Dat is gemakkelijk geld...’
Dat hij een opmaker was, dat moest ie dan maar slikken, den heelen dag door. Dat ie van hén moest leven, en zij 't daardoor krap hadden... Wilde hij dan nondeju niet weg, ergens anders heen, waar genoeg te verdienen was, naar Pruisen?.. Hij was er toch van 't begin af tegen geweest daar in te trouwen... een hondsjong, meer was ie er niet,.. allemaal zaten ze hem op den kop te hakken... hij kon er helsch van worden... 't gemeenste was nog, dat Mien durfde te zeggen: als ze met den ‘Rooie’ getrouwd was, dan zou 't niet zoo gegaan zijn... die had een kwaje naam,
| |
| |
maar 't was ook niet allemaal zoo erg, als er wel verteld werd...
Ze maakten 'm gek met 'r gedonder. Joegen hem zelf naar de herberg toe. Daar had ie ten minste een oogenblik rust. Dat was toch beter, dan dat ie bleef tot ie 't niet meer verdragen kon en in z'n woede misschien ongelukken maakte.. Als 't nog niet haast uit was, dan verdomde'n ie het, dan ging ie er tusschen uit... zou wel terecht komen... 't was 'm nu haast lang genoeg...
Hij tastte met duim en wijsvinger in zijn vestjeszakken, dóórzoekend de hoekjes van de voering, ofschoon hij zeker wist, dat er niets in zat. Haalde alleen wat grijs-blauwig pluis te voorschijn, afschaafsel van de stof, dat zanderig hard aanvoelde tusschen zijn over elkaar wrijvende vingers. Gooide het met een vloek weg...
Beide handen gleden schuivend onder langs den rand van 't vest, of er misschien niets tusschen voering en stof was gekomen... Had ie nog maar een paar centen... Dan ging ie nog niet naar huis... kon dat gezeur en gekijf nog lang genoeg aanhooren... De dorst brandde hem ook genoeg in zijn lijf... kon hij maar ergens wat leenen, maar daar hoefde hij niet om te komen... thuis ook niet, vader Hansen sloot alles weg, tot een halve cent toe, en telde wel driemaal op één dag na... Kijk, daar kwam 'r ook nog een aan-lanteren, uit de hei... had ook tijd genoeg zeker... nou, hij was niet alleen in 't dorp, armoedzaaiers genoeg tegenwoordig, allemaal renteniers, ha, ha... de een keek nog zwarter en magerder dan de ander, verrekten allemaal van den honger... Hij kon toch nog es licht probeeren, op de pof, of ie niet een potje los kon krijgen... net doen of ie bij vergeet geen geld in den zak had, eerst heel gewoon willen betalen, dan opeens, doorvoelend de zakken, verbaasd hoe 't mogelijk was: daar heb ik sakkerju geen geld bij me, dat begrijp ik niet, ik meende toch... as ie dan maar zorgde, dat ie echt deed, met z'n gezicht en met z'n toon van spreken, dan merkten ze niks, en moesten wel zeggen: nou, da's nie erg, we zu'n der ow den deurwaarden nie vur sture... of zoo iets. Met een gekken slag d'r doorheen kon ie dan alles weer goed maken... kwam over een paar dagen wel terecht, moesten 't maar aanschrijven onder de klompen... ze wisten 'm immers wonen... Zoo maar doen, dan
| |
| |
kreeg ie toch wàt... kon ie maar vast afspoelen, wat ze thuis weer voor 'm in 't vet hadden... potverdikke, de ‘Rooie,’ die daar aan kwam luieren!.. Hij liet zich villen, as 't niet waar was... Wat kwam die nou uit de hei... zeker weer thuis geweest, zoo'n smeerlap... weer smoezen over hèm... hij verdomde'n 't toch dat ie 'm aankeek... wou met dien vent niks te maken hebben... nou bleef dat mispunt staan, voor het café van Rutten... had hèm zeker gezien... een anderen kant uitkijken, doen of ie 'm niet zag, dat schoelje... meende die nou nog, dat hij niet begreep, dat het 'm alleen om Mien te doen was?... Marie en Mien moest ie allebei hebben, zooals ie ging zwetsen... achter alle meiden en wijven trok ie heen... waar zou ie die draaimolenmeid nou weer hebben zitten, waar ie d'r mee tusschen uit geweest was?... kon die meiden niet begrijpen, daar had je nou die van den pachter van z'n vaders boerderij, die had al drie kinderen van 'm en méénde toch nog maar altijd, dat ie met 'r trouwen zou en liet zich iederen keer weer wat wijs maken... ze wisten toch wel, dat ie in de café's d'r over ging lachen... 'n legioen jongen maakte'n ie, zei ie... zoo gemeen kon ie zwetsen... verleden Zondag hadden ze hem afgeluisterd, toen ie de dienstmeid van z'n huis bij 'r ouwers afgehaald had... In 't straatje tusschen de heggen had ie 'r gepakt en gezegd:
‘Hier motte d'r an, 't is e goed plekske, hier heb 'k d'r al meer gehad...’ En die meid liet hem maar begaan. Bij allemaal kreeg ie 't klaar, al wisten zij ook, dat ie dàn weer een andere nam...
Die vent bleef daar nog maar staan. Wachtte zeker, tot hij bij hem was. Wat voor smoesjes zou ie nou weer hebben?...
Wàt riep ie?... Van bier?...
Eer hij zich bedacht had, vloog 't hem uit den mond:
‘Wat is 't er?’
‘Of ge 'n glas bier mit koomt drinke, ge zu 't òk wel dorst hebbe zo goed as ik...’
Even tegenstribbelend schreeuwde Jan terug:
‘'k Heb gennen tied...’
‘Gennen tied? Kun'de begriepe... ge zu't 't werk toch wel aaf kunne, vur 't aovend is, 't zal nie gaon looëpe...’
| |
| |
Een schampering van d'r-alles-van-weten lag in z'n woorden.
Overleggend denken flitste Jan door z'n kop. D'r was niks aan gelegen, als ie dien vent 'n paar glazen bier afzette... eigenlijk hoe meer hoe beter, die moest nou niet meenen, dat hij ze allemaal te slim was... eens goed zuipen en hèm laten betalen en dan 'm links laten liggen... en 'm eens laten voelen, dat hij 'm in de smiezen had, dat ie Jan niks wijs moest maken...
‘Allee, jao of nee...’
‘Nou vooruit dan mer, 'k gèf d'r anders nie veul um, 'k heb al 'n paar glaas bier gedronke,’ loog ie, groot-doend.
Spottend loer-blikte de ‘Rooie’ hem aan. Hij voelde die verdomde oogen in dat satansgezicht wel. En woede borrelde even in hem op. Moest dat rooie serpent hem voor den gek houden? Omdat hij geen werk had? En in de heele hut geen cent was te vinden? Hij begréép wel, wat die spottende lachtrek om dat smoel beteekende.. dat die vent àlles wist, van Marie en Mien zelf had gehoord... Hij hàd ook niks, geen rooie duit, maar die ‘Rooie’ had toch meer dan genoeg aan z'n eigen... met z'n geld bebliksemde die alles, die smeerlap, dat beest... hij zou zich stiekum houën en d'r van profiteeren... en dan denken: barst maar... zóó leep was dat mirakel toch niet, dat ie dàt snapte, hè?... daarvoor moest je wat meer van de wereld gezien hebben dan domme dorps-kneuters... als hij hem zóó te pakken had gehad, dan kon hij lachen en voor den gek houden en de ‘Rooie’ op z'n neus kijken...
Onder druk gewoon-praten ging Jan met den ‘Rooie’ binnen, die vlot trakteerde. De glazen moesten nog eens volgehaald worden... Nog eens uitgedronken... Allee, niet laten verschalen... Vooruit verdomme, zoep uut, 't kumt er op 'n paar nie op an, we zien nie alle daag saeme..
De drank roeste de twee drinkers naar den kop. Vooral Jan, die 't overlegd-zich-fijn-houën gauw vergeten was, toen de biersmaak hem beheerschte, en hij gulzig leegzwolg de groote glazen tot-den-rand-vol, met lange slok-teugen van de golvend-zwellende keel. Dat hij telkens even moest nahijgen, als hij 't glas met een smak neerzette. Terwijl het bier afdruppelde langs zijn kin, op zijn vest, en de schuimblaasjes wegkraalden om zijn mond.
| |
| |
Dan kommandeerde de ‘Rooie’ kort-af, met onverschillig-toning in zijn stem, maar met een geheime spotflikkering in zijn oogen, die valsch loerden: ‘Haal vol!’... Jan weigerde niet meer. Schoof al van zelf bij. Met breeden omhaal van woorden en zeurend-herhalen zat hij te redeneeren. Zijn oogen lagen klein-geknepen in zijn gezicht, flauw-waterig, niet meer onder de macht van zijn willen. De bewegingen van zijn kop, plotseling met een ruk achterover van kun-je begrijpen, of schuin terzij over den schouder van ja-hoe-'t-nou-precies-zit, deden gewichtig, diep-nádenkend. Druk gebaarden daarbij de armen...
Ze moesten hém niks wijsmaken.. hij wist er alles van.. Die hèm verneuken wou, moest vroeg opstaan, daar bleef ie borg voor... Hij wist, waar Abram de mosterd haalde.. was nie van vandaag of gisteren, hoor... had meer van de wereld gezien as 'nen boer en 'n koe. Hij zei niet véél, maar as 't er op aan kwam, dan stond ie z'n man, hij had geleerd waar hij moest gaan staan... In Pruisen wou een opzichter hém ook eens wat vóórmaken. 't Was 'm nog te dom geweest, hij verstònd zijn werk, zoo goed als de beste, daar durfde hij gerust voor uit te komen... hoefde voor niemand achter te blijven... dit-en-dat was niet goed geweest, hij moest dat zóó doen, wilde die vent hebben, maar hij had 'm kort en goed gezegd, doodeenvoudig, waar 't op stond.. Was meinen se wohl, had ie gezegd, en veel-nie-genoeg... toen was die kerel begonnen met een groote mond van verdammter lump... maar hij had 'm eens voor-goed de waarheid onder den neus geduwd en hij had niks meer te missen gehad, niks meer af te keuren... zóó moesten ze aangepakt worden... maar dat moest men kùnnen... wie dat nièt kon, was 'ne sul, daar deje ze mee wat ze wouën... 't was 'm nog te dom af... potverdomme nee, met hèm nie, maar hij kon wèrken... onder dienst ook... de sergeant zei eens tegen 'm, hij moest 't geweer eens voor hem poetsen... hij had niks gezegd, deed of ie 't niet hoorde en liet 't geweer liggen, waar 't lag... Toen ie terug kwam, begon ie te donderen, God-dit-en-dat, waarom 't geweer niet gepoetst was, of ie 't niet gehoord had?... hij zei, verdommes goed sergeant, maar hij deed 't niet... Of ie 't dan verdomde?... Nee, hij verdomde'n 't niet, maar hij deed 't niet... de sergeant zou 'm wel krijgen, pesten dat ie geen raad wist en 'm
| |
| |
d'r eens leelijk bijlappen... maar niks, hoor... als ie recht had, zweeg ie nie... 't was 'm nog te dom af... hij was een arme duivel, dat wist ie ook wel, maar dat raakte niemand.. werken kòn ie, en aanpakken wou-ie óók... ze gingen genoeg over hèm schimpen... en over z'n schoonmoeder en z'n vrouw... was ie iemand wat schuldig? Dan moesten ze 't maar zeggen... Hij kwam er voor uit, dat ie niks had, maar die kale grootdoeners in 't dorp hadden nog minder as niks... Hij snapte verdommes goed, waarom er geen werk was, de ‘Rooie’ zou 't ook wel weten, anders moest ie het z'n vader maar eens vragen, die was toch bij den raad... kerels van niks waren het, smoesjesmakers, en voor d'r eigen beurs goed... een schelmentroep allemaal bijeen... ze moesten hèm niks op de mouw binden... die hèm verneuken kon, moest er nog komen...
‘Wie wil ow dan verneuke, zeg 't potverdikke rechtuut...’ viel de ‘Rooie’ uit, en daverde zijn vuist neer op de tafel.
‘Dat wette zelf wel, dat hoefde nie te vraoge, ge begriept me bliksems goed,’ driftte Jan op.
Zwijgend schouderschokte de ‘Rooie’ hem de minachting van zijn neergetrokken mondhoeken toe. Dwong zichzelf tot niet-toegeven aan zijn opborrelende kwaadheid, toen Jan voortging met een zanikende stem uit te razen, wat er lang al omgewoeld had in zijn bitter gedenk. Hij wist wel... begreep d'r alles van.. 't was 'm nog te dom... hij was ook geen uil... kon niet alles zeggen en stilzwijgen, waarom Marie zóó tegen hèm was.. en Mien ophitste... als d'r geen smoesjesmakers bij hem aan huis kwamen, zou hij zooveel ongenoegen niet hebben... Hij was nu van alles de schuld... Mien had met een ànder moeten trouwen... die ànder, dàt was 't... hij was te veel.. waren hèm liever kwijt dan rijk.. hij hoorde genoeg, wàt 'r van zijn vrouw gepraat werd... dàt was verdomd gelogen... maar die ander zou 't wel willen, dat 't wààr was, deed er zich moeite genoeg voor...
Een grove lach van den ‘Rooie’ daverde op, dat zijn heele lijf schudde op den stoej.
Jan moest d'r maar goed op passen, want dat vrouwvolk was den duivel te slim. Dat hield maar vol, dat alles ge- | |
| |
logen was, met een heel onschuldig gezicht. En ze waren zoo gek, dat ze rammelden...
‘Wie, nondeju, zeg op,’ woedde Jan.
‘Wiè? Dat hit 'r niks mit te make. Ik noem gen name..’
‘Ge wilt zegge, m'n vrouw...’
‘Daor motte nog nao raoje... met wat 'k zeg is de waorheid... ze zien allemaol 't zelfde...’
‘Geei bint òk 'nen hond,’ stoof Jan op.
‘'k Neem, wat 'k kriege kan, wat kan me dat verdomme.’
Spottend-tergend klonken de woorden van den ‘Rooie’ hem tegen. Hitsten zijn woede aan, door 't bedekte van 't met halve woorden zeggen, waarvan iedereen maken kon wat ie wou.
Wat méénde de ‘Rooie’ dan? Hij moest het maar ronduit zeggen... Hoefde niet te denken, ik zwijg het, omdat Jan 't niet graag hoort... dat kwam er niet op aan...
Maar de ‘Rooie’ spotte met gewichtig-doening in stem en gezicht:
‘Ieder moet z'n eige weetje weten, ik weet het mijne, een ander het zijne...’
‘Dat sprikt, dat sprikt,’ deed Jan instemmend. ‘Mer ik mot wete, wat m'n vrouw düt, is 't waor of nie, dàt zu'de toch motte bekenne.’
‘Ik zeg mer, wat me nie wet, daor hit me gen leeëd van...’
Toen wijs:
‘'t Is mer heel goed, dat de waorheid nie altied bekend is... ieder kan dan nog gleuve, wat ie 't liefste wil, Jan..’
't Was Jan, of telkens, als de ‘Rooie’ zoo iets zei, wat werd weggenomen van zijn gevoel voor Mien. Allerlei gedachten onverschilligden in hem op. Wat kon 't hèm verdomme...
Dan weer, of ieder woord als een gloeiende droppel viel in den wrok, die al lang stil in hem gewoed had tegen zijn vrouw. Hij voelde een schroeiïng in zijn borst... drinken moest hij, bier, méér bier hebben...
In den nevel van zijn roes warde het gedenk door zijn kop. Een oogenblik zonk zijn druk gepraat weg in een doffe zwijging...
Mien en de ‘Rooie’... als ze met den ‘Rooie’ getrouwd was, zou 't beter zijn... nou begréép ie het... toen ie met
| |
| |
Mien geloopen had, vóór het trouwen, op een Zondagavond op de hei... ze had den ‘Rooie’ altijd gewild... hij was er te veel... hij liep hen in den weg...
‘Allee Jan, kom, nou gaon we noa 't durp 'ne pot vatte, we zien nie alle daag saeme, en ik mot nog 's mit ow praote,’ schudde de ‘Rooie’ hem wakker.
Toen zwadderden ze den weg over, naar het dorp. Onder half-fluisterend geredeneer van dep ‘Rooie’.
Hij had toch medelijden met Jan. Zij waren immers altijd goeie vrienden geweest. Hij wist wel, dat Jan wat tegen hèm gehad had, al lang... ja, ja, dat was wèl waar - op Jans bezwerende ontkenning -, hij had 't immers zelf gemerkt, en iedereen zag 't wel, maar hij had 't altijd goed met hem gemeend, altijd, anders mocht ie daar niet gezond loopen... Jan gelóófde dat niet, maar 't was de waarheid, hij had hem altijd willen helpen, ook om werk te krijgen... toen in 't klooster had 't 'm maar één woord gekost, dat z'n vader d'r voor gezorgd had bij den burgemeester, die had daar veel te zeggen... maar ie had gedacht, voor mijn part dan, loop met je kwajen kop naar de bliksem, toen Jan zich van anderen wat op de mouw liet binden tegen hèm... 't had hem altijd gespeten, dat Jan zóó was geweest, verdomd as 't nie waar was... iedereen zou kwaad geworden zijn op Jan, maar hij niet, daarvoor hield hij te veel van 'm... hij had nooit kunnen vergeten, dat ze samen zoo'n dikke kameraden geweest waren, vroeger... onder dienst was 't al begonnen, maar Jan z'n vader had hen allebei te pakken gehad... daar kon hij geen erg in hebben... Jan had ook nooit met Mien moeten trouwen, dat was stom van 'm geweest... en dikwijls was hij duivelsch geworden, als ie zag, hoe Jan zich door de Van der Poorten's liet behandelen, al ging 't hèm niks aan... maar van een goeien kameraad kon ie dat niet verdragen, zóó was hij nu eenmaal... hij had in z'n eigen gezegd, verdomde sul, dat ie zich zoo wat allemaal laat zeggen van z'n vrouw en 'r moeder.. als hij zoo'n vrouw had, hij schopte ze vierkant de deur uit, met 'r moeder d'r bij... Jan liet zich wat wijs maken... als ie alles wist... was ie dan nog zoo'n onnoozele hals... de appel valt niet ver van den boom.. meer wou ie nu maar niet zeggen... als Jan thuis was, was 't klagen over armoede, maar zoo gauw ie de deur uit was, stond de tafel
| |
| |
vol... en de flesch er bij, ze lustten 'm, hoor! Jan moest maar eens naar de winkels gaan... hij noemde geen namen... Jan kon immers overal genoeg verdienen... als hij in Jan z'n plaats was, zou ie 't verdommen, zoo'n leven te hebben en anderen den boel te laten opmaken... wat dan?... Jan moest het zelf weten... ieder moest zijn eigen weetje weten... later zou hij de schuld krijgen, dat hij Jan opgestookt had... daar dankte hij voor... Jan was oud genoeg... maar wat hij doen zou, wou ie wel zeggen, ronduit.. hij ging d'r tusschen uit... ieder was z'n eigen 't naast, zou ie denken... hij zou dat gedonderjaag gauw moe zijn... de wereld was groot genoeg... hij was d'r ook al eens van door geweest, Jan wist dat wel. Het volk kletste dan, dat hij met een meid op sjouw was, een partij leugens waren gauw bijeen gevonden... dan ging ie de groote werken na... wie pooten aan z'n lijf heeft, kan overal terecht komen... meende hij nou nog, dat Mien 'm zou missen?... godvergeefmeschen ezel... meer wou hij d'r niet van zeggen...
* * *
Laat in den avond wankelde [Jan naar huis. Scharrelbeen]de den ongelijken heiweg [over, brommend en vloekend in] zich zelf.
Hij zwaaide van [den eenen kant van den weg naar den] anderen, en struikelde [vaak over de diepe karsporen, zoo]dat hij lang-uit neerviel. Steunend op de [handen, half op]gericht en dan weer eens machteloos neerschietend, [met den] kop op den grond, krabbelde hij overeind. En sjokte v[...] verder, op zijn slappe beenen vooruit, in een balanceerend schokdrafje...
Marie en Mien zaten hem te wachten. Mien met een behuild gelaat. Er zou zeker een ongeluk gebeurd zijn... zij kon 't niet langer meer uithouden in huis... de angst lag op haar als lood... zij wist geen raad meer... er wàs een ongeluk gebeurd, dat was zeker, 't moest wel... zij ging kijken... 't huis viel òp haar... zij ging de kinderen wakker maken... hoor, wat was dàt weer?...
Bij ieder geluid sprong zij verschrikt op. Hardop snikte zij de onrust uit. God, God, wat was zij toch ongelukkig..
| |
| |
dadelijk zouën ze hem wel dood thuis brengen... dan zat zij er te kijken... ja, moeder moest maar zeggen, dat ze gek was, 't zou wel waar zijn, maar zij kon d'r ook niks aan doen...
Ja, gèk was ze, deed haar moeder hard, dat ze over dien vent zoo ongerust was. Zij hoefde zich zoo bang niet te maken, hij zou in geen zeven slooten tegelijk loopen... zatlappen en nuchtere kalveren kregen nooit ongelukken... want hij was immers heel zeker weer aan 't zuipen...
‘Waorvan, ie hit genne cent!...’
‘Ha, die zoepe wille, doen 't toch, op de pof... D'r was immers niks aan dien vent, dat zag Mien zelf toch ook wel... geen brood in huis, geen kruimel, en dan toch loopen te zwadderen, de herbergen af, en schuld maken... God wist, hoeveel zuipcenten ie nog overal had te betalen.. op een goeien dag zouën zij de rekeningen wel krijgen en moeten zien, dat ze d'r weer uit kwamen... want hij verdiende immers niks, daar was ie te lui voor... zuipen kòn ie, dat was 't ook allemaal, maar zijn drank nog niet eens [beta]len, dat moest ie nog van vaders pensioen doen... [Mien hoef]de over zoo'n niksnutser toch niet ongerust te [zijn, dat 'm een ongel]uk overkwam, daar lag ook wat aan [gelegen... zoo'n op]maker... zij kon Mien niet [begrijpen... ha... Minachtende h]aat lachte op na haar [woorden. Straks zou ie d'r wel bezope]n aan komen vallen, [zoo zat as 'n beest... daar konden zi]j nu voor op blijven [zitten, den halven nacht, als alle] andere menschen al lang [in de rust wa]ren... wat gaf ie er om, of zijn vrouw in den [angst] zat... ha, nog-niet zooveel... die gaf nergens om, als hij maar zuipen kon... zij hadden al wat nachten voor hem op moeten blijven, tot ie zat-en-wel d'r aan kwam zetten... al stierven zij allemaal van den honger, dan zou hij nog zuipen, 't dak boven den kop zou ie ervoor verkoopen...’
Zwaar-strompelende passen naderden de deur.
Met een schreeuw vloog Mien op van haar stoel. Ook haar moeder verbleekte, door den bang uitgestooten kreet. Adem-ingehouden stil luisterden ze... En hoorden zijn praten-in-zich-zelf en vloeken...
‘Heur'de nou wel?...’
‘God! God!...’
| |
| |
Met een zucht zakte Mien weer op haar plaats terug, zonder te antwoorden op den uitroep van haar moeder.
Bonzend vloog de deur wijd open en Jan viel binnen, wankelend tegen den muur, en op den eersten den besten stoel néér, dat die kraakte van den plof. Een oogenblik bleef hij daar onbewegelijk zitten, den kop zwaar vooroverhellend op de borst, waaruit eenige bromgeluiden opstegen...
Toen dwaalden zijn waterig-flauwe blikken wezenloos over de vrouwen heen...
Konden ze verdomme dan nog geen goeienavond zeggen? Hè... Was dàt nog te veel? Dan moesten ze maar spreken... Hoefden 'm niet zoo aan te zitten gapen... Hier was ie... vooruit dan maar, sakkerrr... ju...
‘Hal'de smoel toch, zatlap,’ raasde Marie hem dadelijk opdriftend tegen.
‘Veur ow nie, veur ow nie...’
Woedend sprong hij op.
‘Voor geen mensch zweeg ie, voor niemand. Hij wist waar ie gaan staan moest. Hij kon in de heele wereld terecht komen... hèm kenden ze wel...’
‘'Ne mooie... wat hè'de wer verdiend vandaag?...
Dat raakte haar niet. Hij wist z'n eigen weetje. Hij had zich nou lang genoeg op den kop laten zitten, was altijd maar de goeie geweest, nou was 't uit, zou nou ook eens van zich afspreken... ze moesten hèm niks wijsmaken, dat was hem nog te dom, hij kon verdienen zooveel als ie wilde.
‘Nog gen dreug brood veur de kiender,’ schamperde Marie. ‘He'de wel betaald, wat ge gezopen het? Of mot ik dat doen, as de maond um is?... van het pensioen?...’
‘Dreug brooëd... ik krieg dreug brooëd, mer de andere zitte te snoepen en te vrête, hè, en klaore te zoepe...’
‘Dat lieg'de,’ bitste Mien er tusschen.
‘Nee, ge mot me niks wies maken... ge heurt wel, dat 'k het weeët... Jan hoeft niks te hebbe... veur Jan is alles te veul, hè... as Jan mer werkt en verdient... en 't geld thuus brengt.. hè... um al 't lekker êten en drinke te betalen ien de winkels, waor ik niks van zie, hè...’
‘Dat lieg'de... da's geloge, zatlap...’
Al langer hoe meer optoornend krijschten Marie en Mien hem de woorden tegen.
| |
| |
Maar Jan sloeg zijn woede op de vrouwen neer in zijn verwijtingen, door de tegenspraak nog meer geprikkeld. De kinderen begonnen bang te schreien en riepen om moeder. Van der Poorten kwam half-aangekleed in de kamer... Jan raasde en schold door. De kwaadheid beefde over zijn heele lijf. Al de bittere gedachten, die rondgewoeld hadden in zijn kop, braken los en stortten hagelend over hunne hoofden...
Hij had het altijd gedaan... Hij was te lui, maakte alles op, maar nou wist ie, wie de opmakers waren... Hij liet zich niet langer meer voor den gek houden... dat verdomde'n ie, sakkerju... hij had dikwijls genoeg honger gelejen zonder wat te zeggen... nou moesten ze maar eens voor den dag komen met de lekkere brökskes... of was dat te goed voor hem, hè?... Vooruit, voor den dag er mee, of hij zou eens zien, wat 'm te doen stond... hij was er te véél in huis...
En op-eens schoot hij vooruit, met een uitgeprangden vloek naar het kleine kastje, waarin de eetwaren en 't bordengerei opgeborgen werden. Rukte het deurtje open, en toen hij niets zag, slingerde hij de borden en kopjes over den vloer tot scherven... daar verdomme... daar... daar...
Van der Poorten greep hem bij den arm, sussend: ‘stil toch Jan, stil toch... bedaar nou es.... heur nou es hier!’
Maar met de kracht van zijn ontketende woede slingerde hij den ouden man van zich af.
De beide vrouwen huil-schreeuwden met scherp-krijschende stemmen: ‘zo'ne smêrlap... zo'ne gemêne vent... God, God!...’
Het bloed schoot hem over de oogen, en roodachtig schuim bruiste op in de hoeken van zijn mond. Een heeschloeiend geluid steeg op uit zijn keel...
Hij gemeen?... Hij?... Neen, zij waren gemeen... sletten van wijven... allebei meiden van den ‘Rooie’.... hoeren...
Toen gierden ze furiënd op hem aan... Van der Poorten, nu ook kwaad, schoot eveneens toe... Zij trokken en worstelden naar de deur, onder gevloek en hijgend geschreeuw en stootten hem buiten, den weg op, waar hij bonzend neerviel...
|
|
Auteursrecht onbekend