Het goud van de Peel

(1944)–H.H.J. Maas– rechtenstatus


XIII Groote biljetten vol dikke zwarte letters, schreeuwerig veel-belovend, hingen in de herbergen van de Peel-dorpen aan den muur. Arbeid maakt het leven zoet!!! Goed betaalde arbeid!!! De Peel verschaft werk en brood!!! Arbeiders, betere dagen zullen voor u en uw gezin aanbreken, als gij in dienst treedt van de maatschappij ‘De Nijverheid’. Vast werk, hooge loonen!!! Voor allen is er plaats, voor grondwerkers, turfgravers, timmerlieden, metselaars, enz.!!! Zoekt uw eigen voordeel!!! Loon per uur, per stok, enz. Meldt u aan!!! De schetterende reclame lokte de arbeiders tot lezen en elkaar vertellen. Heele troepen trokken naar de herbergen ‘om 'ns te hooren’. Hun gepraat over en weer rumoerde de gelagkamers vol drukte. De stemmen liepen in elkander tot een massa van gegons. De een zette kwakerighard uiteen, wat hij er van dacht, en de ander, zonder hem te laten uitspreken, gaf op een schreeuwerigen toon zijn meening, onwillekeurig trachtend zijn woorden uit te roepen boven alles. 't Was, alsof ieder alleen met zich zelf redeneerde, en door hardop-denken een antwoord zocht op zijn eigen vragen en twijfelingen. De opwinding vroeg om drank, altijd meer bier. 't Kon lijen, ze waren
[pagina 84]
er nou doorheen, geld te verdienen als water... de Peel boven!... Tot tenslotte de meesten bedronken zeurend of lawaaiend, de straten over waggelden van het eene café naar het andere. In de beneveling van hun roes zagen de arbeiders de Peel voor zich uitgrauwen als een eindeloos veld, waar het geld maar voor het oprapen lag, wachtende op de handen, die het wilden nemen. Zij voelden zich opeens de machten van het dorp, verlost van den druk der lage loonen en vele dagen zonder verdienst bij de boeren, en van den dwang om in Pruisen ‘het groote werk na te gaan’. De toekomst blonk op voor hun oogen als een tijd, die aan 't gezorg een eind maakte. Iedere week met een zak vol guldens naar huis... voortaan zou het werkvolk kunnen doen, wat het wilde... kijk eens aan, een vader met een paar volwassen zoons kon per week dertig à veertig gulden verdienen... wat 'n geld... die hoefden voor den rijksten boer niet meer uit den weg te gaan... waren in een jaar of tien zelf rijke lui... 't was geen kostwinning meer, maar een geldwinning... van een goeien boer wilden ze niet spreken, maar zoo'n keuterkes met een paar koeien, nee, dàt was niet veel, deden ze bluffend-meewarig. Dan zouden de peelwerkers ànders voor den dag komen, met moppen in de zakken... die boerkes de hakken laten zien, schimpten ze. Zulke dingen lieten de boerkes zich niet zeggen. Zij tergden terug met schamperend waarschuwen, dat velen misschien nog wel 'ns blij zouden zijn, als ze weer bij ‘de arme boerkes’ mochten komen werken om een snee brood te hebben... dat zwetsen zou nog wel eens overgaan... Spotgelach en aanhitsend geplaag maakten partijen, die vijandig tegenover elkander stonden, door oplaaiende woede hunkerend naar de aanleiding, dat ze zich vechtend op elkaar konden werpen. Arbeiders verdomden 't den volgenden dag nog bij hun boer te gaan werken, bij zoo'n pezeriken... Knechts zeien hun bazen de huur op... Allemaal naar de Peel! De boeren konden verrekken... Geen knoop meer aan de broek, Geen cent meer in den zak, Schijt de boeren in de laarzen, We gaan naar 't kamp van Zeist, faldera, En 't zal niet lang meer duren...
[pagina 85]
De volgende dag bracht wat opnuchtering, en in de nalooming, die zwaar op de versufte hersens en in de verslapte zenuwen lag door den aftrekkenden roes, was de schittering van de peelbeloften veel bleeker geworden. Het lustelooze, matte gevoel na de overprikkeling van den drank en de drukte had al het kunnen-en-willen weer neergesmakt. Och, 't zou ook niet veel zijn... eerst maar 'ns afwachten... Vage vrees voor verandering en 't maar-laten-gaan, gevolg van verzwakking door geestelijke en lichamelijke armoede van geslacht op geslacht, hielden de meesten gevangen onder den neerdrukkenden dwang van moedeloosheid en gebrek aan ondernemingslust. Als men nog brood had, moest men op een andere plaats geen mik gaan zoeken... De een wilde wel eens eerst zien, wat de ander doen zou... en hoe 't hem aanstond... Het voorbeeld van een troepje werklui, die Zondags-aan-gekleed de Peel introkken en 's avonds terugkwamen met allerlei nieuws van 'n hoop werk, een boel arbeiders, uit andere plaatsen, die zich ook waren komen aanmelden, en goede loonen, moest eerst weer durf brengen. Toen ging de een na den ander. Ook Toon Peeters werd aangenomen. Als turfsteker. Hij zou eerst nog een jaar alleen moeten gaan. Maar turfgraven kon-ie goed, hij was er altijd vlug mee geweest. Nu het per stok betaald werd, zou-ie er nog wat meer achter zetten. Zooveel stok, zooveel keer twaalf cents... dat was geen beetje. En als z'n oudste jongen mee kon, eerst maar vast om te kruien, dan gaf dat al dadelijk een paar gulden in de week meer. Daarna het volgend kind... allemaal naar de Peel, de jongens en de meisjes... graven, wegkruien en neerslaan door de heele familie en iedereen Zaterdagavond 'n veertig gulden verdienst... 't Eerste jaar nog maar 'ns wat harder aanpakken, zoolang als-ie er alléén voor stond. Zien, dat-ie per week 'n honderd stok kon afleveren dan had-ie toch vast twaalf gulden... 't zou ezelen zijn, maar in Godsnaam... een uur loopen 's morgens en 's avonds, om drie uur 's nachts dan maar op weg en geen oogenblik langer rusttijd dan noodig was om te eten, en aan den gang blijven, tot het donker werd, zoo zou-ie 't klaar krijgen... en eenmaal die eerste kwaje tijd achter den rug en de kinderen wat grooter, dan waren ze 'r ook voorgoed doorheen... _*
[pagina 86]
De ver weg-grauwende vlakte, die eeuwen lang begraven had gelegen onder sombere stilte en angstaanjagende verlatenheid, kwam op-eens vol van slavend zwoegleven. Honderden arbeiders beulden hun lichamen om de massa's grond en veen te versjouwen en het groote loon te kunnen beuren, dat hen aanzweepte tot een woesten werk-hartstocht.

Vorige Volgende

XIII