Vanden Slotelen

Dat ander misbruyck.

Daer nemen sy nv die lieue slotelen voor hem, Ende hebben si den text oft die woorden in Christus woorden wel gemartert met haren wtleggen, so marteren zij die slotelen selue noch argher, die ons doer dye woorden ghegeuen zijn, Sij heffen aen ende makent met die slotelen alsoe, dat die eene somwijle Clauis errans heet, dat is, een falende oft missende slotel. Als, wanneer die Paus yemant bindt oft bannet, die doch voor God niet ghebonden is, oft ontbindt, die voor God niet ontbonden is, daer mist die slotel ende en doet niet, want hi faelt ende en raect niet effen, Ende bysonder moet die ontbinde slotel die sorghe hebben dat hi fale, Want dye bindtsloetel, bysonder die die statuten stelt, die en doolt nemmermeer, hi en can oeck niet falen, want die heylige geest regiert den Paus inden bindtslotel so sterck, dat hi niet dolen en can, Mer den ontbindtslotel kent hi niet, daer laet hi den Paus alleene mede gewerden, ter auontuere daer omme, dat ons Christus den ontbindtslotel, sonder tweten ende willen des heyligen geests gegeuen heeft, dat verdriet den heyligen geest, ende en wil hem niet so gewis voeren als den bindtslotel. Gelooft dat, oft

[fol b5r]

ghi zijt een Ketter.

Want dit alle is so gewis, dat oeck die bindtslotel, wanneer hi gheen statuten en stelt (als voren geseyt is) mer wanneer hi bannet, dan noch nyet falen can, Want daer hebben si een sproke (houde ic) wt S. Gregorio, Sententie nostre etiam iniuste metuende sunt, Dat is, wanneer wij oec yemant met onrechte inden ban doen, so salmen doch sulcken onsen ban vreesen. Ghi cont wel rekenen, alsmen den onrechten ende falenden ban vreesen moet, so en heeft hi niet gefaelt, Waer omme soudemen anders voor den onrechten ban vreesen, als hi niet en geraecte, mer gefaelt hadde? Want ghi moet dencken dat die Paus soe groot is inden hemel, dat God selue voor hem vreesen moet, ende als die Paus yemant met onrechte inden ban doet, soe heeft God met al den hemelschen heere, voor sulcke Pauselike blixemen ende donderen op aerden, ende hi moet die verbande verdoemen, ende den onrechten ban beuestigen ende voluoeren, ende also zijne godlike waerheyt laten varen, ende een boeue werden om spaus wille, op dat die bindtslotel ymmer niet en fale. Mer ic wilde nv lieuer vloecken dan scriuen ouer desen gruwel, wanneer ict doen dorste. Maer hier na willen wij die woorden Gregorij aensien.

Wel aen God groete v hier lieue heeren, Ick wilde wel wat met v lieden spreken, wanneert v

[fol b5v]

lieden niet en verdrote, Ghi segt dat ghi een falende slotel hebt. Lieue, segt ons doch, wat hebt ghi ons tot noch toe in die Duytsche landen, ya in alder werelt inden aflaet vercocht? daer ghi onmetelick ghelt voor ghenomen hebt. Ist den raeckslotel oft den falende slotel gheweest? Ick wildet gheerne weten, Ey, hebt ghy niet ghelesen inder bullen, Wien zijn sonden leedt zijn ende ghebiecht heeft, die heeft den aflaet ghewis? Wij geuen aflaet, mer oft hi v ghewerde, daer laten wij v voor sorghen, Want wij en connen niet weten oft ghi recht berou hebt ende ghebiecht hebt, Daer omme en zijn wij oeck niet seker, oft v den sloetel gheraect oft ghefaelt heeft, Hi can wel falen ende dolen. Hoe? mer dat ghelt dat ghi daer voor ghenomen hebt, dat hebt ghi doch vast, ende niet den falenden slotel te bewaren beuolen. Hoe anders? Ghi Sot, wie wilde den falenden slotel ghelt beuelen? Waert dan niet beter die zielen die eewichlick leuen ende niet weder comen en connen, den rakenden slotel? ende dat ghelt datmen altijt weder crijghen can, den falenden slotel te beuelen? Lieue, dat is Lutersch ghesproken, Wij handelen hier Pausichs.

Danck hebt, ende den lieuen God moet v lieden lonen, dye troostelijcke goede onderwijsinghe, Want nv mercke ick wel, dat die slotel met-

[fol b6r]

ten aflaet op Gods woort niet en staet, maer op mijn berou ende biechte, Want hebbe ick recht berou ende biecht ick recht, so helpt mi den slotel aen den aflaet, Is dat niet, soe ist alle verloren, beyde aflaet ende ghelt, dat ick daer voor ghegeuen hebbe. Lieue, mer hoe werde ick ghewis, dat ick rechte leedtschap, ende wel ghebiechtet hebbe, daer mede den falende slotel een rakende sloetel werde ende God ghenoech aen my heeft? Lieue daer laet ick v voor sorghen, dat en can ick nyet weten. Ist dan oeck recht, ende heet dat ghelt niet ghestolen dat ghi van my neemt voor sulcke onseker ware? Want ghi hebt nv mijn ghelt ende ghi gheeft my Aflaet daer voren. Ende ghi segt doch. Ten is nyet seker dat icken hebbe. Ende ick hebbe effen soe vele na den coop als voor den coop, want ick hebbe nv effen soe vele als voren te weten onsekeren aflaet, dat is gheenen aflaet Hoe? soudt gestolen zijn, ghi hebbet my doch willens ghegheuen, ende het is nv den raeckenden sloetel beuolen, dye en mach nyet doolen, Al recht.

Voort. Wat gheeft ghy ons dan inder biechte iaerlics, daer ghi die werelt mede bedwonghen ende wtgesogen hebt, dattet ons lijf ende ziele, goet ende eere sonder ophouden ghecost heeft? Wat

[fol b6v]

souden wij geuen? die absolutie. Is die dan oec seker? hebt ghi goet berou, ende ist inden hemel soe als wij absolueren, soe zijt ghi certeyn gheabsolueert, ist dat niet, so zijt ghi niet gheabsolueert, want die slotel can falen, soe hoor ick noch eens dat den slotel op mijn berou ende werdicheit voor God staet. Ende ic can met mijnen berouwe een sulc fijn cleyn smit werden, dat ick onsen Heere God van sinen slotelen maken can beyde falende slotelen ende rakende slotelen, Want heb ick goet berou, so make ick zijn slotelen tot raecslotelen, heb ick gheen berou, so make icse falende slotelen, dat is heb ick berou, so is God warachtich, heb ik geen berou, soe liecht God, het gaat noch al fijnlijcke voort. Mer hoe weet ick dat mijn berou ende werdicheyt voor God genoech is? Sal ick opwaert na den hemel gapen ende so langhe wachten tot dat ic geware werde ende seker ben dat mijn berou genoech is? wanneer sal daer wt yet werden? daer laet ick v voor sorghen, wel geseyt. Dien biechtpenninck die wel der werelt goet weert is, hebt ghi al wech, ende my een sorge ende twijfel daer voren ghegeuen? laet my daer voor sorghen.

Voort, wat vercoopt ghi ons in die boterbrieuen ende meer ander vrijheden, als dat yemant zijn na vriendinne ten huwelike nemen mach en des ghelike? Faelt den slotel niet, soe hebt ghi met

[fol b7r]

God ende met eeren dat ghi coopt, mer behaghet God niet, oft is die orsake niet genoech, so mist die slotel ende ghi en hebbet niet met rechte, mer hoe weet ick dattet voor God behaghe, ende dat mijn orsake voor hem ghenoech is, daer laet ick v voor sorgen. Mer waer zijn die gheuaren, dye hem op sulcken onsekeren coop verlaten hebben, ende alsoe daer op gestoruen zijn? daer voren laet ic hemluden sorghen.

Voort. Als den Paus Bisscoppen, Proosten, Officialen yemant inden ban doen, oeck sonder Gods woort ende beuel, is sulcken ban van weerden? O dat en is gheen twijfel, want hier gaet die bindeslotel, die en can niet falen noch missen als ghi ghehoort hebt, mer hoe condt ghi weten dat hi hier niet fale? laet my daer voor sorgen, so hoor ick wel, alst uwe eere macht ende goet aengaet, so zijn daer niet dan rakende slotelen, ende daer en can gheen falen noch dolen, Maer als ghy onse zielen helpen ende beraden soudt, so hebt ghi niet dan enckel falende sloten? Raetbedt, ghi hebbet gheraect.

Voort. Als die Paus Coningen ende Vorsten veruloect tot int neghende let (alsmen seyt) gelt oeck sulcken vloeck ende is hy ghewis? soe doch God Exodi .xx. alleene tot int vierde let te straffen dreycht, ende doch niemant en veruloect? trou-

[fol b7v]

wen ia, hi ghelt gewisselic, want dat doet die bindeslotel die niet falen can. Mer hoe weet ghi dat God sulcken vloeck van weerden houdt, daer laet mi voor sorghen.

Voort. Als den Paus sulcke Vorsten ende Coningen wederomme segent, raken oec die slotelen gelijc toe? Ist dat dye Vorsten des segens weert zijn, soe rakense ghewis, ist dat niet, soe falen sy Want hier handelt den ontbindeslotel die wel falen can. Mer hoe weet ick oft dye Vorsten voor God des segens werdich zijn, daer laet ick hem luyden voor sorghen.

Voort. Die vloec Bulle diemen te Romen iaerlics op den witten donderdach wtroept, geraect zijt oeck alle datse veruloect? soude die Bulle nyet raken, welck des bindeslotels vernaemste werck is? soe hoort ghi emmer dat die bindeslotel nyet falen can, die heylige geest voert hem. Mer hoe werde ick seker dat die heylige gheest hem alsoe voert? Laet mi daer voor sorghen.

Voort. Wat maect ghi int Vagheuier, als ghi dye zielen doer den Aflaet daer wt trect? Ist oec ghewis soe? Als God inden hemel sulc verlossen voor recht houdt, soe ist ghewis, Mer hoe weet ick oft God voor recht hout? Daer laet ic v voor sorghen, Waer blijft dan dat grote ghelt dat ghi metten Vagheuiere doer sulcken faelslotel ghe-

[fol b8r]

stolen ende gherooft (ick wilde segghen) ghewonnen hebt? Daer laet my voor sorgen, den rakende slotel salt wel bewaren, recht.

Voort. Als dye Paeus den Enghelen ghebiet, datse dye Pelgherzielen (dye op den Roomsche vaert steruen in dat Gulden Iaer) ten hemel voeren moeten, is dat oeck ghewis, want Christus dye sloetelen alleene opter aerden gheeft? ende dye Enghelen en zijn opter aerden nyet? Ist saecke dattet God dyen Enghelen heet, soe ist ghewis, Maer hoe weet ick dat God den Enghelen alsulcs heete? Daer laet ick v voor sorghen.

Voort, Als ghy Papen wijet, Bisschoppen cleedet Paeusen croont, Keysers ende Coninghen salft, Monicken, ende Nonnen seghent, Clocken ende Kercken, Sout ende water wijet, ende dier ghelijcken, Ist oeck ghewis? Wat maect ghy soe veel vraghens? Hoort ghy nyet, Al dat dye bindtslotel doet, dat is ghewis ende seecker, maer dat dye ontbindtslotel doet, dat is onseecker, Daer omme, wat des bindesloetels in dye ghenoemde stucken is, dat houdt vast, ende is ghewis, Maer wat des ontbindtsloetels is, dat mach falen, ende is onghewis ende onseecker. Maer hoe weet ick dattet alle alsoe is? Trouwen wat des bindeslotels is, daer laet mi

[fol b8v]

voor sorghen, wat des ontbindtslotels is, daer laet ick v voor sorghen.

Lieue, is dat die meyninghe, waer omme en wacht ghi dan niet met uwen faelslotel, so langhe tot dat ghi seker wert, dat dat berou voor die sonde voor God groot ghenoech is, op dat ghi also niet falen ende onseker handelen mocht metten aflate ende absolutie? Desgelijcs, waeromme en wacht ghi niet soe lange metten boterbrieuen ende alle ander stucken, tot dat ghi aller saken seker zijt? Men soude met Gods beuel niet so te vergeefs inden wint handelen ende so lichtuerdich daer mede omme gaen, het is groote sonde, Ia lieue gesellen souden wij so lange wachten, so en cregen wij nemmermeer niet een mijte, gheen eere noch macht, ende die slotelen waren ouer lange verroestet, ende wij souden armer ende elendiger zijn, dan die Apostelen, Propheten ende Christus selue geweest zijn, So en handelen wij oeck niet lichtuerdich metten slotelen noch te vergeefs, want zij brengen ons volle wegende zware borsen ende kisten thuys, Die Apostelen hebben lichtuerdichlick daer mede omme ghegaen, zij en hebben daer mede gheen hoocheyt connen crijghen.

Noch eens, Segt mi doch om Gods willen, Waer hebt ghi dien faelslotel gecreghen? so doch die geheel scrift niet daer af en weet, mer si heeft

[fol c1r]

enckel seker rakende slotelen? Ey daer wt hebben wij ghecregen God zwijcht stille, ende hi seyt ons niet oft v berou recht is, ende oft die orsaken te ontbinden ende dispenseren genoech zijn, so en connent wij oec niet gheweten, sullen nv die slotelen niet verroesten, so moeten wij also int onseker daer mede handelen, gheraket so gheraket, falet so falet, alsmen die blinde coe speelt, wat sal ick segghen, speelt ghi also die blinde coe met onser zielen, lijf ende goet, ende muyst int donckere? dat en heb ick te voren niet geweten. Nv mercke ick dat ghi broederlic met ons deelt. Ghi behoudt den trefslotel tot onser kisten ghelt ende goet, ende ghi laet ons den faelslotel totten hemel. Wat v aengaet daer hebt ghi den trefslotel, wat ons aengaet daer hebt ghi den faelslotel. Daer laet ick v voor sorgen. Cont ghi anders niet meer totter saken seggen, dan, daer laet ick v voor sorgen? soude ic niet meer connen seggen? Ick segge noch daer toe. Wat den bindeslotel ende trefsloetel aen gaet, daer sult ghy mi voor laten sorgen, ist niet genoech? Och meer dan genoech, ende alte veel och laes. Ghi zijt hooch gheleerde Doctoren ende besochte luyden, dat moet ic voorwaer kennen. Nv mercke ic waeromme die slotelen silueren zijn, ende waerom sy in roder sijden gheuoert zijn. Om dat v luyden Christus heren opter aerden, ende die christenheyt tot uwer ghe-

[fol c1v]

uanghene elendige dienstmaecht heeft willen maken, ende heeft v die slotelen niet met allen om die christenheyt, mer alleen om uwen wille gegeuen Vrijlic, hoe cant anders zijn.

Hoe behagen v die luden? mijn lieue broeder, Ic meyne emmer dat dat met gods woort ghetuyscht heet als die spitzbouen doen, ende metter lieuer christenheyt gespeelt ende met dye arme zielen al warent oude quaertspel bladeren, die doch God selue so diere doer zijns lieuen soons bloet ende doot verworuen heeft. Wel aen, sulcke boosheyt gaet te bouen alle clagen vloecken ende thoornen. Hadde ick oft een vanden onsen sulcs geseyt en gheleert, dat des Paus slotel onseker ware ende falen mochte, help god wat een gheroep ware daer af gecomen, daer hadden hemel ende aerde in willen vallen, daer soudemen ons alder eerst gekettert hebben, daer soudet gheblixemt ende gedondert hebben met bannen vloecken ende verdoemen, als oft wij der kercken macht hadden willen vercrancken. Want sy en hebben niet connen lijden datmen seyde, Den Paus can dolen ende falen in sgeloofs saken, mer dit zijn alle des geloofs saken. Nv seggen sy dat selue leeren ende bekennen dat vrij wt, dat die absolutie inder biechte wanckelbaer is, ende waer dat berou voor God niet groot genoech is, daer en is zij niet. Sij en connen doch nemmermeer thoonen

[fol c2r]

welck berou ende wanneer dat groot genoech is, ende setten daer mede die arme elendige conscientien op eenen twijfel, datse niet weten en connen hoe sy daer aen zijn, watse hebben oft niet en hebben, nochtans nemense gelijcke wel alle haer ghelt ende goet voor sulcke onsekere woorden ende wercken.

Daer wt volcht dat den Paeus, soe langhe als hy den fael sloetel ghehadt heeft, noch noyt gheen mensche in zijn gheheel Paeusdom gheabsolueert heeft, ende noch dye slotelen, noch der slotelen ghebruyck ghehadt heeft, Maer soe vele als in hem was metten faelslotel ende onseeckere absolutie dye helle gheuult, Want onseeckere absolutie is effen alsoe vele, als gheene absolutie, Ia het is effen alsoe vele, als lueghen ende bedroch, Dat heet dye Kercke Christi gheregeert ende dye schaepkens Christi gheweydet. Alsoe oeck met den Aflaet, maer dattet onseecker is, ende op der menschen berouwe staet, soe en heeft dye Paeus, alsoe langhe als den Aflaet gheduert heeft, noyt te gheenen daghe noch tot gheenen stonde Aflaet ghegheuen, Ende zijn Bullen ende dye Gulden Iaren moeten dye grootste roouerije ende boeuerije geweest zijn, die oyt opter aerden quamen, Want onseker aflaet en is gheen aflaet, ya het is

[fol c2v]

bedroch ende boeuerie. Mer onseker moet hi zijn, om dat dat berou onseker is daer hi op staet. Want wie wil seggen dat zijn berou voor God genoech is, Ia wat berou can voor God ghenoech zijn, nae dat nyet onse berou, mer Christus selue onse berou ende genoech doen voor God zijn moet met zijnen lijden.

Also oec metter dispensatien, boterbrieuen ende dier gelijcken, om datse hem op die orsaken gronden oft die selue voor God genoech zijn oft niet ende doch gheen mensche dat selue weten mach, soe en heeft die Paus zijn leefdagen lanck noyt gheen rechte boterbrieuen noch gheen seker dispensatien gegeuen, want onsekere dispensatie is gheen dispensatie, ia tis enckel luegen ende bedroch, God is seker ende warachtich, hy en wil met gheene onseker saken te doen hebben. Het moet alle seker zijn dat hi doet, ende dat voor hem ghelden sal, als Iacobus .i. spreect. Men sal niet wancken noch twijfelen, mer soe wie wancket oft twijfelt, dye en dencke niet dat hi van God yet ontfanghen sal. Mer wat leeren dese faelslotelen anders dan wancken, twijfelen ende onseker zijn, dat is, sy leeren vertwijfelen Christum verloochenen ende verdoemt werden, want wie niet ghelooft die is verdoemt, ende wat niet wt den geloue geschiet dat is sonde. Nv en moghen sy emmer hier nyet gelouen, om

[fol c3r]

dat die slotel met zijnder cracht op onse onseker berou, op onse onseker doen ende saken staet, want wie can op zijn eyghenwerck berou oft sake ghelouen? Nyemant dan die ongelouich is ende Christum verloochent, om dat onse wercken emmer niet Gods woort en zijn.

Nv loopt te Romen waert, haelt aflaet ende boterbrieuen, geeft ghelt ende laet met v dispenseren, laet v wijen, oft wert Bisscop, loopt na beuaerden, roept heyligen aen, lost dat Vagheuier, biecht dien pape, so comt ghi recht daer aen, dat ghi niet en weet, wat ghi doet, hebt oft zijt voor God, ia ghi zijt bedrogen ende beloghen. Ende beyde den deelen gheschiet recht. Waer omme verachten wij gods woort, ende zijn so ondancbaer onsen Here Christo? Tis waer, voor die luyden willen zijt waerlick ghelooft hebben dattet seker saken ende enckel trefslotelen zijn, datse vrij laten ende dispenseren, soe coene datmen anders segghe. Mer by hem seluen seggen sy, die slotel mach falen, dat doen sy daeromme, Wanneer die luyden ghelouen dattet seker is, soe crijghen sy daer mede den rechten trefslotel totter geheelder werelt kisten, mer als sy weten dattet onseker fautich ende lueghen zijn, soe dienet daer toe, dat sy den Duuel metter christenenzielen die helle vullen, ende Christo zijn rijcke woesten maken. Want waer toe

[fol c3v]

soude hi hem anders die slotelen gegeuen hebben.

Nv siet wat vruchten die leeringe vanden faelslotel ghedaen heeft. Ten eersten moet God haer lueghenaer zijn, Want God heeft vast ende seker doer Christum toegeseyt, wat ghi bindt op aerden sal gebonden zijn inden hemel, ende wat ghi ontbindt opter aerden, sal los zijn inden hemel. Dat zijn clare clinckende droghe woorden, die en lijden gheen falenden slotel, Hi spreect, Het sal seker zijn ende niet falen, Wat zij binden ende lossen, sal ghebonden ende los zijn. Mer wat seyt meester Paus hier toe? Ick en weets waerlick nyet, (spreect hi) Ick wil wel opter aerden ontbinden, mer oft daer om inden hemel los zijn sal, daer laet ick v voor sorghen, Iuyste straft hi God in sinen baert. God spreect, het moet los zijn inden hemel ist opter aerden los, Die Paus spreect Ten moet niet los zijn inden hemel, al ist opter aerden los. Den slotel mach wel falen.

Wat ist anders gheseyt, dan als sprake hy tot God, God ghi luegenaer segt, Het sal seker ontbonden zijn, wat wij binden, ende ghi en ziet nyet, dat wij dien faelsloetel oeck noch hebben, Want na dat wij niet en weten noch gelouen, dat hi ghewisselic los is, dien wij ontbinden, so en sult ghijt oeck niet weten, veel min, so vrij ende seecker toesegghen, ende daer mede die lieden so seker ende vro-

[fol c4r]

lick maken, Want wat wilt ghi weten, dat wij niet weten sullen? Wat dorst ghi den lieden belouen, dat wij niet belouen? Is dien ontbonden goet ende weerdich, so wert hi doer onse ontbinden los. Is hi niet goet als wij hem al lossen, so en is hy doch niet los Mer om dat wij niet en weten oft hi goet is, soe ist oeck beyde, slotel ende ontbinden ongewis Want die slotel met zijnder cracht, staet niet op v woort mer op onse weten, oft die mensche goet is oft niet Mer nv sulcs weten eewelic ongewis is, so moet oeck onse ontbinden altijts onghewis blijuen, Ende ghi moet lieghen, die daer so stoutelic wt segt Het sal certeyn los zijn wat wij ontbinden.

Effen alsulcke eere doen zij oeck met dat selue onsen lieuen Heere Christo, als die met zijnen bloede niet meer verworuen hadde, dan falende slotelen ende onseker lossinghe, ende als hadde hy zijne lieue bruydt op een scheminckel steert gheuoert, als een tuysscher oft bedriegher, ende oft gaue hi haer onseecker slotelen, ende hietese binden ende ontbinden, daerse doch onseker zijn moet oft ghebonden oft ontbonden is, nae dat zij der menschen herten nyet sien en can noch weeten, als die Paus seyt. Mer dat die bindtslotel ghewis is, daer zij die Christenheyt mede vanghen doer haer lueghenen ende gruwelen, daer moet God warachtich zijn, ende sulcke tyrannije ende boeuerije

[fol c4v]

doer zijnen name ende woort laten stercken, ende hi moet hooren dat God sulcs doe. Also moet hi van beyde zijden, doer beyde die slotelen opt alder gruwelicste gescendt ende gelastert werden Daer moet hi een luegenaer zijn inden ontbintslotel, Hier moet hi een boeue zijn inden bintslotel, Also soudemen God leeren spreken.

Hier wt is licht te mercken, dat dese luyden die slotelen nyet houden voor een godlick ghesticht, werck, ordeninghe oft ampt, maer dat zijt als Turcken ende Heydenen aensien voor een menschelijcke ordinancie oft officie, als dat in haerder macht stae, gelijc een wereltlike macht, want zij en grondent niet op Gods woort, mer op smenschen doen ende saken, Sijn die menschen goet, soe ontbindt die slotel, zijnse niet goet, soe ontbindt hi niet, Daer na die menschen zijn, daer na is ghelt, ende doet die slotel oeck, ende anders niet. Des ghelijcs oec die bintslotel, staet niet op Gods woort mer op des Paus beliefte, Als hy bereyt werden sal, so moet hi statuten stellen, daer toe oeck binden God geue het sy teghen Gods woort oft niet, ende het moet oeck gebonden heeten, want daer staet, Sic volo sic iubeo, sit pro ratione voluntas. God moetet voor goet houden, waer wil hi van tusschen den armen manen.

Oeck, waert dat zijt voor Gods ordinancie oft

[fol c5r]

ampt hielden, tware onmogelic datse eenen falenden slotel daer wt maken souden, want Gods ordinancien zijn seker ende en connen niet falen, so luttel als zijn woort lieghen ende bedrieghen can. Ghelijck als dat doopsel, Sacrament ende preeck ampt zijn oeck Gods ordinancien, zij en missen noch en falen niet. Ende ten ware niet te lijden, datmen tweederhande doopselen maken wilde, een rakende doopsel ende een falende doopsel, oft tweederhande Euangelien, een rakende Euangelie ende een falende Euangelie, Oft twee Sacramenten, een fael Sacrament ende een tref Sacrament, want tis al enckel waerheyt, wat God seyt ende doet, Anders moestemen oeck seggen, dat God een tweeuoudich God ware, een treffende God ende een falende God, ende alle zijne creatueren moesten na die maniere, tweederhande werden, Alsoe oeck, wanneer si den bindtslotel, voor Gods ordinancie hielden, en souden zij nemmermeer connen seggen oft leeren, dattet recht oft te houden ware, als zij daermede gesetten stellen, oft met onrecht bannen want sulcs alle en doet die slotel niet, mer si selue onder den schijn des slotels, ende onder den name Gods, daer si haer tyrannije ende boeuerije mede decken, met lasterliken misbruycke.

Ten anderen, is daer noch een vrucht van sulcker leere, datse die Christenheyt ende dat gheloue

[fol c5v]

verstoort, Want als een Christen hoort, ende men hem raden can, dat die sloetelen dolen ende falen moghen, so en ist niet moghelick, dat hi daer op verlaten ende ghelouen can, dat hem die slotel toeseyt, Want watmen ghelouen sal, dies moetmen seeker zijn, oft ymmers ghewis daervoor houden, dattet sonder alle twijfel Goods woort ende die waerheyt is, Anders en blijft daer niet dan een onseker waen ende wanckel gheloue, ya een recht ongheloue, dat en can niet falen Na dat die Paus dan ende die sine hier mede vrij bekennen ende roemen, dat haer sloetelen missen ende falen moghen, so moetet int Pausdom alle ende al, doer ende doere onseecker zijn datse handelen, want hi en weet niet oft hi recht bindt ofte ontbindt, Soe moeten zijn onderdanighe oeck onseker zijn, oft zij ontbonden oft ghebonden zijn, oft zij recht oft onrecht leuen oft doen, Dat is, zij moeten wanckghelouighe, ya enckel ongelouighe onchristenen Turcken ende Heydenen zijn, Also leydt die een blinde den anderen ende vallen beyde inden put.

Wat is nv des Paus kercke voor een kercke? Een onsekere wanckel kercke, oft slibber kercke, ia een valsche luegenkercke, die in twijfel ende ongeloue zwemt sonder Gods woort, want hy leertse twijfelen ende onseker zijn met zijnen fael slo-

[fol c6r]

telen. Ist een wanckelende kercke, so en ist gheen gelouige kercke, want die selue staet op eenen sekeren grontsteen, oeck teghen die helsche poorten. Mat.xvi. Is si des geloofs kercke niet, so en is zij oec die christelike kercke niet, mer zij moet een onchristelike antichristische ghelouelose kercke zijn, die de rechte heylighe christelike kercke verstoort ende verderft. Alsoe betuyghen zij nv hier met haren eyghen monde, dat den Paus den rechten Antichrist zijn moet, die inden tempel Gods sidt ende een verderuer ende meester der sonden is, als .S. Paulus seyt .ij. Tessa.ij. Lieue here God men behoefde die slotelen niet onseker ende wanckel te maken. Men predict doch opt alder vierichste datse ghewis ghewis gods woort segghen, den welcken sonder alle twijfel te ghelouen is. Theeft dan noch moeyten genoech dat een elendighe herte ghelouen can. Wat salt dan doen alsmen hem dat alder eerst onseker maect daert aen gelouen soude, ende zijn twijfel ende versagen daer mede sterct ende beuesticht.

Die derde vrucht is datse menschen wercken ende eygen gerechticheyt oprecht tegen die gerechticheyt Christi ons doer die ghenade int geloue gesconcken Van desen gruwel can mense hier mede geweldichlic ouertugen. Want si en maken met haren onsekeren faelslotelen niet alleen gods woort te nieten

[fol c6v]

mer wijsen oeck die lieden van sulcken Gods woorden op haer eyghen wercken ende verdiensten, ende segghen, Hebt ghi goet berou, ende zijt ghi goet ende hebt ghi goede saken, soe helpen v die slotelen ende anders niet. Wat is dat anders gheseyt, dan dus veel? Ghi moet die ghenade verdienen ende der seluer weert werden, doer v eyghen wercken voor God, daer na helpen v oeck die slotelen. Segt mi Hoe conste men eenen Christen dieper in zijn wercken steken, ende stercker op zijn verdiensten wijsen ende verder van Gods ghenaden ende Christus bloet drijuen, dan met sulcker leeringhe? Daer toe leeren zij hier mede wt God eenen valschen rechter maken, die de personen ende onse wercken sal ende moet aensien ende zijn ghenade vercoopen, ende nyet wt barmherticheyt geuen? Sal ick te voren die ghenade voor God met mijnen doen verdienen, wat Duuel sullen mi dan die slotelen helpen, als sy mi die ghenade niet geuen connen, maer ick moet dye ghenade voor God te voren verdient hebben? Heb ick die ghenade voor wech, so en zie ick noch slotel noch Paus aen, Want als God voor ons is, wie wil teghen ons zijn?

Hier wt moecht ghi tasten, dat des Paus slotelen gheen slotelen, mer die scortsen oft schalen van die slotelen zijn Oft als hijse metter daet thoont ende in zijn wapen voert, zijnse waerlics gemael-

[fol c7r]

de lose slotelen, die wel die oghen vullen, mer der zielen niet en geuen. Want ghy hoort hier dat sy selue bekennen, die slotelen en geuen gheen ghenade, daer en is oec gheen ghenade Gods daer in. Mer die mensche moet te voren sonder die slotelen ghenade verweruen doer hem seluen, Sijnse nv soe ledighe lose slotelen datse die ghenade niet en brenghen, mer eysschen, soe en moetent gheen rechte slotelen zijn. Want die rechte slotelen zijn vol ghenaden, sy brenghen ende geuen ghenade oec den onwerdighen (als wij horen sullen) ende den onuerdienden, Ia alleen den onwerdighen ende diet niet verdient hebben. Na dat nv dan hare slotelen soe wan ende loos zijn, soe siet ghi emmers wel, hoe reyn ende fijn sy den Here Christum daer mede wtgheroeyt, verloochent ende verdoemt hebben. Ende die slotelen geuen by hem niet meer dan die ghenade des Paus, oft (als sy seggen) dye ghenade der kercken, dat die sondare metten Paus oft der kercke versoent werde, met Gods ghenade moet hi selue sonder die slotelen verdienen. Dat is fijn omgekeert, dat Christus zijn slotelen daer toe gegeuen soude hebben, datmen der menschen ghenade daer mede vercrege, mer Gods ghenade moetmen doer ons seluen sonder slotelen ende sonder christo verweruen. Dat moeten emmer gruwelike gruwelen zijn, so doch Christus gewisselic die slotelen

[fol c7v]

gegeuen heeft, datmen alleen daer doer Gods ghenade vercrijge. Om der menschen ende der kercken genade te ghecrijgen, heeft hi ander weghen ende manieren ghestelt.

Bouen al dit, hebben sy noch een hoger macht datse der slotelen wel soe geheel machtich zijn, als sy willen so moetet een faelslotel zijn, weder omme wanneer sy willen soe moet hi een trefslotel zijn. dies wil ick v een fijn exempel vertellen. Den legaet des Paus Cardinael campegius heeft hem nv op den rijcsdach laten horen, den Paus nochte ter auonturen dispenseren oft orlof geuen beyde gestalten des sacraments ende der Papen huwelick. Mer dat hy den moniken ende Nonnen toelaten soude te huwen, en can hi niet doen, die slotel moeste anders falen ende dolen. Nv heuet den Paus dicwils ghedaen ende ten heeft gheen faelslotel noch dolinge moeten heeten, als men weet. Ende wie dat dolinge geheeten hadde die ware in die onderste helle verdoemt. Maer om dat een Cardinael zijn legaet sulcs een dolinge heet, so ist een Artikel des geloofs. Also gaetmen met ons arme christenen omme. Huden ia, morgen neen. Huden faelslotel, morgen trefslotel, ende doch alle beyde enckel Artikel des geloofs, tis gelike veel, die duytscen moetent wel ghelouen. Mer waer zijn die gheuaren die de Paus wt den Cloosteren totten huwelic heeft laten co-

[fol c8r]

men, nae dat sy ghelooft hebben dattet recht gheweest is, ende die Cardinael seyt nv het is onrecht Wat vragen die Paus ende Cardinalen daer na. Tis genoech dat die lieden gelouen dattet recht is als sy willen. Ende weder omme gelouen moeten, het is onrecht als sy willen.

Wel aen, wij weten zeer wel, dat die walen ons Duytschen niet voor menschen, mer voor enckel hulsen oft scaduwen houden, so stout ende seker datse wel meynen, wanneer eenen Cardinael een stinckende veeste ontgaet, so is den duytscen een nieu Artikel des geloofs geboren, dat doen wij selue, ende tis onse scult, dat wij sulcke botte mulen zijn, ende laten ons so beguychelen ende verdwasen. Doch hope ic datse ons botte muylen nv schier een weynich geuoelt sullen hebben, ende die onsinnige Salaam moet oec eens zijn esellinne horen. Willen sy niet dispenseren ende toelaten, die ledige Duuel biddese daer omme in mijn stadt. Hi doe hem zijn dispensatien ende hangense hem aen den hals. Ic wil doen ende laten wat ick weet dat gods woort is. Ende niet alder eerst zijn vianden ende lasteraers die Muyl esels van Romen daer omme vragen, oft sy dat toelaten willen, mer na dat spreecwoort varen ende seggen, dat orlof come hier na. Want sy en sullen my haren stoel bouen Gods woort niet setten, ende hem leeren wat hi ons heeten sal, dat wil ic hemluden voor mijn persoon wel weeren oft god wil.

[fol c8v]

Ende summa. Wij en willen dit woort faelslotel inder Christenheyt niet lijden, dye ledige Duuel heuet wter hellen hier op gebracht om daer mede tgeloue, het Euangelie ende Gods rijcke te verstoren. Gheen vroom christelic herte en cans oeck ghelijden. Het sullen niet dan sekere trefslotelen inder christenheyt zijn. Ende niemant en sal disputeren oft vraghen, oft die slotel missen oft falen moghe, mer daer na salmen vlijtichlic vragen, ende wel daer op achten oft die slotel sy oft niet? Ist die slotel, so zijt seker dat daer gheen falen noch dolen is, mer enckel treffen, ende seker ghewisse Gods werck. Gelijc als ick niet vraghen sal, oft Euangelie recht oft onrecht is, want dat Euangelie is recht ende ten can niet onrecht zijn. Mer daer is noot na te vragen ende toe te sien, oft dat Euangelion zij oft niet? Ist dat Euangelion, so ghelt daer niet meer vragens oft recht is, mer daer gelt slecht vast te gelouen ende daer na te leuen.

Ic hoorde eens van eenen wijsen man die sprack die slotel faelt niet, mer die Paus faelt wel. Ende dat is oeck recht ghesproken, gelijc als ick seggen mach. Dat Euangelion doelt niet, mer die Predicant oft Pastoor doelt wel, als hi onder den scijn der Euangelien zijn dromen leert. Alsoe en faelt die slotel oec niet. Mer die Paus doelt als hi onder den name ende scijn der slotelen zijnen moet-

[fol d1r]

wille ende eyghen goetduncken drijft, sulcs keeren sy omme, ende seggen, die slotel faelt wel, mer die Paus en faelt niet. Ende eer sy eenen mensche wilden laten falen, wildense lieuer seggen dat God in zijn woorden ende wercken faelgeerde Daer toe hebben des Paeus muyl esels zijn Curtisanen een hooftsproke. Ten is niet te vermoeden dat sulcke een hoge maiesteyt dole, dat is een recht turcsch woort die seggen van haren Keyserdom oec also. Ey ten is niet te vermoeden dat God so groot een volck soude laten dolen ende verdoemt werden, Ia verlaet v daer op ende en bact niet. Men moeste oec bedencken dat sulcke hoghe maiesteyten dan noch gheen goden, mer menschen zijn. Mer een mensche sondicht, faelt, liecht ende bedriecht, als die scrift seyt.

Mer segt mi lieue muyl eselen, so dat niet te vermoeden is, dat sulcke een hoge maiesteyt dole waer omme ist dan te vermoeden dat die sloetelen ende die goddelike maiesteyt dole? oft is die slotel ende God niet so hoghe als den Paus, die slotelen en zijn emmers gheens menschen, mer gods woorden ende wercken ouer alle menschen. Daer omme en heeft oec God zijn christelike kercke gheenen mensche willen beuelen te regieren, mer heeftse by ende voor hem seluen behouden, ende gheboden datmen niet dan zijn woort leeren soude, Want hi weet, als wij sonder zijn woort wt ons seluen leeren, dattet enc-

[fol d1v]

kel falinghe, dolinghe lueghen ende sonde is, op dat wij alleen zijn werck getuych zijn, ende hem onse tongen daer toe geuen sullen, dat hi selue ende alleene doer ons spreke ende regiere, also heetet. Daer tegen leeren die muyl esels, dat den Paeus regieren sal ende niet God, ende datmen den Paus ghelouen sal ende niet den slotelen. Want na dat die Paus niet dolen can, so ghelooftmen hem met rechte, mer om dat die slotelen Gods dolen, so en can mense niet gelouen. Also soudemen die christelike kercke regieren ende leeren, datter een duuels rijcke daer wt werde, vol luegenen ongeloofs ende alder gruwelen, dat behoort toe, hominibus peccati & filijs perditionis, die de gansse werelt met sonden verderuen.