De beweging van Tachtig

Herman Gorter (1864-1927), Aegidius W. Timmerman (1858-1941) en Alphons Diepenbrock (1862-1921)

Geboren te Wormerveer als de zoon van de predikant-letterkundige Simon Gorter. Na het Stedelijk Gymnasium te Amsterdam studeerde hij aldaar klassieke talen. Was korte tijd leraar te Amersfoort, gaf daarna privaat-lessen en woonde, inmiddels gepromoveerd en getrouwd met Wies Cnoop Koopmans, in Bussum. Tijdens de studiejaren hechte vriendschap met o.a. Aegidius W. Timmerman en Alphons Diepenbrock, beiden eveneens classici, van wie de eerste bekend bleef als Homerus-vertaler en auteur van Tim's Herinneringen (1938), waarin herinneringen aan zijn vrienden onder de Tachtigers, terwijl de laatste zich, na enige tijd leraar geweest te zijn in 's-Hertogenbosch, uitsluitend nog met componeren zou bezighouden. Als zijn belangrijkste composities gelden een Mis, een Te Deum, zijn toneelmuziek (o.a. Elektra op een vertaling van P.C. Boutens). Onder zijn vocale muziek bevinden zich ook toonzettingen van gedichten van o.a. Perk. Gorter had in zijn studietijd het grote epischlyrische gedicht Mei geschreven, dat in 1889 in boekvorm verscheen. De bundel sensitivistische Verzen, die de meest geavanceerde poëzie uit deze periode van onze literatuur bevat, kwam in 1890 uit.

Zuiverheid was datgene, waar Herman Gorter, vóór alles verder, den indruk van maakte. Zijn figuur, met het soortelijke permanente kijken der oogen, - dus niet met bepaalde blikken der oogen, maar met den aard van hun gewone kijken - met de uitdrukking der vormen en kleuren van het aangezicht, bevatte een spheer van zuiverheid, betuigde, dat de geest volkomen helder, diaphaan, was en alleen een zeker lotgeval zoude behoeven om tot die helderheid van hooger gehalte over te gaan als hoedanig zoowel de Heilige Theresia als Spinoza de Godheid zich dachten.
Lodewijk van Deyssel, Gedenkschriften

Maar Herman. O, hee! Daar stond hij op zijn sterke gespreide beenen, vast als ijzer, een glimlach om zijn dikke lippen, een blos op zijn frissche wangen, alles open, zijn oogen, zijn heele ziel, zijn blauwe colbertje. ‘Heerlijk’ zei zijn mond, ‘Heerlijk’ zeiden zijn stralende oogen,

82
Herman Gorter (1864-1927). Foto Willem Witsen.

83
Aegidius Timmerman als student.

[p. 32]

‘Heerlijk’ zijn jonge sterke lichaam. Eén stuk hartstochtelijk leven en blijheid en genieten, alles frischheid en koelte en vrolijkheid. Zijn geele strooien hoedje woei af van zijn kortgeknipte haren. Hij keek er niet naar om, hij lachte.
Aegidius W. Timmerman. Tim's herinneringen

Jij was voor mij de vriend van Kloos, de eerste die hem begreep en verdedigde onder de bête studententroep. En toen later Perk zijn boek uitkwam, wat heb ik daar een mooie herinnering van op je kamer in de Frans Hals, waar je me de sonnetten voorlas en me de eerste aandoening van kunst, van iets moois zooals ik alleen nog maar van Goethe en de muziek kende, in Homerische woorden hebt gegeven.
Alphons Diepenbrock aan Aeg. W. Timmerman, 4 maart 1891

Timmerman is een beste kerel maar een kerel van koekedeeg en je moet mij veroorloven kwalijk te worden als ik aan zijn schuinen kop en zijn Amsterdamsch-grappige wrang-stem denk.
Frederik van Eeden aan Willem Kloos, 23 augustus 1890

Een mooie photografie uit dien tijd [van Diepenbrock] door den schilder Witsen gemaakt geeft de zachte melancholieke oogen onder de toen reeds sterk gebogen wenkbrauwen, het blanke, boven de oogen ingolvende voorhoofd, den verlangenden bijna dorstenden mond en de vaste, sterke gespleten kin, goed weer.
Andrew de Graaf, 1921

Diepenbrock hield van het Amsterdamsch Concertgebouw. Den eersten keer, dat ik het bezocht, was dat onder zijn geleide. Als gewoonlijk was de groote zaal geheel bezet. Met een kort handgebaar, de palmvlakte schuin naar boven, stelde hij mij als 't ware die zaal voor, stil tevrede lachend, met de glanzende oogen achter de ‘bevolkingsmassa's en lichten weêrspiegelende, bril. Een oude zalige doet waarschijnlijk precies zoo, als hij op de gouden wolkenbanken de millioenen hemelingen aan een nieuw aangekomen zieltje toont.
Lodewijk van Deyssel, Gedenkschriften

84. Alphons Diepenbrock. Foto Willem Witsen.

85
Aegidius Timmerman samen met Kloos in diens werkkamer, omstreeks 1910.