De beweging van Tachtig

Jacques Perk (1859-1881)

Jacques Fabrice Herman Perk werd geboren als zoon van een predikant, die enige bekendheid had verworven als reisbeschrijver. Zijn tante Betsy Perk (1833-1906) was een toen veel gelezen schrijfster van romans. Kort voor haar dood gaf zij een biografie van haar neef uit, getiteld Jacques Perk, geschetst voor 't jong Nederland der XXe eeuw, met onuitgegeven prozastukken, gedichten en portretten van den dichter (1902).

Van 1872 tot 1877 bezocht Perk de H.B.S. te Amsterdam waar hij les had van o.a. Dr. W. Doorenbos. Hij verliet de school zonder eindexamen en volgde privaatlesssen in de klassieke talen teneinde toelating te verwerven tot de universiteit hetgeen tenslotte gelukte. Studeerde enige tijd rechten.

Op een reis met zijn ouders naar de Ardennen leerde hij Mathilde Thomas kennen, een jonge echter reeds verloofde vrouw. Inmiddels had Perk enige malen de donderdagavond- bijeenkomsten ten huize van prof. J.A. Alberdingk Thijm bezocht, stond hij in correspondentie over zijn eerste verzen met Carel Vosmaer en had hij de kennismaking hernieuwd met een mede- leerling van de H.B.S., Willem Kloos, die zelf zojuist als dichter gedebuteerd had. Deze liet hij een reeks sonnetten lezen, geschreven naar aanleiding van de verering, vanuit de verte, voor Mathilde. Bij het schrijven had hij invloeden ondergaan van Duitse romantische sonnettendichters, van Dante en Petrarca en van de Keats-vertaler Warner Willem van Lennep (1833-1903), wiens Hyperion-vertaling en Opvattingen over het jambische vers ook andere jonge dichters bijzonder zouden treffen.

Kort voor zijn dood, hij had inmiddels definitief met Kloos gebroken, verscheen nog Iris, naar Shelley's The Cloud, dat hij schreef voor Joanna Blancke, zijn laatste liefde. Na Perks vroege dood rangschikte Kloos diens dichterlijke nalatenschap nogal eigenmachtig en verzorgde hij met Vosmaer de uitgave ervan in 1882.

51
Jacques Perk, ongeveer 20 jaar oud.

52
De vader van Jacques Perk, de predikant en publicist M.A. Perk (1834-1916).

Hij was de eenige mensch, dien ik oprecht en meer dan voorbijgaande heb liefgehad. Wij waren ook de eenigen, die met elkander overweg konden, en elkander begrepen: wij stonden overigens geïsoleerd. Totdat de dwang der omstan-

[p. 22]

digheden en onze eigene α'τη elkander scheidden, schoon onze harten hetzelfde bleven. O dat leven, die grijns van bordpapier en klatergoud, waar de eeuwige Nacht achter zit! Ik ga mij nu een jaar in de studie begraven; dát is de Lethe, waar de Ouden van droomden. Men spreekt erover zijn gedichten uit te geven. Het bundeltje moet m.i. hoofdzakelijk bestaan uit de compleete ‘Mathilde’, Hooft, Iris, en enkele andere stukjes. De ‘Mathilde’ vooral moet onverminkt, en volgens zijn plan, worden geredigeerd, omdat er door de 100 sonnetten een idee loopt, dat het werk tot een eenheid en een schepping maakt. De enkele minder goede (er is er niet één bij, dat bepaald slecht is) moet men beschouwen als min gelukkige regels in een groot gedicht, die men niet kan uitlichten, zonder den samenhang te verbreken. Die uitgave is altijd een van zijn pia vota geweest, die ik nu zoo gaarne als een laatste liefdedienst, zou vervuld hebben.
Willem Kloos aan Carel Vosmaer, 3 november 1881

53
‘Le chemin de Maka’ zoals Jacques Perk hem nog heeft gekend bij zijn bezoeken aan Laroche in de Ardennen.

54
Mr. Warner Willem van Lennep (1833-1903).

55
Grassteen van Jacques Perk, met zijn portret geboetseerd door Betsy Perk. Anno 1902.

56
Brief van J.A. Alberdingk Thijm aan Ds. M.A. Perk, 18 november 1876.

In de Letterk. wereld wordt mijn naam een relletje! Heusch! Ik zeide u reeds welk oordeel Pierson over mijne Sonnetten geveld heeeft, en dat hij verzocht ze in handschrift te mogen doorbladeren, waarna hij naar aanleiding van Dichtkunst een mondgesprek van twee uren hield, een colloquium waarvan ik de vruchten plukte.
Ten Brink schijnt zich tegenover Oom Henri P. dan al zeer gunstig over mij te hebben uitgelaten.

[p. 23]

57
Jacques Perk's stut en toeverlaat: zijn tante Betsy Perk (1833-1906).

Alberdingk Thijm las mijn werk voor op zijn college aan de Kunst-Academie, met bijvoeging of men zich kon voorstellen, dat de Dichter dezer Sonnetten maar even twintig kon zijn. Ook schreef hij aan mijn vader uiterst vleiend over zijn zoon, die een echte Dichter was geworden en loofde de gedichten, die geacheveerd en voortreffelijk zijn.
Vosmaer en Schimmel bewezen hunne ingenomenheid door de opname in hun Tijdschriften. Hasebroek noemde mij gisteren collega-poeët, terwijl Ten Kate mij prees en de hand drukte, met de verzekering dat ik zoo'n uitstekenden aanleg had en den wensch op voorspoed.
Jacques Perk aan zijn tante, Betsy Perk, 20 juni 1881

Ik had mij Perk heel anders voorgesteld en niet als den dandy, waar hij eenigszins op leek. Alles was even licht en bleek aan hem, zijn aardige en zeer vriendelijke zachte oogen, zijn lange blonde lokken, zijn zijïge dunne baardje, het blosje op zijn wangen, zijn lichtkleurig pak, en zijn lange magere handen, waarmede hij onder het college in zijn haar placht te woelen. Alleen zijn wapperende das en zijn tabakszak waren kleurig en voyant.
Aegidius W. Timmerman, Tim's herinneringen