De beweging van Tachtig

Frank van der Goes (1859-1939) en P.L. Tak (1848-1907)

Geboren te Amsterdam als zoon van een assuradeur. Doorliep na de H.B.S.-tijd, waarin hij klasgenoot en vriend werd van Perk, eveneens een opleiding tot assuradeur. Ook was hij enige tijd toneelrecensent voor het weekblad De Amsterdammer en onbezoldigd leraar aan de toneelschool. Hij debuteerde met de geschiedschrijving van de 18e-eeuwse toneelspelersfamilie De familie Bouhon in Het Tooneel, (1878).

Inmiddels groeide zijn interesse voor het socialisme en het marxisme, na aanvankelijke bewondering voor Busken Huet.

In 1881 nam hij het initiatief tot de oprichting van Flanor en in 1885 was hij samen met Frederik van Eeden secretaris van de commissie ter voorbereiding van de Brederode-feesten. In die functie leerde hij Pieter Lodewijk Tak kennen. Tak, te Middelburg geboren, had zijn rechtenstudie in Leiden afgebroken en was daarna medewerker en later redacteur van de Middelburgsche Courant geweest en sinds 1881 verbonden aan De Amsterdammer van J. de Koo.

Van der Goes wordt in 1885 mede-oprichter en redacteur van De Nieuwe Gids en haalt al spoedig Tak als medewerker binnen. Beiden gaan dan het politiek-radicale element in het tijdschrift vertegenwoordigen.

Frank van der Goes was misschien wel de geestigste van den vriendenkring. Afstammeling van een oud geslacht kon hij zijn stamboom ver, in den loop der eeuwen terugvoeren; ik heb ooit den ouden schilder Hugo v.d. Goes daarbij hooren noemen. In ieder geval bekleedden zijn voorouders onder de Republiek de hoogste landsposten. Toen ik eens bij hem op de kamer zat en hij er over sprak welk pseudoniem hij zou kiezen voor een publicatie, haalde hij een perkamenten foliant voor den dag, waarin de genealogie van zijn familie was opgeteekend en samen keken wij de namen na, die daarin voorkwamen. Hij toonde mij den naam van Hack van Oudheusden en omdat hierin een mooie klank zat, zei ik, dat hij die zou kiezen en zoo heeft deze socialist sommige van zijn stukken in De Nieuwe Gids onder dezen naam gepubliceerd.
Frans Erens, Vervlogen jaren

[p. 17]

Ik werd in den foyer van den Stads-schouwburg door den heer De Koo, hoofdredacteur van het Weekblad de Amsterdammer, met Van der Goes in kennis gebracht, Hij was lang en smal, mager in een gekleedde jas met een zwarte broek, met een hevig strottenspel gedurende het slikken; hij had toen nog een klein jong hoofd, met het jongelingskapsel van een scheiding in het midden en het licht-zwarte haar eventjes golvend op het voorhoofd naar links en naar rechts. Hij had lange armen, waaraan groote onverzorgde handen van-onderen vast zaten, die hij meestal op zijn rug hield aan zijn hoed en het programma, ze bij breed-bedeesde schokkerig-schuchtere zwaayen naar voren halend om aan zijn klein hel-bruin snorretje te komen. Hij had boven de liggende boord ook bedeesdheid in de wenkbrauwoptrekkingen van het gezicht van een door mooye karaktereigenschappen behouden echt oude steedsche familie-fatsoenlijkheid.
Lodewijk van Deyssel, 1887

37
P.L. Tak, na diens dood getekend door Jan Veth, 1907.

Tak zoo uitstekend, omdat hij het volmaakte ‘bon sens’ vertegenwoordigt, door en door goed is en durft.
Frederik van Eeden in zijn dagboek, 11 februari 1891

38
Frank van der Goes. Portret in olieverf door Jan Veth, 1887.

39
Frank van der Goes. Foto Willem Witsen.

40
Uiterst links: P.L. Tak, uiterst rechts: R.N. Roland Holst. Achter Roland Holst Jan Veth; in het midden Anna Veth-Dirks. De opname werd gemaakt ca. 1893 voor het huis van Jan Veth te Bussum.