De beweging van Tachtig

[p. 9]

‘Dichters in het koffyhuis’

‘Willemsen’ op den Heiligeweg was het café, waar wij het meest bij elkaar kwamen en dat was 's avonds tegen tien uur. De artiesten hadden er een vast tafeltje, rechts van den ingang tegen den muur.

Flanors vergaderingen werden in De Karseboom gehouden, in het bovenzaaltje. De Karseboom was een der oudste huizen van de Kalverstraat, kort bij den Dam, en het zaaltje, waar wij bijeenkwamen, had nog de donkerbruine houten zoldering met de zware balken uit den ouden tijd. Het was geen café, maar uitsluitend restaurant. Het huis had zijn vast menu voor iederen dag der week, zoo was er iederen Vrijdag als toespijs gort met rozijnen.

De vergaderingen van dit gezelschap werden uitsluitend gehouden terwille van de literatuur en de schilderkunst. Er werd dikwijls ernstig en hevig gediscussieerd. Sinclair de Rochemont bespotte soms zijn medeleden en beweerden: 'Als er op Flanor over iets wordt geredetwist,

15
De Kalverstraat te Amsterdam rond de eeuwwisseling. In de rechterbovenhoek een reclameschild voor Café-restaurant en Bodega De Karseboom.

16
Het gebouw De Eensgezindheid op het Amsterdamse Spui, waarin op 14 juni 1881 de oprichtingsvergadering plaats vond van de Letterkundige vereeniging Flanor. Tekening door Willem Hekking Jr., 1852.

17
Café-restaurant H.B. Willemsen, Heiligeweg 26-28, omstreeks 1916 gesloopt.

[p. 10]

18
Die Port van Cleve aan de N.Z. Voorburgwal.

19
Albert Verwey op de Flanor-vergadering van 10 februari 1885, getekend door Frederik van Eeden.

dan zegt Kloos: Ja, zie je, je kunt wel gelijk hebben, maar Shelley...!’
Van der Goes zegt: ‘...maar Shakespeare...!’
Verwey zegt: ‘...maar Keats...!’
Karel Thijm: ‘...maar Zola...!’
Erens: ‘...maar Baudelaire...!’

De bijeenkomsten bij Willemsen waren het preludium tot de eigenlijke literaire beweging. Er was daar nog niet die confraterniteit, die later zou groeien in de bijeenkomsten in de Poort van Cleve en bij Mast, toen wij allemaal beproefde strijders waren geworden.

20
Vierde vermeerderde druk van de in 1885 verschenen bundel Grassprietjes door Cornelis Paradijs (Frederik van Eeden). Achter P.A. Saaije Azn. en Sebastiaan Slaap gaan respectievelijk Arnold Aletrino en Willem Kloos schuil. Op de Flanor-vergadering van 27 oktober 1885 droeg Van Eeden de Grassprietjes voor.

Het was in '89 en '90 dat wij bijna iederen avond in de Poort van Cleve kwamen, waar het na negenen gewoonlijk leeg was, zoo tenminste dat er op die latere uren ruimschoots plaats was te krijgen. Breitner, Witsen, Aletrino, Isaac Israels, Kloos, Diepenbrock, Jan Veth, Karsen, Boeken, ik meen ook Van Deventer, Van Looy ontmoette ik er vaak. Boeken schreef daar menige bladzijde wanneer de bezoekers nog niet waren gearriveerd.
Wij zorgden gewoonlijk een goed tafeltje machtig te worden tegen den muur of in een hoek en de conversatie steeg nu en dan tot luidruchtigheid,

[p. 11]

waarin zij echter alleen verviel tengevolge van een humor van goeden huize.
Frans Erens, Vervlogen jaren

21
Handschrift van het sonnet Café Mast, in november 1890 door Adriaan Brouwer, schuilnaam van Jac. van Looy, geschonken aan Willem Witsen. Mast was de naam van de uitbater van het door de Tachtigers veelvuldig gefrequenteerde Grand Hotel en Café restaurant Mille Colonnes aan het Rembrandtsplein.

Café Mast was een ‘centrum van beschaving, waar de oneindige vergezichten weerkaatsende spiegelwanden, de zilvergrijs hangende sigarenrook, het zoo gedempt uit de witte balonnen dalende electrische licht de jonge kunstenaars hielp om uit de enge grenzen van hun beperkte alledaags-leven in gedachte naar de ruimere, ja onbegrensde rijken van herinnering en verbeelding uit te vliegen.’
Hein Boeken, 1924

En achter in den hoek, drie tafels samen,
De roem van Mast, de mannen van de pen ().
Al kwam je vroeg die hoek was nooit verlaten,
Maar de aanloop kwam pas om een uur of tien,
Dan zag je ze uit d tochtdeur binnen treden,
Achter elkaar, die lui van de Ennegee.
Arthur van Schendel, Herdenkingen

22
De classicus en kenner van het Amsterdamse toneelleven, M.B. Mendes da Costa (1851-1938).