In en om de goudstad. Eerste bundel Hollands-Afrikaanse schetsen

[p. 76]

Kerkgang.

Warm scheen de Zondagmorgenzon op de met asphalt bestrate laan, de plassen door de sproeikar gestort, met kleine wolkjes opwasemend. De lange ‘blue-gom’ bomen wierpen slechts nauwe schaduwen aan weerzijde van de weg. Achter hoge heggen scholen mooie villa's in donkergroen, met hun veelkleurige bloemen, frisse grasperken en witte tennisgronden.

't Was een echte Zondagmorgen.

Slechts 't tjilpen van een paar mussen en een paar akkoorden van een piano, waarop een ‘hymn’ gespeeld werd, verbrak de stilte in die lange diepe laan verweg stuitend op een boog kopje.

Aan beide zijden lagen de villa's hier en daar slechts 't rode dak vertonend, of enkele, hoog opgebouwd met terrassen en witte pilaren, oogverblindend schitterend in 't helle licht.

Slechts één gebouw maakte een uitzondering op die lachende omgeving.

Een kerkje stond op enige afstand van de weg en was evenals de ongewijde huizen, door een heg van de straat gescheiden, en verleende toegang door een eenvoudig hek,

De deftige, brede gotiese gevel, hoog en fors, met een stoer zwartstenen kruis, deed van de weg af een eerbiedwaardig bedehuis vermoeden, en plotseling bekroop mij

[p. 77]

het verlangen binnen te gaan. Het was ‘der Tag des Herrn’ en ofschoon ik niet alleen was ‘op 't wijde veld,’ kwam over mij die stille stemming van een Zondagmorgen uit dagen lang verleden. De Protestantse opvoeding echter protesteert nog immer bij 't binnentreden van een Katolieke kerk.

Ze kwamen mij weer voor de geest, die regenachtige Zondagmiddagen - na de morgenkerk, na de Zondagschool - als ik bij hoge gunst dat dikke martelaarsboek mocht inzien, vol branden, hangen en radbraken. Dan vloog ik 's nachts op in 't bed, in koud zweet, en grieselde de volgende dag, als die gemoedelike oude dorpspastoor mij wees, waar mijn knikker gerold was in de goot voor zijn huis.

Toch trad ik binnen, en het stenen wijwaterbakje, in 't portaal, met z'n eenvoudig krucifix er boven, was nu geen gifbekertje meer zoals mijn zieleherder mij vroeger mededeelde. Evenwel was 't water voor mij niet gewijd, en ook waren de regulaties omtrent het eten van vlees op vastendagen, waarvoor de zwakken naar 't lichaam dispensatie verkrijgen konden, niet voor mij geschreven.

Blootshoofds en voorzichtig lopend, trad ik voor de deur links. De grote gevel had mij bedrogen. 't Kerkje was niet groter, dan een ruime zaal. De witte wanden waren van zolderplanken, en de banken van goedkoop donkerbruin hout, evenals 't hek om 't altaar. Er was niemand daarbinnen meende ik. 'n Flauwe geur van wierook hing in de atmosfeer. Langs de wanden, in eenvoudige lijsten, hingen twaalf schilderijen de kruisgang voorstellend, in

[p. 78]

bonte kleuren. 't Altaar, reinwit, met z'n koperen kruis en hoge kandelaars, waarin de kaarsen flauw brandden, met z'n bloemen en versierselen, was vlak voor me. Aan beide zijden daarvan stond een beeld, de Christus met 't bloedend hart, en de Mater Dolorosa, de armen uitgebreid. Haar beeld was met bloemen versierd en ze stond temidden van frisse rozen.

Er was iets ontzachelik plechtigs in die kleine ruimte, die mij al mijn protestantisme vergeten deed. Er kwam in mij dat gevoel van een kind, dat weer van een moeder hoorde, die hij lang miste en 't fluisterde in mij: ‘zou het misschien toch waar kunnen zijn.’

Opeens hoorde ik een zacht snikken en bemerkte een vrouw, in diepe rouw, geknield in de achterste bank. Ze had mij zeker noch gezien, noch gehoord. De witte handen saamgevouwen, de ogen starend naar 't Mariabeeld, de lippen langzaam bewegend, was ze 't beeld van aanbidding. Ze was een gemeente in zichzelf.

Ik durfde niet lang naar haar zien, uit vrees haar te storen, en tevens was het of ik daar niet op mijn plaats was. Langzaam en voorzichtig trad ik terug, de stoep af, naar 't hekje, in de hete zonneschijn. Toen ik 't opende, geheel weer teruggekeerd uit m'n overpeinzingen, trad de vrouw achter mij aan. 't Was een eenvoudig vrouwtje.

Ik nam de hoed af, en liet haar voorbijgaan. Ze ging mijn weg, en we liepen enige schreden zamen. Plotseling keek ze mij aan en zei: ‘Ik ben wezen bidden, u ook, meneer?’ Diepe lijnen, door droefheid daar geploegd, tekenden haar gelaat. Haar haar, ofschoon blond, begon

[p. 79]

al te grijzen, en haar moede blauwe ogen stonden vol tranen.

‘Is er iemand ziek bij u?’ vroeg ik.

‘Neen,’ zei ze, ‘was dat maar zo, hij is dood weet u, dood. Twee weken al!’

‘Wie,’ was mijn vraag, en zij als uit een droom ontwakend, zei: ‘O, ja, ik vergat 't, mijn zoon.’

‘Hij was mijn enigste jongen. Hij was zo goed, en verdiende voor mij en de twee meisjes 't brood.’

‘O meneer,’ ging ze voort, ‘hij was zo'n goeie jongen. Nooit ging hij uit, al zijn geld bracht hij thuis.’

‘'s Avonds las hij ons voor uit de krant. En nu is hij dood, plotseling ziek geworden en gestorven,’ snikte ze. ‘'t Was zo'n lieve goeie jongen!’

Ze veegde de tranen onder haar rouwsluier af en vervolgde: ‘En nu bid ik voor hem, elke morgen. In de week heb ik niet veel tijd weet u, maar Zondags, dan doe ik 't lang - voor z'n ziel bid ik, dat hij toch niet te lang in 't vagevuur zal behoeven te blijven. Ik heb 't de Heilige Maagd gezegd. - Hij was een brave beste vent. Toen z'n vader stierf was hij nog een kind, maar als een man heeft hij gewerkt voor z'n zusjes en mij. De priester zegt, dat hij niet lang zal moeten blijven - niet erg lang - maar hij was een zondig mens, en 't neemt z'n tijd nietwaar? Ik had wel bij de dienst willen blijven, maar ik kon niet. U hebt de bank gezien, waar ik bad? Daar zat hij altijd, en nu kon ik niet, dat was te veel. Als hij eerst maar goed is aangeland, dan ga ik daar weer zitten, maar nu..... Hij was zo goed!’

[p. 80]

Op de hoek van de straat verliet ze mij. En terstond begonnen haar lippen in stil gebed zich te bewegen, terwijl ze zich langzaam verwijderde.

Waarom weet ik niet, doch ik wandelde terug naar het kerkje. Er waren reeds enkele mensen, die in devotie nederknielden. Koorknapen, met lachende gezichtjes, zetten alles recht op 't altaar, kniebuigend, en achteruitgaand. In de sacristie blonk op de brede ronde rug van de priester 't grote kruis. Langzaam, plechtig, smolten de orgeltonen boven mijn hoofd, en vóór me stegen de wierookwolkjes uit 't offervat. De kerk vulde zich, doch mij scheen ze lediger dan straks. En toen eindelijk de priester zich diep nederboog voor 't altaar, en de wierook in dikke wolken opsteeg, zag ik in gedachte weer die vrouw voor mij staan met die droeve ogen, en hoorde ik de vraag weer: ‘'t Neemt z'n tijd nietwaar?’ Toen ging voor mij op in wierook 't witte altaar, 't beeld van de moeder en alleen de rode vlek van Jezus' bloedend hart schrijnde mijn ogen. Mijn kerk was uit.