Erfelijk belast

XVIII.

‘Grootmoeder, daar waart ge er bijna aan,’ zei Berenice, later, nog sidderend-gruwend van het voorval.

De zittende sloeg de gevouwen handen als in dank omhoog, met de opgeheven oogen ook opwaarts:

‘Opbranden en... niet vluchten kunnen!’

‘Lieve, goede, brave, arme grootmoeder,’ zei Berenice, week gestemd, en legde haar hoofd op den schouder der oude vrouw. Deze, aan zulke streeling niet gewend, het hart verbeend door onmeedoogendheid of ruwe behandeling, ziende dat tranen over de wang van haar kleindochter rolden, enkel egoïstischen terugslag van ontroering vermoedend, deed een beweging om het zwaar wegend hoofd af te schudden, en sprak:

‘Kom, kom, het is allemaal voorbij, denken wij daar niet meer aan, Mietje blijft, dat is 't bijzonderste; laat mij nu met rust.’

Hoeveel geleden verongelijking en welk een verwijt aan liefdeloosheid, hoeveel wanhoop ooit mede-

[p. 85]

gevoel te ontmoeten, spraken uit deze laatste woorden niet! Berenice hief haar hoofd op, als onwaardig het daar ter rust te leggen, maar haar geschokt gemoed uitte zijn leed in overvloedige tranen.

Tot dusverre had zij den toestand te Vroden aangeblikt met het oog des onwetenden, des onverschilligen: hier was het stationsgebouw, ginder hing het uithangbord: ‘In den bonten Leeuw bij J.J. Kerre,’ daar stond de noteboom, glimmend groen, en suisde er zijn zomerlied of loeide er zijn najaarswoede uit; daar lagen de sporen; daar stond haar oom bij elken trein, die aanstoomde; en aan het raam zat grootmoeder, deel uitmakend van dat geheel, als moest het zóo en als kon het niet anders; Mietje liep knorrend en ijverig rond in het huis als een ronkende werkbij, zonder dat Berenice ooit gedacht had, hoe weinig loon zij vond voor haar toewijding; welke opofferingen onkel August zich oplegde om in hun aller onderhoud te voorzien; zonder dat zij ooit gedacht had, dat er in al die menschen een ziel leefde, die eischen van geluk aan 't leven stelde!...

Nu stormde het over haar met zelfverwijt en prangend wereldwee.

Berenice had wel de tippen van die peluw van onder de tafel zien uitsteken, maar zich eigenlijk

[p. 86]

nooit afgevraagd, waarom grootmoeder niet loopen kon, en wat zij aan de beenen had. Nu was haar medelijdende belangstelling opgewekt:

‘Grootmoeder, wat hebt ge toch?’ vroeg ze.

‘Kom, kom,’ zei grootmoeder, die altijd zoo heimelijk haar voeten onder een langen rok verborgen had, ‘laat ons daar niet over spreken.’

Maar Berenice drongaan. Zij wilde en moest het weten.

‘Welnu, doch schrik niet,’ zei de gebrekkelijke, trok het tafeltapijt weg en hief haar kleed op.

En Berenice schrikte toch, en zoo geweldig, dat ze een schreeuw liet, de handjes voor haar oogen sloeg, en een paar stappen achteruit week. Toonlooze klanken van afgrijzen kwamen uit haar mond.

Maar hoe vluchtig haar oog gekeken had, gezien had zij het toch: twee olifantspooten, grauwpurperachtig, ontzaglijk dik, overal gelijk dik, hard schijnend, en als de pijlers van een grafmonument ruig met korstmos begroeid. Geen voeten meer; enkel de punt der teenen kwam er van onderen uit, onaangetast door de melaatschheid, mat-wit, met de nagels rozig nog...

En toen de verhelende, lange rok weder over zooveel ellende was neergevallen, kwam Berenice nader met de twee handen, op de hoogte van het

[p. 87]

aangezicht in elkaar geslagen, de ellebogen, met smartbesef wijd van het lijf uit; tranen in het opgeheven oog:

‘O, grootmoeder, grootmoeder, wat moet datzeer doen!’

‘Volstrekt niet, mijn kind,’ antwoordde de rampzalige, bij wie de ontroering over haar wee met de pijn reeds lang voorbij was, ‘wat ge gezien hebt - beenen of voeten mag het niet meer heeten - is heelemaal gevoelloos geworden.’

‘Hoe hebt ge dat gekregen, grootmoeder?’

‘Gedurende de ziekte van mijn man, uw grootvader; ik moest dag en nacht bij hem zijn; hij wilde door niemand anders verzorgd worden: trap op trap af. - Wij waren destijds rijk, ik meende het ten minste; want eerst na zijn dood kwamen al de schulden uit! Aanvangs voelde ik een groote vermoeienis en dacht, dat ze met rust nemen zou overgaan; doch allengs vermeerderde de kwaal, zwaarte in de beenen, verdikking, totdat eindelijk... de akelige waarheid zich openbaarde.’

Hoe heet zoo iets?’ vroeg Berenice.

‘Elephantiasis,’ zei grootmoeder.

‘Onkel August, onkel August, ik heb de beenen van grandmama gezien!’ ondanks het ‘verboden

[p. 88]

ingang’ op de deur van zijn kabinet, in overtreding met het consigne, binnenstormend.

Hij zat voor het telegraafstel, dat ‘trek, tik, tik, tik’ deed en keek niet op, totdat het gerucht staakte. Hij scheen niet eenmaal boos voor de ongepaste storing, zag het kind aan, met de ontrolde papierstrook vol cabalistische teekens in de hand en vroeg:

‘Welnu? En vervolgens?’

Berenice, heel onthutst zoo weinig weerklank te wekken met het noodsein harer groote zielsontreddering, zelve eensklaps mat geslagen, kon niet anders meer zeggen dan:

‘Dat het zulke schrikkelijke dingen zijn, onkel August.’

‘Er zijn veel schrikkelijke dingen in de wereld,’ antwoordde hij effenaf, heel ernstig haar aankijkend met een beduidensvollen, kleinen hoofdknik.