Erfelijk belast

VI.

Ja, het was 't heimwee, het knellende, het alles verplettende, het doodende, waaronder Berenice gebukt ging.

Gedood de vatbaarheid voor afwisseling.

Gedood de zucht naar spel en vreugde.

Gedood de prikkel voor belangstelling.

Wanneer de dag door 't kleine venster grauwde, gruwde zij van die klaarte. De te leven uren schenen haar nooit te zullen eindigen. Zij wendde zich om in haar bed en sloot de oogen! maar visioenen doemden op: visioenen van vroeger tijd, doch reeds zoo nevelig bewolkt, dat zij in verre horizonnen

[p. 20]

wegdreven als iets ontastbaars. Het nauw gebeurde lag als 't ware in diep verleden, niet meer op te sporen. Haar geest was zoo lam, dat zij naar niets meer haakte zelfs niet naar hetgeen, waarvan 't gemis hare ellende was: haar stiefvader met zijn zorgelooze, liefdelooze toegevendheid, die aan onverschilligheid grensde; de oude, slordige, vaak half suffe, inschikkelijke meid, die haar alles veroorloofde; het donker, onordelijk doch gezellig thuis, warm en koesterend als een vogelnest, waar zij was opgegroeid; de stad met haar gewoel en haar geruchten; de zich voorbij-haastende menschen; de wachtende en steeds aangroeiende menigte voor een opengedraaide brug; het aansteken der lantaarnen bij invallende avondasch; de reuk van gebrande bitterpeeën, die altijd in dezelfde straat, op dezelfde plaats, heerschte en haar telkens opviel, schoon zij er nooit een gedachte aan wijdde; de kaas- en vischreuk, in 't voorbijgaan; uit een open winkeldeur komend; het ellegoed, bij mooi weer, in lange reepen vóor de deurposten van winkels hangend; het schoenmagazijn, waar de laarsjes met hooge hakken op glasschijven boven een spiegel te pronk stonden; en in de groote straten de schittermagazijnen met bronzen beelden, porselein en diamant. Geheel haar vrij, onbeteugeld, wild kinderbestaan

[p. 21]

zonder de, thuiskomend, ooit gestelde vraag, waarheen zij was geloopen, wat zij had gedaan. Arme onbesnoeide plant, eensklaps uit haar grond gerukt en in aarde gestopt, waar hare wortels niet in wilden, niet in konden!

Zoo innig was haar leed, zoo groot haar weegevoel, dat zij zelfs niets meer verlangde in 't pletterend bewustzijn, dat beterschap van lot niet mogelijk was. Haar wil was volkomen verlamd, geen krachtsinspanning ware haar mogelijk geweest om uit dien toestand te geraken, en toch! Indien een tooverroede, als een plotse tooneelverschikking, haar schielijk in haar vroeger midden had herplaatst, zou al haar smartgevoel verzwonden zijn als rook. Levenslust en wispelturigheid zouden heropgewekt worden als een veer, die opspringt.

De ruwe meid kreeg medelijden met haar; Grootmoeder sprak haar liefderijk aan; Pitoe en Mirza kenden haar, en dartelden op haar toe met tonggelik en kwispelstaarten. De stugge oom sneed haar de beste stukjes vleesch af, en legde de grootste aardbeien op haar bord. Doch neen, neen het was allemaal dàt niet, wat onbewust haar hartje wilde. En nu begonnen de voorwerpen verpersoonlijkingen van haar foltering te worden: het papier aan den

[p. 22]

wand, waarvan zij de bloemen niet meer zien kon; de oude Duitsche prenten: ‘Sand der Freie’, welke een jong reiziger in blauwen frak voorstelde; de ander een gezelschap heeren en dames, zoo even uit een diligence gestegen, terwijl de paarden verwisseld werden, waarop een bejaard heer en een bejaarde dame, geduldig, staande wachtten, terwijl jongeren op 't gras zaten, en een jeugdig heer met sierlijke buiging aan een juffertje een afgeplukt tuiltje aanbood, alles in bonte, thans verdoofde kleur, die eenmaal heel schitterend moest zijn geweest.

O, had men ze weggenomen die prenten! Omgekeerd tegen den wand, om ze niet meer, om ze nooit meer te moeten aankijken!

Berenice verloor allen eetlust. Haar smart werd lichamelijk: onder haar hartje deed het zeer, het was als een nieuwe steek daarin, telkens een tij der herinnering aanspoelde. Zij kromde zich voorover, neergezeten, toen was 't als voelde zij het minder scherp.

En nochtans zij wilde 't voelen, zij moest het voelen, zij oefende zelfkwelling in de hoogste maat, steeds aan haar zelve vertellend haar eindeloos ongeluk. Het was zoo groot, zoo reuzengroot, het was zoo torenhoog en afgronddiep, dat haar besef er van

[p. 23]

even groot, even hoog, even diep moest wezen....

En zoo was het ook.