De wonderlijke avonturen van Zebedeus

[p. 108]

Vier-en-dertigste avond.

.... En Zebedeus na aldus te hebben gesproken, was vervallen in een drukkend zwijgen. Al moeilijker en hangeriger vervolgde hij zijn reis met het zaadje, een bevrachter wolk tusschen de wolken. Doch wel eens beurde hij nog het vroeger zoo stralende hoofd, wanneer hij als in een droom het pluisje stuurde, en was het gelijk bij een stom geworden dichter, die zijn onmacht dwaas rekent, uitdagend zwaait met de lokken om dan te knipoogen tegen de toekomst en als in zelf-gesprek te loopen mummelen met zijn mond. En boven de landen die kil krompen naar elkaar, ging de bevangenheid van zijn log gelaat, over de weiden waar tusschen duisterblikkerende sloten de beesten glansloos graasden; over de velden ledig van gezang, waar geen drukte van lustigen arbeid was, waar de bloeiende graan-akkers druilden, neêrbogen hun rosgetopte halmen en het loof langs de wegjes hing slap. Een andermaal ook scheen het of zijn zware gang de luchten weder uit elkander zou jagen en begon het te klaren onder zijne gebukte houding, rezen er de opstanden en de aanplantingen, enkele en samengestelde, struw en ruig, zoodat hij met éenen blik er al het leven in kon omvatten. En wendde daarna zijn gelaat zich af van de vele verbrokkelde en als tot puin-magerte vernielde verschieten, donkerde vaak zijn gebaar als een oordeel en was het de schim geweest eener verheffing met vele uitsteeksels, dan leek het bijwijlen alsof hij wanhopig zou neêrvallen op de verkruimelde wereld.

Maar verder en verder toog hij daarhenen met zijn wegenden blik, schaduwig geworden als van avond. Armer en eentoniger lagen nu onder hem de landen, beddingen slib en moeras, met hutten er op, als groote korven duisternis hèr en dèr; tot boven die dompige en ransig ruikende stilte hij zijnen gang weder scheen te stremmen en met droeve

[p. 109]

aandacht de wederspiegeling zijner eigen somberheid te beschouwen begon in de water-wegen. Soms schoven daar schuiten, door schoorloopende mannen en vrouwen aan lange stokken voortgeboomd, zinkens-vol modder, ondergedompeld tot den boorde en dan gleed er zijne zware ziening over de molmen lasten die als begrafenissen achter elkander slopen, spoor- en geluidloos door het dikke water. Alsof het hem bekoorde dat zoo weinig groen hier groeide, talmde hij, beschouwende zwaarmoedig de vele rug-opbeurende gestaltetes, zooals zij met eveneensche spaden de korsten grond tot kluiten staken, ploeterden en ploeterden stadig; tot een der nijveren opzag en het onzen held geweest was of dit dorre aangezichtje van uit zijn baard als turf-pluis iets vroeg van hem, en hij als door een kilte gestoken naar-geestig zich terugwendde in zijn blauwe zelf. Maar boven wallen van blokken grauw verscheen dan weder zijn stomme toezicht en boven schansen waar andere nijveren stapelden, waar vrouwen aan de verweerde jeugd hunner armen manden zeulden vol van nog druipend veen, vracht tegen de vracht sommiger tonronde buiken; waar kinderen, of speelden ze een ruw spel boven hun kracht, jakkerden, wanneer de stemmen der ouders kwamen aanhuilen of knarsten en piepten als oude, trouwe wagens. Klagelijk voelende hoe zich binnen in hem een kern van kou begon te vormen, bleef hij verwijlen boven al deze kuische werkgestalten, de ouden en de jongen die sloofden of poot-an speelden, naarstigen als in schande- en vloek-gewaden, in slechte, gansch hen niet passende arbeidskleêren; en dewelke nochtans onder zijn meêwarigheid, waardig daar bukten en schrooiden, wanneer er de botten en de knoken kwamen steken door het vooze en van huis-uit vuurwaardige weefsel.

Neigende boven dit als door een bezoeking van pest verzwarte land en voelende gering zijne eigene zwaarder wordende belasting, niet dat er blazen welden onder zijn blik

[p. 110]

en niet de gezwollenheden van zijn keel, had het toen wel geleken of onze held bedreigen ging dit verpauperde oord. En terstond blankten er vele blauwe oogen op van de molm, oogen ernstig als van beesten, waar zijn geloken blik diep in neêr drong en leven zag duidelijk, dezèlfde, de onverbiddelijke vraag. Als in overgave hield hij den adem in en toen was het dat langzaam en recht als een neêrgelaten peillood, het zaadje van hem wegging, daalde onder het bibberende sterretje of zonk het in een schacht en met een breede gelatenheid zag hij het na, hoe het aarzelloos viel en zich zaaide in de aarde.

En met de bleeke vraag als een vorst-vlies in zijn koudgeworden binnenste, was het toen geweest of onze held in een schuwen om dezen arbeid niet te schaden, verzwond in de hemel-schermen der luchten. De lage streek werd lichter, als een gordel om het lijf eens hongerlijders maakte de grondkring zich nauwer en het was eerst uren en uren verder dat het betrokken gelaat van Zebedeus zich weder vertoonde boven een gedeelte der wereld....

En nu, zeer geachte hoorderessen en hoorders, voelen wij ons genoodzaakt, ter wille derzelfde eerlijkheid welke wij eenmaal roemden als de waarde-bepaling van een verhaal, een oogenblik, o niet langer dan eene verademing, den geregelden trant van deze onze geschiedenis te storen, en te bekennen u, hoe wij onmachtig bleken onzen held te volgen in al zijn hooge exploten. Wat ging er binnen in hem om in de spanne tijds, toen er een troebele nevel hing voor onze oogen en hoe kristalliseerde het zich in zijn reeds zoo zware vracht? Dit kunnen wij zeggen en onder voorbehoud nog: gegeven de aard van onzen held, gegeven de wonderlijke uitingen vaak van eenen vroegen zomer en gegeven dat zich vergissen menschelijk is, dit kunnen wij mededeelen: duidelijk het rommelen te hebben verstaan van een verwijderden donder.