De wonderlijke avonturen van Zebedeus

[p. 6]

Tweede avond.

De held van het verhaal der Gekken, Johan daar geheeten, in vertrouwelijke afkorting van Johannes, een naam, niet waar, mijn lieve vrienden, dewelke ten onzent een goeden klank heeft, droeg in de werkelijkheid, gelijk vele verdichte figuren met hem, een gansch anderen naam. Hij noemde zich in waarheid Jacques. En om nu eens en vooral deze gewichtige zaak te beslechten, u daarbij tevens een merkwaardigen blik gunnend op het zielkundig gegeven: langs welke wonderlijke wegen soms kunstenaars komen tot de namen hunner fictieve gestalten, - zij het hier medegedeeld en geboekstaafd, dat hij dezen testamentischen naam bij zijn geboorte ontving, onder dezen naam door zijn ouders werd aangeboden in de Waalsche gemeente te Gorichem, voornoemd is geworden naar Jacques Zébédée, die, zooals ons uit de Schrift bekend is, een broeder was van Jean, van Johannes Zebedeus. Nu dan, deze Jacques, alias Johan, de hartstochtelijke reiziger, staat op het einde van het verhaal - al wie het bezit, kan er het boek op naslaan, - te droomen op de plecht van het hem thuis-voerende schip, dat naar de wereldzee de Atlantic was geheeten.

Toen hij daar lange gestaan had en dusdanig was opgegaan in zijn droom als enkel maar mogelijk is bij eenen, die groot genoeg is om eindeloos te kunnen herboren worden, toen er de zwarte nacht zich om hem voltogen had en de morgen daagde, had hij eensklaps, een als onderdrukt, - droomers echter hooren scherp, - ‘land’ hooren roepen. En terstond was hij in een begeesterde beweging geraakt, had hij zijn koffertje opgenomen en zonder ommezien en langig schrijdend het enge schip verlaten....

En daar staat hij nu, mijne vrienden; geen schilderachtige steiger of aanlegplaats ergens bespeurbaar; geen zee was er meer en weg was het voet-klemmende dek van het schip.

[p. 7]

Niets er was dan een schimmige baan, zich uitrekkend, als een matelooze banderolle in den witten, mistigen ochtend. Niets dan dat. Een primitiever schepsel, het gidsje uit Gekken bijvoorbeeld, ergens in het wintersche Noorden te land gekomen, moge geklappertand hebben en zoo zijn pijpje uit den mond verloren, bespottelijk, niet waar? maar wezens die willen huilen en niets kunnen doen dan lachen zijn waarlijk er kwaad aan toe, alzoo niet onze held. Welk een zuiverheid.... O! riep hij uit, niet om niets dus verlangde mijn ziel zoo teerlijk in mij; Banderol, kan het zijn! mag ik uwe raadselige karakters verstaan;.... zwijgende Toelichters in dees onbezoedelde sfeer;.... staat het daar voor mij open? o gij land mijner stoutste en deugdrijkste droomen, ik kom, ik kom, ontvang uw nog niet gansch en al voldroomden zoon. Diafaan Oog, pure helderheid, Spil van licht, Bron in den mist, en gij mijne teêre teel-aarde waarboven ik begin te zweven al, rakend met, - o, zie ook mijn vingeren aan, - tot hun uiterste rekking gespannene teenen uwen zachtstijgenden bodem, uwe innige koelte blijve onder mijne schreden; is in de barmhartigheid van uwen schoot van alle eeuwen niet geborgen wat niet kan vergaan; zal ik haar dan eindelijk zien, de smettelooze, de al-Bloem onder dezen hemel zonder eenige zonde van kleur.... O, droom.... Wat lichter dan het licht, 't welk avond kent noch morgen, ben ik in twijfel nog?.... meen ik geen gerucht van wiekjes om mijn slapen te hooren... o zwijgen... o, onzegbre vlucht... Vergeef mijnen aardschen mond het spreken hier, zie hoe ik den gloed mijner lokken wil verbranden tot witte asch, neem mij, neem mij, rein wil ik zijn en zonder smet, morbleu.

Jacques Zebedeus of zoo wij hem kortelijk voortaan zullen noemen Zebedeus, Zebedeus dan deze evocatie hebbende ontboezemd, zette zijn kraag overeind en terwijl de nevelen rondom hem goedkeurend nog bewogen, nam hij zijn koffertje weder ter hand en begon, zich al slanker voelende

[p. 8]

worden, te glijden in de oorverdoovende stilte van den mist.

O mijne jonge vrienden, moge de aandacht weiden om uwe genegene hoofden voor de woorden onzes monds, hoorend de aarzeling niet, waarmede een grijsaard u het geschieden der witte noodigheid komt verhalen. Stond het in zijne macht, het zou verre staan van hem af, in lettertypen groot, als om te worden gelezen van muren, in regels wijd, latende veel wit en veel tijd tot gedachten.

Leegte? wat is het woord?... welk menschenkind zag ooit uit op eene eindeloosheid als onze held nu.... de zee, de zee.... heeft zij niet altijd nog hare rhetorische golven.... hier geen geschipper, hier geheim....

Dat wij het hebben durven onderstaan dit begin van Zebedeus' begenadiging met woorden te benaderen, deze zaligheid die abdicatie is - is de oogenblikkelijke daad van blank gelaten papier niet letterlijk het schoonste poëem, is een ongeboren kind niet een reiner belofte dan een mensch kan volbrengen? Luistert dus hier niet het minst naar hetgeen wij niet zeggen, voelt het gewetensvolle zwijgen beter beelden deze storenlooze veelomvattendheid, beter, dan het, ofschoon sourdine, getrompetter, helaas, onzer woorden.

Zebedeus dan, om te hervatten den draad van ons verhaal, neen, noem het geen worgtouw, noem het rag, maar geen kabel, Zebedeus gleed voort in de vapore selecte, oogenblikken gelijk eeuwen in het kleurlooze ruim, groeiende in het matelooze tot hij een passende lengte had. Hij groeide, zeiden wij, en het was hem daarmêe bezig zoo hemelsch te moede, nu wittige struweelen zijn teentoppen streelden, dat beroerde de weiën zoo muzikaal; en was er geklingel niet bij elke opstreving naar de volmaakte verreiniging, als van klokjes om het halsje van een ijl ooilam? Weet, het was het gehoor dat hem het eerste dacht geopenbaard. Wel overpeinsde hij ook reeds fijne geuren te genieten, doch, zoo een sterveling die bijvoorbeeld een moord in zijn ach-

[p. 9]

terhoofd draagt, daar eigenlijk meê is belast, zoo had ook onze held, vergeten wij het niet, zijn koffertje te dragen, zijnde nog niet geheel begenadigd. Daarom dan ook alleen noemden wij zijn gaan naar de hoog-verre regionen, waar hij nog lang niet is, logisch benaderend òpgestreef: is het niet juist de onzalige zwaarte van dat valiesje, wat hem niet sereen glijden doet een lange lijn, maar hem daar gehuppel maken doet, meermalen ook overzij, door het aan eenzelfde hand te lang dragen. Edoch, Zebedeus vertsaagde niet; de last moge hem de kriebel gegeven hebben in de beenen, telkens ontbloeide weêr de witte begeerte als een sneeuwblanke zonnebloem onder de schaduw van zijn kruin en voelde hij zich weêr vlotten, uren, dagen, maanden, jaren vol van gebed om de verheerlijking des gezichts.

Bidden, zuivering, vasten was hier wel niet meer van noode en de appetijt zou ook wel verdwijnen geheel, wanneer slechts die last eenmaal zou zijn afgevallen als eene wormstekige vrucht; tot de vlinder geheel zou zijn ontpopt en melodisch bewoog in deze witte harmonie grandioselijk, om te genieten, o, al de koozende weelde zonder opstandigheid van vleesch en been. Hier was alles zoo prima en de gelegenheid moge maken den dief, maar kweekte deze absorbatie van leven - zóó, dat er het geritsel van een bladzij een zwaaiende orkaanvlaag gelijk zou zijn - niet die verreinde oplettendheid, de devotie, welke stilte lieft, van stilte leeft en door niets wil bemerkt worden dan van het hooge Oog.