Antwerpsch chronykje, in het welk zeer veele en elders te vergeefsch gezogte geschiedenissen sedert den jare 1500 tot het jaar 1574 zoo in die toen vermaarde koopstad als de andere steden van Nederland

[p. 206]

[1570]

⁺ Den 26. Apriel t' swoendachs smorgens, is t' Antwerpen, in de Canonnicx capelle gecomen Heer en Doctor Maximiliaen Morkoy, met Doctor Longorius, met den Canonink van Brussel Heer Castillio, haerlieden presenterende vuyt den naem van den nieuwen toecomenden Bischop van Antwerpen, Heer en Doctor Franciscus Zonnius, eerst geweest Bischop van t' 's Hertogenbosch. De heeren van het Capittel present, de confirmatie des Paus, met de octroye des Conincs Philips van Spaignien van het nieu Bisdom van Antwerpen, waer aft dat Doctor Morkoy, als procuratie hebbende de pocessie in 't voorschreve Capittel genomen heeft, ende is daer naer uyt het Cappittel gebrocht geweest (met alle de Canoniken, aen hebbende haer beste choor Cappen, in de hoogen choor voor den Outaar, ende syn devotie gedaen hebbende, met cussen den outaar ende het kruyceficx des misbock, heeft hem heer Rogier de Taxis Choordeken geleydt in 't Conincx gestoelte op de rechte syde by den outaer, hem residentie gevende als Bischop van Antwerpen. Alsdoen ooc heeft men twee mael de groote Clock geluyt totter hochmissen, die men seer solemnel met musick en orgelen heeft gesongen van den H. Geest, waer in ooc present waren de Heeren van de ganscher wedt, gratulerende Heer Morkoy in plaets van den toekomenden Bischop, dese misse gedaen synde heeft den Choordeken en Cantor heer Morkoy, weder gehaelt van Bischops plaetse, ende gebrocht aen de Choor deure, al waer den Secretaris van 't gestelyck hoff van Brussel openbaer gepronuntieert heeft, hoe dat onsen Coninck (met Consent des Paus) in dese stadt en kercke gestelt hadde eenen Bischop, waerom dese kerke voor desen heeten sal een Cathedrael kercke, of Dom &c. daer naer heeft Doctor Longorius dese heeren van de wet grootelykx bedanckt

+ 1570.

[p. 207]

en alsoo is een igelyck naer huys gegaen, maer heer⁺ Morkoy met den Choordekenen en onder Canoniken, en Doctor Longorius, syn gaen eten in 't hof van Sinte Bernaerts, als 't hof synde van den toecomenden nieuwen Bisschop Zonnius.

Den 29. deser naer noen, syn van Mechelen tot Antwerpen gecomen driehonderd Spaensche Soldaten meest al haeck geschut met een vliegende Vendel. Noch op den selven dach ontrent ses uren is Duc d'Alve van Brussel met de Bargie na Antwerpen gecomen, logerende in Sinte Michiels Clooster, waerom die van 't Casteel seer dapper schoten met grof geschut, soo datter eenen Cloot van eenenvyftig ponden gevlogen is in de Cuyperstraet boven door een Cuypers huys, genoemt het Haenthien, door den muer tot noch in een ander huys.

Op den 30. deser t'Sondachs voor de Cruysdagen, heeft men t'Antwerpen ingeblasen de vry Meert, vuyt de welke syn vuytgeseyt alle Sectarissen, die teghen den Koninck Wapenen aenghenomen hadden.

Op den 3. Mey heeft desen deuchdelyken Bisschop snoenens t' fynder tafelen genoyt de vier Almoesseniers hun bevelende, dat sy souden medebrenghen dertig schamel huysarmen, die hy wel heeft doen tracteren van eten en drincken, en naer de maeltyt heeft hy de Almoesseniers gegeven hondert gulden in goude realen tot behoeff van den armen, maer de arme die daer hadden gegeten gaf hy elck sestien stuyvers in halff Daelders.

Den 4. Mey en was ascensi daegs, is voor de eerste reyse in het Catelynen Outaer van desen werdigen man Sermoenen gedaen, en hadde veel Auditeurs, want de Canoniken convoyeerden hem tot aen den Preeckstoel, daer naer heeft hy in de Choor gehoort de hoogmisse gedaen van den Choordeken ende naer den noen seer devotich de Vesperen.

+ 1570.

[p. 208]

⁺ Den 17. Mey s'Maendachs in de sinxen daghen, isser een seer deerlyke moort geschiet tot Mechelen van eenen Beltstormer, want desen siende dat hy moest sterven van weghen de Justitie, heeft by hem ontboden eenen Vrouwenbroeder om hem te bichten, als hy seyde, maer hem in den Camer alleen hebbende in de gevanckenisse heeft tot ten Broeder geseyt, moet ic hangen als ic de doot niet verdient en hebbe soo sal icse nu verdienen, en heeft den Broeders opsteker vuytgetrocken en hem dien op syn Lyff ontstucken gesteken, gevende hem wel agtien doottelyke wonden, soo dat den Broeder voor doot in 't Clooster in een troch is gebrocht, en corts daer naer gestorven, maer desen Moerder heeft hem selven snachts los gemackt aen syn handen en aldaer syn selven verhangen, ende daer naer is hy gevierendeelt ende tot asschen verbrandt.

Den 20. deser heeft den Bisschop in den hogen Choor geordonneert Subdiacons, Diacons ende Priesters en heeft de hoochmisse gesongen, ende naemaels veertig daghen afflaets gegeven.

Den 21. heeft den voorsz. Bisschop ook de Hoochmisse gesongen met de ommeganck gaende in syn Bischops habyt.

Op den 28. deser syn op de Meert levendig verbrant eenen jongen Knecht met een Meysen om dat sy herdoept waren en daer naer buyten aen staken gehangen.

Den 16. July, syn t'Antwerpen vuyt onse L. Vrouwen Kerck vuyt gegaen den Bischop met alle de Geestelycheyt ende de biddende Ordenen, inhalende, (ten huyse van den Marckgrave in 't Kipdorp) Heer Maximiliaan de Bergis Eertsbischop van Cameryck en Brabant, en de Heer Francisco Richardot Eertsbischop van Atrecht, en syn alsoo gecomen in onse L. Vrouwen Kercke.

+ 1570.

[p. 209]

Daer naer is Duc d' Alve ooc te Kercken gecomen⁺ vuyt de Meere om de Hoochmisse te hooren, seer costelyck als Stathouder van den Coninck van Spaignien, aen hebbende haer gulden Vliesen, met drie Heeren vander Orden, als, myn Heer van Barlemont, Duc d' Aerschot, ende den Grave van Overstyn, met seer veel Adel, als den Grand Prior van Malta, en Duc d' Alvens Soene, myn Heer Vitelly den Casteleyn van Antwerpen &c. met veel Hellebardiers ende Hertsiers, die al nieu gecleet waren in 't flouweel, in de Kercke synde heeft Heer Maximiliaen de Bergis gesongen de Hoogmisse van de Heylige Geest voor het Oxael in den hoogen Choor, die daer seer costelyck was gemackt, ende ses Canoniken met vier Cappelanen dienden hem ter Missen, de Misse geëynt seynde is de heelen geestelycken staet processie gegaen binnen onse Lieve Vrouwen Kercke, en den Bischop van Cameryck droech het costelyck Crucifix toecomende den Hertoch van Brabant, en achter hem quamen de drie Heeren van de Oordene en doen volgden Duc d' Alve met alle synen Adel, Hellebaerdiers ende Hertsiers, syn Trompetters sloegen seer triumphantelyck haer Claroenen, naer de Processie heeft den eerweerdigen ende geleerden Bischop van Atrecht in den beuck der selver Kercken gepreeckt in 't Walsch voor de ander twee Bischoppen, Duc d' Alve en alle de andere Adelen, en het Sermoen gedaen wesende, heeft den Cappelaen van den Bisschop van Cameryck verbalyck in 't Latyn gelesen het perdon ons heylichs. Vaders den Paus Pii Quinti, in welck perdoen der gracien gecregen hebben alle personen die in 't Neerlant tegen Godt, het kersten geloove off andersins tegen d' oude Catholycke Religie misdaen hadden, alsoo verre sy voordaen haer leven beterden, waer op den Paus haerlieden heeft ge-

+ 1570.

[p. 210]

geven⁺ generael perdoen, gratie en afflaet, bevelende den Bisschop van Cameryck met d' andere Prelaten en Pastoors, aldusdanige op dese maniere in de Bichtmisse te absolveren, dit gebeurde openbaer voor den Autaer daer de Misse gesonghen was in presentie van de drie Bischoppen, den geestelycken en weertlyken staet, Duc d' Alve met alle syn Edelen ende den ganschen Magistraet ende menichten van Borghers die daer om stonden, dit gelesen synde, hebben de Sangers van den Hertoch in 't Musyck gesongen: Te Deum Laudamus: en daer naer heeft den Bisschop van Cambrey gesonghen een Collect voor peys en vrede en heeft Adieu aen Duc d' Alve geseyt. Noch op den selven dach onder het Lof is Duc d' Alve gecomen op de groote Meert met de Heeren van de Oorden, alle den Adel, den Cancelier van Brussel, den President Vigilius, met de Secreten Raet des Conincx van Brussel, ende met dry Vaendelen spaensche Soldaten meest alle Haeckbusschieters, met oock Hellebardiers ende Hertsiers, om het perdon des Coninckx Philips te publiceren, d' welck geschiede voor het nieu stadthuys op een seer hooge stallagie, rontsom met trappen ende becleet met root laken met een tabernakel van gouden laken ende eenen spaenschen setel, daer Duc d' Alve in geseten heeft, representerende den persoon des Conincx van Spaignien, en nevens hem syn geseten de dry Heeren van de Oorden, den Cancelier met syn ander Edelen, de Hellebardiers stonden rontsom op de trappen. Doen heeft den President Vigilius gepresenteert aen Duc d' Alve eenen grooten parquementen brieff met des Conincx Zegel daer aen, inhoudende het perdon des Conincx, vragende off 't syn Excellentie gelieffde, dat men vuyt Conincx naem openbaerlyck soude lesen, en hy dat consenterende, heeft hem een van de Heeren van

+ 1570.

[p. 211]

Brussel open gedaen ende in 't Walsch gelesen, en daer⁺ naer vuyt een gedruckt Boecxken in 't duytschs d' welck inhoudende was de principael Articul des Paus; naer dat het al van den perdon is gelesen geweest, soo is Duc d' Alve met alle syn Edelen en Guarde van de stellagie gegaen op het stats huys, en de Trompetters hebben groote blydschap getoont in het trompetten, alsoo oock de dry Vaendelen Knechten mits treckende voorby het stathuys den Duc affdanckende met vreeselyck te schieten haer heel haken. Alsdoen isser t' savonts een groote maeltyt op 't statshuys geweest voor Duc d' Alve met synen staet, waer toe genooyt syn geweest de meeste Edelen ende schoone Jouffrouwen van Antwerpen, en de groote Clock luyde t' savonts drie mael ter cause dat het perdon gepubliceert was, diesgelyck heeft men gedaen acht dagen lanck t' savonts.

Den 20. July is Conte Lodron wederom t' Antwerpen gecomen, die los gelaten was tot Valencyn, doen hy daer meer als twee maenden van syn duytsche Soldaten zeer nau gevangen gehouden was geweest om haer betalinghe wille, want doen hyse affdanckte, woude hun betalen met laken, maer sy wilden gelt hebben, gelyck hy hun belooft hadde in 't aennemen des dienst van Coninck Philips. Item, in dese weke syn t' Antwerpen van den Steen los gelaten acht en twintich gevangenen: soo Herdoopers, Beeltstormers, Schoolvrouwen, die haer kinders hadden doen in de valsche Religie instrueren ende doen Doopen, dese werden eerst geëxamineert van den opper Prochiaen en ander Canoniken gecommitteert van den Bischop, waer om sy haere dwalinghen affginghen ende van hun quaet peniteerden.

Den 25. deser 's Dynsdachs op Saint Jacobs dach t' savonts, heeft men alhier begonnen seer triumphante-

+ 1570.

[p. 212]

lyck⁺ te vieren op de Meert van, alle gulden, ambachten, cameren, oock in alle wycken der stat dry dagen ende dry avonden met torsen ende vierpannen, en op onse Lieve Vrouwen Toren waren in 't sop gehangen seer veel houte lanternen met brandende keersen, diesgelyck oock op Saint Jacobs Toren, ooc luydemen alle avonden dry mael de clocke om blydschap, dat den Coninck Philips generael perdon hadde gegeven die teghen synen Majesteyt misdaen hadden.

Den 27. syn van rontsom Liere naer Antwerpen gecomen dry Vaendelen hoochduytsche Knechten, daer Conte Lodron Capiteyn affgeweest hadde te Valencyn, daer sy de stad wel negen maenden ingehouden hadden, ooc de Poorten geslooten tegen den Coninck en hielen Lodron gevangen tot dat hy hun achtien maenmen soldye betaalt hadden, maer dese syn van stonden aen van 't Hoff weghen, met behendicheyt weder aengenomen om synen Majesteit te dienen en syn geforieert geweest in Borgerhout, tot dat men haer elders soude wysen.

Den 28. July, snachts, syn van Brussel gecomen by Antwerpen een bemde Ruyters van de Geelrockxs ende een bemde van de Royrockx seer sterck in wapenen, ende van Loven, Mechelen, Liere syn gecomen elf Vaendelen spaensche Voetknechten seer wel gemonteert van gesent ende wapens.

Den 29. July t' Saterdachs smorgens heel vroech, hebben de Capiteyns de drie Vaendelen hoochduytsche Knechten op het Laer achter Borgherhout gevoert om aldaer te monsteren. Binnen desen tyt hebben haer de twee bemden Peerden met de elf Vaendels rontsom beset ende omcingelt, alsoo datter niemant vlieden en cost, dese siende wat haer soude gebeuren en dat sy vermant waren en lyfloos hebben hun Vendels gestreken ende

+ 1570.

[p. 213]

hun Trommels opgehouden, staende by malkanderen als⁺ onnosel schapen verwachtende wat hun hier van comen soude. Aldus smorgens vroech is Conte Lodron vuyt de stad gecomen te Peerde op 't voorschreve Laer by Cattenberch metten Capiteyn Vitelly, Don Gabriel, Don Frederico Duc d' Alvens Sone, met veel spaensche en hoochduytsche Heeren ende Lodrons meyninge was, dat de Vendels van de Spansche met de Ruyters de gantsche drie Vendels duytsche Knechten altesamen overrompelt en doot geslagen souden hebben, maer dit merckende Don Frederico en hevet geensins laten geschieden, dat de goede om de quade souden om den hals comen. Maer dat Lodron gevangen soude nemen de principaelste oproerders van synder gevanckenisse, dus synder van stonden aen vuyt de drie Vendels geroepen met naem en toenaem twintich hoochduytsche Knechten voor Lodron, ende hy heeft daer elck bysonder verclaert wat vileynie en spyt dat sy hem tot Valencyn aengedaen hadden al oft hy een heerloos schelm oft dief geweest hadde. Dese Lantsknechten hebben hun stoutelyck in 't openbaer in syn presentie verantwoort, dat hy syn verdienste gehadt hadde, aengesien hy een heerloos stuck diefs ende schelms was des Conincx, aengesien dat hy des Conincx gelt ontfanghen hadde om haerliede daer mede te betalen naer inhout van hunnen artikel brieff, en dat heymelyck wech naer Trenten beschikt hadde, daer hy heymelyck meynden te volgen, ende dat hy hun nu betalen wilde halff gelt en quaet laken, waer mede sy gheen betalinghen en wilden gedaen hebben om den lesten man te wagen, ende hem liever te geven steken naer syn doot, d' welck haer nu leet was dat syt niet gedaen en hadden, ende dat sy in des Majesteyts recht met haren artickel brieff en metten Cryschrechte haer wel verantwoorden souden

+ 1570.

[p. 214]

⁺ waert dat sy vehoort mochten worden. Doen synse van stonden aen gevangen geworden van de spaensche Roy Royde, en syn alsoo aen malkanderen gebonden geveetert met sesthien, achtien, twintich, dertich, sestich gebracht geweest in de stat op den Steen met twee of drie rotten spaensche Haechgeschut geaccompaigniert, ende de Roy Roede achter met veel Peerden.

Dit geschiet synde is den anderen duytschen Lantsknechten bevolen te trecken in hun Logement in 't Borgerhout, stil synde tot dat men haer anders bevelen soud elcke d' welck sy gedaen hebben, en alsdoen is de spaensche ooc bevolen te vertrecken naer syn Logys, sommighe Vendels naer Berchem, d'Orne, Ranst, Weynegem, &c. maer die van 't Casteel brochten alle de Heeren binnen over de Meer op den noen ten twaelf uren.

Den 30. July, t' Sondachs smorgens, heeft Heer Doctor Francois Sonnius Bischop van Antwerpen weder gepreeckt in den Beuc van onser Lieve Vrouwen en aldus anderwerff vercondicht het perdon.

Den 31. deser smorgens, heeft den Spaigniaert vroech vuyt Antwerpen te Borgerhout gehaelt de Vendels en Trommels van de hoochduytsche, en is haer bevolen geweest te trecken vuyt het Conincx Lant, en hebben daer gevangen genomen de Vendrichts met de Trommelslagers ende hebbense op den Steen in 't stadt gebrocht.

Den 1. Augusty, Anno 1570. syn op den Steen geëxamineert geweest de twintich Lantsknechten gevangenen.

Den 2. deser naer noen, heeft men de Trommel geslagen dat alle de Haeckgeschutters van de drie Vendels hoochduytsche binnen sonneschyn vuyter stat en

+ 1570.

[p. 215]

Borgerhout vertrecken souden, ende ooc de spicy voerders⁺ binnen drie dagen te maken vuyt 's Conincx Lant, &c. dit vernemende haerlieder Huysvrouwen, hebben by den Hertoge, Conte Lodron groot misbaer gemaeckt, ende met hun cleyne kinders hem ten voet gevallen, biddende om haer mans perdon en gratie, ja oock alle de natien Hoochduytsche, Italianen, en sommige Spaensche Heeren, die medelyden hadden, maer niemant eylacen en heeft dat by haerliede vercregen.

Den selven dach geexamineert heeft alle de Lantsknechten hun opleggende een en twintich Articulen, elck werdich lyff en goet verbeurt te hebben, soo synder terstont een en twintich verwesen.

Dit siende de arme vroukens dat sy gheen perdon en costen gecrygen hebben voor den Steen groot misbaer comen maken met haer cleyne kinders seer weenende alsoo haer mans nu verwesen, Adieu, seggende, die seer mistrostich door de tralien haer aensprekende, ende den eenen wierp in haar schoot gelt, en den anderen syn hosen, den derden syn cleeren, haerliede bevelende haer kinderkens, d' welck seer deerlyck was om te sien, alsoo datter menich hondert Borgers weenden die dit sagen als sy daer voorby gingen.

Den 3. Augusty, snachts syn t' Antwerpen aen het nieu Casteel by de eerste noch twee andere Galgen gestelt, en smorgens vroech synder van den Steen gebrocht neghen verwesen Hoochduytsche al aen malcanderen gecoppelt, waer aff de acht syn gehangen geweest en den negen onthalst, om dat hy van edel geslacht was in Duytslant, en op den noen syn sy al begraven geweest aen de nieu Vesten daer by.

Noch op den selven dach synder van Loven bin-

+ 1570.

[p. 216]

nen⁺ gebrocht vyf Hoochduytsche Lantknechten, die vuyt de drie Vendels sonder Paspoort waren gaen loopen. Item op den selven dach synder op den Steen losgelaten de Trommelslagers en Vendrichts vuyt Borgerhout door het bidden van de Oosterlingen.

Op den selven dach is Duc d' Alve van Antwerpen naer Nimwegen met veel spaensche Soldaten getrocken, om te ontfangen ons Keyser Maximiliaen Dochter toecomende Huysvrouwe ons Conincx Philips.

Den 4. Augusty, smorgens in den dageraet syn van den Steen gehaelt, by synde den Provost van Conte Lodron, achtien gevangenen van de Hoochduytsche al aen een gebonden, waer van de neghen van stonden aen voor de Galge onthooft syn geweest en waren schoone frissche mannen en hadden van Lodrons Hoplieden, Voerders, Bevelmeesters, Rotmeesters geweest, om dat sy in Duytschlant waren van edel afcomst, maer hadden te Valencyn van de conspiratie geweest, &c. Daer naer syn de andere negen gehangen aen twee galgen, waer aff twee gebroers haer twee eerste vingers syn affgehouwen van haer rechterhant om dat sy valsche conspiratie brieven te Valencyn sonden t' Antwerpen aen de duytsche Soldaten, dat sy gheen betalinge nemen en souden met laken anders dan met ghelt, naer inhout hun Artickels brieff, die Lodron hun beloofde te onderhouden doen hyse tot Ausburch aen namp, en heeft syn belofte gebroocken, daerom hebben sy 't met den hals moeten becoopen, en syn te Sint Joris begraven. Noch op den selven dach heeft Lodron wederom gehouden de duytsche Knechten in Borgerhout haer Vendels, Trommelen, en de Capiteyns hebbense doen vergaren op 't Laer achter de Capelle, daer hy se affgedanckt heeft van Conincx dienst, haer ontslaende van haren Eedt en dat een igelyck vertrecken soude

+ 1570.

[p. 217]

vuyt 's Conincx Lant, elck naer syn Logement Paspoort⁺ gevende om te moghen door geraken.

Item, op den selven dach naer noen, synder van Lodrons wegen t' Antwerpen noch derthien hoochduytsche Knechten verwesen, die door de tralien van den Steen groot misbaer maeckten en haer vrouwen en kinders groot misbaer thoenden, ende de Borgers biddende dat sy Godt Almachtich voor haer wilden bidden want sy nu sterven moesten, waer door het volck groote compassie en medelyden gehadt heeft, alsoo dat niemant over straet en passeerden of de tranen sprongen hem ten oogen vuyt om de groote straffe Justitie die Lodron sonder genade was doende.

Den 5. Augusty, t' Saterdachs smorgens heel vroech, heeft den Provost van Conte Lodron van 't Steen gehaelt de dertien verwesen Soldaten, aen malkanderen gebonden, geleyt aen het gerecht des Casteels, daer terstont de vyf gehangen geweest syn ende daer naer de acht vrome mannen onthooft, maer de twee begeerden eerst al knielende te sien het sweert van Meester Hans, Lodrons Scherprechter, ende aensiende heeft alsoo onversaacht als een vroom Edelman, gecust hebbende het sweert, den slach ontfanghen ende alsoo den anderen ende syn alle dertien op Sint Joris Kerckhoff begraven. Maer soo men de Justitie heeft begonst te doen soo synder gecomen op de pleyn drie Bruyts, waer van de twee waren met den hangenden haer, en syn den Provost te voet gevallen biddende ende begheerdende drie van dese verwesen Soldaten geschoncken tot haerlieder man om te trouwen, maer het is hun ontseyt geweest. Item, op den selven dach op den noen, is t' Antwerpen getrout geweest een jonck Meysken met eenen verwesen Soldaet door het bidden aen Lodron vercreghen van goede vrienden van de stat en de hoochduytsche

+ 1570.

[p. 218]

⁺ Natie, anders soude hy oock moeten sterven hebben, waerom groote blydschap was.

Den 7. Augusty, smorgens in den dageraet, syn aen het Casteel noch twee oude Cryslieden gehangen wel van seventich jaer, dese heeft men eerst haer vingers met haer rechte hant affgehouwen en daer naer gehangen, settende elck een pampier met een geschilderde Croon op haer hooft, om dat sy tot Valencyn haer selven hadden Coninck willen maken, halende vuyt het Artelery Huys het Conincx en stats Geschut, poyer, ballen, &c. settende dat op de stats Vesten in spyt van Lodron, die sy aldaer gevanghen hielden tot dat sy betaalt waren.

Noch synder twee duytsche Soldaten voor het selve Casteel op den Rechtwagen onthalst geweest ende alsdoen gevierendeelt, om dat men hun opleyde, dat sy Valencyn souden helpen spolieren hebben, en daer naer gebrantsticht of de Geusen overgelevert hebben; dese lichamen syn al samen aen halve galgen of crucken gehangen op 't galgevelt met haer Croonen op haer hoofden.

Item op den 13. deses is buyten gehangen eenen Schipper, die in onse Lieve Vrouwen Kerck hadde affgeworpen dat schoon Cruycefix met een touwe.

Den 23. is ter Puyen affgeworpen en bevolen alle Natien, ambachten, en gulden, ende wyken, wederom gereetschap te maken om triumphelyck te vieren, op haer camers, straten, wycken, ter eeren Madamme Anna, Bruyt ons genadichs Conincx Philips van Spaignien, want sy op drie dagen van Bergen op Zoom de stat van Antwerpen wilde comen besien.

Noch op den selven dach syn van den Steen affgelaten ses en veertich hoochduytsche Crysknechten die Lodron hadde doen vangen.

+ 1570.

[p. 219]

Den 26. smorgens voor den dage, heeft Lodron doen⁺ hangen noch eenen Soldaet, die synen schryver hadde geweest, ende hadde de arme Soldaten dicwils vuytgestreeken soo dat hy hadde dieverye in 't meten van het Crysmans laken gedaen, daer men haer mede betaalde, ende dese wirt t' savonts op het galgevelt by de twee Coningen te droogen gehangen.

Noch op den selven dach smorgens, heeft Lodron van den Steen doen voeren in een Schip achtien gevangenen Soldaten naer Vilvoorden om die aldaer te Justiceren soo men seyde, &c. ende heeft noch vier Soldaten op de galeye doen setten.

Noch op den selven dach ontrent den avont, is van Berghen op Zoom t' Antwerpen gecomen de schoone Damoselle Anna, dochter van den Keyser Maximiliaen en de Bruyt van haren Neve Philips Coninck van Spaignien, met eenen schoonen stoet van hoochduytsche Heeren en Jouffrouwen ooc Spaigniaerden, als Duc d' Alve met synen Soen met noch drie Heeren van de Oorden, als myn Heer Barlemont, myn Heer van Meegen, en Duc d' Aerschot ende den grooten Meester van Prusschen was haren Gouverneur, oock gecompaignieert met twee van Duck d' Alvens benden, de welcke waren de Roy Rockxs met de Blau Rockx, elck met een lanck Roer rydende.

Als sy nu gecomen is binnen de nieu Royde Poort soo heeft den geestelycken staet met Processie haer te gemoet gegaen, verciert met silvere en goude lakene Choor cappen en hebben haer wellecoom geheten, blydelyck ontfanghende met den geheelen Senaet met de ses Gulden, elck staende met een brandende Tortse van de Poort aff tot op de Copperstraet, convoyerende haer tot in onse Lieve Vrouwe Kerck: Comende nu de Edele en vuytermaten schoone aldus in de Stat gere-

+ 1570.

[p. 220]

den⁺ op een schoon gespickelde Hackenye met seer costelyck hancksel verciert van goude laken seer triumphantelyck geborduert, ooc op hebbende een silveren vergulde vrouwen sale, ende daer insittende onder een tabernakel van goude laken, by Sinte Lowys Cappel is daer gemaeckt geweest een groote stellagie van de stats wegen, daer op saten veel jonge Maegdekens seer costelyck geciert met de Maecht genoemt Antwerpen, dese heeft haer Excellentie gepresenteert eenen Rosen Hoet met eenen Lauwerier haer gratulcerende seer manierlyk met Retorycke.

Daer naer is sy gecomen op de Copperbrugghe, daer de Natie gemaeckt hadde eenen groote Reuse op een Casteel, aen de Melcmeert stont een speelwaghen met de Maecht van Antwerpen met veel Maechden geaccompaignieert, haer wellecoom heetende voor d'eerste reyse.

Hier naer de Coninginne genakende de groote Meert heeft daer gestaen den grooten Walvisch met den Godt der Zee, Neptunus, daer op sittende, heeft groot jolyt met dansen getoont, noch heeft op de Meert gestaen de grooten Reuse met een brandende Torts in syn hant, diesgelyck oock de cleyn Reusken, haer met een brandende Torts wellecoom hetende met alle de Gulden, Ambachten, Cameren, die seer triumphantelyck waren vierende elck om 't schoonste haer oock gratulerende met trompetten, trommelen, fluyten ende allerley spel, is alsoo achter het nieu Stathuys gereden over de yseren brugghe, daer oock stont dat costelyck stuck den Olyfant des ommeganckx, naer onse Lieve Vrouwen Kerck.

Voor de welcke sy affgeseten is met haer twee Broerkens van acht of tien jaren out, en alle haer Edelen, en is alsoo gegaen met Duc d' Alve in onse

+ 1570.

[p. 221]

Lieve Vrouwen Choor, daer sy haer Oratie deden⁺ voor Godt almachtich, en daer naer heeft Heer Doctor Zonnius Bischop van Antwerpen haer gesaluëert en seer solemnelyck ontfangen, ende daer naer gereden naer de Meer naer haer Hof, d'welck was Jeroninus del Ryos Huys. Waer by de Natie van de Genevoysen en de Hoochduytsche Natie binnen drie dagen elck gemackt hadden een Arcke Triumphale, daer op synde musiecke, de trompetters van den Keyser, haer festelyck wellecom heetende met spel en singen, en de Spaansche soldaten op de Meer met seer affschieten haer buschen.

Maer in den donckeren avont, hebben alle Gulden, Cameren, Natien, Wycken, seer costelyck geviert, met tortsen, lanteerens voor haer deuren en huysen met pectonnen seer schoen op de straet, ende den Facteur van Portugael liet drie dagen lanck t' savons vuytlopen ses of acht stuckens wyn, dus heeft men ooc geviert op onse Lieve Vrouwen Torens, Sint Jacobs en meer andere.

Op den 27. Augusty 't sondachs, is de Coninginne gecomen in onser Lieve Vrouwen Kerck seer kostelyck gecleet met alle haer Edelen, Duc d'Alve, syn kinderen met de voorsz. Heeren van de Oordene, met haer edele Jonge Dochteren, waer van de vyf hadden louter silvere sadelen, hoerende in den hoogen Choor de Hoochmisse, met haer twee Breurkens seer devotelyck onder een roy damasten tabernakel, welck seer solemnelyck dede den Bischop van Antwerpen, en naer de misse gaff hy alle die tegenwoordich waren veertich dagen afflaets.

Noch op den selven dach naer noen, is de Coninginne gereden op het Nieu Casteel van Antwerpen met alle haer Edelen, ende het Casteel nakende, heeft men

+ 1570.

[p. 222]

⁺ los geschoten alle de Artelerye, en de twee Vaendelen spaensche soldaten hebben grooten triumphe bedreven aen de poorte des Casteels en in 't Casteel met schieten ende monsteren in 't blanck harnasch, maer Duc d'Alve heeft de Coninginne met haren Adel geleyt binnen in 't Casteel op de Brugghen, Blockhuysen, en Fortressen, haer vuyt leggende de wercken des Casteels.

Op den 28. deser, naer noen, is de Coninginne gereden inde Nieustat, besiende het Oostershuys ende de andere wercken, en comende op de werff, hebben al de groote schepen hun geschut los geschoten, tot haerder ende des Conincx eere. Comende nu voorby den steen soo hebben alle gevangene om misericordie aen haer geroepen, die sy beweesen heeft, want sy hun heeft doen geven ses daelders en sommige los te verbidden.

De Coninginne nu t'Antwerpen wesende is haer groote schenkinge van Juweelen van diversche Landen, Steden en Natien geschonken, want de Stat van Antwerpen schonck haer twee tonnen gouts, de Natie van de Italianen twee schoen stucken gouden laken, ander een goude lampet met een becken, Vuytrecht eenen vreeselycken grooten roeden os, die gecost hadde drie hondert en vyfftich Gulden, ende desen cocht alhier eenen Vleeschhouwer en men sach hem levendich in den Royen Leeu om eenen halven stuyver, en was soo groot als by menschen gedencken gesien was, want hy was dick drieendertich palmen, lanck tweendertich en een half, hooch negentien palmen, swaer tweeendertich hondert pont.

Den 10. September Sondachs, hielt men alhier een generael Processie metten Heylige Sacramente, Godt Almachtich biddende, dat de Coninginne met gesontheyt en voorspoet met den eersten Noort Oosten wint mocht comen in Spaignien by den Coninck Philips.

Den 13. deser, syn op de Meert levendich verbrant

+ 1570.

[p. 223]

twee Herdoopers en buyten op 't galgen velt gestelt,⁺ om dat sy by haer valsche opinie bleven.

Op den 25. deser, is Vrou Anna Keysers Suster, alias Dochter, van Armeuyen gereyst naer Spaignien met een vlote wel van drie hondert groete schepen, seer triumphant om aenschouwen. Item op den selven dach, heeft men geschavotteert eenen dooden Snaphaen, die by d' achterbraeck met noch twee andere boeven asfsetten eenen waghen van Cooplieden, maer een van dese Cooplieden schoet desen Snaphaen op 't peert sittende met een vier roer in syn voorhoofft, dit siende de andere boeven hebben hem daer voor doot gelaten, maer desen Coopman heeft hem op den steen doen vueren, daer hy naer die wonde nooyt gesprocken en heefft ende is alsoo gestorven, ende daer naer in 't openbaer gestelt of hem imant soude mogen kennen hebben, die soude hebben tien gulden en op den avont is hy op een rat op galgen velt gestelt.

Op den 26 deser, heefft den Bischop van Antwerpen gereconsilicert en gewyt de Kercke van Sinte Willebors met de andere buyten Antwerpen.

Den 27. is ons Conincx Philips Bruyt, Anna van Ostenryck, met haer twee Jongen Breurckens van Middelborch in Zeelant t' scheep gegaen, als sy van den eersten September naer goeden wint gewacht hadde.

Op den eersten October, t' Sondachs heeft men t'Antwerpen Processie gegaen van onse Lieven Vrouwen Kerck om de Meert, God Almachtich biddende, dat hy de Coninginne met voorspoet en gesontheyt wilde laten comen by den Coninck Philips. Desgelyck heeft men ooc Processie gegaen in alle Prochien en Cloosters op den selven dach om de selve oorsake. Noch op den selven dach syn van Brussel gecomen twee Vendels Spaensche soldaten ende tot Antwerpen in de Borghers

+ 1570.

[p. 224]

⁺ Huysen geleyt, die haer lieden daer moesten logeren, gevende haer cost en dranck, maer daer en boven deden sy de Borgers al ten groten overlast, sommighe stotende ende slaende ten huysen vuyt.

Den 4. October, op Sinte Franciscus dach, is t'Antwerpen op de groote Meert levendich verbrant eenen tennen Potscheelmaker, om dat hy in den Geusen tyt Coster hadde geweest t' Antwerpen in de Mollekens Calvinistsche Kercke ende bleef in syn valsche opinie, daer om wirt hy gebrant en buyten gevoert &c.

Op den 9. October, is alhier op 't Statshuys vergadert geweest den Raet staet van alle Prelaten en Abdten van Brabant.

Den 4. is Anna des Conincx Philips Huysvrouwe gearriveert met goeden voorspoet van wint, in de haven van Spaignien van Sinte Andries, God Almachtich verleen haer beyde het eeuwich logys.

Item in 't selve Jaer van 1570. den 21. October is eenen Rycx dach gehouden tot Spiers, in welcke de Keyser Maximilianus syn Dochter Elizabet Carolo den negenden Coninck van Vranckeryck heeft ten houwelyck gegeven.

Den 9. November heeft den Procureur Generael op te Meer doen hangen op den noen, aen een halff galge, eenen Italaen Genevoys Makelaer, om dat hy valsch Coopmans goet geassureert hadde voor goet goet, en valsch goet vertolt en te schepe gedaen, maer nu comende in de haven daer men 't lossen soude heeft desen het nieu schip doorboort en is alsoo met dat bedroch het schip verdroncken, maer visschende sommige kisten van Lynwaet heeft men daer in gevonden gepackt steen voor Lynwaet, inde mee balen torffgemul voor mee &c. maer hy moest daer om sterven; want hy menich Coopman bestolen ende bedroghen hadde, waer vuyt

+ 1570.

[p. 225]

dat quamen groote banckeroeten binnen Antwerpen.⁺

Den 23. heeft den Alcalder of Royroede, als Provost van de Spaigniaerden t' Antwerpen, op Sint Jans Poort eenen Spaanschen Soldaet doen gheven stroppe la corde, om dat hy eenen Borgher grooten overlast gedaen hadde, maer de Canalie, siende dese slechte correctie, hebben den Alcalder een Houtsmisse naer geroepen, met hem geckende, waer om dat hy met syn roede van Justitie onder den hoep geslaghen heeft, ende een van de Spagniaerts vuytreckende syn rappier heeft (sonder imant te myen) onder het volck gesmeten en gesteken, alsoo datter sommige doot bleven en veel gequest waren, waer door een ramoer op den oever quamp en werpen soo met steenen naer desen Spaigniaert, alsoo dat hy seer gequest synde heeft moeten vlieden in een huys, of anders souden sy hem gesteenicht hebben.

Den 29. ten drie uren, synder geslagen dry soo vreeselycken donderslagen met blixem, alsoo dat daer aff ontsteken is Sint Joris Toren en brande aen 't Cruys wel ses uren lanck, dat men meynde dat den Toren met de Kerck affgebrant souden hebben, maer de Schalideckers blustent soo dat het Cruys noch bleef.

Noch van 't selve onweer verbrande in Vlaenderen het schoen en weerdich Clooster en Abdye van Bouweloo.

Den 3. December op den eersten sondach van den Advent, heeft myn eerweerdig Heer Zonnius, selver in den Beuck van onser Lieve Vrouwen gepreckt, en met de Processie gegaen, om de Meert, Godt Almachtich biddende om getyich weer, want al te grooten winden en ontallycken grooten slach regens waren.

Item den 7. heeft men op Sint Jans Poort alhier eenen Spaenschen Soldaet anderwerf twee mael gegeven

+ 1570.

[p. 226]

⁺ stroppe la corde, soo straffelyck, dat de Canalie niet meer en spotten als voor.

Den 15. Decembris, heeft men ter Puyen affgeroepen van den Bischops wegen, dat niemant op sondaghen en heylich daghen voor naer de hoochmisse en most gaen drinken in eenighe herbergen, noch caertspelen gaen spelen of dansscholen gaen danssen, op verbeurte van het opperste cleet.

Item den 11. February, is voor het Stathuys gehangen aen een halff galge eenen treffelycken Borgher van Dornick, die vuyt 's Conincx lant was gebannen tot Dornick, om dat hy hem de geuserye ende beltstorminge gemoyt hadde, en wirt daer nae buyten gehangen.

Den 15. is by Houstruweel affgebrant den Buspoeder meulen, om dat de steenen viersloghen, en verbranden vier menschen.

Item den 22. February, en was vetten donderdach, is alhier door stat geleyt den grooten vetten royen Os, levendich wegende drie en dertig hondert pont, die de Coninginne van Spaignien geschoncken was, desen vercocht men in 't Vleeschuys geslagen synde ses stuyvers 't pont, ende met desen ginck ooc den sweerten vetten Os van de Vleeshouwers, desen hadde alle dagen gedroncken negen potten braspennincks bier van kersemis aff tot vetten donderdach om vet te worden.

Den 27. February, 's dynsdachs op vastelavont, syn alhiert op de Meert levendich verbrant geweest vyf Herdoopers, waer aff den eenen was haerlieden Predicant, en de vyfde een Jonge Dochter, en met haer wirt oock verbrant een heel deel Kettersche Boecken, die by hun waren gevonden doen sy gevangen werden. Noch op den selven dach heeft den Alcalder Boelee, op den Backers toren staende, op de Loochbrughe strop-

+ 1570.

[p. 227]

pe la corde doen gheven eenen Spaigniaert, die als⁺ doen op de Meert aen een halff galge gehangen geweest soude hebben om dat hy een vermoort hadde, maer hy wirt verbeden aen Duc d' Alve.

Den 28. deser hebben tot Berchem by Antwerpen den Scherprichter van Mechelen, en den Beul van Conte Lodron, malkanderen vermoort om een hoer wil, waer om sy corts daer naer alle beyde moesten sterven, ende den Beul van Mechelen wirt op het Kerckhof niet begraven, maer onder de galge om dat het hem niet leet was, den anderen op Berchems Kerckhoff.

Item alsdoen is Conte Lodron op den 25. Meert getrocken van Antwerpen naer Italien, van daer hy gecomen was.

+ 1570.