Antwerpsch chronykje, in het welk zeer veele en elders te vergeefsch gezogte geschiedenissen sedert den jare 1500 tot het jaar 1574 zoo in die toen vermaarde koopstad als de andere steden van Nederland

[1565]

Anno 1565. den eersten Mey, wirt t'Antwerpen de⁺ nieu Kipdorpoorte, die lanck begost hadde geweest opgemackt met de steenen Brugghe, ende de Houstrueelsche Poort wert als doen ook nieu gemaakt, dese hadde de Stadt gecocht te Ghent, staende aen het Casteel van Ghent.

In 't selve jaer den 20. Mey was te Brussel den intre van den ouden hantboghe, dat sy haelden te Liere in 't jaer sestig, ende die van Antwerpen hadden nu den eerste prys van het schoonste incomen ende oock van het eerste versuck.

Noch in Julio te Sinxen was t'Antwerpen tot de Minnebroeders het groot provinciael cappittel, daer mening Minnebroeder quamp vuyt verre landen als van Jerusalem vuyt Griecken ende ginghen al t' samen in de processie, maer den Guardiaen van Antwerpen, Heer Puppyn, wert Generael Minister van Nederlanden.

Item den 6. Juny op den ommeganck avont 's morgens te ses uren is t' Antwerpen groot onweder geweest alsoo dat door den blixem ende donder affgeslegen wirt

+ 1565.

[p. 64]

⁺ een groot deel van de tooren des Rycx Gasthuys met schalien ende mueren.

Den 19. Juny quam t'Antwerpen in seer triumphantelyk in de Retoryck Camer van de goublommen met den oppersten prys van het haeckspeel, dat sy te Brussel met het Rethoryck spel gewonnen hadden. Als doen, soo quamen oock mede de schutters van den ouden handbooghe met haren prys van het schoonste incomen, ende met den prys van het eerste versoeck gewonnen te Brussel.

Op desen tyt ginck Joachim Achaerts van Antwerpen tot Berghen op Zoom op stelten, eenen voet van de eerden op eenen dach gaen en comen, ende wont daer seer veel mede.

Den 14 July wierden buyten Antwerpen op 't Galgeveld twe jonghe straetschynders, geraybrackt op den rechterberch d'welk seer deerlyck was om sien, want het d'eerste t' Antwerpen was, ende in hondert iaren niet gesien. Dese straetschynders hadden by nachten eenen packer syn mantel affgenomen, hem quetsende in 't hooft met een byle, 's nachts als zy met licht thuys gaen soude, daer hy corts daer naer aff stierff, ende dit gebeurde aen de Minnebroeders poort.

In dit selve jaer den 12. Augusti, wirt t' Antwerpen een nieue strate begost, in de meer teghen over het Vrouwen Broeders Clooster, vuytcomende inde straet van de nieue borse en was geheeten de Meyestraet, om dat Heer Ghert Grameye de erve van myn Heer Stralen gecocht hadde met de Huyse daer op staende.

Den eersten September wirt buyten Antwerpen, den principaelsten straetscheynder geraybracht op deselffste plaets, want hy met de twee voorgaende op 't feyt gevangen was, desen hadde agt mael gepynigt geweest, maer noeit een woort gesprocken, noch voor noch naer

+ 1565.

[p. 65]

dan in de vierschaer doen hy verwesen was, doen leet⁺ hy alletemaal gelyc d'ander gedaen hadden.

Den 15 September, is den Haen van onse Lievevrouwen Torren aff gedaen om te hermacken, want hy verroest was, ende en wilde niet drayen, desen haen is lanck dry voeten en vyf duymen, swaer drie en twintig pont coopers, en desen Haen wirt binnen agt daghen weder opgeset, want men als doen met eenen den Torren versach van 't geene datter gebroken was.

Als doen wirdt de hoochte van den Torren gemeten, gedragende van boven tot beneden, vierhondert seventien voeten steen, alsoo meeten hem eenen Steenhouwer.

Item den 23. Septembris, doen hulde myn Heer Anthonis Verstralen, als doen Borgemeester van Antwerpen, d'Ambrugghe ende Mercxen als Heer daer aff met grooten triumphe.

Den lesten September, doen wirt in Borgerhout gheeedt de Rethoryck Camer van de Violieren Schilders van Antwerpen.

Op den selven dach ende daer naer wirt buyten Antwerpen, agter op Sinte Willebrorts velt, eenen Wintmeulen verveurt, van eenen Vlaminck met instrumenten van houte rollen geheel staende met meulesteenen, zeylen, royen, soo hy gemalen hadde, desen Meulen hiet den Tuymeleer ende wirt vercroyen over alle de velden, tot op den Dambruchsen steenweg op eenen hooghen Meulenberg.

In deselve maent geschieden t' Antwerpen, een wonder ten huyse van een Ryk Coopman, gehieten Pauwels van Dale, Heer van Lillo, desen hadde in den dieren tyt van desen jaer soo veel corens, alsoo dat den solder gesoncken is, ende het coren is door de gelasen op de straet vuyt geloopen, hier om heeft groot

+ 1565.

[p. 66]

⁺ rammoer geweest onder de quade gemeynte van Antwerpen.

Item den 4. Octobris, was d' eerste vieringhe tot Antwerpen op het Nieu Stathuys, ende men ginck Processie generael met den heylighen Sacrament, luydende de groote Clock om de Victorie wille, dat den Turck van Malta getrocken was, daer hy groote schade aen synen armeyde leet; want hy daer wel drie maenden voor geleghen hadde, maer met schade en schanden heeft moeten vlien.

Den 20. Octobris, wirt by der Siecken buyten Antwerpen eenen ballinck gehanghen, dit was een out Man van vyf en t'seventigh jaer, hebbende een cael hoeft met eene grysen baert, desen hadde geweest Deecken van de Wevers, oock hadde hy geweest, Knaep ende Rentmeester van den Heyligen Geest, binnen onser Lieve Vrouwen Kercke, daer aff hy veel gestolen hadde, alsmen seyde, waerom hy gebannen wirt twaalf jaren lanck op de Galghe, maer naer dry jaren quamen hy weder, waer om hy moste sterven.

In dit selve jaer den 21. February, op den witten Donderdag, soo quamp tot Antwerpen een groot vet Vercken wegende levendich seven hondert pont, dit quamp vuyt Vlanderen, daer 't twee jaren gemeest geweest hadde met soete melck en terwen blomme, ende dit sachmen levendich op 't Vleeshuys om eenen halven stuyver.

Corts daer naer in de selve maent, quamp t' Antwerpen een schip aen vuyt Indien ende Canarien, dat in hadde een wilt Wyff met haer Kint, diese gevanghen hadden, daer te lande in geberchte, al nackt synde eetende niet dan Menschen vlees, dese sachmen oock om gelt.

+ 1565.

[p. 67]

In dit selve jaer van 1565. den 5. Aprilis, en was⁺ 's Vrydachs voor Palmensondach, doen waren daer by een vergadert sommighe Heeren van de Gulden vliese. Als namentlyck myn Heer van Hooren Conte, d' Egmont, den Prince van Orangien, myn Heer van Berghen, myn Heer van Hoochstraten, met Monteny, noch sommighe Edel Heeren ende smalle Jonckeren om over te geven een request: aen Madamme de Parma, Gouvernante van Nederlant, van dese conspiratie heeft Heer Heyndrick van Brederode, Heer van Vianen den principalen Capiteyn geweest, die de Heeren van de orden daer toe gebrocht heeft met haer adherenten.

Desen Brederode is op den selven dach als boven gecomen tot Brussel in 't Hoff by Madamme, gecompareert synde wel met driehondert Edelmans, die malcanderen fide gedaen hadden, op dese sake. Ende Brederode heeft dat request gepresenteert in 't wals met een relaes te doen.

Ende dit waren de principaelste articulen van de requeste; in den eersten, dat des Conincx Vasselen seer ootmoedelyk van haer Exellentie begeerden, datse wilde impetreren aen den Co. Maej. te niette doen, alsulken inquisitie van Spaignien te brengen in dese Nederlanden, om sekere inconvenienten die daer aff souden moghen comen.

Item dat die Majesteyt wilde modereren alsulcken Placcaaten en Mandementen ook te niet doen, die Keyser Carel syn Vader geconfirmeert hadde, teghen de Sectarissen ende oproerighe Ketters. Alsoo dat men nu voortaen schorssen soude van iemanden te vanghen oft te Justiceren aengaende het gelooff, al waert dat sake dat iemant ook gedoopt waer, souden moeten laten tot dat de Heere staten van 't lant andere mid-

+ 1565.

[p. 68]

delen⁺ gesocht hadden om de Ketterye te verdryven.

Want de Heeren van 't Lant saghen, dat alle de Gemeynte oproerich wirt, door het segghen van de Spaensche Inquisitie met de nieu Bisschoppen hier te brengen.

Hier om isser grooten twist ende tweedracht gecomen tusschen d'ander Heeren van de Orden met den ganschen Adel van geheel Nederlant, ende Steden, alsoo dat Conte Barlemont (een Heer van den Vliese) heeft desen smallen Joncker Brederoode met allen syn Adherenten Geusen genoemt, dit woort heeft dese Companie verstaen, dat hy se genoemt heeft Geusen of t' Rabouwen. Waer door datse hebben doen maken alle haer clederen en langhe mantels op syn Duytsch al van Minnebroeders grau, hebben aen haer syde een houten schotel, met eenen cnoep daerse (als de Rabbauwen pleghen) vuyt gedroncken hebben, en oock vuyt een houte flesche, roepende voor haer advys. Vive le Gues.

Dese schotelkens met de fleskens hebben oock begost te draghen den gemeynen man binnen Antwerpen ende elders aen haer bonnetten, hoyen, sommige hebbender vuytgedroncken op maeltyden, bruylofften, bancquetten, roepende alsame seer luyde. Vive le Gues.

Hier naer den 11. Apriel voor Passchen, hebben oock ander Landen als Hollant, Zeelant, Vlanderen &c. diergelycker Requesten Madamme gepresenteert als boven verhaelt.

Hier op heeft Madamme met haren Secreten raet geantwoort, dat dit in haer macht niet en was te doen, maer dat sy aen de Majest. soude schryven ende haer vuyterste beste doen soude, om de Majesteit te verwillighen te consenteren tot den versuck van de Remonstranten deser Requeste op Salvo, dat den Remonstranten een vast propost souden hebben, niet nieus te wil-

+ 1565.

[p. 69]

len voortsstellen inde oude Relligie, maer die te conserveren⁺ ende te beschermen met alle haer macht.

+ 1565.