Gids voor den eenvoudigen bijbellezer

Hoofdst. XV. - Over de figuurlijke taal van den Bijbel.

‘Ik zal het gezigt vermenigvuldigen; en door de dienst der profeten zal Ik gelijkenissen voorstellen’ (Hoz. 12:10). Deze verklaring van den Allerhoogste moet praktisch beschouwd worden, om de Schriften regt te verstaan. Door het aannemen van deze manier van onderwijzen, gaf God een blijk van zijne ontfermende nederbuiging tot het zwakke menschdom; vooral in de eerste tijden der wereld, toen de taal zinnebeeldig (symbolisch) was van wege de schaarschheid der woorden. Iedereen weet dat de figuurlijke spreekmanier haren oorsprong te danken heeft aan de armoede der taal. De vorderingen van wetenschappen en kunsten, en de beschaving hebben haar eenen schat van woorden toegevoegd. Evenwel hoe ook eene taal verbeterd worde, zij zal altijd eenige zinnebeeldige uitdrukkingen blijven behouden, welke haar inderdaad versieren.

De taal van den Bijbel is dikwerf zeer figuurlijk, vooral die van het Oude Testament; waarvoor behalve deszelfs

[p. 332]

oudheid nog twee redenen worden opgegeven, vooreerst: de Oosterlingen, met eene vurige en levendige verbeeldingskracht, in rijke en vruchtbare landstreken wonende, omgeven door grootsche en schoone voorwerpen, vinden uit hunnen aard groot genoegen in eene figuurlijke spreekmanier, veel meer dan dit met den smaak der Européërs, die in kouder en min rijke luchtstreken wonen, overeenkomt; ten andere: vele der boeken des Ouden Testaments zijn in Hebreeuwsche versmaat geschreven; en deze schrijfstijl brengt, gelijk men weet, het gebruik mede van beelden en gelijkenissen uit alles wat zich aan de verbeelding voordoet. De schriften van Mozes, David, Sálomo, Jesája en andere heilige zangers, vloeijen van beelden over; telken male zijn hunne opstellen versierd met de rijkste bloemspraken en de leerrijkste leenspreuken om op de gemoederen hunner lezers indruk te maken en derzelver harten te treffen. Men zou evenwel al zeer gemeenzaam bekend moeten zijn met de zeden der landen, waarin deze heilige dichters leefden, en met al derzelver spraakeigenheden, om zich altijd een juist denkbeeld te kunnen vormen van de gepastheid, schoonheid en doelmatigheid der beelden waarvan zij zich hebben bediend.

Ook de stijl des Nieuwen Testaments, vooral in de gesprekken en redevoeringen des Zaligmakers, is zeer bloemrijk; zoodat door eene verkeerde opvatting dikwerf geheel verkeerde gevoelens als Goddelijke leeringen daaruit zijn opgenomen, omdat men uitdrukkingen, die slechts figuurlijk gebezigd waren, letterlijk opvatte. Een paar voorbeelden zullen de onjuistheid eener letterlijke opvatting van derzelver beeldspraken duidelijk doen zien. Sprekende van Herodes zeide Christus: ‘Gaat en zegt aan dien vos’ (Luk. 13:32). Hier, gelijk ieder lezer kan opmerken, is het woord vos uit deszelfs letterlij-

[p. 333]

ken zin, dien van roofdier, overgebragt en van wege de sluwheid van dien vorst in eenen leenspreukigen zin genomen, om eenen wreeden tiran aan te duiden; en het gebruik van dit woord leidt, zoo als ook de bedoeling was, tot het denkbeeld van volslagene huichelarij.

Onze Heer zeide tot de Joden: ‘Ik ben het levende brood, dat van den hemel nedergedaald is; zoo iemand van dit brood eet, die zal in eeuwigheid leven, en het brood dat Ik hem geven zal, is mijn vleesch, hetwelk Ik geven zal voor het leven der wereld’ (Joh. 6:51). De zinnelijke Joden namen deze woorden letterlijk op, en zeiden: ‘Hoe kan ons deze zijn vleesch te eten geven?’ (vs. 52), niet in aanmerking nemende, dat Hij hiermede bedoelde de offerande van zijn leven, hetwelk Hij gaf tot eene verzoening voor de zonden der wereld.

Bij de instelling van het heilig avondmaal zeide de Heere van het brood: ‘Dit is mijn ligchaam,’ en van den wijn: ‘Dit is mijn bloed’ (Matth. 26:26-28). Deze woorden hebben de Roomsch-Katholieken sinds de twaalfde eeuw naar de letter genomen, in tegenspraak met andere plaatsen der Schrift, en met al de beginselen der natuur en van het gezond verstand; zij hebben getracht daarop de gedrogtelijke leer der transsubstantiatie (wezensverandering) te bouwen, volgens welke het brood en de wijn bij de zegening des priesters in het nachtmaal in het ware ligchaam en ware bloed des Heeren zouden veranderen, hoewel zij voor de menschelijke zinnen niet veranderen. De duidelijke meening onzes Heeren was dat het brood zijn ligchaam vertegenwoordigde, en de wijn zijn bloed, en dat dos brood en wijn van zijn ligchaam en bloed teekenen en zegelen zijn. Deze wijze van uitdrukking vindt men in het Oude Testament in Gen. 41:26, 27; Exod. 12:11, en in Dan. 7:24. De Heere zelf bediende er

[p. 334]

zich van in zijne gelijkenissen (Matth. 13:38, 39; Joh. 10:7-9). Zoo noemt Christus zelf zich ook de deur (Joh. 10:9), een wijnstok (Joh. 15), een herder (Joh. 10:11).

De meestgebruikelijke en merkwaardigste spreekfiguren in den Bijbel zijn de volgende:

1.	De metafore of leenspreuk. Deze is eene figuurlijke uitdrukking, gegrond op eene of andere gelijkenis of overeenkomst tusschen twee voorwerpen, zoo als: ‘zijnen tong in toom houden’ (Jak. 3:2-6); ‘mijn zwaard zal vleesch eten’ (Deut. 32:42); ‘wederom geboren worden’ (Joh. 3:3).
2.	De allegorie, verbloemde rede, of zinnebeeldige voordragt. Deze is eene voortgezette leenspreuk, zoo als de redevoering des Heeren over het ‘eten van zijn vleesch’ (Joh. 6:35-65).
3.	De parabel of gelijkenis. Hierdoor versta men de voorstelling van de eene of andere zedeles of geestelijke leering in eene zinrijke vergelijking, zoo als die van den Zaadzaaijer, (Matth. 13:2-23), van den Verloren Zoon (Luk. 15:11-32), en van de tien Maagden (Matth. 25:1-13).
4.	De spreuk: een kort kernachtig gezegde, gegrond op eene wel doordachte beschouwing. Beknoptheid en sierlijkheid zijn onmisbaar in eene spreuk (Spr. 10:15; Luk. 4:23).
5.	De metonymie, naams- of woordverwisseling. Deze is eene redekunstige figuur, waarin het eene woord in de plaats van het andere wordt gebezigd; zoo als: ‘Zij hebben Mozes en de profeten’ (Luk. 16:29), met welke woorden niet hunne personen, maar hunne schriften bedoeld worden.
6.	De prosopopeia, of persoonsverbeelding, die de aan personen eigen daden aan de dingen toeschrijft. ‘De goe-

[p. 335]

	dertierenheid en de waarheid zullen elkander ontmoeten, de geregtigheid en de vrede zullen elkander kussen’ (Ps. 85:11).
7.	De synecdoche, eene figuur, waarbij men het geheel door een deel uitdrukt, of omgekeerd; zoo als in Luk. 2:1, ‘de geheele wereld;’ in Hand. 24:5, ‘door de gansche wereld;’ waarmede eigentlijk het Romeinsche rijk of wel slechts eenige gedeelten van hetzelve bedoeld wordt. In Hand. 27:37 wordt het woord ‘zielen’ voor ‘personen’ genomen.
8.	De ironie of fijn bedekte scherts. Deze is eene manier van spreken, waarbij men iets geheel anders op het oog heeft dan men uitdrukt. Voorbeelden van deze wijze van spreken zijn er niet vele in den Bijbel. Daar zijn echter eenige weinige, zoo als de toespraak van Elía tot de Baälspriesters (1 Kon. 18:27), en het gezegde van Job aan zijne vrienden (Job 12:2).
9.	De hyperbool of vergrooting. Hiermede stelt men iets voor als veel grooter of veel kleiner dan het werkelijk is, dus bij overdrijving. Zie hiervan voorbeelden Num. 13:33; Deut. 1:28; 9:1.