Vlaemsche dichtkunst. In vier zangen in heldenversen beschreeven, en verrykt met geschied- en letterkundige aenteekeningen, gevolgd door de Vlaemsche prosodia

[p. 62]

Tiende Hoofdstuk.
Van de kunst der welspreekentheyd

V. Wat is de welspreekendheyd?

A. De welspreekendheyd is eene kunst aen den dichter zeer noodzaekelyk, zy is het sieraed van alle andere weetenschappen. Zy is het die den redenaer, de verkondigers van Gods woord, de veldheeren, de koningen, wanneer zy tot het volk spreeken doet verwonderen, eerbiedigen en gehoorzaemen. De klaerste en kragtigste bewyzen enkelyk voorgeleezen, zouden koud en zonder invloed zyn, door haer overtuygen, blinken zy in het schitterendste daglicht.

Virgilius geeft er hier eene schets van

Ac veluti magno in populo cum soepe coorta est

Seditio, soevitque animis ignobile vulgus,
Jamque faces et saxa volant, furor arma ministrat;
Tum pietate gravem ac meritis si forte virum quem
Conspexere, silent, arrectisque auribus adstant.
Ille regit animos dictis, et pectora mulcet.

Het welk ik aldus vertaeld heb.

Gelyk by een groot volk tot muytery gekoomen,

In woede opryzende door niets is in te toomen,
Maer vol onstuymigheyd 't vernielings wapen scherpt,
Terwyl 't in 't ronde een buy van vuer en steenen werpt,

[p. 63]

 

Wanneer er dan een man door eer en deugd uytsteekend,

 

By 't dolle grauw verschynt met kragt en nadruk spreekend,

 

Het zwygt, het luystert toe, en tot in 't hert geraekt,

 

Zyn razerny bedaert, den oproer is gestaekt.

Laet ons d'aloudheyd hooren spreeken, die haer de meesteresse van alles noemt. Zy kan den traegen de neerstigheyd inboezemen, den twyffelmoedigen de moeyelykste daeden doen onderneemen, en door haere donderende stem den booswicht tot bedenking trekken, doen vreezen en zidderen, en zy leyd den mensch, om zoo te zeggen, als geboeyd aen haere zegekoets, om haere alverwinnende magt, met den grootsten glans te doen uyttschitteren.

'T en is de schoonheyd van gelaet niet of gestalte, 't is de kragt der ziel en der spraek die den mensch den heer der wereld maekt, en boven alle andere schepselen verheft. 'T is door de welspreekendheyd, gelyk in den oorlog door de wapens, dat den mensch tot de overwinning geleyd word en zegepraelt. Zy doet beminnen het geene zy bemint, zy doet haeten het geene zy haet, en somtyds door overweldigende kragt goedkeuren iet, het welk met ryp overleg en doorgrondingditniet verdient.

V. En wat is er te verstaen door uytgalming (Declamatio).

A. De kunst der uytgalming bestaet in het uytspreeken van prosa of dichtstukken op eene Rythmische wys, gepaerd met eene gepaste beweeging der lichaems deelen en gelaetstrekken, door het gevoel daer in verwekt. Deeze kunst word hedendaegs in de gestigten van onderwys geleerd en in verscheydene maetschappyen uytgeoeffend, en de tooneelkunst plukt er de schoonste vrugten van. -

[p. 64]

Die zich verder nog in de welspreekendheyd wilt oeffenen, leeze de verhandeling van Dyonisius Longinus, op den hoogdraevenden styl. Den schryver geeft de schoonste lessen en voorbeelden deezer kunst. Boileau heeft dit werk in 't fransch vertaeld, traité du sublime, en Tollius deed het drukken te Utrecht in 1694 met anteekeningen van veele geleerde. Boileau heeft er ook nuttige bemerkingen op gemaekt. Deezen wysgeer en letterkundigen wierd in de derde eeuw te Athenen gebooren, en verkreeg eenen grooten roem door zyne welspreekendheyd: Hy had een fyn gevoel en eene diepgrondige geleerdheyd. ik weet niet of er in de nederduytsche tael eene goede overzetting van bestaet, had ik niet gevreesd deeze verhandeling myner Prosodia te lang te maeken, ik had hier eene vertaeling daer van willen by voegen.