|
| |
| |
| |
| |
Negenste Hoofdstuk.
Voorbeelden van kleyne dichtjes.
V. Welke zyn de benaemingen van de verschillende dichtstukken?
A. Behalve het heldendicht, het h!yspeldicht, het treurspeldicht, herdersdicht, het hekel-of schimpdicht, het lofdicht en het klaegdicht, heeft men nog het klinkdicht, het puntdicht, het byschrift, het grafschrift, het jaer-kruys-en naemdicht, het dansdicht, het keusvrydicht, refreynen en rondeelen.
V. Zegt de zamenstelling van een klinkdicht, en geeft een voorbeeld.
A. Het bestaet uyt veerthien heldenversen waer van de acht eerste met twee rymklanken, twee en twee, of overhands op elkander rymende; dan nog zes andere, waer van vier met sleepende, en twee met staende rymen, of met vier staende en twee sleepende.
Ziet hier een voorbeeld:
Opgedraegen aen Mynheer Franciscus Verhaeghe, door Z.M.. Benoemd tot Vrede-Regter van het derde en vierde kanton van Brugge, op heden 13 January 1823, plegtigen dag van den intreede in zyne bediening.
'T is hier vergund van daeg onz' toejuyching te toonen
Aen, hem, die door den keus deskonings thans bekleed
| |
| |
Het vrede regters- ampt. Getrouw aen pligt en eed,
Men zal u, waerden heer! nooyt onregt zien verschoonen:
Nu plegtig ingewyd, hy Themis agtbre zoonen,
Gy zult tot heyl en rust der burgers steeds gereed,
Hun doen, door hulp van raed, vermyden schaed en leed.
Zoo zal elks hert getroost uw edelpoogen kroonen.
Zoo zal 't bedriegers rot geleerd in snoode list,
Op weduwen en wees zyn aenslag zien gemist.
Dat dan, dat niets den loop van uw geluk vertraege!
Zoo worden uytgedoofd en huyskrakeel en twist,
Zoo word het billyk regt met zoetigheyd beslist:
Dus roept men eensgezind: lang leeve d'heer verhaeghe
V. Wat is een puntdicht?
A. Het is gelyk in de dichtkunst gezeyd is, een dicht in weynig regels, zeer scherp en bytende, in 't latyn genoemd epigramma. -
V. Geeft eenige puntdichten.
Een armen sukklaer had een takkebos gestoolen,
Maer op de daed betrapt, men schopt hem in de Maen:
Wierd dit voor elken dief als eene straf bevoolen,
De Maen waer haest te kleyn, wat met de rest gedaen?
Een schilderaer die zich al dikwils zag begekken,
Daer elk zyn werken zag, kon dit niet meer verstaen;
Hy wierd Doctoor: zoo 'k nu een misslag moog' begaen,
Sprak hy, men zal myn feyl terstond met aerde dekken.
| |
| |
Eens was er op een dorp een zeker zwyneslager,
Die ook de beesten hielp, 't zy door wat ziekt gekweld,
Maer ziet, hy overpeyst myn winst is al te maeger,
'K wil menschen slagter zyn, dan win ik veel meer geld.
Men sprak een jong gezel van 't houw'lyk tot zyn baet,
Ziet gy dat weeuwtje niet op u zoo teder lonken?
Ja, zeyd hy, maer zoo zot niet als myn mutse staet,
Ik smoor my in geen put waer een is in verdronken.
V. Wat verstaet men door byschrift?
A. Een byschrift is een bewys van vereering, in eenige dichtregels uytgedrukt, dat men onder eene afbeelding of standbeeld van een groot vermaerd man plaetst.
B.V. Voor een afbeeldsel van JAN VAN EYCK.
Ziet JAN VAN EYCK staet glansryk hier te pronken,
Die d'olie-verf eerst uytgevonden heeft,
En 't levend doek het grootste nut geschonken,
Waer door zyn naem door d'eeuwen schittrend leeft.
Op JOOST VAN VONDEL, door een hollandschen Dichter.
Dit 's Vondel, d'aerts poëet, de fenix van zyn tydt,
De fiere rynzwaan, 't licht van nêerlandts hooft poëten,
Met Pallas brein bezielt, van Febus geest bezeten,
De dichtkunst heeft zyn naem aen d'eeuwigheyd gewydt:
Spaar 't schittrend diamant om dezen heldt te sieren,
Want febus schonk hem zelf zyn heilige laurier.
| |
| |
Voor het standbeeld van SIMON STEVYN
Zie 't beeld hier van Stevyn in Brugges mueren praelen
Waer 't eerste levens-licht hem kwam in d'oogen straelen,
Die door zyn werktuygkunde en wetenschappen gloort,
Een wagen zwaer bevragt, stouwd' hy met zeylen voort:
Had dezen man bestaen in onze levenstyden,
Hy had het stoomtuyg lang op 't yzeren spoor doen ryden.
Op den dichter DE SWAEN.
De Swaen ist die de luyt een grootschen toon ontvrong,
En CHRISTUS leven, dood en hemelvaert opzong:
Den waeren vlaemschen trant heerscht in zyn puykgedichten,
Hy kan 't weetgierig hert vermaeken, leeren, stigten.
Duynkerke zag wel eer hem met verwondring aen,
Waer deze dichterzon vol glans is opgestaen.
V. Wat is een grafdicht?
A. Een grafdicht is een opschrift dat men plaetst op het graf of op een gedenkstuk aen eenen vriend of treffelyken persoon toegewyd.
V. Geeft een voorbeeld.
A. Ik zal hier een grafschrift aen haelen, van eenen voortreffelyken kunstschilder deezer stad.
Grafschrift van Josephus Benedictus SUVÉE, kunstschilder, leerling der academie van Brugge, bestuerder der fransche school te Roomen, aldaer gestorven den 9 February 1807 in den ouderdom van 64 jaeren. SUVÉE behaelde den eersten prys te Parys in 't jaer 1771, en het volgende jaer
| |
| |
vertrok hy naer Roomen, waer hy zyne schoonste stukken gemaekt heeft.
'T gedenk-schrift dat gy leest besproeyd met onze traenen,
Is aen de schimme van SUVÉE toegewyd.
Zyn weergaloos penseel wist hem den weg te baenen,
Ten hoogsten trap van eer door niemand hem benyd.
Met vorstelyke gunst beloond, vereerd, verheven,
Zyn goeden inborst steeds van deugden blyken gaf.
Ean deezen kunstenaer, te vroeg beroofd van 't leven,
Roemt Brugge trotsch de wieg, en Roomen heeft het graf.
Wilt gy hem kennen, gaet, beziet zyn schrandre werken,
Die Roomen, die Parys, die deeze stad bewaert,
Gaet daer d'ervaerentheyd van zyne vingren merken,
Die hem Europa door voor altyd maekt vermaerd.
Gy ziet geen edel goud hier tusschen 't marmer blinken,
Of aen zoo grooten man een pronkgraf opgerigt;
'T is in een weerder plaets dat wy hem laeten zinken,
'T is in ons eggen hert dat hy begraeven ligt.
in onz' wooning ‘gal en honing’
Bekroond in de maetschappy van Rhetorica te Brugge, met den uytgeloofden prys, den 3 Grasmaend 1808.
V. Wat verstaet gy door keusvrydicht (madrigal.)
A. 'Tis een kort en bevallig dichtstukje, somtyds maer van vier dichtregels, het is aen geenen vasten trant of maet onder- | |
| |
worpen: eerder zagt en teder, als scherp of hekelagtig - zie hier een schets:
Hoe denk ik steeds aen myn geliefden vriend!
Hy wist het, ja, hoe zeer ik hem beminde!
Hy had myn hert, myn liefde alleen verdiend,
En weet niet in wat smert ik my bevinde:
Zyn pligt riep hem tot afscheyd, hy vertrok!
Hoe zugtt' ik niet getroffen door dien schok!
Ach waer hy hier! hoe word ik niet verlegen,
Waer blyft hy toch! verkort u, lange wegen!
Geen uytstel meer! myne herts-wensch vliegt naer hem!
Waer keer ik my! verbeelding! 'k hoor zyn stem!
O blyden stond dat ik hem zal aenschouwen,
Hoe zal ik.... hoe myn herts gevoel ontvouwen.
V. Zegt nu ook waer in bestaet het dansdicht (ballade) genoemd?
A. Dit heeft gemeenelyk dry verdeelingen (coupletten) uyt acht of thien versen bestaende, van vyf, en vyf voeten en half met twee soorten van rymen, staende en sleepende, waer van het laetste vers van het eerste scheydeling, tot slot-vers van de volgende scheydelingen moet dienen, gelyk men doorgaens in de fransche liederen ziet.
V. Wat is het Rondeel?
A. Het Rondeel is een oud gedicht, zyne zamenstelling is van dertbien versen, van vyf voeten en vyf voeten en half, te weeten: acht met staende rymklanken en vyf met sleepende rymklanken, waer van de eerste acht versen door een slotvers zonder rym van twee voeten, en het derthiende vers
| |
| |
door het zelfde slot-vers opgevolgd word, het welk het begin van 't eerste vers uytmaekt, op deeze wys:
Het regte wit, dat eenen dichter heeft,
Die naer den roem der lauwerkroonen streeft,
Is 't menschlyk hert verrukken en beweegen;
Daer in is 't fyn van zyne kunst gelegen.
'T zy daer zyn lied zich aen het aerdsche kleeft.
De schoone deugd verdienenden wierook geeft,
Of in zyn vlugt tot door de wolken zweeft,
Hy heeft welhaest, zyn kunst ten loon, verkreegen,
het regte wit.
Maer zoo er niet die kloeke geestkragt leeft,
Die gansch het werk met wonders als doorweeft,
Lacht hem geen wenk van blonden phoebus tegen,
Voelt hy geen drop van milden hemelregen,
Voor vast hy mist, door traegheyd als de kreeft,
het regte wit.
Deze soort van gedichten was over twee honderd jaeren veel in zwang. Den franschen dichter Benserade had de herscheppingen van Ovidius, in zulke stroophen vertaeld, waer voor hy van Lodewyk den XIV duyzend goude louis ter belooning kreeg. Maer dit slag van versen was maer aenbelangend voor de schikking der rymklanken en bevatte weynig dichterlyke schoonheyd. - Eenen anderen franschen dichter schreef aen Benserade het volgende rondeel, het welk veel beter was als alle de zyne.
| |
| |
A la fontaine, ou s'enivre Boileau,
Le grand Corneille et le sacré troupeau
De ces auteurs que l'on ne trouve guère,
Un bon rimeur doit boire a pleine aiguiére,
S'il veut donner un bon tour au rondeau;
Quoique j'en boive aussi peu qu'un moineau,
Cher Benserade, il faut te satisfaire,
T'en écrire un, hé! c'est porter de l'eau,
à la fontaine.
De tes refrains, un livre tout nouveau,
A bien des gens n'a pas eu l'heur de plaire:
Mais quand a moi, j'en trouve tout fort beau,
Papier, dorure, image, caractère,
Hormis les vers, qu'il fallait laisser faire.
à la fontaine.
Van de refreynen is er een voorbeeld Bladz. 25.
V. Geeft nu voor 't laetst een voorbeeld van een Kruysdicht, Naemdicht en Jaerschrift.
kruysdicht.
| Waer wysheyd zegepraelt, |
X |
Daer is 'tal verdraeyd. |
| Waer domheyd boven ryst; |
X |
'K zie 't wierookvat gezwaeyd. |
| Dus wenscht men veel geluk |
X |
Aen die het niet verdienen, |
| Dus geeft men lof nog eer |
X |
Aen onze beste vrienden. |
| Elk een verheft en pryst |
X |
Minervas lasteraers, |
| En ieder een verfoeyt |
X |
De waere kunstenaers. |
| Zoo mag de redekunst |
X |
Gaen doolen als verbannen |
| Zoo moet de vaddigheyd |
X |
Alom de kroone spannen. |
| |
| |
naemdicht,
Van den eerweerden Heer Goethals, uyt den eergalm van zyn Jubelfeest te Gent gevierd in Augusti 1832.
Gunsteling van 's hemels zegen,
Een geluk zoo weerd verkreegen,
Treft uw blyde vriendenschaar:
Heylryk wenschen zy vergaderd,
Al wat aen uw deugden baet;
Liefde en vriendschap hier genaderd,
Slaen eenstemmig thans de maet.
jaerschrift.
getUYg Wanneer Den VeLDheer WeLLIngton bY WaterLoo De gaULers oVer Won.
De Latynen konnen ook Jaerschriften maeken geheel met tel-letters, en een dusdanig noemen zy: chronicum virgo; B.V.
JUDICIUM VIDI.
VIX DILUCULUM VIDI.
Wanneer te Brugge in 'tjaer 1819 het heylig bloed uyt zyne schuylplaets, weder in zyne voorigen luyster gesteld wierd, heb ik de volgende latynsche jaerschriften gemaekt, welke op eene zegeboog geplaets wierden.
nUnC LICet InsoLIte nobIs gaUDere per UrbeM; sang UInIs et saCrI LaUDes CeLebrare trIUMpho.
|
|
Auteursrechtvrij
