Vlaemsche dichtkunst. In vier zangen in heldenversen beschreeven, en verrykt met geschied- en letterkundige aenteekeningen, gevolgd door de Vlaemsche prosodia

[p. 23]

Derde Hoofdstuk.
Van het rym.

V. Wat is het rym?

A. Het rym is de gelykluydentheyd van eene of twee lettergreepen op het eynde van een vers.

V. Hoe verdeelt men de rymklanken?

A. Instaende rymklanken waer in eene lettergreep welke lang is, op eene andere rymt die insgelyks lang is B.V. Stad, Pad, Rad, Nat, enz. En in sleepende rymklanken bestaende uyt eene lange en korte lettergreep B.V. Schryven, Blyven, Dryven.

Hier by dient altyd in agt genomen, om een zuyver rym te hebben, dat den medeklinker die voor den klinker staet, op den tweeden medeklinker van de lange syllabe moet verschillende zyn. ten zy er nog eenen anderen medeklinker by zy: B.V. Zat mag niet rymen op Bezat, Laet op Gelaet, maer lans mag rymen met glans enz. hier koomt nog te bemerken dat de woorden met een d, of t, uytgaende op elkander mogen rymen B.V. Had, Mat, Schat, Vat, Bad, enz. De slepende rymklanken moeten insgelyks den eenen of den anderen medeklinker van de lange syllabe verschillende hebben. B.V. Randen, Branden, Looven, Klooven, maer Looven en Belooven moogen op malkanderen niet rymen, zy maeken een slegt rym,

[p. 24]

Ook en mag de helft van een vers, niet rymen met het eynde, of het is slegt B.V. De waere deugdzaemheyd word lofspraek toegezeyd. zelfs ook niet met het de helft van het volgende vers B.V.

De waere deugd alleen word lofspraek toegezeyd

En Lauwergroen bereyd, dat nimmer zal verdroogen.

V. Hoe noemt men de versen waer af de eene helft op de andere rymt?

A. Versus Leonini, of Leoninsche versen in 't vlaemsch, zoo genoemd nae eenen latynschen dichter der twaelfste Eeuw, Leonius genaemt die de zelve sterk in zwang bragt¹⁾ als deeze

V. Zyn er nog andere bezonderheden aentemerken wegens het Rym.

A. Ja men moet zorgen dat men niet seffens naer eenige versen de zelfde rymklanken gebruykt, maer wel ten minsten dertien of veertien regels verder om de eentoonigheyd (monotonia) te vermyden.

Ook mag men indien men wil een zuyver rym hebben, in destaende rymklanken, de zelfde klanken niet gebruyken die de bovenstaende sleepende rymklanken hebben. B.V.

Hoe ak'lig is het lot der zwakke stervelingen

Gedeuriglyk ten buyt aen veel veranderingen;
Zy streeven angstig voort in staege twyffeling,
En vinden nooyt geen rust op deezen aerdschen kring.

1) Daemon languebat, monachus tune esse volebat,
Ast ubi convaluit, mansit ut ante fuit.

[p. 25]

De sleepende rymklanken uyt twee woorden, beginnen ook veel uyt het gebruyk te gaen als deeze en diergelyke: gedaen heeft, of verstaen heeft, bekend is, met gewend is, enz. Ook de staende rymklanken van een syllabe met een 't daerby B.V. ik beken 't,

Dat God my deeze smert tot myn verbetring zend,

De rymklanken van den tweeklank ei met y of iy welke de Brabanders en Vlaenderlingen zomtyds gebruyken, leveren ook geen zuyver rym op, en men vind die by de goede Hollandsche dichters nooyt gelyk B.V. deeze:

Ah 'tis een keyzers last waer van gy draegers zyt,

Voldoet uw Corsicaen, God heeft zyn val bereyd.

V, Wat zyn verlengde Rymklanken?

A. Deeze zyn weynig in gebruyk als B.V. Oor te leenen op doorte weenen.

Bellamy maekt er nogtans een gelukkig gebruyk van B.V.

Nu scheen de Maen haer glans te derven,

'T gestarnte aen s'Hemels trans te sterven.

Over twee dry honderd jaeren zag men de dobble rymklanken veel gebruyken gelyk op het feest van het landjuweel te Antwerpen. Zie ook de kunstige refereynen, vol schoone schrifture en de leeringen, begreepen in dry verscheyde boecken, gemaekt door d'eerbaere Anna Byns, maeght en schoolmeesteresse binnen Antwerpen. 1646.

Den helschen saeyere syn discoort saet, saeyt,
Waer door hy dagelyks veel vruchten quaet, maeyt,
Sal dese turbatie nog lange dueren.
Dit doet my treuren,

[p. 26]

 

D' ondersaet op den prelaet, door valschen raet, craeyt,

 

Onghehoorsaem hertneckigh, elck synen naet, naeyt.

 

'T volck verlegt malkanderen, vrienden en gebueren,

 

Met looser curen:

Uyt andere:

Goddin die wyt en veer, doet u dienaren, paren

Maekt datse lyden seer, die d'meeste caren, waren,
Dick vergaren, in verdriet, door het soet beginnen, minnen,
Sinnen, binnen, branden hiet, dus Goddinne voor u siet.
Cipersche vrouwe, schoon, diet al moet loven, boven,
Met u ontrouwe, soon, kunt conincx hoven, doven,
Stucken cloven, woesten 't ryck, wie sal u manieren, cieren,
Dieren, vieren, al gelyck, matich ghy u dolle wyck.
Prins blinde sotheyt weet, ghy doet ons noopen, hoopen,
Wie dat u Godtheyt heet, met handen open, loopen,
Selfs becoopen, onverhoet, een langdurich lyden, stryden,
Myden. t'syden, uwen voet, acht ick dat hy 't beste doet.