Uyt-spanningen

[p. 619]

127
Aangenomene ziele.⁺

Op den toon van Psal. 100. of Christe die du bist dag en ligt.⁺

I.

D' onnosle Ziel die slegte maagd/¹

Die liefde treckt/ nog liefde draagt/²
Vermits haar vuy-le walg'lijckheyd/³
En doodig' ongevoelijckheyd/⁴

+ Titel Aangenomene: vgl. Ps. 27:10, ‘(...) maar de Heere zal mij aannemen.’

+ Melodie: Mogelijk nieuwe melodie naast de vermelding van de Geneefse melodie van Psalm 100 en de populaire Middeleeuwse melodie Christe die du bist dach end licht, die na 1572 achter Datheens psalmbundel voorkomt. Vgl. Compendium, 855-857.

1 onnosle: onwetende; slegte: verdorven

2 treckt: opwekt; nog: noch; draagt: schenkt

3 Vermits: als gevolg van, door

4 doodig' ongevoelijckheyd: doodse gevoelloosheid

II.

En so sy nog haar min besteedt/⁵

Niet hoger in haar liefde weet
Te gaan; dan om een vuyl bejag⁷
Tot boelen van de selve slag.⁸

5 so: als, indien; min: (aards gerichte) liefde

7 bejag: gewin

8 boelen: liefjes

III.

Wierd in haar bloed van boven neer/^9-109

Al dwalend van den Opper-Heer^9-10
Den Godt des Hemels aan gesien/¹¹
En die nam voor haar gunst te bien.¹²

9-10 Vgl. Ez. 16:6, ‘Als Ik bij u voorbijging, zo zag Ik u, vertreden zijnde in uw bloed, en Ik zeide tot u in uw bloed: Leef; ja, Ik zeide tot u in uw bloed: Leef.’

9 Wierd: zij werd; van boven: vanuit de hemel

9-10 Vgl. Ez. 16:6, ‘Als Ik bij u voorbijging, zo zag Ik u, vertreden zijnde in uw bloed, en Ik zeide tot u in uw bloed: Leef; ja, Ik zeide tot u in uw bloed: Leef.’

11 Den Godt des Hemels: bijst. bij Opper-Heer, r. 10

12 bien: bieden

IV.

Mijn edel schepsel seyd Hy, wat

Verdwaast u van het levens padt?¹⁴
En heeft u soeten glans verdooft/¹⁵
Van cierlijckheyt/ en als berooft?¹⁶

14 Verdwaast u van: doet u verblind raken ten opzichte van, vgl. WNT XIX, 1633

15 u: uw

16 als: alles

V.

Ick schiep u om by my te sijn:

Mijn beeld was uw verciersel/ mijn¹⁸
Gemeenschap was uw salicheyt/
Mijn gunst uws levens vrolijckheyt.

18 Vgl. Gen. 1:27

VI.

En siet nu sijt gy 't alles quijt/

Om dat gy af-geweken sijt.
Com we'er mijn Lam/ com duifje teer²³
Ick ben Gods Soon ick sal u weer

23 Vgl. Jes. 40:11, Joh. 21:15 en Hoogl. 2:14

[p. 620]

VII.

Met mijnen Vader wel doen staan/²⁵

Ick treck u 's Vaders Beeld we'er aan/²⁶
Dat costelijcke Cierlijck daar;²⁷
Gelooft mijn liefd' en trouwe maar.²⁸

25 wel doen staan: verzoenen

26 Vgl. Kol. 3:10, Ef. 4:24

27 Cierlijck: versiering

28 maar: slechts

VIII.

Uw Schulden heb ick tot mijn schult^29-30

Gemaackt/ en 't lijden uyt gedult/^29-3030
En met een bloed'ge sweete-drop³¹
Gedroncken 't grondig toornen-sop.³²

29-30 Vgl. Jes. 53:5

29-30 Vgl. Jes. 53:5

30 uyt gedult: ten volle gedragen, vgl. Matth. 26:42

31 Vgl. Luk. 22:44

32 't grondig toornen-sop: vgl. Openb. 19:15; bedoeld is het grondsop van Gods toorn tot de bodem toe

IX.

Mijn huys liet ick, en aan mijn sy³³

Verworf ick plaats voor u by my;
Ick leyd af't cleed van Heerlijckheyt³⁵
En creeg u dat van Heylicheyt.³⁶

33 Mijn huys: nl. de hemel; liet: verliet; de editie 1676 heeft lck: wat duidelijk een drukfout is.

35 leyd: legde

36 ('t deed) van Heylicheyt: vgl. Jes. 61:10

[p. 621]

X.

Mijn lam, wat dut gy? daar 's mijn trouw/³⁷

Ick sal sijn d' uw/ en gy mijn vrouw;
En wagt daar op mijn Segen-stroom.³⁹
Daar schiet de Siel op uyt den droom/

37 dut: sluimert

39 Segen-stroom: stromen van heil en zegen, vgl. Jes. 44:3

XI.

En twijfelt eerst of 't Jesus meent;

Want nog is 't hert verhard/ versteent.
Sijn woord hersegt het en sijn Geest.
Dan smelt de siel/ en sinckt bevreest/

XII.

En roupt verbaast/ Mijn Bruydegom!⁴⁵

Mijn lieve Jesu! wel waarom^46-48
Slaat gy 't oog van uw Goedicheyt^46-48
Op mijn geringe dienstbaarheyt.^46-48

45 verbaast: verwonderd

46-48 Vgl. 1 Sam. 2:8, Luk. 1:46-48

46-48 Vgl. 1 Sam. 2:8, Luk. 1:46-48

46-48 Vgl. 1 Sam. 2:8, Luk. 1:46-48

XIII.

Uw Maagt en is niet waard de schoen^49-50

Van uwe knegten los-te-doen;^49-50
Siet gy op my/ o Heer? u Maagt^51-52
Geschied dan als u woord gewaagt.^51-5252

49-50 Vgl. Joh. 1:27

49-50 Vgl. Joh. 1:27

51-52 Vgl. Luk. 1:38

51-52 Vgl. Luk. 1:38

52 gewaagt: spreekt

XIV.

So sal ick dan mijn herte gaan

Aan u/ mijn Heer/ besteden; aan⁵⁴
So menig boel voor dees' verpligt⁵⁵
Zy nu op u mijn rots gestigt.⁵⁶

54 besteden: wijden

55 verpligt: verbonden

56 mijn rots: mijn vaste fundament (bijstelling bij u); gestigt: gesteld

XV.

Nu wil/ nu sal mijns levens trant⁵⁷

Betaamlijck sijn dien staat dien standt⁵⁸
Gebragt uyt d' Hel tot 's Hemelsch troon,
Gods Kind, en Bruyd van Godes Soon.

10. Grasmaand 1659.⁺

57 levens trant: manier van leven

58 Betaamlijck: gepast (...) bij; dien staat dien standt: in de gereformeerde beschrijving van de vroomheid wordt onderscheid gemaakt tussen ‘staat’ en ‘stand’; de ‘staat’ is de objectief geziene situatie zoals die is tussen God en de ziel, i.c. verzoend met God; de ‘stand’ is de subjectief beleefde ervaring hiervan, i.c. verzekerd van de verzoening met God of daaraan juist twijfelend. Wat de ‘stand’ betreft, zijn er ‘standen’ in het genadeleven, van minder tot meer verzekerd van Gods liefde voor de ziel.

+ Grasmaand: april

[p. 622]

Aangenomene ziele. Bevindelijk lied over de wedergeboorte van een ‘slegte maagd’ (r. 1) en de bekering die daarop volgt.

In eenvoudige bewoording beschrijft L. in deze tekst de staat van een onherboren zondaar (str. I-II), de roeping en wedergeboorte door God (str. III-X) en de bekering als antwoord op Gods genade (str. XI-XV). De dichter gebruikt hierbij veel citaten en beelden die aan de Bijbel zijn ontleend.

Het gedicht vertoont overeenkomst met een lied van Joost van den Vondel, ‘Houlyck-zang, tusschen God en de geloovige Ziele’, Poesy ofte verscheide gedichten, II, Schiedam, 1647, 108. Beide teksten gebruiken dezelfde melodie en ook de woordkeus vertoont overeenkomst, bijvoorbeeld in trefwoorden als ‘onnosele maagd’ en het omgaan met ‘boelen’. De verschillen zijn daarentegen behoorlijk groot. L. beschrijft de geestelijke omkeer als een zeer persoonlijk gebeuren dat zich in de vorm van een samenspraak tussen God en de ziel afspeelt. Bij Vondel wordt het geheel getrokken in de sfeer van een non die intreedt in een klooster.

Lit.: Trimp (1), 22.