Uyt-spanningen

[p. 604]

Aanhangsel
Van eenige Gesangen die in de ordre overgeslagen waren.
123
Eensaemheyd met god.

Toon: Illibata ter beata Jesus natalitia etc.⁺

I.

Hemelsch Ooge! wilt gy dogen¹
Dat ick u com spreken aan?
Laat dan alle// Schepsels vallen
Uyt mijn hert/ en buyten staan.
O! Heylig eensaam! met Godt gemeensaam⁵
Altijd eenig om-te-gaan/⁶
Altijd eenig om-te-gaan.

+ Melodie: De melodie is ontleend aan de bundel meerstemmige kerstliederen Cantiones natalitiae van Hurtado (1655).

1 Hemelsch Ooge: nl. God; dogen: dulden

5 gemeensaam: vertrouwelijk

6 eenig: alleen

II.

Al mijn tragten// Mijn verwagten/
Is na U/ Mijn Godt alleen:⁹
Want de klare/ Segen-a'ren¹⁰
Scheyden sig uyt u van een.¹¹
O! Heylig eensaem! Met Godt gemeensaem!
Was ick maer met U gemeen!¹³
Was ick maer met U gemeen!

9 na: naar

10 Segen-a'ren: (lett.) aderen van zegen, dus: genadestromen

11 Ontspringen uit U.

13 Verkeerde ik maar in Uw gemeenschap!

III.

O Woestijne!// Daer verdwijne'¹⁵
Moet wat in de wereld blinckt.¹⁶
Daer mijn ooren// niets en horen/
Daar mijn oog het al ont-sinckt.¹⁸
O Salig eensaem! Met Godt gemeensaem!
Daer het al van Godtheyd blinckt!
Daer het al van Godtheyd blinckt!

15 Woestijne: bedoeld is de Heyl-woestijn, r. 23; Daer: waar

16 blinckt: schittert

18 het al: alles (ond.)

[p. 605]

IV.

's Werelds agten, Ick veragten²²
Kan/ in dese Heyl-woestijn.
Schatten, staten, willig laten/²⁴
Al mijn lusten sonder pijn.²⁵
O Salig eensaem! Met Godt gemeensaem!
Daer ick leev' op Hemels Wijn!
Daer ick leev' op Hemels Wijn!

22 agten: achting

24 staten: posities; willig laten: gewillig verlaten

25 lusten: genoegens

V.

Ach! hoe nietig// Hoe verdrietig
Is des Werelds omme-ganck!³⁰
Die met woorden// ons vermoorden/
En versticken met haer stanck.
O Salig eensaem! Met Godt gemeensaem!
Duyre dat vry eeuwen lanck!³⁴
Duyre dat vry eeuwen lanck!

30 des Werelds omme-ganck: de wijze van omgaan met elkaar in deze wereld

34 vry: gerust

[p. 606]

VI.

Al het Heerlijck, Is verkeerlijck³⁶
En der Princen gunsten wind:³⁷
Niet dan duyster// Al den luyster³⁸
Die men in de Wereld vindt.
O Salig eensaem! Met Godt gemeensam!
Daer ick ben des Hemels vrind!
Daer ick ben des Hemels vrind!

36 verkeerlijck: veranderlijk

37 Vgl. Ps 146:3; Princen: vorsten; wind: ijdel, tevergeefs

38 Niet: niets; duyster: duisternis

VII.

Hier en comen geen onvromen
Hier en comt geen vrome by.
Groot nog kleene: Maer allene⁴⁵
Ick/ en Heere Jesu, gy.
O Salig eensaam! Met Godt gemeensaem!
Daer ick vrolijck ben/ en vry.
Daer ick vrolijck ben/ en vry.

45 nog: noch

VIII.

Met U leev' ick/ Met U sweev' ick⁵⁰
Jesu door het goed' en quaed:
Met U sterf ick/ Met U erf ick
Dat by u te wagten staet.
O Salig eensaem! Met Godt gemeensaem!
Daer mijn Jesus met my gaet.
Daer mijn Jesus met my gaet.

50 Vgl. Vondels Kinder-lijck, r. 7, ‘Boven leef ick, boven zweef ick’

IX.

In het oordeel// Daer geen voordeel⁵⁷
Is/ voor ymand groot of kleen/
Daer geen vrinden/ Vrienden vinden⁵⁹
Is het Jesus my alleen!
O Salig eensaem! Met Godt gemeensaem!
In dat oordeel in te treen!
In dat oordeel in te treen!

57 oordeel: nl. het Laatste Oordeel

59 Waar men zich niet op de hulp van vrienden beroepen of verlaten kan (ieder moet voor zichzelf rekenschap afleggen).

[p. 607]

Eensaemheyd met God. Bekend mystiek lied van L., waarin hij de verborgen omgang met God in de eenzaamheid bezingt.

Om de gemeenschap met God te kunnen beoefenen is het volgens de dichter noodzakelijk, dat al het aardse wegvalt. Zes van de negen strofen handelen hierover. De plaats waar de ziel God ontmoet, wordt aangeduid als een woestijn, de plaats van totale afzondering.

In de laatste drie strofen blijkt Christus de Persoon te zijn met Wie de verborgen omgang beoefend wordt. Dit gedicht maakt duidelijk dat de mystiek bij L. op Christus gericht is. Met Christus kan hij leven (str. VIII), met Hem kan hij sterven (str. VIII) en vervolgens onbevreesd het oordeel tegemoet zien (str. IX). Buijnsters typeert deze tekst als uitermate lyrisch, waarbij tevens sprake is van een hechte structuur. De knappe versificatie komt bijvoorbeeld tot uiting in de regels van vier trocheeën, die door een cesuur in twee delen - veelal met binnenrijm - verdeeld zijn.

Lit.: Proost, 105-106, 257; Gorter (1), 149, 157-158; Knappert, 277; Prinsen, 390; Kalff (IV) 468, 472; IJzerworst, 92-96 (T); Van Es, 356, 373 (noot 20); Buijnsters, 143-145 (T); Heeroma (II), 95-96 (T); De Mérode, 91-92 (T); Goud, 146-147 (T); Vorster (120); Van der Plas, 132-133 (T); Schulte Nordholt (1), 58-59 (T); Onstenk (1), 216, 219; Trimp (1), 27, 29; Trimp (2), 507; Trimp (3), 168-169; De Vrijer (2), 173-174 (T 5 str.); Knuvelder (II), 216 (1948), 325 (1958), 435 (1971); Van Duinkerken (2); De Vrijer (1), 129, 134; preek over Hooglied 1:4, Geestelijke opwekker, 1716, 251; Ypma, 44 (T str. 2,8); Bregman, 62-64; Uit Sions zalen, 178-179; Post, 19-21.