Uyt-spanningen

[p. 464]

99
Op de geboort-dag van n.n.
I. Sprockel-maand.⁺

Te singen als/ Hertcnagend &c. p. 30.⁺

I.

De lage Son/ mijn Vriend/ ontreckt my bloem¹
En loof ter cransen; weygert my den roem²
Van 't waardig hooft te cieren met het spruy-^33-4

-tend' cruyd:^3-4

+ Titel I. Sprockel-maand: 1 februari

+ Melodie: De melodie-aanduiding verwijst naar tekst 10.

1 De lage Son: het is nl. februari

2 ter cransen: om een krans te maken; weygert my den roem: ontneemt mij de eer

3 waardig: eerwaardig

3-4 spruytend' cruyd: ontluikende bloemen en planten

3-4 spruytend' cruyd: ontluikende bloemen en planten

II.

Dies Hy N.N. Die alles bouwt/ en ciert/⁵
En draagt/ en 't hert in breydel houdt/ en viert/⁶
Maack 't heylig breyn van ongemene glans⁷

Een crans:

5 Dies: daarom; Hy: nl. God; N.N.: aangesproken persoon

6 in breydel houdt/ en viert: beteugelt en de ruimte geeft

7 Make voor dit geëerbiedigde hoofd een krans van bijzondere luister.

III.

Een crans; daar op wel diep geschreven staan⁹
De jaren die thans sijn voor-by gegaan/
Die on-herroep'lijck ylden en geswind;¹¹

Als wind:

9 daar op: verbonden met de volt. deelw. uit r. 9, 12, 16, 21, 25 en 29; wel diep: heel duidelijk (ingegrift)

11 ylden: voorbij vlogen; geswind: zeer snel

IV.

Gesneden sijn met d' onweerhoub're griff¹³
De woorden welckers ongesielde riff^14-1514
Gehoort is/ en wiens keest vrugtloos/ so 't scheen/^14-1515

Verdween:

13 onweerhoub're griff: onweerstaanbare schrijfstift, vgl. Ps. 45:2

14-15 De bedoeling van deze regels is, dat de woorden (als klanken) wel gehoord zijn, maar het wezen ervan de hoorder ontgaan is.

14 ongesielde riff: onbezielde verschijningsvorm

14-15 De bedoeling van deze regels is, dat de woorden (als klanken) wel gehoord zijn, maar het wezen ervan de hoorder ontgaan is.

15 keest: het kostelijkste (lett. de kiem), vgl. WNT VII, 2012-2013

V.

Geprentet sijn de schricken van dien dag/¹⁷
Wanneer den Regter met een streng gesag
Sal reeck'ning eyschen van ons doen en tijd-^19-20

Verslijt:^19-20

17 Geprentet: afgedrukt staat; de schricken: de verschrikkingen

19-20 tijd-Verslijt: tijdsbesteding

19-20 tijd-Verslijt: tijdsbesteding

VI.

Gemaalt sijn/ en na 't leven afgebeeldt²¹
Die eyndelose Saliche'en/ en Weeld²²
Die 't honck'rend hert hier soeckt met alle list/²³

Maar mist:

21 Gemaalt: geschilderd, getekend; na: naar

22 Nl. het zoeken van het volmaakte in het aardse; Weeld: genieting, vreugde

23 honck'rend: spellingvariant van ‘hunkerend’

[p. 465]

VII.

Geschildert staat/ en levendig vertoont²⁵
't Oneyndig jammer dat daar onder woont/²⁶
Daar 't grootst getal der menschen boetloos sugt/²⁷

En dugt:²⁸

25 levendig: sprekend

26 daar onder: nl. de hel

27 boetloos: zonder berouw

28 dugt: bevreesd is

VIII.

Getekent hangt dien Godt-Mensch welckes bloed/²⁹
En traan/ en wond/ daar schrijft en roept sijn gloed
Van Liefde; tot hem 't hert (dat aamloos hijght)³¹

Ontsijgt.³²

29 getekent: wellicht ook met de bijbetekenis ‘met wonden’ (stigmata); dien Godt-Mensch: nl. Christus

31 aamloos: ademloos

32 Ontsijgt: ontvalt

IX.

De telgen sy elck onverjaarde deugt;³³
't Verciersel yver; d' omloop ware vreugt;³⁴
Den Grond dien wijsen Raad die Gods woord heeft/³⁵

En geeft.³⁶

33 onverjaarde: duurzame

34 't Verciersel: de versieringen; d'omloop: de ronding (van de krans)

35 Den Grond: de basis (het geraamte van de krans)

36 Het is niet uitgesloten dat in de naam van N.N. het woord ‘Raad’ is opgesloten of dat hij lid van de vroedschap was.

X.

Alwijse Godt! Die self de naam van Raad^37-38
Bemind en redt der Radelosen staat:^37-3838
Gedugte Godt! geeft N.N. altijd Raad

En daad.

37-38 Die (...) Bemind: vgl. Jes. 9:5, ‘en men noemt Zijn Naam (...) Raad’

37-38 Die (...) Bemind: vgl. Jes. 9:5, ‘en men noemt Zijn Naam (...) Raad’

38 en (...) staat: vgl. Ps. 16:7. ‘Ik zal den HEERE loven, Die mij raad heeft gegeven’; staat: toestand

[p. 466]

Op de geboort-dag van N.N. Lied ter gelegenheid van de verjaardag van een niet nader genoemde bekende van L. Deze tekst heeft een plaats gekregen temidden van gedichten op de verjaardagen van de dichter zelf en zijn naaste bloedverwanten.

Men mist in dit gedicht de toon van genegenheid, terwijl er ook in geestelijk opzicht sprake is van een zekere afstand. De gedachte aan de vruchteloze, voorbij gegleden jaren geeft de dichter aanleiding tot vermanende woorden aangaande Gods gericht.

De N.N. in dit gedicht is moeilijk te achterhalen. Mogelijk wijst L. in de laatste strofe door middel van woordspelingen met het begrip ‘raad’ in de richting van diens achternaam of ambt.

De opbouw van het gedicht geeft een driedeling te zien. De strofen I en II vormen de inleiding. Hierin spreekt L. de wens uit dat God Zelf N.N. een verjaardagskrans zal bereiden, daar immers in februari bloemen uit de natuur niet voorhanden zijn. Het tweede deel van het gedicht (III-VIII) bevat een opsomming van hetgeen de krans te zien geeft. Van r. 9-31 is er sprake van één grote samentrekking. Het eerste gedeelte van r. 9 dient in gedachten vóór elke strofe herhaald te worden.

Het slot van het gedicht (IX-X) is geformuleerd in de vorm van een wens, namelijk dat God Die ook ‘Raad’ genoemd wordt, aan N.N. raad zal geven.

Lit.: Trimp (1) 90, 107.