Uyt-spanningen

[p. 461]

98
Geboorte-dag
Van Catharina van Lodensteyn,
Op den 28. Augusti,
Sijnde dat de selve dag van de Bevestiging in mijn Dienst tot Soetermeer.⁺

Te Singen: De tijd is hier, &c. siet boven p. 48.⁺

I.

't Sijn vier-en-veertig Jaren van uw leven¹
Verstreken/ Suster/ dat my schielijck dit²
In-valt (dewijl ik om u peynsend sit)³
Om u dat tot geboords-vermaan te geven:⁴
Ik oog (misschien ick treff) een stigtlijck wit.⁵

+ Titel Dienst: nl. van het predikantschap; tot: te

+ Melodie: vgl. tekst 22

1 't Sijn: Er zijn

2 schielijck: plotseling; dit: nl. deze vondst - als pointe van het gedicht - dat de verjaardag van zijn zuster samenvalt met de datum waarop hij als predikant werd bevestigd

3 om u peynsend: aan u denkend

4 geboordt-vermaan: onderrichting ter gelegenheid van uw verjaardag

5 oog: beoog; wit: doel

II.

Mijn Suster; als in d' oegst^a het vierde sevend^6-7
Son-ligt ons kim verloste van de nagt/^6-77
En 't heuchelijcke ligt aan d' eerde bragt/⁸
Braackt gy ten duyster uyt/ en toond' u levend⁹
Aan die u so veel maanden had verwagt.

a Geboren 28. Augusti Ao. 1627.

6-7 als: toen; in d'oegst het vierde sevend Son-ligt: op de 28ste van oogstmaand (augustus)

6-7 als: toen; in d'oegst het vierde sevend Son-ligt: op de 28ste van oogstmaand (augustus)

7 kim: horizon

8 heuchelijcke: verblijdende

9 Braackt gy ten duyster uyt: werd u geboren

III.

Als 't vierde sevend' Oegst-ligt^b door quam breken/
Bragt my ook 's Hemels Wijsheyd (hoe ontsterk/¹²
Hoe onervaren in dien dienst) aan 't werck.
Dus deed de selve Son-hoogt 't hooft op-steken
U in dees' eeuw/ en my in Christi kerck.¹⁵

b Tot Soetermeer in mijn dienst bevestigt den 28 Augusti Ao. 1644.

12 ontsterk: zwak, onbekwaam (ws. zetfout voor onsterk)

15 dees' eeuw: deze tijd

IV.

Hoe weynig wist gy wat een mensch betekent
Doe gy een mensch geboren wierd! by na¹⁷
So weynig wist mijn siele/ tot haar scha/¹⁸
Wat (in des Hemels wis-kunst regt gerekent)¹⁹
Een Leeraar sy/ die kondigt Gods gena.²⁰

17 Doe (...) wierd: toen u als mens werd geboren

18 So: even

19 in (...) gerekent: volgens de normen van de hemelse wetenschap

20 sy: dient te zijn; kondigt: verkondigt

[p. 462]

V.

Gij sijt door 's Hemels Al-bestuyr in 't leven
Gebragt/ op voorwaard van des Hemels Eer.²²
Ick in den Dienst. van beyden wagt ons' Heer²³
Dat wy aan Hem gewillig overgeven
Ons leven/ Dienst/ ons-selven t' sijner eer.

22 op voorwaard van: met het doel

23 wagt: eist, verwacht

VI.

Dees dag vermaant ons beyden 't heylig oog-wit/²⁶
Van die ons schiep/ en riep/ te treffen/ in²⁷
Ons heel aan Hem op t' offren; als 't gesin²⁸
Van 't heylig volk/ en 't Engeldom om hoog dit/²⁹
En saliglijck/ betragt eeuw uyt eeuw in.³⁰

26 oog-wit: doel, bedoeling

27 in: door

28 heel: geheel; als: zoals; 't gesin: de gemeenschap

29 't Engeldom: de gehele engelenschare, vgl. HC Zondag 49

30 betragt: ten uitvoer brengt

[p. 463]

VII.

Niet ons ten goede/ maar voor Hem te leven:
Niet onsen wil/ maar sijn gebod te doen:
Sijn wijs beleyd in segen en in roe'n³³
Te prijsen: Hem van ons Heyl d' eer te geven:
En op sijn magt te wagten in ons doen.³⁵

33 roe'n: bestraffingen

35 wagten: vertrouwen, vgl. Jer. 14:22

VIII.

So vinden wy den Hemel hier op eerden:
So vangen wy den loop van 't nieuwe jaar
Tot 's Hemels dienst weer aan; en/ met de schaar^3838-39
Die eerd' en Hemel schatten na haar weerde/^38-39
Beginnen wy het eeuwig Vreugde-jaar.⁴⁰

Geboorte-dag van Catharina van Lodensteyn. Verjaardagsgedicht voor een zuster van de dichter. Catharina werd geboren op 28 augustus 1627 en overleed op 9 juni 1712. Zij was de jongste van de zes kinderen uit het gezin.

De dichter maakt gebruik van het feit dat de verjaardagsdatum van zijn zuster samenvalt met de datum waarop hij zelf als predikant in zijn eerste gemeente Zoetermeer werd bevestigd.

Dit levert een aantal vergelijkingen tussen hen beiden op. Zo hadden zij beiden geen besef van wat de nieuwe toestand zou inhouden en zijn zij erachter gekomen, dat zij in feite voor dezelfde taak staan: God te dienen in het leven, Zijn eer te bedoelen en daarom zichzelf op te offeren.

De slotstrofe vertolkt een gedachte die men in L.'s gedichten meerdere malen aantreft, namelijk dat er voor een kind van God geen wezenlijk verschil bestaat tussen het aardse leven en het verkeren in de hemelse zaligheid. Wie één is met God, vindt de hemel op aarde, gaat in de hemelse dienst het nieuwe jaar in en begint op Gods tijd aan ‘het eeuwig Vreugde-jaar’.

Het blijkt herhaaldelijk, dat de gekozen melodie de dichter inspireert tot het schrijven van een vloeiend vers (zie de inleiding op tekst 96). In deze tekst dragen stuwende enjambementen (r. 1-3, 26-29 en 37-40) een steentje daartoe bij.

Lit.: Proost, 264; Trimp (1), 49, 104; Trimp (3), 93.

38 Tot 's Hemels dienst: in dienst van God

38-39 de (...) weerde: nl. de schare van de gezaligden en de engelen in de hemel

38-39 de (...) weerde: nl. de schare van de gezaligden en de engelen in de hemel

40 het eeuwig Vreugde-jaar: de eeuwige vreugde (die hier op aarde al een begin heeft), ws. is er een verwijzing naar het oud-testamentische jubeljaar, vgl. Lev. 25:10 e.v.