Uyt-spanningen

[p. 453]

96
Op de verjaringe van mijn W. Vader⁺
d'Hr. Joost C. van Lodensteyn, Geboren 7. in Loumaand 1584. N. St.

Te singen als/ De Tijd is hier, &c. siet boven p. 48.⁺
de twede regel herhaald.

I.

Een gouden croon om 't weerdig hooft te vlyen¹
Is 't Heylig breyn eens Christens te gering/²
Is 't Heylig breyn eens Christens te gering/
Dien 's Hemels Heylicheyd vol Heerschappyen^4-5
Al over 't hooft van langen jaren hing.^4-5

+ Titel W.: waarde; Loumaand: januari; N. St.: nieuwe stijl (volgens de Gregoriaanse tijdrekening)

+ Melodie: De melodie-aanduiding verwijst naar tekst 62. In deze tekst wordt de tweede regel herhaald.

1 weerdig: waardig

2 't Heylig breyn: heilig hoofd; te gering: te min

4-5 Bij wie al sedert jaren het hoofd indrukwekkend omkranst is door de voorname heiligheid van de hemel.

4-5 Bij wie al sedert jaren het hoofd indrukwekkend omkranst is door de voorname heiligheid van de hemel.

II.

't Geloov hem leert des eeuwigen Conings Liefde/
Het weerdig soen van 's Conings eeuwigen Soon:⁷
Het weerdig soen van 's Conings eeuwigen Soon:
En (wan den Geest sijn sugten maar geriefde)⁹
Wagt met geduld het eyndelose loon.¹⁰

7 weerdig: kostbare; soen: offer van verzoening

9 wan: wanneer; sugten: gebeden, bidden; geriefde: te hulp kwam, vgl. Rom. 8:26

10 Wagt: verwacht hij; het eyndelose loon: nl. de eeuwige zaligheid

III.

Ick dagt/ mijn Vader/ wenscht' ick u veel jaren
(Uw jaren voor ons wensch'lijck) of veel eer,¹²
(Uw jaren voor ons wensch'lijck) of veel eer,
Veel aardschen slijck; ick gaf u aan de baren¹⁴
En vloed van 't ydel wereldsch Op en Neer.¹⁵

12 Uw (...) wensch'lijck: Lees: Dat zouden wij graag willen

14 aardschen slijck: geld, bezittingen, vgl. Zach. 9:3; baren: golven

15 ydel: nietig, zinloos; ('t) Op en Neer: voor- en tegenspoed

IV.

De witte lock can u ten Nebo strecken¹⁶
Om 't Heylig Land van uwe Rust te sien/
Om 't Heylig Land van uwe Rust te sien/
(Ah! conden wy die jaren nog wat recken!)¹⁹
Daar Zyons berg sig u eerst aan-quam- bie'n.²⁰

16 witte lock: verwijzing naar de eerbiedwaardige ouderdom, vgl. r. 4-5; Nebo: de berg vanwaar Mozes Kanaän kon zien en waar hij zijn levenseinde vond, vgl. Deut. 34:1-6, hier symbolisch voor het uitzicht op het hemelse leven

19 recken: uitstellen

20 Omdat u eerder Sions berg zag (nl. de eerder in het leven ervaren verzoening door Christus).

[p. 454]

V.

Hier op uw Hert te trots gemoedigt steyger'²¹
Al d'aartschen draff/ en ydelheyd verby/²²
Al d'aartschen draff/ en ydelheyd verby/
En ('t luck sig bied' in volle winden) weyger²⁴
Het cluyster aan te doen/ nu so na vry.²⁵

21 Dan verheft zich uw hart krachtig bemoedigd ten hemel

22 draff: slijk, vgl. Fil. 3:7-8; verby: voorbij

24 't luck (...) winden': terwijl het heil zich volop vertoont

25 Het cluyster: de boeien, nl. van het aardse; nu so na vry: nu u al zo dicht bij uw vrijheid bent

VI.

't Gewenn' in Canans taal met Zyons woorden²⁶
Sig oefnen om in 's Hemels rey te gaan/²⁷
Sig oefnen om in 's Hemels rey te gaan/
En 's Hemels Geest/ die wat Hy woud bekoorde/²⁹
Leer u des Hemels Waarheyd regt verstaan.³⁰

26 't: nl. het hart, r. 21; Canans taal: de tale Kanaäns, vgl. Jes. 19:18; Zyons woorden: synoniem voor Canans taal

27 rey: koorzang

29 die (...) bekoorde: Die een behagen had in hetgeen Hij wilde

30 regt: juist, goed

[p. 455]

VII.

Die segg' u/ dat voor tienmaal seven jaren^31-32
En drie/ en drie des Hoogsten oog en sorg^31-32
En drie/ en drie des Hoogsten oog en sorg
Als gy nog niet en sorgden/ op u waren/³⁴
En stelden 't Bad ten wissen pand en borg:³⁵

31-32 voor (...) drie/ en drie: 76 jaar geleden

31-32 voor (...) drie/ en drie: 76 jaar geleden

34 op u: op u gericht

35 't Bad: nl. de Heilige Doop, vgl. Tit. 3:5; ten wissen pand en borg: als een zeker onderpand, vgl. HC Vrg. 73: ‘dit goddelijk pand en waarteken.’

VIII.

En huldede u ten Coning: al uw voorraad³⁶
Tot overvloed verschaftede u sijn hand/
Tot overvloed verschaftede u sijn hand/
En stelden 't Land daar sijne Waarheyd voor-gaat^39-40
In Volheyd/ uw gewenschte Vaderland.^39-4040

36 voorraad: bezit

39-40 daar (...) Volheyd: waar de Waarheid overvloedig geopenbaard is

39-40 daar (...) Volheyd: waar de Waarheid overvloedig geopenbaard is

40 uw gewenschte Vaderland: bijst. bij 't Land, r. 39

IX.

Die segg' u/ Dat Hy 't hert gemaackt/ bevrijdt/ en⁴¹
Herschapen heeft met dierbaar bloed en Geest
Herschapen heeft met dierbaar bloed en Geest
Op dat u woord en Daad sijn naam belijden⁴⁴
En houden 't ongedeessemt Paschen-feest.⁴⁵

41 Die: nl. 's Hemels Geest, r. 29, 31

44 u: uw

45 't ongedeessemt Paschen-feest: nl. het Heilig Avondmaal

X.

Ah! dien die Geest leert d' onuytspreeckbre reden⁴⁶
De Waarheyd als s' in Christo selv bestaat/⁴⁷
De Waarheyd als s' in Christo selv bestaat/
Dat is de daad van duisend suiverheden/
En dat 's den top/ waar heen mijn wenschen gaat.⁵⁰

Dit wenscht die van u 't leven heeft gecregen,⁵¹
En daag'lijx wagt uw Vaderlijken segen.⁵²

28. Wintermaant 1659.⁺

7. in Loumaant 1660.

46 Vgl. Rom. 8:26

47 als s': zoals zij

50 den top: het hoogste

51 die: degene die

52 wagt: verwacht, uitziet naar

+ Wintermaant: december

[p. 456]

Op de verjaringe van mijn W. Vader. Gedicht ter gelegenheid van de zesenzeventigste (en tevens laatste) verjaardag van de vader van de dichter.

Met deze tekst begint een reeks verjaardagsgedichten van L. voor vader, moeder, zus, N.N. en zichzelf. In al deze gedichten wordt op de gebruikelijke persoonlijke elementen uit dit soort gelegenheidspoëzie niet veel accent gelegd. L. ziet in een verjaardag voornamelijk een gelegenheid om geestelijke zaken aan de orde te stellen, waardoor deze gedichten het karakter krijgen van een ‘geboords-vermaan’ (tekst 98, r. 4). Het persoonlijke element ontbreekt in het gedicht voor zijn moeder geheel en is in het gedicht voor zijn zuster Catharina het meest duidelijk aanwezig. In dit gedicht voor zijn vader klinken betuigingen van kinderlijke liefde en eerbied in bescheiden mate door. De pastorale en belerende toon past bij dit gelegenheidsgedicht. Men kan er niet uit afleiden dat L. geen hartelijke liefde tot zijn gezinsleden zou bezitten. De teksten 95, Op de aancomste mijns vaders en susters en 111, Eenige invallen op ene Reyse laten deze juist duidelijk zien.

De eerste strofen van tekst 96 geven tegenstrijdige gedachten en gevoelens weer: moet de vader geëerd worden met ‘een gouden croon’ en moet hem een lang leven worden gewenst? Deze zaken passen een christen niet, omdat aardse rijkdom slechts slijk is en het bezit ervan zeer onbestendig (r. 14-15).

De leeftijd van de vader geeft de dichter aanleiding om een vergelijking te maken met Mozes, die voot zijn sterven vanaf de berg Nebo een blik in het beloofde land Kanaän mocht slaan. Zo wenst hij zijn vader toe, dat deze zich mag richten op het hemels Kanaän. Door de viering van het Heilig Avondmaal te vergelijken met het Pascha tijdens de uittocht uit Egypte (r. 45) wordt de vergelijking met de tocht van van het volk Israël naar het beloofde land nog versterkt.

De getallen in strofe VII laten zich symbolisch uitleggen. Mogelijk is met zeven het getal van het volmaakte bedoeld, als verwijzing naar het aanstaande hemelse leven, waarin het aardse is voorbij gegaan. Drie wijst op de goddelijke drieëenheid (strofe II) en op de drie ambten van Christus (profeet, priester en koning) waarvan Zijn kinderen iets mogen bezitten (strofen VIII, IX en X).

L. gebruikt de melodie De Tijd is hier in totaal vier keer, waarbij in deze tekst de tweede regel herhaald wordt. De overgangen van r. 1-2 en 4-5, waar sprake is van vrouwelijke rijmen, kenmerken zich door een opeenvolging van drie lange (halve) noten.

Herhaaldelijk geven deze plaatsen de dichter aanleiding tot het gebruik van enjambementen, wat de voortgang van de tekst ten goede komt.

Lit.: Trimp (1), 49, 78, 104; Proost, 262.