Uyt-spanningen

[p. 429]

90
Op een versch hoender-ey geschoncken tot verquickinge.

Op de voys als boven pag. 30. Hertcnagend &c.⁺

I.

Gaat segt oyt weer/ dat die den Hemel dient^1-4
Den Hemel in syn sorge niet te vriend^1-4
En vindt; nog werd/ als hy in last verstickt/^1-4

Verquickt.^1-4

+ Melodie: De melodie-aanduiding verwijst naar tekst 10.

1-4 Welaan, durf ooit nog eens te beweren, dat hij die de hemel dient, niet ervaart dat de hemel in nood zijn Vriend is, noch verkwikt wordt als hij dreigt om te komen in verdrukking.

1-4 Welaan, durf ooit nog eens te beweren, dat hij die de hemel dient, niet ervaart dat de hemel in nood zijn Vriend is, noch verkwikt wordt als hij dreigt om te komen in verdrukking.

1-4 Welaan, durf ooit nog eens te beweren, dat hij die de hemel dient, niet ervaart dat de hemel in nood zijn Vriend is, noch verkwikt wordt als hij dreigt om te komen in verdrukking.

1-4 Welaan, durf ooit nog eens te beweren, dat hij die de hemel dient, niet ervaart dat de hemel in nood zijn Vriend is, noch verkwikt wordt als hij dreigt om te komen in verdrukking.

II.

Daar was een trouw getuyge/ die den poock⁵
Van Jesus vyand in het hoy ontdoock/⁶
En had van enckel honger in sijn traan^77-8

Vergaan/^7-8

5 poock: dolk, vgl. WNT XII, 3315

6 Jesus vyand: nl. de vervolger, door L. hier genoemd waarschijnlijk vanuit de stof van een legende; ontdoock: ontvluchtte

7 enckel: pure

7-8 in sijn traan Vergaan: in verdriet gestorven

7-8 in sijn traan Vergaan: in verdriet gestorven

III.

Had niet den Hemel goedig hem verquickt/⁹
En een gepluymde Kakelers beschickt/¹⁰
Die hem van dag tot dag besogt/ en ley

Een ey.

9 Als God hem niet vriendelijk verkwikt had

10 Kakelers: afgeleid van kakelaarster (kip)

IV.

Onwetend deed dat beesje sulck een goed.¹³
Maar Christi lieveling het Christlijck doet/¹⁴
En dient/ uyt Jesus liefde/ Jesus raad

Met daad.¹⁶

13 Onwetend: onbewust; sulck een goed: zo'n goede daad

14 Christlijck uit christelijke liefde

16 Vgl. Matth. 25:40, ‘En de Koning zal antwoorden en tot hen zeggen: Voorwaar zeg Ik u, voor zoveel gij dit een van deze Mijn minste broeders gedaan hebt, zo hebt gij dat Mij gedaan.’

V.

Hoe tijdig quam dat schepsel daar te pas?¹⁷
't Was of m'er Christi-leden-liefd' in las/¹⁸
Die (buyten hard) den merg van binnen heeft/¹⁹

En geeft.

17 Op wat voor geschikt moment kwam dat ei daar?

18 Christi-leden-liefd': de onderlinge liefde van de leden van Christus' gemeente

19 buyten: aan de buitenkant; dit ziet mogelijk op de standvastige houding ten opzichte van de wereld; den merg: het wezenlijke, het voornaamste deel

[p. 430]

VI.

'Ten leeft niet maar 't is digt by 't leven: can
Dus haast sijn cragt uyt-leveren/ en van²²
Sijn Voetsel 't swacke lijff van flauwten hoe'n²³

En voe'n.

22 haast: onmiddellijk; uyt-leveren: uitdelen; van: door

23 hoe'n: beschermen

VII.

Maar hoger! 't Eytje toont my in sijn schaal
Het sobre leven/ dat wy altemaal²⁶
Hier leven/ of niet leven/ 'k weet haest niet²⁷

Hoe 't hiet:²⁸

26 sobre: armzalige

27 haest: bijna; vgl. de zinsnede uit het doopsformulier: ‘het leven (hetwelk toch niet anders is dan een gestadige dood)’

28 hiet: aan te duiden is

VIII.

Tot dat den Geest (als 't water in 't begin)²⁹
Het met sijn warmt' uyt broed'/ en Jesus in^30-31
Sijn laatste comst geev/ dat het heel volmaackt^30-3131

Ontwaackt.

Amen.

29 Vgl. Gen. 1:2, ‘en de Geest Gods zweefde op de wateren.’

30-31 in Sijn laatste comst: bij Zijn wederkomst, vgl. Op. 1:7

30-31 in Sijn laatste comst: bij Zijn wederkomst, vgl. Op. 1:7

31 heel: geheel

[p. 431]

Op een versch hoender-ey geschoncken tot verquickinge. Tweede allegorisch gedicht op een voorval uit het dagelijks leven. Ook in deze tekst komt de gewoonte van L. en andere dichters uit de Nadere Reformatie om dingen uit het dagelijks leven te vergeestelijken, sterk naar voren (vgl. inleiding tekst 89). Deze expressievorm van de emblematiek wordt door L. als nader-reformatorisch dichter op specifieke wijze toegepast. Hoewel over de door de dichter gemaakte allegorieën verschillend is geoordeeld, worden de laatste drie strofen van dit gedicht, waarin L. het menselijk leven vergelijkt met een ei, als diepzinnig aangemerkt, vgl. (Trimp (3), 56).

In het gedicht zijn twee delen te onderscheiden. Het eerste, min of meer epische gedeelte, verhaalt hoe een om Christus' naam vervolgde door God dagelijks werd onderhouden door middel van een ei.

Vanaf r. 18 verlaat de dichter het terrein van het anekdotische en mediteert hij verder. Het leven dat een christen hier op aarde leeft, mag nog nauwelijks of niet leven heten. Het is a.h.w. nog in een prenatale fase, als een ei dat, nadat het door de werking van Gods Geest is uitgebroed, op een volmaakte wijze openbreekt op de dag van Christus' wederkomst.

Een opvallend vormkenmerk van dit gedicht is het barokke gebruik van het binnenrijm aan het eind van elke strofe, door L. overigens wel meer toegepast (o.a. in tekst 77a). Dit herinnert aan bijvoorbeeld Vondels bekende gedicht Gespreek op het graf van wijlen den Heere Joan van Olden Barnevelt.

Lit.: Van Es 354-355; Buynsters, 16, 93-94(T); Komrij 401-402(T); Zwaan, 92; Trimp (1) 17, 50-51, 90, 108; Trimp (3), 56.