Uyt-spanningen

[p. 425]

89
Op een appel aan my gesonden.⁺

I.

O! diere gunst!¹
Die sig door cunst/²
Nog veel weerdy³
Van groote gaven/
Nog door veel draven^5-6
In slaverny/^5-6

+ Melodie: Mogelijk nieuw gecomponeerd, waarbij geen wijsaanduiding is vermeld. De strofevorm komt overeen met die van het wereldlijke lied ‘Een meiysken op een rivierken sadt’, Aemstelredams amoreus lietboeck, Amsterdam 1589; vgl. Stronks (1), 417.

1 gunst: genegenheid

2 cunst: kunstigheid

3 Nog: noch (ook in de volgende regels)

5-6 draven In slaverny: gezwoeg

5-6 draven In slaverny: gezwoeg

II.

Nog Hoofsch gestel⁷
Van woorden-spel
(Maar in de nood)⁹
Sig uyt't/en boet'et.¹⁰
Ons Leydsman doet'et¹¹
Door enckel brood.

7 Hoofsch gestel: op fraaie wijze vormgegeven gedachten

9 Maar als levensbehoefte

10 Zich vertoont en verzadigt.

11 Leydsman: nl. Christus

III.

Genegentheyd
Die lege leyt¹⁴
Behoeft het moy^15-18
Van pragticheden/^15-18
En costlijckheden^15-18
Tot haren top:^15-18

14 lege leyt: van ‘laag allooi’ is (t.o. zuivere liefde)

15-18 Heeft het schone van prachtige en uitnemend kostbare dingen nodig.

15-18 Heeft het schone van prachtige en uitnemend kostbare dingen nodig.

15-18 Heeft het schone van prachtige en uitnemend kostbare dingen nodig.

15-18 Heeft het schone van prachtige en uitnemend kostbare dingen nodig.

IV.

Maar dese niet;
Want wat bedied^20-24
So Herelijck^20-24
So uytgelaten/^20-24
Die een'ger maten^20-24
Sy dees' gelijck?^20-24

20-24 Want wat bestaat er dat zoiets heerlijks en voortreffelijks uitdrukt, dat het ook maar enigszins op deze gave zou gelijken?

20-24 Want wat bestaat er dat zoiets heerlijks en voortreffelijks uitdrukt, dat het ook maar enigszins op deze gave zou gelijken?

20-24 Want wat bestaat er dat zoiets heerlijks en voortreffelijks uitdrukt, dat het ook maar enigszins op deze gave zou gelijken?

20-24 Want wat bestaat er dat zoiets heerlijks en voortreffelijks uitdrukt, dat het ook maar enigszins op deze gave zou gelijken?

20-24 Want wat bestaat er dat zoiets heerlijks en voortreffelijks uitdrukt, dat het ook maar enigszins op deze gave zou gelijken?

[p. 426]

V.

Dees gunst heeft in²⁵
De dierb're Min
Van 's Hemels Soon,
End' in sijn wonden/^28-30
Onwrickb're gronden;^28-30
Blinckt altijd schoon.^28-30

25 heeft in: houdt in

28-30 En in Zijn wonden, die de vaste gronden der zaligheid zijn, blinkt altijd schoonheid uit.

28-30 En in Zijn wonden, die de vaste gronden der zaligheid zijn, blinkt altijd schoonheid uit.

28-30 En in Zijn wonden, die de vaste gronden der zaligheid zijn, blinkt altijd schoonheid uit.

VI.

Dees gunst verbindt
Ons t'saam; end' in 't
Geloov' ons 't Goed
Het Goed, dat Godt is,
En regt ons Lot is/³⁵
Verwagten doet.

35 regt: rechtmatig

VII.

Dat Eenig' All,
Dat sonder tal
En sonder maat/
En sonder koopen/
En boven hoopen
Te wagten staat.

[p. 427]

VIII.

Dees' gunst ver-uyrt⁴³
Nog -jaart/ maar duyrt⁴⁴
Vol Soeticheyd;
End' altijd groeyt sy/
End' altijd bloeyt sy
In Eeuwicheyd.

43 ver-uyrt Nog -jaart: gaat nooit over

44 duyrt: blijft

IX.

Wat schoons/ wat rijcks/
Wat costelijcks
Can (selv in schijn)⁵¹
So hoog geraken/
Om sulcke saken^53-54
Gelijck te sijn?^53-54

51 selv in schijn: al was het zelfs maar voor het oog

53-54 Dat het zulke dingen evenaart?

53-54 Dat het zulke dingen evenaart?

X.

Best is het dan⁵⁵
Dat/ alsmen van
So hogen gunst
Sal teken geven/⁵⁸
Men daar in leven^59-60
Laat/ kost/ nog cunst.^59-60

55 Het is daarom het beste

58 teken: blijk

59-60 (Dat) men daarin kostbaarheid noch kunstigheid in tot uiting laat komen.

59-60 (Dat) men daarin kostbaarheid noch kunstigheid in tot uiting laat komen.

XI.

Op dat geen Bloem^61-66
Van 't Schepsel/ roem':^61-66
En 't Eenige Iet^61-6663
Vol Heerlijckheden^61-66
Wt-blinck beneden^61-66
In 's werelds Niet.^61-66

9. in Grasmaand 1665.⁺

61-66 Opdat niet het mooie wat door schepselen gemaakt is met de eer zal strijken, maar opdat God vol heerlijkheid hier (op aarde) uitblinkt in hetgeen in de ogen van de wereld niets is.

61-66 Opdat niet het mooie wat door schepselen gemaakt is met de eer zal strijken, maar opdat God vol heerlijkheid hier (op aarde) uitblinkt in hetgeen in de ogen van de wereld niets is.

61-66 Opdat niet het mooie wat door schepselen gemaakt is met de eer zal strijken, maar opdat God vol heerlijkheid hier (op aarde) uitblinkt in hetgeen in de ogen van de wereld niets is.

63 't Eenige Iet: nl. God

61-66 Opdat niet het mooie wat door schepselen gemaakt is met de eer zal strijken, maar opdat God vol heerlijkheid hier (op aarde) uitblinkt in hetgeen in de ogen van de wereld niets is.

61-66 Opdat niet het mooie wat door schepselen gemaakt is met de eer zal strijken, maar opdat God vol heerlijkheid hier (op aarde) uitblinkt in hetgeen in de ogen van de wereld niets is.

61-66 Opdat niet het mooie wat door schepselen gemaakt is met de eer zal strijken, maar opdat God vol heerlijkheid hier (op aarde) uitblinkt in hetgeen in de ogen van de wereld niets is.

+ Grasmaand: april

[p. 428]

Op een appel aan my gesonden. Gelegenheidsgedicht naar aanleiding van het ontvangen van een appel. Na enkele gedichten over het thema reizen (de teksten 86, 87 en 88) laat de dichter enkele verzen volgen die geschreven zijn naar aanleiding van een min of meer onbeduidend voorval uit zijn leven.

Het ontvangen van een appel of een ei wordt in deze gedichten uitgetild boven de sfeer van het kleinmenselijke en door de dichter als uitgangspunt gebruikt voor geestelijke overdenking. Dit allegoriseren kan een opvallende trek van het piëtisme genoemd worden.

De strofen I en II in deze tekst wijzen ter inleiding naar een geschenk van hogere waarde. Een eenvoudige appel is een kostbaar geschenk, omdat deze tot het voor de mens noodzakelijke voedsel behoort. Zo is het eenvoudige brood dat in het Avondmaal wordt uitgereikt een kostbaar geschenk van God tot leniging van de geestelijke nooddruft van de gelovigen. Verschillende elementen in het gedicht vertonen dan ook een inhoudelijke overeenkomst met het Formulier om het Heilig Avondmaal te houden. De strofen III en IV onderstrepen de gedachte dat Christus Zijn kerk in het sacrament een onvergelijkelijke gave geschonken heeft. In de strofen V t/m IX laat de dichter zien wat de inhoud ervan is. Deze gave toont namelijk Jezus' liefde voor Zijn gemeente die de gelovigen onderling tesamen bindt, de harten opwaarts tot in de hemel trekt en zelfs de eeuwigheid verduurt. In de strofen X en XI komt L. cyclisch terug op gedachte uit de beginstrofen: een teken van liefde dient eenvoudig te zijn en niet gekunsteld. Daardoor krijgt God als Schepper de eer.

Lit.: Van Es, 344; Trimp (1), 50-51, 108; Buijnsters, 93.