Uyt-spanningen

[p. 421]

88
Invallen op eene reyse⁺
21. Wijnmaant 1659.

Stemme: Als boven pag. 65, of 125.⁺

I.

Daar slaat de clock al drie/ vier slagen/
Waar of het morgen-ligt verbeydt?²
Of wil het Oost so vroeg niet dagen^3-4
Om dat de son het Suyden vleyt?^3-4

+ Titel Invallen: gedachten; Wijnmaant: oktober

+ Melodie: De melodieverwijzing is gelijk aan die van tekst 87.

2 verbeydt: op wacht

3-4 Lees: Of verhindert het oosten uit afgunst de komst van het morgenlicht, omdat de zon meer met het zuiden op heeft?

3-4 Lees: Of verhindert het oosten uit afgunst de komst van het morgenlicht, omdat de zon meer met het zuiden op heeft?

II.

Hy weet niet van mijn driftig spoede'/⁵
De schigten die mijn herte schiet:⁶
Wist hy die/ hy nam (so 'k vermoede)
So lang sijn ugtend-ruste niet.

5 Hy: nl. het morgenlicht; driftig spoede': grote haast

6 Lees: Het sterke verlangen van mijn hart.

III.

De Moeder rust/ maar niet haar sorge/
En segt/ Geeft dat sijn lichaam sterckt:¹⁰
En toont/ wat Hy voor my verborge'^11-12
Houdt die in haar die Liefde werckt.^11-12

10 sterckt: kracht krijgt

11-12 Lees: De (moederlijke zorg) toont wat Hij voor mij verborgen houdt (nl. Zijn voorzienige zorg).

11-12 Lees: De (moederlijke zorg) toont wat Hij voor mij verborgen houdt (nl. Zijn voorzienige zorg).

IV.

Ey siet! de Maan en can haar' oogen
Niet dringen door den dicken damp;¹⁴
Als 't ligt van 't Goddelijck medoogen¹⁵
Beswaarlijck schijnt door d'aartschen ramp.¹⁶

14 damp: ochtendnevel

15 Als: zoals

16 Beswaarlijck: met moeite; ramp: rampen moeiten, zorgen

V.

Hoe koude valt dien vogten Nevel!¹⁷
Ach! of maar Jesus minne quam!
Mijn Hert was hout/ mijn peynsen swevel/¹⁹
En ylings ick in lugten vlam.²⁰

17 vogten: vochtige

19 peynsen: gedachten; swevel: zwavel

20 Zodat ik snel als een helder licht zou branden; vgl. Luk. 24:32

[p. 422]

VI.

Waar blijft de poort-clock? houdt de morgen²¹
Den Wagter op sijn bedd'? wel aan
Gaat heen slegs/ want des Heren sorgen²³
Heeft u de poort al op-gedaan.²⁴

21 poort-clock: signaal ten teken dat de poort geopend wordt

23 Gaat heen slegs: ga gerust

24 op-gedaan: opengedaan

VII.

Mijn voet/ dunckt my/ en raackt geen eerde/
Ga ick dan? Of en ga ick niet?
Mijn Siel! singt nu/ dat Godt u leerde/²⁷
Het een of 't ander Godlijck lied.

27 leerde: zou leren

VIII.

Een Lied; van 't stil onweerbaar kiecken,²⁹
Dat in gevaar en buyten raad³⁰
Schuylt in des Moeders veyl'ge wiecken;³¹
Sing ick/ en 't wand'len houdt de maat.³²

29 't stil onweerbaar kiecken: het geruste, weerloze kuiken

30 buyten raad: radeloos

31 wiecken: vleugels

32 't wand'len: de wandelpas; houdt: bepaalt

IX.

Dus raack ick drijvend' op de vlercken^33-34
Van 't stil gepeyns; en onverwagt/^33-3434
Dewijl geloov en liefd' my stercken/
By d'eerstelingen van mijn cragt.³⁶

33-34 drijvend' (..) gepeyns: aan het mediteren

33-34 drijvend' (..) gepeyns: aan het mediteren

34 Samentrekking; men leze: en onverwagt raack ick

36 Lees: In de buurt van de plaats waar ik mijn eerste ambtswerk verrichtte, Zoetermeer, vgl. Trimp (3), 33-45; vgl. ook Gen. 49:3

[p. 423]

X.

Daar was mijn vreugt van weynige uyren/
Ick was'er/ en ick was'er niet:
Byna gelijck ons dagen duyren/
Of als een wevers spoel verschiet.⁴⁰

40 verschiet: beweegt, vgl. Job 7:6, ‘Mijn dagen zijn lichter geweest dan een weversspoel, en zijn vergaan zonder verwachting.’

XI.

Want daar mijn Klepper stond/ wiens rugge⁴¹
(Twe voeten waren my te traag/⁴²
Of 't gerig Hert was al te vlugge:)⁴³
Sey; Meester ly dat ick u draag!⁴⁴

41 Klepper: paard

42 Twe voeten: nl. die van de dichter; lopend gaat het hem te langzaam

43 gerig: begerig

44 ly: sta mij toe

XII.

Dagt ick 't niet wel? dat sterck begeren
Crijgt eens ter vlugt den lossen toom:⁴⁶
Houdt moet die tegen wind laveren/⁴⁷
Gy crijgt wel haast voor wind en stroom.⁴⁸

46 eens ter vlugt: eenmaal in snelle vaart; den lossen toom: de losse teugel

47 die: u die, degene die

48 crijgt (...) voor: krijgt mee; wel haast: zeer snel

XIII.

Daar daalt de Son: Ay my! den Duyster!
Maar siet in 't Oosten comt de Maan:
So daal vry wereld; als de luyster⁵¹
Van troost comt in u plaatse staan.

51 So daal vry wereld: wereldse genoegens, verdwijn gerust; luyster: heerlijkheid

XIV.

Mijn beest ick ken dat schigtig draven/⁵³
't Is om dat gy den stal genaackt:⁵⁴
En leert mijn siel/ hoe na'er de haven⁵⁵
Hoe meer geswoegt dient/ en gewaackt.

53 schigtig: haastig

54 genaackt: nadert

55 hoe na'er: hoe dichterbij

XV.

Daar naackt mijn rust/ dat tuygt het woelen⁵⁷
En Stads getuymel dat ick hoor:⁵⁸
Dien 't Hemelsch heyl haast wil verkoelen/⁵⁹
Crijgt wat daar omgaat in het oor.⁶⁰

57 dat tuygt het woelen: daar geeft het gewoel blijk van

58 Stads getuymel: het rumoer van de stad (paradoxaal t.o.v. rust, r. 57)

59 haast: spoedig; verkoelen: verkwikken

60 Vgl. Ps. 89:16, ‘Welgelukzalig is het volk, hetwelk het geklank kent.’

XVI.

So raack' ick 's avonds nog te rusten
Aan eygen haard/ aan eygen disch/
So wagt ick Vader 's Hemelsch lusten/⁶³
Als 's werelds reys voltrocken is.⁶⁴

63 wagt: verwacht; Vader: aangesproken persoon

64 voltrocken: voltooid

[p. 424]

Invallen op eene reyse. Lied naar aanleiding van een reis van L. op vrijdag 21 oktober 1659. Op die dag verliet L. zeer vroeg in de morgen zijn ouderlijk huis in Delft. Hij wandelde in de ochtend naar zijn vroegere gemeente Zoetermeer. Nog diezelfde dag besteeg hij zijn paard (str. XI) en reed hij naar Utrecht, waar hij in de loop van de avond aankwam.

De dichter heeft deze belevenis op associatieve wijze verwerkt in dit gedicht. Het verlangen naar het morgenlicht geeft hem aanleiding te schrijven over de begeerte van de door nevelen omringde ziel naar Jezus (str. IV en V).

Al wandelend geraakt hij op de vleugels van de meditatie, zodat hij bijna zonder besef van tijd en omgeving zijn reis maakt (str. VII-X).

De dichter maakt van deze reis op deze wijze een beeld van de levenshouding van een christen. Duidelijk is dit aan het slot van dit gedicht het geval (str. XV-XVI). Daar verlangt de reiziger naar de rust die hem in de stad wachten zal. De laatste twee regels van het gedicht maken duidelijk dat de dichter hierdoor denkt aan de hemelstad aan het eind van de aardse reis.

In eenvoudige versificatie en daarbij passend direct taalgebruik lijkt dit lied op het vorige.

Lit.: Komrij, 398-401(T); Trimp (1), 50, 108, 109; Trimp (3), 22; De Vrijer (2), 167-168 (T).