Uyt-spanningen

[p. 330]

71
Op de sendinge des H. Geests.
Twee-spraack

Stemme: De Mey die comt &c.⁺

I.

A.

Daar's nu de soete tijdt! verblijt
U die des Heren henen gaan betreurt:²
't Is lang genoeg het oog// om hoog^3-4
Met sugten/ siet den vasten Hemel scheurt;^3-44
De wolcken druppen dauw;⁵
De troost u traanen lauw⁶
Comt lecken; en trecken uw herte soo seer/^7-87
Den vloet van den Geest, u siele geneest/^7-88
Wat wilt gy nog meer?

+ Melodie: Het lied De Mey die comt (ons by seer bly) komt voor in Het Brabantsch nachtegaelken, Brussel 1656, 119. De melodie wordt ook gebruikt bij Valerius, Nederlandtse gedenck-clanck, 1626, 282 (De Heer in zynen Throon, seer schoon) en bij Pers, Bellerophon, Amsterdam 1638, 84. Ook is deze opgenomen in het uit 1671 daterend handschrift Klavierboek Anna Maria van Eijl, editie Frits Noske. Amsterdam 1976, nr. XXVIII.

2 des Heren henen gaan: de hemelvaart van Christus

3-4 't Is (...) sugten/: u hebt lang genoeg al zuchtend omhoog staan kijken, vgl. Hand. 1:11

3-4 't Is (...) sugten/: u hebt lang genoeg al zuchtend omhoog staan kijken, vgl. Hand. 1:11

4 vasten: gesloten

5 Vgl. Hos. 14:6

6 troost: verwijzing naar de Heilige Geest als Trooster, vgl. Joh. 14:16; lauw: warme;

7-8 Comt is samengetrokken: De troost, r. 6, komt lecken en Den vloet van den Geest, r. 7, komt trecken.

7 lecken: lett. oplikken, dus: wegnemen

7-8 Comt is samengetrokken: De troost, r. 6, komt lecken en Den vloet van den Geest, r. 7, komt trecken.

8 Den vloet van den Geest: vgl. Joël 2:28-32, Hand. 2:4; u: uw

II.

B.

Mijn Hert/ mijn Heyl wel eer// myn Heer¹⁰
Sig uyt mijn oog helas! vertrocken heeft.¹¹

A.

Hy heeft (sit stil) het oog// om hoog¹²
Op u die hier beneen verlaten leeft.¹³

B.

Ick sie mijn Heylant niet:

A.

En of g' hem niet en siet!¹⁵

B.

Wt d' oogen/ helas! uyt het herte/ en veerr.¹⁶

A.

Is 't hertjen u schuw// Het sijn is tot u:¹⁷
Wat wilt gy nog meer?

10 Mijn Hert: aangespr. pers.; mijn Heyl wel eer: nl. Christus

11 vertrocken: onttrokken

12 om hoog: van boven uit de hemel

13 verlaten: nl. zonder Christus

15 Wat doet het er toe of u Hem ziet!

16 veerr: ver weg

17 schuw: bang, bevreesd; Het sijn: nl. het hart van de Heiland; tot u: op u gericht

III.

B.

Was 't hert geneygt tot my// soud hy¹⁹
My dan verlaten/ en dus henen gaan!²⁰

A.

Dus gaat uw Heylant heen// alleen²¹
Op dat uw hert na dees op hem souw staan/²²
Uw herte door 't geloov.

B.

Ah! waren mijn ooren dan doov'!^24-27
En vlogen mijn oogen noyt buyten 't gebiet!^24-2725
En hoorden sy noyt// en sagen sy noyt/^24-27
Dat anders my ried!^24-2727

19 Was (...) my: Als het hart (van Christus) mij goed gezind was

20 dus: op deze manier

21 Dus: daarom

22 staan: betrouwen

24-27 B reageert op wat in r. 23 door A is gezegd, dat hij nl. door het geloof moet leven, een zaak van het hart; met zijn zintuigen bereikt hij dus niets, die moeten worden afgegrendeld.

24-27 B reageert op wat in r. 23 door A is gezegd, dat hij nl. door het geloof moet leven, een zaak van het hart; met zijn zintuigen bereikt hij dus niets, die moeten worden afgegrendeld.

25 En gingen mijn ogen toch nooit hun vermogen te boven; gebiet: macht, vermogen, vgl. WNT IV, 407

24-27 B reageert op wat in r. 23 door A is gezegd, dat hij nl. door het geloof moet leven, een zaak van het hart; met zijn zintuigen bereikt hij dus niets, die moeten worden afgegrendeld.

24-27 B reageert op wat in r. 23 door A is gezegd, dat hij nl. door het geloof moet leven, een zaak van het hart; met zijn zintuigen bereikt hij dus niets, die moeten worden afgegrendeld.

27 Datgene wat mij iets anders [dan Christus] zou aanraden!

[p. 331]

[p. 332]

IV.

A.

Uw dierbaar herte bewaart// en spaart/²⁹
Het is gemaackt voor 't geen onsigtbaar is.

B.

Ey! wijck dan schepseltjes al// nu sal
Het gaan tot hem die 'k uyt mijn' oogen miss.³²

A.

Maar daar is goud nog goed:³³

B.

In hem is overvloed.

A.

Dan mist gy de staat/ en u gunst en u eer.³⁵

B.

Sijn staat is mijn loon// Sijn eer is mijn Croon/³⁶
Wat wil ick nog meer?

29 bewaart// en spaart: beide imp.

32 Het: nl. het hart; die (...) miss: Die ik niet meer met mijn lichamelijk oog zie.

33 daar: nl. in het geestelijke rijk van Christus; A stelt hier B op de proef.

35 staat: waardigheid; u gunst: goedgunstigheid jegens u, vgl. WNTV, 1283; u: uw

36 Vgl. Ef. 2:6

V.

A.

Een vrugtbaar scheyden het is gewis/³⁸
Daar 't dier geloof in plaats comt van 't gesigt.³⁹

B.

Geluckigh scheyden het waar voorwaar/⁴⁰
Had maar de siel genoeg van 't heylige Ligt.⁴¹

A.

't Gelove geeft ligts genoeg.

B.

't Exempel miss' ick te vroeg.⁴³

A.

Gy siet hem door 't gelove. (B.) Sijn leer
Was leven en keest. A. Nu doet het sijn Geest/⁴⁵
Wat wilt gy nog meer?

38 gewis: zeker

39 dier: dierbare, vgl. 2 Kor. 5:7

40 Het zou voorwaar een gelukkige scheiding zijn,

41 't heylige Ligt: nl. het geloof (r. 39) in Christus

43 't Exempel: het voorbeeld (nl. Christus Zelf)

45 keest: merg, pit

VI.

B.

Ah! quam dat cragtig gedruysch in 't huys^47-48
Mijns herten/ en het vier van 't Pinxter-feest.^47-48

A.

Sit stil/ en neygt maar het oor// en hoor⁴⁹
De cragt van 't woort de vlammen van den Geest.⁵⁰

B.

Wanneer? (A.) Als 't diere geloof
U voor de werlt maackt' dooff.⁵²

B.

Wat vlam? (A.) Als 't vier van liefde so teer⁵³
Uw hert in een gloet// weer flickeren doet;⁵⁴
Wat wilt gy dan meer?

47-48 Vgl. Hand. 2:2, 3, ‘En er geschiedde haastelijk uit den hemel een geluid, gelijk als van een geweldigen gedreven wind, en vervulde het gehele huis, waar zij zaten. En van hen werden gezien verdeelde tongen als van vuur, en het zat op een iegelijk van hen.’

47-48 Vgl. Hand. 2:2, 3, ‘En er geschiedde haastelijk uit den hemel een geluid, gelijk als van een geweldigen gedreven wind, en vervulde het gehele huis, waar zij zaten. En van hen werden gezien verdeelde tongen als van vuur, en het zat op een iegelijk van hen.’

49 hoor: (hier:) ervaar

50 de vlammen van den Geest: vgl. Hand. 2:2, 3

52 werlt: wereld

53 (A.). In ed. 1676 als zetfout B.

54 flickeren: opvlammen, (hier:) verlevendigen

VII.

B.

Ey! vraagt dat niet; ick wensch// dien mensch
Dat achtbaar beelt van Gods selfstandigheyt.⁵⁷
Volmaackte en levende wet, die net⁵⁸
Sijns Vaders wil uytdruckt/ en ons daar in leydt.

A.

Die woont nu door sijn Geest
In die sijn Vader vreest:
Vreest hem. (B.) dat wil ick. (A.) Gelove dan weer!^62-63
't Gesigte bedriegt// 't gevoele dat liegt.^62-63

B.

Nu wensch ik niet meer.

57 beelt van Gods selfstandigheyt: nl. Christus, vgl. Hebr. 1:3, ‘Dewelke, alzo Hij is het Afschijnsel Zijner heerlijkheid, en het uitgedrukte Beeld Zijner zelfstandigheid (...).’

58 net: op een gepaste wijze, volmaakt

62-63 Vgl. Joh. 20:27, 29

62-63 Vgl. Joh. 20:27, 29

[p. 333]

VIII.

A.

Nu sal van wijne soet/ een vloed^+65-68
't Gebergt doen druppen/ en van boter en room.^+65-68

B.

Een spring uyt Juda sal/ het dal^65-68
Van Sittim droog bewat'ren met een stroom.^65-68

A.

Hier's dranck/ (B.) Hier's spijse/ (A.) hier's rust/

(B.)

Verquicking/ A. schatten/ B. en lust/⁷⁰

A.

Hier schoonheyt/ B. wijsheyt/ A. gunste B. en eer.

A.

Hier vrienden/ en raat// B. hier Hoocheyt en staat/⁷²

Beyde.

Wat wenschen wy meer?

22. Maymaant 1659.⁺

Op de sendinge des H. Geests. Pinksterlied in de vorm van een dialoog. L. schreef deze tekst op de zondag van Pinksteren (22 mei) van het jaar 1659. Zeven weken daarvoor had hij ter gelegenheid van Pasen ook een lied in de vorm van een samenspraak geschreven, namelijk tussen Petrus, Maria en het Gezelschap, tekst 67. In deze samenspraak vertegenwoordigt B een gelovige die de vreugde over de pinksterzegen, de uitstorting van de Heilige Geest in het hart, (nog) niet kent. Hij treurt over de afwezigheid van Christus na Diens hemelvaart en verlangt terug naar de situatie waarin hij Jezus zintuiglijk kon waarnemen. Trouwens, in het algemeen hecht B te zeer aan het aardse (zie strofe III) en is hij te weinig geestelijk.

A kent de troost van Pinksteren, die als dauw uit de hemel druppelt (r. 4-8), wel en probeert B daarvoor de ogen te openen. Daardoor krijgt het gedicht het karakter van een stapsgewijze overreding. Dit komt ook duidelijk naar voren in de bijna letterlijk herhaalde slotregels van de strofen. In het begin wordt B steeds geconfronteerd met de vraag wat hij dan nog meer wil, tot hij uitroept dat hij niets anders meer wenst dan geloof (r. 62). Beiden wordt tenslotte als een retorische vraag de slotregel in de mond gelegd, waaruit blijkt dat zij nu samen in de pinkstervreugde delen.

De door L. gekozen melodie sluit aan bij het jaargetijde waarin hij deze tekst schreef. De strofevorm is kunstig te noemen. Na vier regels met het rijmschema a-b-c-b, die opvallende binnenrijmen vertonen, volgen twee korte regels in gepaard rijm. In de laatste drie regels verandert het metrum plotseling van jambe in amfibrachys. Via twee regels met binnenrijmen en een stuwend ritme loopt dan elke strofe uit in een korte, refreinachtige slotregel.

Lit.: De Boer, 143-144; Trimp (1), 86, 108; Schulte Nordholt (3), 64-66 (T).

+ Joel. 3.

65-68 Vgl. Joël 3:18, ‘En het zal te dien dage geschieden, dat de bergen van zoeten wijn zullen druipen, en de heuvelen van melk vlieten en alle stromen van Juda vol van water gaan; en er zal een fontein uit het huis des HEEREN uitgaan, en zal het dal van Sittim bewateren.’

+ vers. 18.

65-68 Vgl. Joël 3:18, ‘En het zal te dien dage geschieden, dat de bergen van zoeten wijn zullen druipen, en de heuvelen van melk vlieten en alle stromen van Juda vol van water gaan; en er zal een fontein uit het huis des HEEREN uitgaan, en zal het dal van Sittim bewateren.’

65-68 Vgl. Joël 3:18, ‘En het zal te dien dage geschieden, dat de bergen van zoeten wijn zullen druipen, en de heuvelen van melk vlieten en alle stromen van Juda vol van water gaan; en er zal een fontein uit het huis des HEEREN uitgaan, en zal het dal van Sittim bewateren.’

65-68 Vgl. Joël 3:18, ‘En het zal te dien dage geschieden, dat de bergen van zoeten wijn zullen druipen, en de heuvelen van melk vlieten en alle stromen van Juda vol van water gaan; en er zal een fontein uit het huis des HEEREN uitgaan, en zal het dal van Sittim bewateren.’

70 A.: In ed. 1676 als zetfout B.

72 Hoocheyt: aanzien

+ Maymaant: mei