Uyt-spanningen

[p. 325]

70
Gods soon ten hemel.

Trant: Doen ick was, etc.⁺

I.

'k Twijffel/ of den Hemel op der aard
Gecomen is beneden/
Dan of d' aard geruckt is ten hogen Hemel in.³
Want het Heyl dat met ons in het vleesch⁴
Dees aarden had betreden/
Vaart ten Hemel op tot ons herelijck gewin.⁶
Als de lijdens-nagt Alles had volbragt/⁷
Hem den Hemel in eeuwig juychen wagt.

+ Melodie: De melodie is wsl. ontleend aan het lied Doen ick was in- 't groeyen van mijn jeucht van Stalpart van der Wielen, Extractum catholicum, Leuven 1631, 432.

3 geruckt: opgeheven

4 Heyl: nl. Christus

6 gewin: voordeel

7 Lees: Nadat met de drie-urige duisternis op Golgotha de lijdenstijd voltooid was,

II.

's Vaders gunst so schrickelijck bedeckt/⁹
Als onse schuld hem druckte/¹⁰
Siet ten Hemel uyt en hem vriendelijck te moet.¹¹
's Hemels Heyr dat eeuwen lang in wensch^12-1312
Na dese diepte buckte^12-1313
Speelt/ en juygt/ en singt/ en Hem Hemelsch hulde doet.¹⁴
Godes Sone waard Op den wolcken vaart/¹⁵
En siet daer is den Hemel op der aard.¹⁶

9 schrickelijck bedeckt: schrikwekkend verborgen, vlg. Matth. 27:45, ‘En van de zesde ure aan werd er duisternis over de gehele aarde tot de negende ure toe.’

10 druckte: terneer drukte

11 ten Hemel uyt: vanuit de hemel; te moet: tegemoet

12-13 Vgl. 1 Petrus 1:12, ‘(..) in welke dingen de engelen begerig zijn in te zien.’

12 's Hemels Heyr: de engelenschaar; in wensch: verlangend

12-13 Vgl. 1 Petrus 1:12, ‘(..) in welke dingen de engelen begerig zijn in te zien.’

13 Na: naar; diepte: nl. de diepte van het geheim van Christus' lijden

14 doet: brengt

15 waard: hoog vereerd, vgl. Ps. 47:6

16 den Hemel: nl. Gods genade

III.

'T is ons vleesch aan Godes dierbaar Soon^17-21
Onscheydentlijck gebonden^17-2118
Dat Hy als het sijn door de lugt en wolcken draagt:^17-21
'T is ons Hooft/ dat wy voor uit op winst^17-2120-2220
Na 't Vaderlandt toe sonden/^17-2120-2221
Tot hy ons ter hulp weer in lucht en wolcken daagt.^20-2222
Des der Jong'ren oog Na den Hemel vloog²³
Want siet daar vaart de aarde naar om hoog.²⁴

17-21 Vgl. HC Zondag 18, vr. 49, ‘Wat nut ons de hemelvaart van Christus? (...) Ten andere dat wij ons vlees in de hemel tot een zeker pand hebben, dat Hij, als het Hoofd, ons, Zijn lidmaten, ook tot Zich zal nemen.’

17-21 Vgl. HC Zondag 18, vr. 49, ‘Wat nut ons de hemelvaart van Christus? (...) Ten andere dat wij ons vlees in de hemel tot een zeker pand hebben, dat Hij, als het Hoofd, ons, Zijn lidmaten, ook tot Zich zal nemen.’

18 Onscheydentlijck: onscheidbaar

17-21 Vgl. HC Zondag 18, vr. 49, ‘Wat nut ons de hemelvaart van Christus? (...) Ten andere dat wij ons vlees in de hemel tot een zeker pand hebben, dat Hij, als het Hoofd, ons, Zijn lidmaten, ook tot Zich zal nemen.’

17-21 Vgl. HC Zondag 18, vr. 49, ‘Wat nut ons de hemelvaart van Christus? (...) Ten andere dat wij ons vlees in de hemel tot een zeker pand hebben, dat Hij, als het Hoofd, ons, Zijn lidmaten, ook tot Zich zal nemen.’

20-22 Vgl. Hand. 1:11, ‘(..) Deze Jezus, Die van u opgenomen is in den hemel, zal alzo komen, gelijkerwijs gij Hem naar den hemel hebt zien heenvaren.’

20 ons Hooft: nl. Christus, vgl. Ef. 1:22, 5:23; voor uit: van te voren; op winst: ons ten goede

17-21 Vgl. HC Zondag 18, vr. 49, ‘Wat nut ons de hemelvaart van Christus? (...) Ten andere dat wij ons vlees in de hemel tot een zeker pand hebben, dat Hij, als het Hoofd, ons, Zijn lidmaten, ook tot Zich zal nemen.’

20-22 Vgl. Hand. 1:11, ‘(..) Deze Jezus, Die van u opgenomen is in den hemel, zal alzo komen, gelijkerwijs gij Hem naar den hemel hebt zien heenvaren.’

21 't Vaderlandt: nl. het land van (God) de Vader, de hemel

20-22 Vgl. Hand. 1:11, ‘(..) Deze Jezus, Die van u opgenomen is in den hemel, zal alzo komen, gelijkerwijs gij Hem naar den hemel hebt zien heenvaren.’

22 daagt: te voorschijn komt

23 Des: daarom; Jong'ren: discipelen; Na: naar

24 de aarde: nl. Christus die ons vlees heeft aangenomen

[p. 326]

[p. 327]

IV.

Als den Hemel 's Hemels dierbaar Soon^25-26
In liefde comt ontfangen^25-26
En hem op het hooft set een herelijcke Croon/
Seyd hy dat den vrede met den mensch²⁸
Na 't Vaderlijck verlangen
Vol op is gemaackt/ en bevestigt in dien Soon.³⁰
En als Godt t' onswaart So sijn gunst verclaart:³¹
Is dat dan niet den Hemel op der aard?

25-26 Vgl. Hand. 3:21, ‘Welken de hemel moet ontvangen tot de tijden der wederoprichting aller dingen (..).’

25-26 Vgl. Hand. 3:21, ‘Welken de hemel moet ontvangen tot de tijden der wederoprichting aller dingen (..).’

28 hy: nl. den Hemel, r. 25, de drie-enige God, vgl. Kol. 1:20

30 Vol op: volkomen

31 t' onswaart: te onzen opzichte

V.

Nu ons hooft gestegen door de lugt
Geraackt ten hemel binnen³⁴
Sit in 's Hemels heyr omcingelt van den loff/³⁵
Senden wy oock Hemel-waarts ons Hert^36-38
Ons sang// ons sugt/ ons sinnen/^36-3837
Leggen voor of dringen tot in het Hemelsch Hof.^36-3838
Die ons Hooft op toog Treckt ons hert en oog;³⁹
En siet dus vaart de aarde naar om hoog.⁴⁰

34 Geraackt: gekomen

35 in 's Hemels heyr: temidden van de engelen; omcingelt: omringd

36-38 Vgl. Fil. 3:20, ‘Maar onze wandel is in de hemelen (...).’

36-38 Vgl. Fil. 3:20, ‘Maar onze wandel is in de hemelen (...).’

37 sugt: gebeden; sinnen: verlangen

36-38 Vgl. Fil. 3:20, ‘Maar onze wandel is in de hemelen (...).’

38 (Wij) liggen voor het hemelse hof of dringen er tot in door.

39 Die: Degene Die, nl. God de Vader; toog: trok

40 de aarde: nl. Gods kinderen, van wie de wandel is in de hemelen, vgl. Fil. 3:20

VI.

Godes Beeld in hovaardy verwoelt⁴¹
Door Nedricheyd her-kregen/⁴²
Moest ons van den Hemel neer-gesonden sijn.
Godes soon ten hemel opgeligt't
Stort regenen van Segen/
't Sappig vogt van Geest/ en des Hemels reynen wijn.⁴⁶
Godes Beeld en aard Met den mensch weer paart.⁴⁷
En siet dus daalt den Hemel op der aard.

41 verwoelt: verwoest

42 Nedricheyd: nl. die van Christus, Die Zich vernederde en het menselijk vlees aannam

46 reynen wijn: vgl. Jes. 25:6, ‘(...) een maaltijd van reinen wijn (...).’

47 aard: wezen; paart: gemeenschap heeft

VII.

Nauw'lijcx 't vier d'onblusschelijcke vlam⁴⁹
Van onbegonne liefde⁵⁰
Raackten aan het hert dat het vatted in geloov/⁵¹
Of den reuck van 't danckbaar brandend hert⁵²
Den steylen Hemel cliefde/⁵³
En riep/ Neemt mijn siel Here Jesu tot een rooff!
Jesus liefde toog Daadlijck hert en oog
Hemel-waarts/ dat is d' aarde naar om hoog.

49 Nauw'lijcx: in balansschikking verbonden met Of, r. 52; 't vier: het vuur

50 onbegonne: eeuwige

51 dat (...) geloov: zodat het in geloof ontvlamde

52 Verwijst naar het reukoffer in de tempel, waarvan de geur opsteeg en het gebed symboliseerde, vgl. Ps. 141:2.

53 Drong door tot in de hoge hemel

[p. 328]

VIII.

Onsen Vriend/ ons Bruydegom/ en Man⁵⁷
Ter hoogster eer verheven
Can van boven neer oock sijn slegte duyve sien:⁵⁹
Canse sien// En sietse met geval⁶⁰
Om sig aan haar te geven
Dien hy sig in ernst en so plegtig aan comt bien.⁶²
En dit wel-geval Is ons Heyl en ons Al/⁶³
Is den Hemel/ den Hemel in dit Dal.⁶⁴

57 Vgl. Hooglied. 5:16, ‘(..) ja zulk een is mijn Vriend, gij dochters van Jeruzalem’; en Jes. 54:5, ‘(..) uw Maker is uw Man (..).’

59 slegte: onnozele, argeloze; duyve: beeld voor de gelovige mens, vgl. Hooglied 2:14, 6:9

60 geval: welgevallen

62 Dien: aan wie

63 wel-geval: welbehagen

64 Dal: nl. de aarde

IX.

Hebben wy wat/liefs/wat groots/ wat waards/⁶⁵
Wy senden 't weer na boven
Onse lusten al in een bundelken by een.⁶⁷
Nu sijn al ons aardsche lusten dood
En 't lust ons maar te looven
Hem/ die onsen lust met Hem optreckt van beneen.
Ga dan lust/ Ga dan sin! Ga dan Hert/ Ga dan Minn!⁷¹
Want so raackt d' aarde vast ten Hemel in.⁷²

65 waards: waardevols

67 Onse lusten al: al onze genoegens; vgl. Job 14:17, ‘Mijn overtreding is in een bundeltje verzegeld, en Gij pakt mijn ongerechtigheid opeen.’

71 lust, sin: genoegen, genot; Minn: liefde

72 vast: zeker

X.

Wat ick in de schepselen geniet/
Of immer my bejegent/⁷⁴
Is het soet/ of suyr/ is het voor- of tegenspoed:
'K voel het al in Heyl/ in hulp/ in troost
Van Jesu my gesegent/⁷⁷
Die het my in min/ al ten voordeel dienen doet.⁷⁸
Even of sijn hand Tot een onderpand⁷⁹
's Hemels Heyl my hier op der aarden sand.

74 Of wat mij ook overkomt

77 Van: door; my: aan mij

78 al: alles; vgl. Rom. 8:28, ‘En wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede, namelijk dengenen die naar Zijn voornemen geroepen zijn.’

79 Even of: even alsof

XI.

Des wat ick in schepselen geniet/
Of immer my bejegent/
Is het soet of suyr/ is het voor- of tegenspoed:
Breng ick hem in danckbaarheyt weer toe
Door woord en sugt gesegent/⁸⁵
Dat in sulck gebruyck hem ter eere dienen moet.⁸⁶
En als d'Jdelheyd So van 't schepsel scheydt/⁸⁷
Werd het Schepsel ten Hemel ingeleydt.

85 sugt: gebed

86 Dat: wat

87 d'Jdelheyd: nl. de zondige natuur

[p. 329]

XII.

Eeuwig loff sy u verheven Heer!
Die van een Maagt geboren
Met de Godheyd hebt onse nieticheyd gepaart:⁹¹
Die den toorn uws Vaders hebt gestilt/
En ons so diep verloren
Weder hebt gebragt/ en het al tot een vergaart.
Daalt Heer tot ons neer; Haalt ons op tot u weer.
Tot wy singen het eeuwig Looft den Heer.

Somermaand 1661.⁺

Gods Soon ten hemel. Lied waarin de vruchten van Christus' hemelvaart worden bezongen. Het thema van deze tekst wordt door de dichter in de eerste drie regels onder woorden gebracht.

De centrale vraag is of door Christus de hemel op de aarde is neergedaald (vgl. HC Vrg. 47), of dat de kerk na Zijn hemelvaart met Hem in de hemel is opgetrokken. Het spanningsveld van Christus' volgelingen bestaat hierin, dat zij op aarde leven, terwijl zij wensen dat hun wandel met Hem in de hemel zou zijn (Fil. 3:20).

Met betrekking tot dit spanningsveld laat L. zien dat er na de hemelvaart een voortdurende mystieke omgang tussen Christus en de gelovigen bestaat. Strofen waarin bezongen wordt dat Hij met genadegaven neerdaalt in hun harten, worden afgewisseld door strofen waarin zij door gebed en gezang boven de aardse werkelijkheid uitstijgen. Illustratief in dit opzicht zijn de strofen X en XI, waarin beide noties in nagenoeg dezelfde woorden zijn uitgedrukt. De slotregels van de strofen II-XI onderstrepen het wederzijds karakter van de hier bedoelde mystieke omgang.

Het rijmschema lijkt tamelijk grillig, maar is het niet. Het heeft alles te maken met de gekozen melodie. De eerste zes regels van elke strofe vertonen slechts twee melodische lijnen (r. 1-2 en r. 3) die herhaald worden. Zo ontstaat dus het schema a-b-a-b. Elke strofe wordt vervolgens afgesloten door drie korte op elkaar rijmende formuleringen (c-c-c), waardoor juist een overzichtelijke en tevens hechte versstructuur ontstaat.

91 onse nieticheyd: nl. ons menselijk lichaam

+ Somermaand: juli