Uyt-spanningen

[p. 299]

62
Genade en heerlijckheyd,
Ofte Twee-spraak
Tusschen A. en B. daar over.

Voyse: Petit Bordeaux.⁺

I.

A.

Wie sleet heugelijcker dagen¹
Dan Hy/ dien den Hemel mint?

B.

Die een Hemel-vreugd voor clagen^3,4
En voor dagen Eeuwen vindt.^3,4

A.

Als de Heer sig t'onswaard voegen⁵
Comt in liefden/ is 't verdriet
End' ons clagen maar genoegen.⁷

B.

Maar nog ist het eeuwig niet.⁸
Maar nog ist het eeuwig niet.

+ Melodie: De melodie wordt in verschillende 17e-eeuwse liedboeken vermeld, bijv. als Petit sault de Bordeaux in De nieuwe Haagsche nachtegaal, Amsterdam, 1659, 19, maar alleen bij L. met een muzieknotatie. De melodie is populair bij Van Lodenstein (en bij zijn analogieën door de vermelding van ‘Wie sleet heugelijcker dagen’). De melodie is verder contrafact met enkele melodieën bij W. Sluiter, Psalmen, lofsangen, ende geestelike liedekens, Deventer 1661, 16, 102, 136.

1 sleet: bracht door; heugelijcker: blijder

3,4 voor: in plaats van

3,4 voor: in plaats van

5 t'onswaard: tot ons

7 maar genoegen: enkel vreugde

8 nog ist het eeuwig niet: het is evenwel de eeuwigheid niet

II.

A.

Salig ismen hier in hoopen¹⁰
Watmen siet/ of watmen voelt.¹¹

B.

Om 't besit dient nog met lopen/
Arbeyd/ moeyt/ en sorg gewoelt.¹³

A.

Maar de liefde maackt my 't ploegen¹⁴
D'arbeyd/ moeyten en verdriet/
(Om mijns Heren wil) genoegen.¹⁶

B.

Maar nog ist het eeuwig niet.
Maar nog ist het eeuwig niet.

10 in hoopen: vgl. Rom. 8:24, ‘Want wij zijn in hope zalig geworden.’

11 Lees: ín Watmen enz.

13 gewoelt: gesloofd

14 ploegen: afmattende werk

16 genoegen: tot een genoegen

III.

A.

Hier is 't Ligt ons salig leven/¹⁹
't Ligt dat ons de Godtheyt toont.

B.

Wat sal 't Ligt een leven geven
Daar de Godtheyd Heerlijck woont?²²

A.

Hier vervult het hert en cragten.

B.

Daar is 't Hert een ruymer doos.

A.

Maar wat soud ick grooters wagten!

B.

Dat het werde tijde-loos.²⁶
Dat het werde tijde-loos.

19 't Ligt: nl. Christus, vgl. Joh. 14:9

22 Nl. in de hemel

26 In de editie 1676 is de aanduiding B. niet vermeld. In de volgende drukken is deze omissie hersteld.

[p. 300]

IV.

A.

Jesus heeft my sig verworven:^28-31
'k Ben de sijn: wat wensch ik meer!^28-31

B.

Dat ick alles afgestorven^28-3130
Leefde maar tot Godes Eer.^28-3131

A.

Met sijn dood ben ick begraven:³²
In sijn minnelijck gebied³³
Ist mijn Heyl voor hem te draven.³⁴

B.

Maar nog ist het eewig niet.
Maar nog ist het eewig niet.

28-31 Trimp (1), 20, citeert deze regels om aan te tonen dat bij L. het streven naar heiligmaking de vreugde over de verlossing overschaduwt. Binnen het kader van deze tekst drukken deze regels echter het verlangen naar het volmaakte hemelse leven uit.

28-31 Trimp (1), 20, citeert deze regels om aan te tonen dat bij L. het streven naar heiligmaking de vreugde over de verlossing overschaduwt. Binnen het kader van deze tekst drukken deze regels echter het verlangen naar het volmaakte hemelse leven uit.

28-31 Trimp (1), 20, citeert deze regels om aan te tonen dat bij L. het streven naar heiligmaking de vreugde over de verlossing overschaduwt. Binnen het kader van deze tekst drukken deze regels echter het verlangen naar het volmaakte hemelse leven uit.

30 alles afgestorven: aan alles volkomen onthecht

28-31 Trimp (1), 20, citeert deze regels om aan te tonen dat bij L. het streven naar heiligmaking de vreugde over de verlossing overschaduwt. Binnen het kader van deze tekst drukken deze regels echter het verlangen naar het volmaakte hemelse leven uit.

31 maar: enkel, slechts

32 Vgl. Rom. 6:4

33 Onder Zijn lieflijk bestuur

34 draven: zich inspannen, actief bezig zijn

[p. 301]

V.

A.

Hier is my een Vreugd 't genieten
Van de Godt-verligt'de schaar.³⁸

B.

Daar 't genot van die Godt siet/ en^39-40
Sonder vleck is/ Hemel-claar.^39-4040

A.

Hier sijn my tot lust de woorden^41-42
Wt den Hemel neer-gedaald.^41-42

B.

Daar is 't wesentlijcke Woord, en^43-44
't Ligt dat in de Siele straalt.^43-4444
't Ligt dat in de Siele straalt.

38 Godt-verligt'de schaar: nl. Gods kinderen (vgl. Op. 21:23)

39-40 Vgl. Ef. 5:27: ‘Opdat Hij haar Zichzelf zou heerlijk voorstellen, een gemeente die geen vlek of rimpel heeft (...).’

39-40 Vgl. Ef. 5:27: ‘Opdat Hij haar Zichzelf zou heerlijk voorstellen, een gemeente die geen vlek of rimpel heeft (...).’

40 Sonder vleck: zonder zonde; Hemel-claar: zuiver op een hemelse wijze

41-42 de woorden (...) neer-gedaald: nl. de bijbel

41-42 de woorden (...) neer-gedaald: nl. de bijbel

43-44 't wesentlijcke (...) 't Ligt: nl. Christus, vgl. Joh. 1:14, Joh. 14:9

43-44 't wesentlijcke (...) 't Ligt: nl. Christus, vgl. Joh. 1:14, Joh. 14:9

44 't Ligt: nl. Christus

VI.

A.

Hoger Heyl ik niet en kenne
Dan te dienen desen Heer:
Als ick my aan hem gewenne⁴⁸
Dats mijn schat/ mijn lust/ mijn eer.

B.

Maar of eens uw siel geraakte⁵⁰
In der Eng'len rey: en seyd^51-53
Met de sielen der Volmaakte^51-53
Vleckloos loff in eeuwigheyd?^51-53
Vleckloos loff in eeuwigheyd?

48 Vgl. Job 22:21

50 geraakte: een plaats kreeg

51-53 seyd (...) loff: loven

51-53 seyd (...) loff: loven

51-53 seyd (...) loff: loven

VII.

A.

Maar hier leert de liefde strijden
Voor hem dien de Liefde deed^56-57
Vloecken dragen: Liefde-lijden^56-57
Is der Sielen Vreugd en vreed.

B.

Daar en is geen Liefde-lyen/⁵⁹
Dat is waar/ maar Liefde-vreugd.
Beyd is een; want wil-vertyen⁶¹
Maackt van Lust of lijden deugd.
Maackt van Lust of lijden deugd.

56-57 hem (...) dragen: nl. Christus, Die de vervloeking uit liefde droeg, vgl. Gal. 3:13

56-57 hem (...) dragen: nl. Christus, Die de vervloeking uit liefde droeg, vgl. Gal. 3:13

59 lyen: lijden (i.v.m. rijmdwang)

61 Beyd: nl. het Liefde-lyen (r. 59) en de Liefde-vreugd (r. 60); wil-vertyen: het verzaken van de (eigen) wil, vgl. het Mnl. ‘sinen wille vertien’. Trimp (1), 76, illustreert met deze passage L.'s voorliefde voor verouderde woorden.

[p. 302]

VIII.

A.

Hier vermeld ick 's Scheppers grootheyd.

B.

Daar werdt anders niet gedaan.

A.

Hier aan 't volck dat blind en dood leydt.

B.

Daar aan sulcke die 't verstaan.

A.

Hier en digten wy maar sangen.⁶⁸

B.

Daar geeft 't herte lied op lied.

A.

Hier ons Heyl is in 't verlangen.

B.

Daar in 't geene men geniet.
Daar in 't geene men geniet.

68 en (...) maar: enkel

IX.

A.

Hier wy voegen hand aen handen
En wy stutten die vertraagt.⁷⁴

B.

Daar is Jesus aller band/ en
Aller stutt:(dat niemand claagt.⁷⁶

A.

Daar den top is van genaden.

B.

Hier 't begin van Heerlijckheyd.

A.

Hier wy loven vroeg en spade.⁷⁹

B.

Daar in Salige eewicheyd.
Daar in in Salige eewicheyd.

Genade en heerlijckheyd. Lied in dialoogvorm waarin de vreugde van het geestelijke leven op aarde wordt beschouwd als een voorstadium van de vreugde in de hemel. Evenals in tekst 61 is in dit gedicht sprake van een tegenstelling. Stond in de vorige tekst het verschil tussen het leven van een christen en dat van een wereldling centraal, in deze tekst vergelijkt de dichter de voorsmaken van het hemelse leven met de heerlijkheid van dat hemelse leven zelf.

In de tekst worden de vergelijkingen steeds gemarkeerd door de woorden hier en daar. Weliswaar ervaart de christen het leven op aarde als vreugdevol, maar het mist het karakter van het volmaakte en vooral van het eeuwig durende. De kernwoorden in de titel duiden daarom op de twee staten in het leven van een christen: het genadeleven op aarde en het volmaakte leven in de hemel.

Het lied is geschreven in de vorm van een tweespraak, een dichtvorm die L. wel meer hanteert. Soms verlevendigt deze de tekst (zie bijv. tekst 67). Hier echter is deze vorm functioneel, omdat het verschil tussen het leven op aarde en in de hemel wordt onderstreept, vgl. bijv. r. 23, 24, 41, 43, 64, 65).

Lit.: Trimp (1), 20, 76; De Vrijer (2), 76; Stronks (2), 138.

74 En wij ondersteunen degene die achterblijft.

76 dat: zodat

79 spade: laat