Uyt-spanningen

[p. 268]

57
't Cruyce van een christen.

Toon: 't En is niet alle tijd, etc.⁺
Siet boven pag. 100.

I.

Al ist van Cruys, van leed/ van droefheyd/ van verdriet/¹
Dat ick dit Lied op heff/ uyt smerte en is het niet:²
Want Jesu lieve Heer! die my altijd verheugt/³
Voor een pond cruys en leed wel duysend ponden vreugd!⁴

+ Melodie: vgl. tekst 41

1 van: over

2 uyt (...) niet: het is niet uit onbehagen

3 verheugt: verblijdt (door te schenken)

4 Voor: in plaats van. Opm.: de zin in r. 3, 4 mist een pers. v.

II.

Dat ick geen aardschen schat/ nog rust/ nog lust geniet/⁵
Noch op de wereld troost maar onlust en verdriet;⁶
Dat is om uwent wil O Jesu lieven Heer!
Mijn schat/ mijn rust/ mijn lust/ mijn hoop/ mijn troost/ mijn eer.

5 nog: noch

6 troost: geniet (r. 5) is samengetrokken, dus lees: troost geniet

III.

Gy vult al mijn gebrek/ mijn nodelose sorg⁹
Staackt gy/ als gy u stelt voor al mijn schulden Borg:¹⁰
Dies wat ick lijden moet/ O Jesu lieven Heer!¹¹
Wil ick wel lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

9 vult: vervult; nodelose: onnodige

10 Staackt gy: kapt U af, brengt U tot een einde, vgl. WNTXV, 489; als: wanneer

11 Dies: dus, daarom

IV.

Dat ick des werelts schat weldoende missen moet/¹³
Gedwongen of verschalckt berooft werd van mijn Goed:¹⁴
Dat is om uwent wil O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

13 weldoende: terwijl ik goed doe

14 Gedwongen: op gewelddadige wijze; verschalckt: bedrogen

V.

Dat ik mijn siel met sorg voor so veel' haters hoe'en¹⁷
En met veel arbeyd moet des liefdes pligten doen/¹⁸
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

17 hoe'en: beschermen [moet]

18 arbeyd: moeite

[p. 269]

VI.

Dat ick mijn lichaam leuy tot neerstige arbeyd dwing/²¹
En om uw leedjes teer met mijne lusten ding:²²
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

21 leuy: lui (achtergepl. bijv. naamw.)

22 Dat ik terwille van uw zwakke kinderen mijn begeerten in bedwang houd, vgl. 1 Kor. 8:11-12

VII.

Dat ick in nood of vrees op uw gebod my stel^2525-26
Tot vasten, en ter sonden-doot mijn lichaam quel:^25-2626
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

25 in nood of vrees: nl. de aanleiding tot vasten

25-26 op (...) vasten: naar uw bevel mij schik tot vasten

25-26 op (...) vasten: naar uw bevel mij schik tot vasten

26 ter sonden-doot: vgl. Kol. 3:5, ‘Doodt dan uw leden die op de aarde zijn, namelijk hoererij, onreinigheid, schandelijke beweging, kwade begeerlijkheid, en de gierigheid, welke is afgodendienst.’

VIII.

Dat ick my speen van lust, en voor de satheyd rijs²⁹
Met vake uyt den slaap/ met honger van de spijs:³⁰
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

29 Dat ik mij onthoud van begeerte naar spijs of drank en dat ik opsta voordat ik verzadigd ben

30 vake: slaperigheid; van de spijs: van tafel weg

IX.

Dat ick mijn vrienden/ ja mijn dierbaar naaste bloed/³³
Als ick uw voetstap volg/ van my vervreemt sien moet;³⁴
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

33 naaste bloed: naaste familie, vgl. Matth. 10:37

34 vervreemt: vgl. Ps. 69:9, ‘Ik ben mijn broederen vreemd geworden, en onbekend aan mijner moeders kinderen.’

[p. 270]

X.

Dat ick den bitsen steeck der monden vol fenijn³⁷
Verdraag/ dewijl' mijn mond haar ziel wil balsem sijn:³⁸
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

37 steeck: beet, nl. als van een adder, vgl. Rom. 3:13 (fig.: schimpscheuten)

38 dewijl': terwijl toch; haar: hun, vgl. 1 Kor. 4:12, ‘(..) wij worden gescholden en wij zegenen (..).’

XI.

Dat ick ondragelijck aan 't menschelijck geslagt⁴¹
Des werelts uyt vaagsel ben verschopt/ bespott/ veragt;⁴²
Dat is om uwent wil/ O Jesu lieven Heer!
Dat wil ick lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

41 ondragelijck: onverdragelijk, vgl. Hebr. 11:38

42 werelts: lees als ‘werlts’; uyt vaagsel: vgl. 1 Kor. 4:13, ‘Wij worden gelasterd en wij bidden; wij zijn geworden als uitvaagsels der wereld en aller afschrapsel tot nu toe.’

XII.

Dat ick in haar oog na mijn eygen hersens leev'⁴⁵
Daar ick mijn will' in d' uw geheelijk overgeev':⁴⁶
Dat is om uwent wil/ O Iesu lieven Heer/
Dat wil ick dulden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.⁴⁸

45 haar: hun; na (...) leev': eigen hersenschimmen volg

46 Daar ick: terwijl ik juist

48 dulden: verdragen

XIII.

Als ick in desen all nog mis de vriendelijckheyd⁴⁹
Van uwes Vaders gunst ter hoop- en hulp-loosheyd;⁵⁰
Dat is om uwent wil/ O Iesu lieven Heer/
Dat wil ick dulden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

49 in desen all: in dit alles

50 ter: in (mijn)

XIV.

Ja dat de wagter self/ die my sijn troost belooft/^53-54
Met mijne clagten spott/ en sig mijn sleuyer rooft;^53-54
Dat lijd ick al om u O Jesu lieven Heer
Ick wilt wel lijden/ en/ als 't u belieft/ nog meer.

53-54 Vgl. Hooglied 5:7, ‘De wachters, die in de stad omgingen, vonden mij, zij sloegen mij, zij verwondden mij; de wachters op de muren namen mijn sluier van mij.’

53-54 Vgl. Hooglied 5:7, ‘De wachters, die in de stad omgingen, vonden mij, zij sloegen mij, zij verwondden mij; de wachters op de muren namen mijn sluier van mij.’

XV.

'k Veragt Rijckdom en rust en 's vleesches lusten al/⁵⁷
En wat my 's werelts troost/ of aansien geven sal:
Want Gy sijt (segg ick nog) O Jesu lieven Heer!⁵⁹
Mijn schat/ mijn rust/ mijn lust/ mijn hoop/ mijn troost/ mijn Eer.⁶⁰

16. Loumaand 1659.⁺

57 's vleesches lusten al: alle lusten van het vlees

59 nog: nogmaals

60 Let op het monosyllabicum; vgl. de slotregel van Huygens' Op de dood van Sterre

+ Loumaand: januari

[p. 271]

't Cruyce van een christen. Lied waarin de christelijke lijdzaamheid op indringende wijze wordt verwoord. L. lijkt beïnvloed door het lied Christelijcke Gelatenheydt van Camphuysen, waarvan de beginregel als melodie-aanduiding gegeven wordt.

Het gedicht is te beschouwen als een uitwerking van Matth. 16:24, waar over het kruisdragen achter Christus gesproken wordt. Ook Calvijn rekent zelfverloochening en het dragen van het kruis tot de meest wezenlijke aspecten van het christelijke leven, bijv. in Institutie III, 7: ‘De armoede is wel, op zichzelf beschouwd, een ellende; evenzo ballingschap, verachting, gevangenis (...). Maar wanneer de gunst van onze God tot ons komt, is er niets van dat alles wat voor ons niet verandert in geluk.’

Qua thematiek en vormgeving vertoont deze tekst overeenkomst met nr. 41: Jezus lijdende liefde.

Opmerkelijk aan de bouw van het gedicht is het feit dat bijna alle strofen dezelfde tweedeling te zien geven. De klacht over het moeilijke leven op aarde gaat telkens over in de jubel, dat dit alles omwille van de liefde van Jezus gedragen wordt. Door deze herhaling wordt de vrijwilligheid van het kruisdragen verheven tot het thema van het gehele gedicht.

Lit.: Van Es, 353; Buijnsters, 80-82 (T); Trimp (1), 96, 124; Zwaan, 88, 89; De Vrijer (2), 155 (T, 4 str.); IJzerworst, 38, 41 (T).