Uyt-spanningen

[p. 263]

56
Heerlijckheyds loff.

Voyse: Un jour etc.⁺

I.

Hoog! om hoog! mijn siel/ na boven!¹
Hier beneden is het niet:
't Regte leven/ lieven/ loven/³
Is maar daarmen Jesum siet.
Al wat gy siet op aard/
Al wat gy hoort op aard/
Is uw costlijck leven/ lieven/ loven/
Al wat gy wenscht op aard/
Is uw costlijck hert niet waard.⁹

+ Melodie: Herkomst onbekend, anders dan Un jour &c, van tekst 27.

1 Vgl. Ps. 86:4, ‘Verheug de ziel Uws knechts; want tot U, Heere, verhef ik mijn ziel.’

3 't Regte: het ware; lieven: beminnen

9 costlijck: kostbaar, waardevol

II.

Schoon en pragt is enckel schijn/ en¹⁰
IJdelheyd al 't costelijck/¹¹
Lusten met 't gebruyck verdwijnen/¹²
Goud en silver is maar slijck:
Daar 't costelijcke bloet¹⁴
Daar 't costelijcke bloet
Waardig all uw leven/ lieven/ loven/
Daar 't costelijcke bloet^17-18
't Hert boven alles gelden doet.^17-18

10 Schoon: schoonheid

11 Al wat waardevol is, is vergankelijk/ ijdel.

12 De begeerten gaan tijdens het genot al voorbij.

14 Daar: waar, terwijl

17-18 Waar (terwijl) het hart de hoogste waarde toekent aan het kostelijke bloed.

17-18 Waar (terwijl) het hart de hoogste waarde toekent aan het kostelijke bloed.

III.

't Leven sonder eynden Heerlijck/^19-20
Na dit leven crijgelijck/^19-20
Is/ mijn siel/ alleen begeerlijck/
En beweegt onsigtbaarlijck:²²
Sluyt maar uw vleeschlijck oog/
Sluyt maar uw vleeschlijck oog/
Want dit heerlijck leven/ leven/ leven/
Sluyt maar uw vleeschlijck oog/
Want dit leven is om hoog.²⁷

19-20 Het heerlijke, eeuwige leven, dat na dit leven te verkrijgen is,

19-20 Het heerlijke, eeuwige leven, dat na dit leven te verkrijgen is,

22 En is een onzichtbare kracht.

27 om hoog: gericht op hemelse zaken

[p. 264]

IV.

Sonder sterven voor Godt leven/
Sonder moeyte/ sonder pijn/
Sonder sieckte/ sonder beven/
Sonder quel/ en sonder quijn:³¹
O! yd'le siel bedenckt/³²
O! yd'le siel bedenckt/
Sonder sterven leven/ leven/ leven/
O! ydle siel bedenckt/
Wat u den Hemel goedig schenckt.³⁶

31 quel: kwelling; quijn: neerslachtigheid

32 yd'le: vergankelijke

36 goedig: goedertieren

[p. 265]

V.

Leven in volmaackte deugden,
Tot des Heeren Heerlijckheyd/
Vrolijck in des Hemels vreugden/
Heylig in sijn Heylicheyd:
Met so een glansch vereent/⁴¹
Met so een glansch vereent/
Sonder sonden leven/ leven/ leven/
Met so een glansch vereent/
Siet wat den Hemel u verleent.

41 so een: zo'n

VI.

Hersenlosen/ die de snooden⁴⁶
Sonden doet/ en daar in leeft/
Weet gy niet/ dat u de dood/ en
Hel nog in den boesem cleeft?
Wilt gy ten leven gaan?
Wilt gy ten leven gaan?
Vangt der deugden leven/ leven/ leven/⁵²
Wilt gy ten leven gaan?
Vangt hier het deugdsaam leven aan.

46 Hersenlosen: verstandelozen, dwazen; snooden: lelijke, verachtelijke

52 der deugden leven: het deugdzame leven

VII.

Wenschelijck en lievens-weerdig⁵⁵
Is mijn Jesus/ daar de min⁵⁶
Altijd tot wat anders veerdig⁵⁷
Vindt alleen genoegen in!⁵⁸
Mijn siel na boven dan/
Mijn siel na boven dan/
Daar ick Jesus lieven, lieven/ lieven/
Mijn siel na boven dan/
Daar ick het heyl aanschouwen can.

55 lievens-weerdig: waard om bemind te worden

56 daar: waar

57 veerdig: geneigd

58 genoegen: bevrediging

[p. 266]

VIII.

Alderminnelijckste Schoonheyd!⁶⁴
Oorsaack van wat hier schoon schijnt/⁶⁵
Die door jaren/ nog gewoonheyd⁶⁶
Min vermaackt/ of oyt verdwijnt.⁶⁷
U/ Schoonheyd/ bid ick aan/
U/ Schoonheyd/ bid ick aan/
Wil ick oyt yets lieven/ lieven/ lieven/
U/ Schoonheyd/ bid ick aan/
Daar sal het hert eerst henen gaan.⁷²

64 Schoonheyd: nl. Jezus

65 Oorsaack: vgl. Kol. 1:16, ‘Want door Hem [nl. Christus] zijn alle dingen geschapen, die in de hemelen en die op de aarde zijn, die zienlijk en die onzienlijk zijn.’

66 nog: noch; gewoonheyd: gewoonte

67 Min vermaackt: minder vermaak geeft

72 eerst: het eerst

IX.

Allerley Bevallijckheden
Diemen hier bedencken can/
Menschen-liefde/ menschen seden
Sijnder maar een schaduw van.
Dit steelt mijn hert en al/
Dit steelt mijn hert en al/
Lust my yet te lieven/ lieven/ lieven/⁷⁹
Dit steelt mijn hert en al/
Dit boven al ick lieven sal.

79 yet: iets

X.

Ah! dat aller menschen tongen/⁸²
Aller Englen wackerheyd⁸³
t' Samen-spanden/ t' samen songen⁸⁴
Iesus lof en Heerlijckheyd!
Waackt op Hert/ mond/ en hand
Waackt op mijn Cijter; want⁸⁷
Jesus is te loven, loven/ loven:
Waackt all' op hier is stoff/
Singt sonder eynden Jesus loff.

27. In Ougstmaand 1665.⁺

82 Ah: Ach

83 wackerheyd: levendigheid, opgewektheid

84 t' Samen-spanden: zich samen inspanden

87 Cijter: citer, vgl. Openb. 14:2 Ougstmaand: augustus

+ Ougstmaand: augustus

[p. 267]

Heerlijckheyds loff. Lied waarin de dichter de heerlijkheid van het hemelse leven - waarvan Christus het middelpunt vormt - zichzelf en anderen aanprijst. In de strofen I en II kant L. zich tegen de gedachte dat er schoonheid op aarde te vinden zou zijn. Vervolgens worden de woorden ‘leven’, ‘lieven’ en ‘loven’ (r. 3, 16) uitgewerkt in respectievelijk de strofen III-VI, VII-IX en X.

De strofen III t/m V maken duidelijk dat het heilige leven zonder zonde, ziekte en dood slechts in de hemel te vinden is. De heerlijkheid van het hemelse leven spitst zich toe op de liefde tot Christus, Die het waard is om door mens en engel geloofd te worden.

Strofe VI staat apart in het gedicht. De onbekeerden, die hun geluk op aarde zoeken, worden vermaand en aangespoord de weg ten leven te zoeken.

Opmerkelijk in de vormgeving is, dat in de tweede helft van elke strofe drie regels letterlijk herhaald worden. In plaats van een vertragend effect bereikt de dichter eerder het tegendeel: door onderbreking van de gedachtengang ontstaat er een lange lijn door de dichtregels heen, waardoor deze een gedreven, stuwend karakter krijgen.

Deze zeer bekende tekst is in door A. Rutgers gewijzigde vorm op de melodie van psalm 42 opgenomen in verschillende gezangenbundels.

Lit.: Bronsveld, 224-228; Proost, 117; Van Es, 353; Buijnsters, 77-80 (T); Onstenk (1), 219-220; Trimp (1), 21(n); Trimp (3), 116; Zwaan, 88; Evang. Gez., nr. 43; Chr. Gez. II, nr. 29; Bronsveld, 37-42 (T); De Vrijer (1), II, 80, 124, 134; De Vrijer (2), 161-162 (T, 4 str.); Bregman, 80-82; Uit Sions zalen, 198-199 (T, 3 str.); Van den Berg, 94 (T. 2 str.); De Reuver, 120; Van Strien, 97-99; Stronks (2), 131, Van Strien/Stronks, 211-213; Post, 28-29 (4 str.); Snoeijer, (T, 122-139).