Uyt-spanningen

[p. 258]

55
Jesus voorbeeld,

Te singen als Amo te benigne Jesu.⁺

I.

Heyl'ge Jesu! Hemelsch voorbeeld!
Der Englen Heylicheyd
Werdt als duysternis veroordeelt³
By uwe Suyverheyd.⁴
Jesus is mijn onbesmet
Hooft en Hert: mijn Geest en Wet.⁶
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Jesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Heylig sijn als Gy.

+ Melodie: Compositie van Henricus Liberti, conform de Cantiones natalitiae, 1651. Vgl. R. Rasch, Cantiones II, 77.

3 Werdt: wordt; veroordeelt: geacht

4 By: in vergelijking met

6 Hooft: vgl. Ef. 4:15

II.

Stille Jesu! die de baren^11-1411
Van uw wil op den grond^11-14
Van uws Vaders wil bedaren/^11-14
En stil doen leggen cond.^11-14
Wanneer sal mijn togt en wil¹⁵
Eens in d' uw versincken stil?¹⁶
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Jesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet stille sijn als Gy.²⁰

11-14 Allusie op Mark. 4:39, waar Jezus de storm en de golven stilt; vgl. ook Matth. 26:42, ‘Uw wil geschiede’.

11 Stille: onderworpen, lijdzame, vgl. Joh. 5:30, Jes. 53:7

11-14 Allusie op Mark. 4:39, waar Jezus de storm en de golven stilt; vgl. ook Matth. 26:42, ‘Uw wil geschiede’.

11-14 Allusie op Mark. 4:39, waar Jezus de storm en de golven stilt; vgl. ook Matth. 26:42, ‘Uw wil geschiede’.

11-14 Allusie op Mark. 4:39, waar Jezus de storm en de golven stilt; vgl. ook Matth. 26:42, ‘Uw wil geschiede’.

15 togt: hartstocht, zinnelijke neiging

16 d' uw: nl. van uw wil, r. 12

20 Vgl. Ps. 62:2 en 131:2

III.

Wack're Jesu! vol van sorgen²¹
En arbeyd sonder maat/²²
Besig van den vroegen morgen/
Tot aan den avond laat:²⁴
's Daags voor spijs met werck beset/
's Nagts voor 't bedden in 't gebed.²⁶
Heyligt my// Heyligt my/
Ick moet Jesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my/
Ick moet wacker sijn als Gy.³⁰

21 Wack're: ijverige, actief in het volbrengen van Gods wil

22 sonder maat: veelvuldige

24 voor spijs: vóór het ontbijt

26 voor 't bedden: vóór het slapen gaan

30 Vgl. Matth. 26:41

[p. 259]

[p. 260]

IV.

Goeden Jesu! altijd mindlijck³¹
In liefelijck gelaat:³²
Nevens vriend en vyand vrindlijck/³³
Een yders hulp en raad:
Ah! waar ick als gy: een troost
Aller in haar hulpeloost!³⁶
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Jesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet minlijk sijn als Gy.

31 mindlijck: beminnelijk

32 gelaat: voorkomen

33 Nevens: jegens

36 Voor allen, hoe hulpeloos zij ook zijn.

V.

Sagte Jesu! die sagtmoedig⁴¹
Het aller-scharpste leet
Wraackloos cond vergeven goedig/⁴³
Ja sonder toornen leed;⁴⁴
Maar in yver cond vergaan⁴⁵
Wierd uw Vader smaad gedaan:⁴⁶
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Jesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet sagte sijn als Gy.⁵⁰

41 Sagte: zachtmoedige

43 goedig: goedertieren, genadig

44 sonder toornen: zonder toornig te worden

45 yver: vgl. Ps. 69:10 en Joh. 2:17, ‘De ijver van Uw huis heeft Mij verslonden’.

46 Als Uw Vader werd gesmaad, vgl. Joh. 2:13-25

50 sagte: Conform de opbouw van het refrein in de overige strofen is het openingswoord van de strofe herhaald bij de transscriptie van het refrein.

VI.

Nedrig' Heyland! weerdig t' eeren:
Die aller menschen loff
Seer ootmoedig cond ontberen:⁵³
En so des hoogmoeds stoff
Wickte/ dat het oordeel claar⁵⁵
Altijd stond in d' evenaar.⁵⁶
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Iesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Nedrig sijn als Gy.

53 ontberen: missen

55 Wickte: woog; claar: helder

56 d' evenaar: de naald van een balans; het oordeel was dus rechtvaardig

[p. 261]

VII.

Suyv're Iesu! die de driften⁶¹
Van 't lichaam tomen cond/⁶²
En het cuysch van 't oncuysch siften⁶³
Met hert/ en oog/ en mond:
All uw leden hielt gy net/⁶⁵
All uw dencken onbesmet.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Iesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Suyver sijn als Gy.

61 Suyv're: kuise

62 tomen: beteugelen

63 siften: scheiden

65 net: zuiver

VIII.

Mat'ge Iesu! dien de rede⁷¹
De spijs en dranck toe mat;
Dertel noyt in leckerheden/⁷³
Noyt vol/ of over-sat:⁷⁴
's Hemels wil te doen hielt gy^75-76
Voor uw spijs en leckerny.^75-76
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Iesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my:
Ick moet Matig sijn als Gy.

71 Ingetogen Jezus, bij Wie het verstand de maat bepaalde van spijze en drank.

73 Dertel: overmatig

74 over-sat: oververzadigd

75-76 Vgl. Joh. 4:34, ‘Mijn spijze is, dat Ik doe den wil Desgenen Die Mij gezonden heeft, en Zijn werk volbreng.’

75-76 Vgl. Joh. 4:34, ‘Mijn spijze is, dat Ik doe den wil Desgenen Die Mij gezonden heeft, en Zijn werk volbreng.’

IX.

Heyl'ge Iesu! druckt uw leden^81-8281
Ten leven op de mijn';^81-82
Doet mijn voet als d' uwe treden/
Mijn oog als 't uwe sijn/
Boven al maackt dat mijn hert
Als het uw regt vierig wert.⁸⁶
Heyligt my// Heyligt my!
Ick moet Iesu, sijn als Gy.
Heyligt my// Heyligt my!
Ick moet Heylig sijn als Gy.⁹⁰

81-82 Vgl. 2 Kon. 4:34-35; L. denkt hier aan de profeet Eliza, die een gestorven kind tot het leven terugbracht door zijn mond, ogen en handen te leggen op die van het kind.

81 leden: ledematen

81-82 Vgl. 2 Kon. 4:34-35; L. denkt hier aan de profeet Eliza, die een gestorven kind tot het leven terugbracht door zijn mond, ogen en handen te leggen op die van het kind.

86 het uw: het Uwe; regt: op de juiste wijze, evt: werkelijk; vierig: vol liefdevuur

90 Heylig: Conform de opbouw van het refrein in de overige strofen is het openingswoord van de strofe herhaald bij de transscriptie van het refrein.

[p. 262]

Jesus voorbeeld. Lied over Jezus als voorbeeld tot levensheiliging. Kenmerkend voor deze tekst is het verlangen van de dichter naar heiligmaking. L. vult de bijbelse notie dat Jezus' leven het voorbeeld is voor Zijn kinderen (vgl. 1 Petr. 2:21) concreet in. De eerste en de laatste strofe vatten Jezus' leven samen onder het woord ‘heiligheid’; de tussenliggende strofen belichten aspecten daarvan, zoals stilheid, matigheid en zuiverheid.

Het benadrukken van de levensheiliging en de bevestiging van het geloof door de vruchten zijn karakteristieke aspecten van de Nadere Reformatie. Het illustreert de accentsverschuiving t.o.v. de Reformatie, waar de rechtvaardiging door het geloof sterk benadrukt werd, vgl. Trimp (3), 20, 21, 189, 190.

Elke strofe van het gedicht vertoont dezelfde opbouw. In de eerste zes regels (met het rijmschema ababcc) wordt Jezus met een kwalificerend adjectief aangesproken. De laatste vier regels (met slagrijm) vormen in elke strofe een vrijwel identiek refrein. De inhoud ervan - een gebed om levensheiliging - is tevens het thema van de gehele tekst.

Met tekst 56 is dit lied L.'s bekendste gedicht. In verschillende kerkelijke liedboeken kreeg het - sterk gewijzigd - een plaats. Ook werd het vertaald in het Duits.

Lit.: Bronsveld, 32-37 (T); Proost, 117-118; Van Es, 353; Buijnsters, 74-77 (T); Trimp (1), 20-21; Trimp (3), 189; Zwaan, 87-88; Evang. Gez., nr. 62; Bennink Janssonius, 108, 187, 280, 286; Chr. Liederen II, nr. 34; Chr. Gez., nr. 78; Max Goebel, Bd II, 164f; Bronsveld, 258, 259; K.F. Proost, 174; De Vrijer (2), 160-161 (T, 3 str.); De Boer, 139; Bregman, 54-56; Uit Sions zalen, 170-171 (T, 4 str.); Post, 24-27; Stronks (2), 127; Van Strien/Stronks, 208-211.