Uyt-spanningen

(2005)–Jodocus van Lodenstein– rechtenstatus



[pagina 245]
54 Niet en al, Dat is: Des werelds ydelheyd en Gods Al-genoegsaamheyd.Ga naar margenoot+ I. Siet! als ick 't alles wel door-sieGa naar margenoot1 En wel doorsoeckGa naar margenoot2 En wat ick in de wereld vlieGa naar margenoot3 En wat ick heftig soeckGa naar margenoot4 5[regelnummer] Siet! siet! Wereld en al is niet.Ga naar margenoot5
II. Wel schrick'lijck is der Groten haatGa naar margenoot6 En toornicheyd: Maar die nu hoog verheven staat Vaak mergen onder leyt.Ga naar margenoot9 10[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
III. Ons Vader stuyrt de herten wisGa naar margenoot11 En na 't ons dient:Ga naar margenoot12 Die heden ons een vyand is Is mergen ons een vriend. 15[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
IV. En alsmen ons om Jesum haat/Ga naar margenoot16 Wat can 't ons doen? Of niet/ of dat maar 't lichaam schaadtGa naar margenoot18 Het schrapsel van ons schoen.Ga naar margenoot19 20[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
V. Ick vlie met ernst der menschen smaat En spotterny: En 's werelds schimp/ uyt Jesus haat/Ga naar margenoot23 Is Hemels lof voor my.Ga naar margenoot24 25[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
[pagina 246]

VI. Ick schrick voor 's werelds dreygement Als 't fellijck bromt:Ga naar margenoot27 En siet den Dreyger crijgt sijn endGa naar margenoot28 Al eer 't gedreygde comt.Ga naar margenoot29 30[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
VII. En of 't gedreygde waarlijck quamGa naar margenoot31 En ons al vroegGa naar margenoot32 Ons have/ en goed/ en al benam/Ga naar margenoot33 't Genoege is ons genoeg.Ga naar margenoot34 35[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
VIII. En raken w'al ons vrienden quijt: Als yder wijckt/Ga naar margenoot37 Den Hemel/ ons ten vriend/ en lijdtGa naar margenoot38 Niet dat ons hert beswijckt. 40[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 247]
IX. En ofmen ons dit leven al Benam met pijn:Ga naar margenoot42 Dit leven is maar wind; en salGa naar margenoot43 Ons Jesus 't leven sijn. 45[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet. I. RUSTE.
X. Belooft de werld ons bergen van Geloutert goud; Om ons tot quaad te tergen; danGa naar margenoot48 Wy weygeren even stout.Ga naar margenoot49 50[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XI. De werld is van beloften rijck Maar niet van gift:Ga naar margenoot52 Die daar opwagted creeg maar slijck En boud' sich op een drift.Ga naar margenoot54 55[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XII. Men wagt des menschen gunst ten loonGa naar margenoot56 En crijgt sijn haat: Vaack wagtmen op een Conings croon En crijgt een beed'laars staat.Ga naar margenoot59 60[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XIII. Den armen wroeter slaaft en swoegt,Ga naar margenoot61 Om weynig dreck: En heeft hy lang gedraaft/ geploegt/ Is't eynd nog wel gebreck. 65[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XIV. En crijgt hy dat hy soeckt/ wat heeft/ Wat heeft hy dan? Wat overvloeds: en niemand leeft/Ga naar margenoot68-69 En niemand leeft daar van.Ga naar margenoot68-69 70[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 248]
XV. Den slaafschen vleyer stuypt/ en dientGa naar margenoot71 Om weynig Staats:Ga naar margenoot72 En eer hy 't vast heeft/ sterft sijn vriend/Ga naar margenoot73 Sijn vyand comt in plaats.Ga naar margenoot74 75[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XVI. En heeft hy lang door diensten swaar Sijn siel vermoort: Den laatsten dienst dunckt ondienst/ daarGa naar margenoot78 Is Heffer-vriend verstoort.Ga naar margenoot79 80[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XVII. En comt men al in staat en eer Ten hoogsten top: Een wenck/ een wind werpt ons ter neer/Ga naar margenoot83 Een ander climt' er op. 85[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XVIII. Dat groot en cleyn sig voor u buygt Is rots nog helm:Ga naar margenoot87 Die desen dag Gesegend juygt/ Roept mergen Cruyst dien schelm. 90[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XIX. En blijftmen al in HeerlijckheydGa naar margenoot91 Wat heeft men dan? Godt wagt uw dienst in moeyelijckheyd/Ga naar margenoot93 En rekening daar van.Ga naar margenoot94 95[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet. 2. RUSTE.
XX. De pragt van dwase cierlijckheydGa naar margenoot96 In schijn van kuys/Ga naar margenoot97 Betovert ons nieuws-giericheydGa naar margenoot98 Met kleed'ren/ hoff/ en huys.Ga naar margenoot99 100[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 249]
XXI. O! al te yd'len cledren pragt! Daar 't al op praalt/Ga naar margenoot102 Door sonden eerst ter werld gebragt/Ga naar margenoot103-104 Van beesten eerst gehaalt!Ga naar margenoot103-104 105[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXII. Der eerster wederspannicheydGa naar margenoot106 Ontnam ons gansch D'onnoosle vrees- en schaamt-loosheyd/Ga naar margenoot108 En gaf ons desen glansch.Ga naar margenoot109 110[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXIII. En dat (o yd'len mensch) uw geestGa naar margenoot111-112 Nu heft in pragtGa naar margenoot111-112 Is dexsel van een lam geweest/Ga naar margenoot113 Of spon een worm veragt.Ga naar margenoot114 115[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXIV. Uw hair-bosch die u dus verciertGa naar margenoot116 Is 's lichaams dreck:Ga naar margenoot117 Ist niet wel Heerlijck dat die swiertGa naar margenoot118-119 Op borst en over neck?Ga naar margenoot118-119 120[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXV. So gy uw borst en rug ontdeckt/Ga naar margenoot121 't Is dertelheyd.Ga naar margenoot122 Hervormt gy 't aangesigt/ gy wecktGa naar margenoot123 Uws Scheppers toornicheyd. 125[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXVI. Den Hof die u den geest vermaacktGa naar margenoot126 Is slijck en aard: Ick ly dat die uw sorg wat staackt/Ga naar margenoot128 Maar 't is uw hert niet waard. 130[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 250]
XXVII. Dat bloemtje dat nu cierlijck groeyt En mergen daalt/Ga naar margenoot132 Leert d'ydelheyd van al wat bloeyt/ En daarmen dus op praalt.Ga naar margenoot134 135[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXVIII. Dien boom die vaack den hardsten storm Verduyren cond/ Staat nu gecnaagt van rat of worm/Ga naar margenoot138 Verrot tot aan de grond. 140[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXIX. Gy sayde saat van medicijn/ Of smaacklijck cruyd:Ga naar margenoot142 En siet! dat op-comt is fenijn/Ga naar margenoot143 En oncruyd datter spruyt:Ga naar margenoot144 145[regelnummer] Siet! siet! Wereld en al is niet.
XXX. En spruyter eens het beste cruyd Dat ymand weet: De molle wroet de wortlen uyt/ De sleck of worm het eet.Ga naar margenoot149 150[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet. 3. RUSTE.
XXXI. Bouwt vry uw Huysen HerelijckGa naar margenoot151 Als Kercken hoog: Nog is het maar gebacken slijck/Ga naar margenoot153 En niet dan schoon voor 't oog.Ga naar margenoot154 155[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXXII. Vercier met pragt van schildery Uw ruyme saal: 't Is niet dan verf/ en maar Copy Van 't ydle principaal.Ga naar margenoot159 160[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 251]
XXXIII. Uw glansch van glas of porceleyn En is maar glansch/Ga naar margenoot162 Beproeft het met een stootje cleyn/ Daar legt syn luyster gansch.Ga naar margenoot164 165[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXXIV. De bose lust van Leckerny.Ga naar margenoot166 Dat cort vermaack Maackt ons door enckle toveryGa naar margenoot168 Tot slaven van de smaack. 170[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXXV. De spijs en dranck/ die in haar maatGa naar margenoot171 Ons cragt soud sijn Werd door Misbruyck en overdaad Verandert in fenijn. 175[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXXVI. En laes! wat baat den dertlen mond Een vrolijck uyr? 't Vermaack is van een corten stond/ Den wroeg van eeuw'gen duyr.Ga naar margenoot179 180[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXXVII. Fy! lusten van nog vuyler stanckGa naar margenoot181 Af-schuwelijck! Uw naam is selve met haar clanckGa naar margenoot183 Ons sielen schadelijck. 185[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XXXVIII. Het Herelijcke Menschen-schoon Door so een driftGa naar margenoot187 Misbruyckt/ werdt onse siel (ten loon)Ga naar margenoot188 Tot yselijck vergift.Ga naar margenoot189 190[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 252]
XXXIX. Men noemt het soete Menschen-min, 'T is Menschen-haat/ Die boven al den regten sinGa naar margenoot193 Van suyvre liefde schaadt. 195[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XL. Ey! noemt het liever Menschen-schrick/Ga naar margenoot196 Der Hellen vuyr: Wiens lust is voor een ogenblick/Ga naar margenoot198-199 En wroeg van eeuw'gen duyr.Ga naar margenoot198-199 200[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLI. Siet! dus is 's werelds schat/ en praalGa naar margenoot201 En Heerlijckheyd/ En Vreugd/ en lusten altemaal Maar enckel ydelheyd. 205[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet. IV. RUSTE
XLII. Den wijden omtreck van de ziel Is veel te groot; Al hadden wy 't al dat ons beviel/ Nog hebben we veel van nood.Ga naar margenoot209 210[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLIII. De siel/ dat edele schepsel/ canGa naar margenoot211 Nog altijd meer Begeren: wat is 't eyndige dan Voor 't eyndelose begeer? 215[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLIV. Biedt gunst/ en goed/ en Heerlijckheyd/ En lusten oock: Aan 't herte dat verslegen leyt/Ga naar margenoot218 't Is niet dan enckel roock.Ga naar margenoot219 220[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 253]
XLV. En niets can ons verquicken, daar Het herte creunt. De wereld niet het herte; maar Het hert de wereld steunt. 225[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLVI. De wereld maackt geen regte vreugdGa naar margenoot226 Wil 't hert niet mee:Ga naar margenoot227 Het hert can sijn/ en is verheugd Al schaft de werld maar wee.Ga naar margenoot229 230[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLVII. Dat eens de wereld al haar cragt Ging spannen t' saam/ En brack het minste cortsje de magt/Ga naar margenoot233 Ick roemde des werelds naam. 235[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLVIII. Deed eens de werld met al haar goed My slapen sagt/ Of gaf my lust tot spijse soet/ Ick roemde des werelds magt. 240[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
XLIX. En heeft de werld niet so veel nut Voor 't lichaam veyl/Ga naar margenoot242 Hoe soud hy dan den siel ten stutGa naar margenoot243 Verschaffen een eeuwig heyl? 245[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
L. Oh! als dat edele schepsel swijmt/Ga naar margenoot246 (En wis het sal) Wat heeft de wereld dog dat rijmtGa naar margenoot248 Ten steunsel voor dien val?Ga naar margenoot249 250[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet. V. RUSTE.

[pagina 254]
LI. En hebb' de wereld al goeds genoegGa naar margenoot251 Voor al ons lust? Het goede maackt sig vleugelen vroeg/Ga naar margenoot253-254 Of 't leve werd ons gebluscht.Ga naar margenoot253-254 255[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
LII. Een dief/ een vonck/ een crijg berooftGa naar margenoot256 Van haave en Land.Ga naar margenoot257 Een pijn/ een sieckt/ een droefheyd dooft En helpt uw lust aan kant.Ga naar margenoot259 260[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
LIII. Een pier/ een sleck/ een rups uw hoff Verwelcken doet. Een schendige tong uw eer uw loffGa naar margenoot263 Vertrappelt met de voet. 265[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
LIV. Een woord/ een wenck/ een waan uw vriendGa naar margenoot266 Ten vyand maackt. Een spijtige/ nijdige/ mis-gediend/Ga naar margenoot268-269 Uw climmen in Hoogheyd staackt.Ga naar margenoot268-269 270[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
LV. En alles blijve/ nog blijft gy niet/Ga naar margenoot271 Maar dese nagtGa naar margenoot272-273 Werd u de siele ont-eyscht, en vliedtGa naar margenoot272-273 Uw goed/ uw eer/ uw pragt. 275[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
LVI. Dan leng' de Wereld met al haar goedGa naar margenoot276 Uw leven een uyr: Dan make de wereld uw sterven soet/ En geve de lusten een duyr.Ga naar margenoot279 280[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.

[pagina 255]
LVII. Laat dan uw vrienden uw voorspraack sijn Voor 't eeuwige Regt/Ga naar margenoot282 Daar Aansien niet en is dan schijn/Ga naar margenoot283 Den Heer is als den Knegt: 285[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet.
LVIII. Uw Hoogheyd were dien Regter af: Uw geld/ uw Goed/ Uw Rust/ uw Lust/ versagte de straf En koele der Hellen gloed. 290[regelnummer] Siet! siet! wereld en al is niet. VI. Ruste.
LIX. 't Is lang genoeg gesonge van Niet. Waar is het Al?Ga naar margenoot292 Dat als het gantsche Schepsel vliedt/Ga naar margenoot293 Mijn siel hoedt voor dien val/ 295[regelnummer] 't All! 't All! dat me genoegen sal?Ga naar margenoot295
LX. Die 't Schepsel eens sijn wesen gaf/Ga naar margenoot296 Der schepselen Heer, Die 't Schepsel maackt ter schepselen staf/Ga naar margenoot298 Die is en niemand meer 300[regelnummer] 't Al, 't Al, dat me genoegen sal!
LXI. Die aller Schepselen Heerlijckheyd In sig bevat/ Is al mijn Vreugd, mijn Soeticheyd,Ga naar margenoot303 Is al mijn Eer, mijn Schat, 305[regelnummer] Is Al, is Al, dat me genoegen sal.
LXII. Die 't Schepsel al sijn cragten geeftGa naar margenoot306 Is Al, is Al; Want dat Hy geeft/ Hy hoger heeftGa naar margenoot308-309 Ga naar margenoot308 En aan my wercken sal.Ga naar margenoot308-309 310[regelnummer] Is Al, is Al, dat me genoegen sal.

[pagina 256]
LXIII. Die 't Schepsel onderhoudt, en voedt/ Is Al, is Al: Die 't Schepsel werckt/ en wercken doetGa naar margenoot313 Als 't Heyl beschicken sal/Ga naar margenoot314 315[regelnummer] Is Al, is Al dat me genoegen sal.
LXIV. Die aller menschen (laag of hoogGa naar margenoot316 In magt en Staat) Die oyd der menschen herten boogGa naar margenoot318 En neygde tot gunst of haat/ 320[regelnummer] Is Al, is Al, dat me genoegen sal.
LXV. Door wien de spijs my sterckt en voedt/ Den dranck my lescht/ Die my mijn cleedren warmen doet/Ga naar margenoot323 Is boven Al Het Best. 325[regelnummer] Is Al, is Al, dat me genoegen sal.
LXVI. Die selv een Heer is van mijn hert, (Is Al, is Al,) En dwingt het tot genoegen of smert/ In weynig/ in veel/ in all'/Ga naar margenoot329 330[regelnummer] Is Al, is Al, dat me genoegen sal.
LXVII. Die my sijn Soon ten spijse geeftGa naar margenoot331-334 (Is Al, is Al,)Ga naar margenoot331-334 En met sijn Bloed/ dat eeuwig leeft/Ga naar margenoot331-334 My eeuwig lesschen sal/Ga naar margenoot331-334 335[regelnummer] Is Al, is Al, dat me genoegen sal.
LXVIII. Mijn Siele stellet u dan ter neer/ Hier is het Al: Mijn Siel/ en laat uw lust u niet meerGa naar margenoot338 Vervoeren/ hier is het Al 340[regelnummer] Het Al, het Al, dat u genoegen sal. Slagt-maant 1564.Ga naar margenoot+
[pagina 257]
Niet en Al. Lied over de ijdelheid van de wereld en de algenoegzaamheid van God. Zoals al blijkt uit de treffende overeenkomst tussen de titels, vertoont deze tekst in thematisch opzicht een nauwe verwantschap met tekst 51. De distantie ten opzichte van ijdele, wereldse genoegens wordt met gebruikmaking van dezelfde motieven en in ongeveer gelijke bewoordingen tot uitdrukking gebracht. Vooral door de steeds herhaalde slotregel van elke strofe Siet! siet! Wereld (wereld) en al is niet is dit lied bijna spreekwoordelijk geworden voor de wijze waarop L. afziet van ijdel, werelds vermaak en hij al zijn genoegen wil vinden in de omgang met God. In zijn streven naar levensheiliging brengt de dichter de noodzaak naar voren dat de christen een niet is en dat hij het aardse als niets acht. Het is L.'s overtuiging dat de lusten van het lichaam en het genot van aardse goederen maar al te snel aftrekken van God. Niet alleen door deze gedachte, maar ook door de woordkeus toont L. zijn verwantschap met mystieke literatuur. Zo is het opvallend dat de dichter meermalen het woord niet substantiveert. Wellicht mede door de invloed die L.'s dichtbundel heeft uitgeoefend, is dit een kenmerkend woord in de tale Kanaäns geworden, vgl. Trimp (3), 125. Naar aanleiding van de inhoud van dit gedicht vraagt Trimp (3), 204 of L. niet is afgeweken van het gedachtengoed van Calvijn, die een zeker vermaak in het geschapene legitiem achtte. Het is waar dat men bij L. zelden uitspraken aantreft die blijk geven van genieting van het door God geschapene. De houding van de distantie overheerst. Een belangrijke vraag is in dit verband of hij de materie en het genieten ervan als zondig beschouwt. In deze tekst en ook in andere blijkt, dat dit bij L. niet het geval is. Wel stelt hij duidelijk dat het hart moet heersen over de wereld en de wereld niet over het hart (r. 223-224). Het genot van het aardse moet men slechts als zondig beschouwen, wanneer men zich er zó door in beslag laat nemen dat het genieten een doel op zichzelf wordt. Deze zienswijze staat dicht bij Calvijns visie op de levenswijze van een christen in Institutie III, 6-8. Ook daar staan de zelfverloochening, het ‘verachten’ van het aardse leven en het overdenken van het toekomstige eeuwige leven centraal. Calvijn evenwel benaderde de tegenstelling tussen het aardse en het geestelijke evenwichtiger dan L. Het oordeel in literaire zin over deze tekst is veelal negatief. Een lied van 68 strofen is te lang. Hetzelfde motief wordt in geringe variatie herhaald en uitgesponnen, waardoor de nodige samenhang ontbreekt. Er zit evenwel structuur in de tekst. Gescheiden door de aangegeven ‘rusten’ wijst L. de ijdelheid van materiële welvaart, eer- en staatzucht, pracht en praal, overdaad in eten en tenslotte seksuele genoegens aan, waarna in strofe XLI een samenvatting volgt. In de strofen XLII-LVIII mediteert L. over de ongenoegzaamheid van de wereld om lichaam en ziel te redden. Vanaf strofe LIX geeft hij aan op welke wijze God voor hem het ‘Al’ is. Lit.: Buijnsters, 15; De Merode, 88-89 (T, str. 42-50); Van der Plas, 134-135 (T, str. 42-50); Onstenk (1), 206; Trimp (1), 14-15, 24, 79, 118; Trimp (2), 514 (noot); Trimp (3), 93, 168, 204; Gorter (1), 156-157; De Vrijer (1), 70; De Vrijer (2), 131 (T, 3 str.); Vorster, 125 (3 str.); Beversluis, 23-26 (T, 17 str.); IJzerworst, 15-37 (T, 66 str.); Graafland (2), 107.	margenoot+ Melodie: De melodie is van onbekende herkomst. margenoot1 wel: goed margenoot2 doorsoeck: onderzoek margenoot3 wat: wat (...) ook; vlie: ontvlucht margenoot4 heftig: vurig, hartstochtelijk margenoot5 Wereld en al: de gehele wereld; niet: nietswaardig margenoot6 Wel schrick'lijk: zeer vreeswekend; Groten: machthebbers, vgl. r. 8. margenoot9 mergen: morgen; onder leyt: z'n positie verloren heeft margenoot11 stuyrt: bestuurt; wis: zeker margenoot12 En zoals goed voor ons is. margenoot16 om: terwille van margenoot18 niet: niets; vgl. Matth. 10:28, ‘En vreest niet voor degenen die het lichaam doden en de ziel niet kunnen doden.’ margenoot19 Deze zin is ond.; schrapsel: lett. het slijk dat aan de schoenen blijft hangen; hier minachtend gebruikt in de zin van uitvaagsel, vgl. WNT Suppl. 655; vgl. 1 Kor. 4:13 margenoot23 En: terwijl; schimp: scheldwoorden; Jesus haat: haat tegen Jezus margenoot24 Is een hemelse lofprijzing voor mij, vgl. Jak. 1:2 margenoot27 bromt: te keer gaat, vgl. WNT III, 1509 en 1511 margenoot28 crijgt sijn end: komt aan zijn einde margenoot29 Voordat het dreigement werkelijk wordt uitgevoerd. margenoot31 of: indien ook margenoot32 al: alles; vroeg: opeiste margenoot33 benam: afnam margenoot34 't Genoege: zoveel als nodig is, vgl. WNT IV, 1551, 1552; vgl. Hebr. 13:5 margenoot37 wijckt: ons verlaat margenoot38 lijdt: duldt margenoot42 met pijn: door foltering margenoot43 Vgl. Job 7:7, ‘Gedenk, dat mijn leven een wind is’. margenoot48 tergen: uitdagen margenoot49 stout: moedig, flink margenoot52 gift: gaven margenoot54 een drift: drijfzand, vgl. WNT III, 3333 margenoot56 wagt: verwacht margenoot59 staat: positie margenoot61 Vgl. voor deze strofe Ps. 127:1, 2 margenoot68-69 Enige overvloed, die niet in de levensbehoeften voorziet. margenoot68-69 Enige overvloed, die niet in de levensbehoeften voorziet. margenoot71 stuypt: bukt, buigt margenoot72 Staats: aanzien margenoot73 't vast heeft: daarvan zeker is margenoot74 in plaats: in zijn plaats margenoot78 dunckt ondienst: wordt geacht als een slechte dienst margenoot79 Heffer-vriend: degene die hem (eerst) verhoogd heeft; in WNT niet in deze fig. betekenis, vgl. WNT VI, 429 margenoot83 Een (2x): Bep. hoofdtelw.; wind: windvlaag, vgl. Job 21:18, Psalm 103:16 margenoot87 Is noch basis, noch beschutting. margenoot91 Heerlijckheyd: eer, hoge positie margenoot93 wagt: van het werkw. inwachten; moeyelijckheyd: toorn margenoot94 rekening: rekenschap margenoot96 pragt: weelde; cierlijckheyd: opschik, pronk margenoot97 Onder het mom van eerbaar gekleed te zijn, margenoot98 Betovert: bekoort sterk; nieuwsgiericheyd: begeerte naar iets nieuws margenoot99 De drie elementen die L. noemt, worden uitgewerkt in str. XXII-XXV (de kleding), str. XXVI-XXX (het hof), XXXI-XXXIII (het huis). margenoot102 Waar iedereen mee pronkt. margenoot103-104 Adam en Eva kregen van God rokken van vellen na de zondeval, vgl. Gen. 3:21. margenoot103-104 Adam en Eva kregen van God rokken van vellen na de zondeval, vgl. Gen. 3:21. margenoot106 Nl. het eten van de verboden vrucht van de boom der kennis des goeds en des kwaads, vgl. Gen. 3:6 margenoot108 Het zonder vrees en schaamte zijn dat de menselijke staat vòòr de val kenmerkte, vgl. WNT X, 1743 margenoot109 glansch: uiterlijk vertoon, vgl. WNT V, 23 margenoot111-112 dat (...) pragt: waarvan u zich nu verbeeldt dat het schitterend is margenoot111-112 dat (...) pragt: waarvan u zich nu verbeeldt dat het schitterend is margenoot113 dexsel: huid margenoot114 een worm: L. doelt hier op de zijderups margenoot116 hair-bosch: haardos, haartooi; L. zal hierbij gedoeld hebben op de haardracht van mannen, waarover de discussie in het midden van de zeventiende eeuw actueel was, vgl. W.J. op 't Hof, ‘Het culturele gehalte van de Nadere Reformatie’, in De zeventiende eeuw V, (1989), 134. margenoot117 Is afval van het lichaam, vgl. WNT III, 3280, 3281 margenoot118-119 L. bedoelt deze regels ongetwijfeld ironisch. margenoot118-119 L. bedoelt deze regels ongetwijfeld ironisch. margenoot121 ontdeckt: ontbloot margenoot122 dertelheyd: wulpsheid, weelderigheid margenoot123 Hervormt: vernieuwt, hier: aanbrengen van make-up e.d. margenoot126 Hof: lusthof, tuin margenoot128 ly: mag lijden; die: nl. de Hof, r. 126; staackt: tempert. De dagelijkse zorgen mogen enigszins verlicht worden door ontspannend bezig zijn in de tuin. margenoot132 daalt: neerligt (dus: uitgebloeid is) margenoot134 daar (...): [van alles] waar; dus: zo margenoot138 gecnaagt: doorknaagd; van: door margenoot142 cruyd: gewas margenoot143 fenijn: vergif margenoot144 spruyt: groeit margenoot149 sleck: slak margenoot151 vry: gerust; Huysen Herelijck: prachtige huizen margenoot153 Nog: nochtans, toch; slijck: klei margenoot154 niet dan: slechts margenoot159 't ydle principaal: het origineel dat (ook) maar stof is margenoot162 glansch: schijn margenoot164 luyster gansch: gehele schoonheid margenoot166 Leckerny: zucht tot lekker eten en drinken, WNTVIII, 1528 margenoot168 enckle tovery: louter betovering margenoot171 in haar maat: met mate gebruikt margenoot179 wroeg: wroeging, vgl. Matth. 8:12, Luk. 13:28 margenoot181 Fy: uitroep die afschuw uitdrukt; lusten: (seksuele) begeerten margenoot183 Vgl. Trimp (1), 113; selve: zelfs margenoot187 drift: (seksuele) driften, vgl. r. 181-182 margenoot188 ten loon: en dat verdiend margenoot189 yselijck: afschuwelijk margenoot193 sin: bedoeling margenoot196 Menschen-schrick: een verschrikking voor de mens margenoot198-199 Bijst. bij Menschen-schrick margenoot198-199 Bijst. bij Menschen-schrick margenoot201 dus: zo margenoot209 van nood: behoeften margenoot211 edele: van hoge waarde, kostbaar, vgl. WNTIII, 3775 margenoot218 verslegen leyt: terneergeslagen is, vgl. Ps. 51:19, Spr. 15:13 margenoot219 roock: (hier:) ijdelheid margenoot226 regte: echte margenoot227 Als het hart niet mee wil. margenoot229 schaft: biedt; wee: verdriet margenoot233 cortsje: lichte koorts margenoot242 veyl: over, te bieden margenoot243 ten stut: ter ondersteuning margenoot246 dat edele schepsel: nl. de ziel, de geest, vgl. r. 211; swijmt: bezwijmt margenoot248 dog; toch; rijmt: past margenoot249 Om die val tegen te houden? margenoot251 En hebb'(...): en al heeft (...) margenoot253-254 Het goede is snel voorbij óf wij sterven. margenoot253-254 Het goede is snel voorbij óf wij sterven. margenoot256 vonck: brand; crijg: oorlog margenoot257 haave: bezittingen margenoot259 En doodt uw begeerte. margenoot263 schendige tong: lastertong margenoot266 wenck: gebaar; waan: waandenkbeeld, vals vermoeden margenoot268-269 Het verkeerd behandelen van een geërgerd en afgunstig mens breekt uw carrière. margenoot268-269 Het verkeerd behandelen van een geërgerd en afgunstig mens breekt uw carrière. margenoot271 En al zou alles blijven, nochtans blijft gij niet. margenoot272-273 Vgl. Luk. 12:20, ‘Maar God zeide tot hem: Gij dwaas, in dezen nacht zal men uw ziel van u afeisen.’ margenoot272-273 Vgl. Luk. 12:20, ‘Maar God zeide tot hem: Gij dwaas, in dezen nacht zal men uw ziel van u afeisen.’ margenoot276 Dan: bijw.; vanaf hier en in de volgende twee strofen overheerst de toon van de ironie: Dan moge (...) margenoot279 En zou (de wereld) de genoegens duurzaam maken. margenoot282 't eeuwige Regt: nl. de rechtvaardige God margenoot283 Daar: waar; niet en is: niets anders is margenoot292 Al: nl. God; zie bespreking van de tekst margenoot293 het gantsche Schepsel: al de schepselen margenoot295 genoegen: verzadigen margenoot296 Die: Hij Die; wesen: aanzijn margenoot298 ter schepselen staf: tot een ondersteuning voor de schepselen margenoot303 Soeticheyd: vermaak margenoot306 't Schepsel: al het geschapene; cragten: vermogens margenoot308-309 Hy (...) sal: dat heeft Hij in hogere mate en dat zal Hij in mij werken. margenoot308 dat: wat margenoot308-309 Hy (...) sal: dat heeft Hij in hogere mate en dat zal Hij in mij werken. margenoot313 werckt: schept, tot stand brengt margenoot314 Als: zoals; 't Heyl: de genade, (hier:) God; beschicken: bestemmen margenoot316 aller menschen: gen., sluit aan bij herten, r. 318 margenoot318 oyd: steeds, vgl. Spr. 21:1 margenoot323 my: voor mij margenoot329 all': alle omstandigheden margenoot331-334 Vgl. bijv. Joh. 6:51-56 margenoot331-334 Vgl. bijv. Joh. 6:51-56 margenoot331-334 Vgl. bijv. Joh. 6:51-56 margenoot331-334 Vgl. bijv. Joh. 6:51-56 margenoot338 lust: aardse genoegens margenoot+ Slagt-maant: november; 1564: zetfout voor 1664

Vorige Volgende

54 Niet en al, Dat is: Des werelds ydelheyd en Gods Al-genoegsaamheyd.Ga naar margenoot+

I.

II.

III.

IV.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX.

X.

XI.

XII.

XIII.

XIV.

XV.

XVI.

XVII.

XVIII.

XIX.

XX.

XXI.

XXII.

XXIII.

XXIV.

XXV.

XXVI.

XXVII.

XXVIII.

XXIX.

XXX.

XXXI.

XXXII.

XXXIII.

XXXIV.

XXXV.

XXXVI.

XXXVII.

XXXVIII.

XXXIX.

XL.

XLI.

XLII.

XLIII.

XLIV.

XLV.

XLVI.

XLVII.

XLVIII.

XLIX.

L.

LI.

LII.

LIII.

LIV.

LV.

LVI.

LVII.

LVIII.

LIX.

LX.

LXI.

LXII.

LXIII.

LXIV.

LXV.

LXVI.

LXVII.

LXVIII.

Over dit hoofdstuk/artikel

datums

lied

54
Niet en al,
Dat is: Des werelds ydelheyd en Gods Al-genoegsaamheyd.Ga naar margenoot+