Uyt-spanningen

[p. 235]

52
Jeugde-vreugd.

Te singen als: Soet geselschap dat met my, pag. 78.⁺

I.

On-herroepelijcke jeugd!
Hoe wel past u soete vreugd?²
Als nog in mijn jonge jaren
's Levens cragt in 't bloeyen staat/⁴
Voegt het niet dat mijn hand snaren⁵
Anders/ dan in vreugden slaat.

+ Melodie: De melodie-aanduiding verwijst naar tekst 34.

2 wel: goed

4 in 't bloeyen staat: in de bloei staat

5 Voegt het niet: is het ongerijmd

II.

Vreugden eyst het jonge bloed/
Dat sijn eerste sprongen doet:
Maar waar vint men ware vreugden
Onder Son- en Maane-kring/¹⁰
Daar al wat ons oyt verheugden
Vol is van verandering?

10 Onder Son- en Maane-kring: (m.a.w.:) op de aarde

III.

't Hert bedenckt sig selve niet/^13-14
Of 't heeft stoffe van verdriet/^13-14
Dat het deerelijck can clemmen/¹⁵
Clemmen met veel droefenis;
Of het schoon in vreugd te swemmen¹⁷
Schijnt/ en uytgelaten is.

13-14 Zodra de mens over zichzelf gaat nadenken, heeft hij wel reden om verdrietig te zijn.

13-14 Zodra de mens over zichzelf gaat nadenken, heeft hij wel reden om verdrietig te zijn.

15 deerelijck: jammerlijk; clemmen: benauwen, beklemmen

17 Of (...) schoon: ofschoon

IV.

Waar is so een blijde staat/¹⁹
Daar geen droefheyd na en staat?²⁰
Waar is vreugde/ die de pijnen²¹
Van het uytterst' oordeel doet²²
(Niet vergeten/ maar) verdwijnen
Door een wis oneyndig goed?²⁴

19 so een: zo'n; staat: toestand

20 na (...) staat: aan verbonden is

21 pijnen: angsten

22 uytterst' oordeel: laatste oordeel

24 wis (...) goed: waarachtig hoogste goed

[p. 236]

V.

Waar is vreugd die niet vergaat
Als de siel het lighaam laat?²⁶
Dan/ helas! sal al het reyen²⁷
Haast in schreyen over gaan:²⁸
Salige vreugde/ die dit schey'en^29-30
Sonder scheyden uyt can staan?^29-30

26 laat: verlaat

27 reyen: vreugde bedrijven

28 Haast: snel

29-30 (Waar is de) zalige vreugde, die dit altijd durende sterven (verscheiden) kan doorstaan.

29-30 (Waar is de) zalige vreugde, die dit altijd durende sterven (verscheiden) kan doorstaan.

VI.

Salige vreugd die noyt verdwijnt!
Salige Son/ die altijd schijnt!³²
Stralen die voor eeuwig stralen!
Stralen/ daar dit sigtbaar rond³⁴
(Op haar cragtig neder dalen)^35-36
In sijn schoonheyd uyt ontstond.^35-36

32 Son: nl. Christus, vgl. Mal. 4:2

34 dit sigtbaar rond: de aarde

35-36 Vgl. Joh. 1:1-4 en 9-10

35-36 Vgl. Joh. 1:1-4 en 9-10

[p. 237]

VII.

Eyndeloos genoegen! dat
't Algenoegsaam goed bevat:
Goed/ daar alle goed sijn goedheyd³⁹
In erkent/ en uyt ontfangt:
Soet/ daar 't soet van alle soetheyd⁴¹
In sijn vreugde-werck aan hangt.⁴²

39 Goed: nl. Christus; alle goed: al het goede

41 Soet: nl. Christus

42 aan hangt: van afhankelijk is

VIII.

Goed om sig beminnelijck!⁴³
Vreugden enckel hemelrijck!⁴⁴
Waar sal ick mijn jeugdig leven
Nuttiger besteden/ dan
In dat altijd vreugden geven/
En my noyt begeven kan?⁴⁸

43 om sig: om zichzelf

44 hemelrijck: hemels

48 begeven: verlaten

IX.

Goed om sig beminnelijck!
Maar helas! onsienelijck;⁵⁰
En daarom bemind te minder^51-54
Van die maar door d'oogen siet/^51-54
Dien wel vleesch en wereld hinder^51-54
Maar 't geloof geen hulpe biedt.^51-54

50 onsienelijck: niet zichtbaar

51-54 En dat daarom niet wordt bemind door diegene die slechts ziet wat voor ogen is, die wèl door het vleselijke en wereldse gehinderd wordt, maar die van het geloof geen steun ontvangt, vgl Hebr. 11:1, ‘Het geloof nu is (...) een bewijs der zaken die men niet ziet.’

51-54 En dat daarom niet wordt bemind door diegene die slechts ziet wat voor ogen is, die wèl door het vleselijke en wereldse gehinderd wordt, maar die van het geloof geen steun ontvangt, vgl Hebr. 11:1, ‘Het geloof nu is (...) een bewijs der zaken die men niet ziet.’

51-54 En dat daarom niet wordt bemind door diegene die slechts ziet wat voor ogen is, die wèl door het vleselijke en wereldse gehinderd wordt, maar die van het geloof geen steun ontvangt, vgl Hebr. 11:1, ‘Het geloof nu is (...) een bewijs der zaken die men niet ziet.’

51-54 En dat daarom niet wordt bemind door diegene die slechts ziet wat voor ogen is, die wèl door het vleselijke en wereldse gehinderd wordt, maar die van het geloof geen steun ontvangt, vgl Hebr. 11:1, ‘Het geloof nu is (...) een bewijs der zaken die men niet ziet.’

X.

Om sig selve minnelijck
Sal my sijn 't onsienelijck;
d' Eeuw'ge wijsheyd/ d'eeuw'ge goetheyd
Kennen/ minnen/ eeuwiglijck
Is daar in mijn eeuwig goed leyd:⁵⁹
'k Wagt geen ander Hemel-rijck.⁶⁰

59 Is daar in: is het waarin

60 'k Wagt: ik zie uit naar

XI.

Kiest dan wijslijck jeugdig bloed/⁶¹
Tot u vreugd bestendig goed;⁶²
Dat het geer-sieck hert vernoegen⁶³
Kan; en als het leven gaat/⁶⁴
U ten vasten suyl sig voegen⁶⁵
Sal/ en dan voor eeuwig staat.

17. in Oogstmaant 1651.⁺

61 In de editie 1676 is deze strofe genummerd als XII

62 bestendig goed: goed dat blijvend is

63 het geer-sieck hert: het begerig hart

64 gaat: voorbij gaat

65 Vgl. Openb. 3:12, ‘Die overwint, Ik zal hem maken tot een pilaar in den tempel Mijns Gods, en hij zal niet meer daaruit gaan.’

+ Oogstmaant: augustus

[p. 238]

Opdragt van 't voorgaande.⁺

N.N. soeckt gy 't wesentlijck/⁶⁷
Vallen laat dan 't sigtbaarlijck:
Want als d' evenaar twee schalen⁶⁹
Min en meer met wigt belaan/
d'Eene rijsen/ d'andere dalen
Doet/ so moet het hier ook gaan.

Siet gy op 't eeuwige gewigt?^73-74
Agt dan al het sienlijck ligt/^73-74
't Is maar raserny/ te seggen^75-78
Werld en al is ydel, als^75-78
't Hert na 't sienlijck hunckrend leggen^75-78
Blijft/ en maackt ons seggen vals.^75-78

Jeugde-vreugd. Lied dat (evenals tekst 50) de geestelijke vreugde aanprijst boven al het aardse genot. In de korte opdracht aan het slot van dit gedicht, wellicht gericht aan een jeugdige vriend of vriendin van L., wordt de weegschaal gebruikt als symbool van de juiste verhoudingen: hoe meer men gewicht hecht aan het zoeken van aardse vreugde, hoe minder men kan geraken tot het genieten van de hemelse vreugde.

Met betrekking tot de onthechting van het aardse neemt de dichter een ondubbelzinnig standpunt in (vgl. nrs. 50 en 54). Trimp spreekt zelfs over een absolute houding, omdat L.'s denken over aardse en hemelse vreugde zich meer beweegt langs de lijnen van het ‘of... of’ dan van ‘en... en’ (vgl. Trimp (1), 118).

De laatste strofe van deze tekst bevat samenvattend de aansporing tot de keuze voor het hemelse. In de strofen I en II erkent de dichter dat de jeugd vreugde nodig heeft. In de strofen III-VIII wordt duidelijk gemaakt dat niets op aarde onvermengde of oneindige vreugde kan geven. De conclusie is, dat de jeugdige zich moet richten op het zoeken van de onzichtbare, bovenaardse vreugde.

Lit.: Van Es, 353; Onstenk (1), 208, 209; Trimp (2), 101, 102; De Vrijer (2), 165, 166 (T, 5 str.).

+ Opdragt van 't voorgaande: de opdracht die volgt na het hiervoor geplaatste gedicht

67 't wesentlijck: wat wezenlijk is

69 als d'evenaar: zoals de weegschaal

73-74 Ziet u op het gewicht van de eeuwigheid? Acht dan al het zienlijke van de minste waarde.

73-74 Ziet u op het gewicht van de eeuwigheid? Acht dan al het zienlijke van de minste waarde.

75-78 Het is slechts grote dwaasheid als we zeggen dat de wereld ijdelheid is, terwijl het hart naar het zichtbare blijft hunkeren en dat maakt ons belijden onoprecht.

75-78 Het is slechts grote dwaasheid als we zeggen dat de wereld ijdelheid is, terwijl het hart naar het zichtbare blijft hunkeren en dat maakt ons belijden onoprecht.

75-78 Het is slechts grote dwaasheid als we zeggen dat de wereld ijdelheid is, terwijl het hart naar het zichtbare blijft hunkeren en dat maakt ons belijden onoprecht.

75-78 Het is slechts grote dwaasheid als we zeggen dat de wereld ijdelheid is, terwijl het hart naar het zichtbare blijft hunkeren en dat maakt ons belijden onoprecht.