Uyt-spanningen

[p. 219]

49
Jesus loff.⁺

I.

Nu aan! Nu aan! Des werelds schonen blick/¹
En glansch verby/ wil ick Na Jesum gaan;²
Ick wil: Ick sal: Ick moet:
Hy is mijn eenig Goed.
Dat ons/ dat ons/ Geen pragt nog schatte' meer/⁵
Gunst/ rust/ lust/ Staet en eer Van Jesu keer'.⁶
't En can: 't en sal: 't en moet:
Hy is ons eenig Goed.
Ick tart de werld. Haar gunst is glas gelijck;⁹
Haar diere schatten slijck;¹⁰
Haar lusten walgelijck;
Haar Staat ondragelijck/ By Jesus Rjjck.¹²
Die can: Die sal: Die moet¹³
Ons sijn het Hoogste Goed.

+ Melodie: de Blad-wyzer in de editie 1676 vermeldt: Stem: Pools ballet; in de editie 1681 wordt deze onbekende melodie gewoon als wijsaanduiding genoemd.

1 Nu aan: Kom nu; blick: schittering, WNT II, 2843

2 verby: voorbij; Na: naar

5 nog: noch

6 Gunst: gunstbewijzen; lust: begeerte; Staet: waardigheid, positie; keer: afwendt

9 Haar (...) gelijck: (m.a.w.) breekbaar en men kijkt er dwars doorheen

10 diere: dure, kostbare

12 Staat: praal, luister; ondragelijck: niet te verdragen; By: vergeleken met

13 Die: nl. Jesus Rijck, r. 12

II.

O glansch! O glansch! Den aarden onsigtbaar/¹⁵
Den Geesten Hemel-claar/ Is Jesus gansch:¹⁶
Hoe hoog! hoe hell! hoe schoon!¹⁷
Is 's Hemels diere Soon!¹⁸
Den straal/ den straal Van dat oneyndig Ligt¹⁹
Verheldert ons gesigt; En sonder paal²⁰
Is hoog/ Is hell/ is schoon
Maria's eygen soon.
De Sonne-crans So herelijck niet en rijst;²³
Geen schone Sterre-lijst/²⁴
Geen luyster/ diemen prijst²⁵
In Gangis stenen; rijst Tot desen glansch:²⁶
Soo hoog/ Soo hell/ Soo schoon/
Is Gods verheve Soon.

15 Den aarden: (dat.) voor de aarde

16 Hemel-claar: op hemelse wijze zichtbaar; gansch: geheel en al

17 hell: helder licht

18 diere: dierbare, geliefde

19 dat (...) Ligt: nl. Christus

20 sonder paal: grenzeloos

23 Sonne-crans: stralende zon

24 Sterre-lijst: sterrenhemel

25 luyster: pracht, glans

26 Gangis stenen: de edelstenen die bij de heilige rivier de Ganges gevonden worden; desen glansch: nl. van Jezus

[p. 220]

[p. 221]

III.

Liefelijck liefelijck Is Hy die watter leeft²⁹
De liefelijckheden geeft; En vriendelijck
Vol vreugd/ Vol lust/ Vol goed³¹
Is Jesus oversoet.
Verstickt verstickt Sy 't hert in sonde-schuld/^33-34
En vrees van ongeduld; 'T is haast verquickt^33-3434
In Vreugt/ In lust/ In goed/
Van Jesus oversoet.
Toon Schepsels all Wat u den Hemel liet/^37-38
En wat bevallijck hiet/^37-38
Mensch/ Ligt/ Beemd/ frissche vlied/³⁹
By Jesus is het niet: So lief-getal⁴⁰
In vreugd/ In lust/ In goed/
Is Jesus over-soet.

29 watter: dat wat er

31 lust: liefdesverlangen; goed: goedheid

33-34 Verstickt (...) ongeduld: Ook al is het hart verstikt door schuldgevoelens over de zonde en door vrees omdat de verlossing zo lang uitblijft

33-34 Verstickt (...) ongeduld: Ook al is het hart verstikt door schuldgevoelens over de zonde en door vrees omdat de verlossing zo lang uitblijft

34 haast: spoedig

37-38 Toon al het geschapene wat God u liet behouden en wat bevallig genoemd wordt, (zoals...)

37-38 Toon al het geschapene wat God u liet behouden en wat bevallig genoemd wordt, (zoals...)

39 Beemd: oever; vlied: riviertje

40 By (...) niet: vergeleken met Jezus is het nietswaardig; lief-getal: beminnenswaardig, geliefd; vgl. WNT VIII, 2098

IV.

Eeuwig Heyl! eeuwig Heyl! Riep sig den Hemel moe/⁴³
Want d' aarde treedt nu toe Ten Hemel steyl;⁴⁴
Gods gunst/ Gods hulp/ Gods Beeld⁴⁵
Ons Jesus mede-deelt.
Wis het is/ wis het is Vergeefs ons siel genaackt⁴⁷
O Vyand! dus geraackt Uw toeleg mis;⁴⁸
Gods gunst/ Gods hulp/ Gods Beeld
Gods Soon ons mede-deelt.
Het vlammig sweerd Van Edens Engel wijckt;⁵¹
De lose slang beswijckt;⁵²
Het siel-fenijn gelijckt^53-54
Wel medicijn; en 't wijckt Nu al wat deert:^53-5454
Gods gunst/ Gods heyl/ Gods Beeld
Gods eygen Sone deelt.

43 den Hemel: de hemelingen, die Jezus dag en nacht eer toebrengen, vgl. Jes. 6:1 vv. en Openb. 4:9

44 Want de aarde is [in Christus, r. 46] weer verbonden met de hoge hemel;

45 Vgl. 2 Kor. 4:4, Hebr. 1:3

47 Wis: zeker; ons (...) genaackt: om onze ziel aan te vallen

48 Vyand: nl. de duivel; dus (...) mis: daarom is uw aanslag tevergeefs

51 Vgl. Gen. 3:24; het paradijs is weer toegankelijk, omdat het vlammig sweerd geweken is.

52 lose: listige, vgl. Gen. 3:15; beswijckt: delft het onderspit

53-54 siel-fenijn (...) medicijn: zielevergif lijkt wel medicijn te zijn, m.a.w. mist totaal haar effect

53-54 siel-fenijn (...) medicijn: zielevergif lijkt wel medicijn te zijn, m.a.w. mist totaal haar effect

54 't wijckt (...) deert: alles wat kwetst, verdwijnt nu

V.

Eenig All! Eenig All! Dat ons allene voegt/⁵⁷
Dat ons alleen genoegt: Want in dit dal⁵⁸
Ons lot/ Ons loon/ Ons leen⁵⁹
Is Jesus ons alleen.
Vlugge sin! vlugge sin! Dien altijd ongerust^6161-62
Iets ongenoten lust: Hier stut uw min;^61-6262
Ons roem/ Ons rots/ Ons rust
Is Jesus onse lust.⁶⁴

57 Eenig All: nl. Jezus; voegt: past

58 genoegt: verzadiging geeft; dal: dit aardse jammerdal, vgl. HC Antw. 26

59 lot: aandeel; leen: erfenis, vgl. 2 Tim. 1:12

61 Vlugge sin: haastige minnezucht

61-62 Dien (...) lust: die altijd rusteloos iets wat nog niet is genoten, aantrekkelijk vindt

61-62 Dien (...) lust: die altijd rusteloos iets wat nog niet is genoten, aantrekkelijk vindt

62 stut: houdt op

64 onse lust: ons Voorwerp van verlangen

[p. 222]

65

Trots' in dit dal Op 's menschen vriendlijckheyd;⁶⁵

 

Der lusten soeticheyd

 

Der schatten weerdicheyd;⁶⁷

 

Der Staaten Heerlijckheyd: Wy tarten 't al.⁶⁸

 

Ons Lust/ Ons Goud/ Ons Croon

70

Is Gods verheve Soon.⁷⁰

18. Ougstm. 1661.⁺

Jesus loff. Ode op Jezus Christus. De titel Jesus loff geeft meteen al aan, dat de dichter in deze tekst een van zijn geliefde thema's aan de orde stelt. L. bezingt de loffelijke eigenschappen van Jezus vanuit het oogpunt van een persoon die met een geestelijk onderscheidingsvermogen verder heeft leren zien dan alles wat op aarde schoon genoemd wordt (r. 1 en 2). De uitroepen aan het begin van de strofen geven aan waarin de waarde van Jezus voor de gelovige bestaat.

Zoals dat ook in andere gedichten het geval is, gaat het beschrijven van Jezus' schoonheid gepaard met het maken van een tegenstelling tussen het aardse, dat een christen geen voldoening kan geven, en het hemelse, waarin hij de ware vreugde vindt. Toch sluit de dichter de ogen niet voor de relatie die bestaat tussen Christus' verlossingswerk en de positie van de gelovigen hier op aarde. In wezen leven zij hier reeds in vrijheid en heeft de duivel geen macht meer over hen (str. IV).

In aansluiting bij de gehanteerde melodie heeft de dichter bijzondere aandacht besteed aan de vormgeving van deze tekst. Er is sprake van een barokke rijkdom van rijmverschijnselen en woordherhalingen en de strofen zijn tot in details toe identiek van opbouw. Zo beginnen ze alle met een dubbele uitroep (exclamatio) die het thema van de strofe weergeeft.

Vervolgens heeft de dichter in de regels 1-2 en 5-6 van elke strofe een kunstig gekruist rijm verwerkt, dat samen met de veel voorkomende enjambementen een stuwend karakter aan de regels geeft. Verder is het opvallend, dat in elke strofe de regels 3, 7 en 13 een opsomming (enumeratio) vertonen en dat er in elke vijfde regel sprake is van een letterlijke herhaling (repetitio). Tenslotte zijn alle strofen opgebouwd vanuit een inhoudelijke tegenstelling (antithese). In het eerste gedeelte wordt Jezus' lof bezongen en in het tweede gedeelte wordt gesteld, dat alles wat tot de aarde of tot de duivel behoort, het in vergelijking hiermee moet verliezen.

Lit.: Trimp (1), 82, 83.

65 Trots' (...) op: Ga prat op

67 weerdicheyd: het waardevolle, kostbare

68 Der Staaten Heerlijckheyd: de hoogheid der posities; tarten: minachten

70 verheve: hoog verheven

+ Ougstm.: augustus