Uyt-spanningen

[p. 154]

35
II. Hert-sterckte in Jehova.
Op 1 Sam. 30:6.

Te singen als boven pag. 78.⁺
Soet Geselschap dat met my, &c.

I.

Waar blijft daar het Vaderland?¹
Ja/ waar blijft dien soeten band/
Daar mijn magen daar mijn vrinden³
Daar het vroom geselschap my
Meed te vangen/ meed te binden
Wist in soete Slaverny?⁶

+ Melodie: De melodie-aanduiding verwijst naar de voorgaande tekst 34.

1 daar: nl. In dien Ocean (I. Hertsterckte in Jehova, r. 89) De balling spreekt; als hij wegzinkt in Gods raad, verliest zelfs de gedachte aan het vaderland alle betekenis.

3 magen: bloedverwanten

6 soete Slaverny: verrukkelijke onvrijheid - stijlfiguur uit de beeldtaal van de petrarcistische liefdeslyriek

II.

't Scheen wat groots en van gewigt⁷
Weerdiger dan 't Sonne-ligt:
Maar het ziel-verdervend Eygen⁹
Was' er in/ end ongesind¹⁰
Sig tot 't heylsaam Niet te neygen/¹¹
Daar de Ziel maar ruste vindt.¹²

7 't: nl. die soete Slaverny, r. 6

9 Eygen: het op het eigen ik gerichte, op de voldoening van eigen begeerten en niet op Gods wil bedachte

10 end ongesind: en (dat was) niet genegen

11 't heylsaam Niet: de heilzame zelfverloochening, waardoor de mens al het Eygen verzaakt en alleen naar Gods wil vraagt

12 maar: slechts

III.

En gelijck my daar verdwijnt¹³
't Ligt dat in de vriendschap schijnt;^14-18
Soo verdwijnt my al de blyheyd;^14-18
Soo de ruste van mijn Huys;^14-1816
Soo den blick van gulde vryheyd;^14-1817
Soo 't genoegen van het kuys.^14-1818

13 daar: (opnieuw:) In dien Ocean (vgl. r. 1)

14-18 L. somt dingen op die hij als balling mist, maar die bij het verzinken in Gods raad hun belang voor hem verliezen.

14-18 L. somt dingen op die hij als balling mist, maar die bij het verzinken in Gods raad hun belang voor hem verliezen.

14-18 L. somt dingen op die hij als balling mist, maar die bij het verzinken in Gods raad hun belang voor hem verliezen.

16 mijn Huys: L.'s woning even buiten Utrecht

14-18 L. somt dingen op die hij als balling mist, maar die bij het verzinken in Gods raad hun belang voor hem verliezen.

17 blick: schittering; gulde vryheyd: ‘gouden’ vrijheid, naar de Latijnse uitdrukking ‘aurea libertas’

14-18 L. somt dingen op die hij als balling mist, maar die bij het verzinken in Gods raad hun belang voor hem verliezen.

18 het kuys: de netheid, de zindelijkheid

IV.

Met in mijn gedagten schiet¹⁹
't Eeuwig All, en 't eyndeloos Niet:²⁰
Alle eygen te versaacken/
All den HEERE toe te staan/²²
Dat is nu mijn hoogst vermaack/ en
Dat doet alles my vergaan.²⁴

19 Met: op hetzelfde ogenblik, tegelijk

20 't eyndeloos Niet: het volstrekte Niets (de mens buiten God)

22 Alles aan de HEERE toe te kennen,

24 alles: nl. alles waar het Eygen in is, vgl. r. 9-10; vergaan: onbelangrijk worden

[p. 155]

V.

't Hoort den Hemel alles toe
Wat ick denck/ en wat ick doe/
Wat ick hebb'/ of oyt vermoge/²⁷
Wat my lief is/ wat my lust/
Al 't begeren van mijnn' ooge/
Mijn vernoegen/ en mijn rust.

27 vermoge: vermag, kan

VI.

Wis/ die 't alles schiep/ wel weerd
Is/ dat alles Hem vereert.
Hy is d' Aanvang-losen Ader/³³
d' On-verwelckelijcke spring/³⁴
't Grond'-loos diep daar 't al te gader³⁵
Komt/ dat uyt hem 't Al ontving.³⁶

33 Ader: bronader, oorsprong; Buijnsters wijst op Jer. 2:13, waar Jahweh Zich ‘de Springader des levenden waters’ noemt.

34 spring: bron

35 't al: alles, al het geschapene; te gader: tesamen

36 't Al: alles

[p. 156]

VII.

Wy sijn niet dan stof en eerd
En by Hem geen stofje weerd.³⁸
Hóópt wat Heerlijck is te vinden³⁹
In de Wereld all op een;
't Minste stofje in de Winden
Heeft gelijcke weerdicheen.

38 by: vergeleken bij; stofje: vgl. Jes. 40:15, ‘Zie, de volken zijn geacht (...) als een stofje van de weegschaal.’

39 Stapel op wat er aan luisterrijks te vinden is

VIII.

Ey! helpt my het grondloos Niet
Sien/ van al wat Schepsel hiet!
Niets/ ja niets en sijn wy weerdig
Vriendschap/ Goed/ vermaack/ of eer/
(Meenen wy 't 't is onregtveerdig)⁴⁷
Alle Schepsel hoort sijn Heer.⁴⁸

47 Meenen wy: al menen wij

48 hoort: behoort toe aan; Heer: Eigenaar, Gebieder

IX.

Leent hy ons oyd eenig Goed/
't Is uyt Goedheyds overvloed:
Des wy Hem te dancken schuldig⁵¹
Sijn/ en neemt Hy 't ons weer aff/
Niets te dragen ongeduldig;⁵³
Want het gaat tot die het gaff.

51 Des: daarom

53 (Dan zijn wij Hem schuldig) niets ongeduldig te dragen,

X.

't Gaat weer tot dien Oceaan
Daar het eerstlijck quam van daan.
Wis/ mijn Heyl is niet gelegen
In dat my yet Goeds geschiet;
Maar dat ick de Godheyd segen'⁵⁹
Als den Heer' het al geniet.⁶⁰

59 segen': prijs (aanv. wijs)

60 Als de Heere het volle genot heeft van wat Hem toebehoort (vgl. r. 48).

XI.

Hebb' den Hemel wat Hem lust
Soo is al mijn lust gebluscht.⁶²
Dat Hy eyndeloos geluckig
Is/ dat is my (laat/ en vroeg
Ben ick vrolijck/ ben ick druckig)⁶⁵
Altijd vreugds/ en Heyls genoeg.

62 lust: begeerte

65 druckig: somber, bedrukt

[p. 157]

XII.

Ick ben maar tot Godes Eer⁶⁷
Krijgt Hy die/ wat wensch ick meer?
En Hy sal die sonder feylen
Altijd krijgen/ wat Hy doet:
Soo sal ick mijn Heyl beseylen⁷¹
In het Quaad/ en in het goed.⁷²

67 ben maar: besta slechts

71 beseylen: bereiken, verkrijgen

72 In de kwade zowel als in de goede dingen die me overkomen.

XIII.

Sit ick eensaam 't is mijn vreugd
Dat de Heere sig verheugt⁷⁴
In den rey der Cherubijnen:
Of de Werld my alsem schanck/⁷⁶
't Bitter sal my lieflijck schijnen
Drinckt den Hemel Hemel-dranck.

74 Als God Zich verheugt

76 Al zou de (boze) wereld me (bittere) alsem te drinken geven,

XIV.

Foey! dat ick oyt onbedogt⁷⁹
't Heyl in eygen voordeel sogt!
Dat de Waarheyd my regtveerdig⁸¹
Leert/ de Godtheyd alles/ end⁸²
My te schatten 't minst niet weerdig/
Is mijn Heyl/ of ick en ken 't.⁸⁴

Op 't Fort Nieuw Rees 4. in Loumaand 1664.⁺

II. Hert-sterckte in Jehova. Vervolg van het voorgaande lied, zoals blijkt uit titel, thematiek en strofebouw, alsook uit de verwijzing in r. 1 (daar) naar het slot van tekst 34.

Valt in het eerste lied uit Rees de nadruk op de aanbiddenswaardige raad Gods, in dit vervolg staat de dichter met name stil bij de algehele zelfverzaking, die graag beoefend wordt door wie het om God en Zijn eer begonnen is. Zo verliest wat de dichter in zijn ballingschap missen moet, alle betekenis en is ook in moeilijke omstandigheden zijn geestelijke vreugde onaantastbaar.

Lit.: Bronsveld, Inl., XIX-XX, 24-28 (T); Buijnsters, 49-53; Proost, 42-43, 57-58, 103-105, 117; Trimp (1), 15, 70, 99-100, 111-112; Trimp (2), 514-515); Trimp (3), 127; Ros (2), 31, 57-59 (T), Zwaan, 81-82; Gorter I, 157; Onstenk (1), 216; Schortinghuis-De Vrijer (1) II, 87, 117-118; IJzerworst, 10-14 (T); De Vrijer (1), 135; Evangelische Gezangen, nr. 68; Christelijke gezangen II, nr. 45; Christelijke liederen II, nr. 51; Christelijke Gezangen der Hersteld Luthers-Evangelische Gemeenten in Nederland, nr. 255.

79 onbedogt: onbedacht, lichtzinnig

81 regtveerdig: naar hetgeen recht is

82 alles: alles waard (alles te verbinden met weerdig, r. 83)

84 (Dat) is mijn heil, of anders weet ik niet wat (werkelijk) heil is.

+ Loumaand: januari; 1664, moet zijn: 1674