Uyt-spanningen

[p. 138]

31
Den 126. Psalm uytgebreydet.

Oock te singen als Psal. 38. Wilt in uwen toorn. Item als Ps. 61. Als ick roep verstaat mijn.⁺

I.

Als den Hemel in erbermen/^1-61

Dagt aan 't kermen/^1-6

Van sijn volck in 't duysteren/^1-63
En Hy hunn' gevancknis slaackte/^1-6

Doen geraackte/^1-65

Zyon uyt de kluysteren.^1-6

+ Melodie: De melodie is niet geïdentificeerd. Kennelijk werd de melodie als moeilijk ervaren, want in volgende drukken van de Uytspanningen is een ‘omwijzing’ toegepast en wordt als melodie-aanduiding vermeld Polyfemus (aan den strande). Daarnaast blijft de vermelding van Datheens Psalm 38 en 61.

1-6 Psalm 126:1a, ‘Als de HEERE de gevangenen Sions wederbracht’

1 Als: toen

1-6 Psalm 126:1a, ‘Als de HEERE de gevangenen Sions wederbracht’

1-6 Psalm 126:1a, ‘Als de HEERE de gevangenen Sions wederbracht’

3 't duysteren: de duisternis, vgl. Jes. 9:1

1-6 Psalm 126:1a, ‘Als de HEERE de gevangenen Sions wederbracht’

1-6 Psalm 126:1a, ‘Als de HEERE de gevangenen Sions wederbracht’

5 Doen: toen

1-6 Psalm 126:1a, ‘Als de HEERE de gevangenen Sions wederbracht’

II.

Wy/ nog strax so diep gesegen/^7-187

Nu gestegen^7-18

Tot den top van Vryicheyd/^7-18
Als de weldaad sonne-claar was/^7-1810

Of het waar was^7-1811-12

Twijfelden van Vrolijckheyd.^7-1811-12

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

7 strax: zojuist; gesegen: neergedaald, gezonken

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

10 Als: toen

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

11-12 Twijfelden van vreugde of het waar was.

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

11-12 Twijfelden van vreugde of het waar was.

III.

Waren als die 's nagts haar sorgen^7-1813

Tot den morgen^7-18

Wiss'len in een ydel beeld/^7-1815
Dat haar dromend vrolijck leven^7-1816

Doet/ en even^7-1817-18

Met den slaap is uyt-gespeelt.^7-1817-18

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

13 Voorvoegen: Wy (uit r. 7); die: degenen die; haar: hun

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

15 Verwisselen voor een drogbeeld,

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

16 haar: hen

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

17-18 even Met den slaap: d.i. tegelijk met het ontwaken

7-18 Psalm 126:1b, ‘(...), waren wij gelijk degenen, die dromen.’

17-18 even Met den slaap: d.i. tegelijk met het ontwaken

IV.

Strax met smerten over-rompelt/^19-3019-2119

Nu gedompelt^19-3019-21

In een onbegrijplijck heyl/^19-3019-2121
Raackten in die Zee d'ontsprongen^19-3022

Mond en tongen^19-30

Met het driftig herte t'seyl.^19-3024

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-21 Het verzwegen onderw. van de beknopte bijzinnen is ‘wij’.

19 Strax: Zoëven nog

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-21 Het verzwegen onderw. van de beknopte bijzinnen is ‘wij’.

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-21 Het verzwegen onderw. van de beknopte bijzinnen is ‘wij’.

21 onbegrijplijck: niet te omvatten

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

22 ontsprongen: opengesprongen

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

24 driftig: op drift geraakt, door geestdrift meegevoerd; t'seyl: in beweging (t'zeil raken of gaan: ‘uitzeilen’)

[p. 139]

V.

Mond en tongen boven maten^19-30

Wtgelaten/^19-30

Lachten in des Vyands deer:^19-3027
Mond en tongen lof-gesprongen^19-30

Vrolijck songen/^19-30

Songen aan Jehovah d'eer.^19-30

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

27 Verheugden zich in het leed van de vijand.

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

19-30 Psalm 126:2a, ‘Toen werd onze mond vervuld met lachen, en onze tong met gejuich;’

VI.

Heyd'nen/ die ons Godt wel noemen/^31-4231

Maar sig roemen^31-4232-33

In een Afgod sonder geest/^31-4232-3333
Als sy dus Jehovah sagen^31-4234

Sijn Volck dragen/^31-42

Riepen/ schreeuwden all' bevreest/^31-42

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

31 ons: onze

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

32-33 roemen In: beroemen op

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

32-33 roemen In: beroemen op

33 sonder geest: levenloos, vgl. Ps. 115:4-7

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

34 dus: zo

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

VII.

Nu sien wy Jehova's wonder/^31-4237-42

Die den donder^31-4237-42

Maackt/ en ordent dag en nagt!^31-4237-4239
Onbegrijpelijcke daden^31-4237-42

Vol genaden^31-4237-4241

Doet den Hemel dit geslagt!^31-4237-4242

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

37-42 lijdend voorw. bij Riepen/ schreeuwden in r. 36

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

37-42 lijdend voorw. bij Riepen/ schreeuwden in r. 36

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

37-42 lijdend voorw. bij Riepen/ schreeuwden in r. 36

39 ordent dag en nagt: de dag en de nacht instelt

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

37-42 lijdend voorw. bij Riepen/ schreeuwden in r. 36

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

37-42 lijdend voorw. bij Riepen/ schreeuwden in r. 36

41 genaden: enkelvoud (met -n om het rijm)

31-42 Psalm 126:2b, ‘toen zeide men onder de heidenen: De HEERE heeft grote dingen aan dezen gedaan.’

37-42 lijdend voorw. bij Riepen/ schreeuwden in r. 36

42 geslagt: volk

[p. 140]

VIII.

Onbegrijpelijcke daden^43-54

Vol genaden^43-54

Waarlijck ons Jehovah doet!^43-5445
Sulx den vyand/ die soo trots scheen/^43-5446

Onsen Rots-steen^43-54

Self verbaast erkennen moet.^43-5448

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

45 ons: meew. voorw.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

46 Sulx: zodat

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

48 verbaast: met ontsteltenis

IX.

Dog den kern van al die soetheyd/^43-54

's Heren Goedheyd^43-54

Sien sy niet/ maar voelen wy:^43-5451
Dies wy met verwonderingen^43-5452

Juychend singen^43-5453

Boven haar verwagting bly/^43-5454

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

51 voelen: ervaren, ‘bevinden’

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

52 Dies: daarom

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

53 singen: hierbij is r. 55-66 lijd. voorw.

43-54 Psalm 126:3, ‘De HEERE heeft grote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd’.

54 haar: hun (nl. sy, r. 51)

X.

O Jehovah! 't herte danckbaar^55-66

Tot u gangbaar^55-6656

Heffen wy in nieuw versoeck;^55-66
En uw gunsten versch bewesen/^55-66

Doen ons lesen^55-66

Groter in 't Genaden-boeck.^55-6660

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

56 Een (wettige) toegang tot u hebbende (vgl. Ef. 2:18 en 3:12)

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

60 Nog grotere (gunsten) in het boek van Uw genade.

XI.

O Jehovah doet uw daden^55-66

Op die paden^55-6662

Tot ons volle vryheyd gaan:^55-6663
En/ als stromen op de cruyden^55-66

Van het Suyden/^55-66

Sal dat onsen dorst verslaan.^55-6666

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

62 Op die wegen van de verlossing

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

63 Voortgaan tot aan onze volkomen vrijheid; vgl. kantt. Statenvertaling: ‘Volvoer het aangevangen werk der verlossing, mits ook wederbrengende onze medebroeders, die nog in Babylonië zijn.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

55-66 Psalm 126:4, ‘O HEERE, wend onze gevangenis, gelijk waterstromen in het zuiden.’

66 verslaan: lessen

XII.

't Sal so sijn! en al ons schreyen^67-7267

Haast in reyen^67-7268

Pijneloos verwisselt staan:^67-72
Even als die droevig sayen/^67-72

Als sy mayen^67-72

Met gejuych ten oogsten gaan.^67-72

67-72 Psalm 126:5, ‘Die met tranen zaaien, zullen met gejuich maaien.’

67 't Sal so sijn: het zal waar en zeker zijn (vgl. HC Antw. 129)

67-72 Psalm 126:5, ‘Die met tranen zaaien, zullen met gejuich maaien.’

68 Haast: weldra; reyen: zingen en dansen, vgl. ook Ps. 30:12

67-72 Psalm 126:5, ‘Die met tranen zaaien, zullen met gejuich maaien.’

67-72 Psalm 126:5, ‘Die met tranen zaaien, zullen met gejuich maaien.’

67-72 Psalm 126:5, ‘Die met tranen zaaien, zullen met gejuich maaien.’

67-72 Psalm 126:5, ‘Die met tranen zaaien, zullen met gejuich maaien.’

[p. 141]

XIII.

Ah! hoe wert het saat met clagen^73-7873

Heen-gedragen!^73-78

Ah! hoe weentmen om de scha^73-7875
Van het cost'lijck graan in d'aarde/^73-7876

Eer de waarde^73-7877-78

Coren-scheut den grond ontgaat.^73-7877-78

73-78 Psalm 126:6a, ‘Die het zaad draagt dat men zaaien zal, gaat al gaande en wenende;’

73 Ah: Spreek uit als ‘ach’; wert: wordt

73-78 Psalm 126:6a, ‘Die het zaad draagt dat men zaaien zal, gaat al gaande en wenende;’

73-78 Psalm 126:6a, ‘Die het zaad draagt dat men zaaien zal, gaat al gaande en wenende;’

75 de scha: vgl. kantt. Statenvertaling, waar gedacht wordt aan arme boeren, die duur gekocht zaad, dat als voedsel zou kunnen dienen, ‘genoeg tegen hun hart’ in de akker strooien.

73-78 Psalm 126:6a, ‘Die het zaad draagt dat men zaaien zal, gaat al gaande en wenende;’

76 cost'lijck: kostbare, dure

73-78 Psalm 126:6a, ‘Die het zaad draagt dat men zaaien zal, gaat al gaande en wenende;’

77-78 Eer de waardevolle, jonge korenplant uit de aarde opkomt.

73-78 Psalm 126:6a, ‘Die het zaad draagt dat men zaaien zal, gaat al gaande en wenende;’

77-78 Eer de waardevolle, jonge korenplant uit de aarde opkomt.

XIV.

Maar voor seker volgt het galmen^79-84

Op de halmen:^79-84

En die sayde treurig stom/^79-8481
Comt in 't oogsten (verr' van clagen)^79-84

Schoven dragen^79-84

Comt al juychend wederom.^79-84

8. Lentemaant 1665.⁺

Den 126. Psalm uytgebreydet. Vrije, uitbreidende bewerking van een psalm die handelt over de bevrijding van Gods volk uit de Babylonische ballingschap en waarin wordt gesmeekt om de voltooiing van die verlossing. L. volgt de lijn van de psalm op de voet, maar maakt nu en dan een door hem herkende samenhang expliciet, zoals d.m.v. strofe X, die de sprong van gejuich naar gebed (Ps. 126:3-4) verduidelijkt. Er is ook een element van ‘bevindelijkheid’ ingeweven, zie strofe IX. De heidenen blijven bij hun erkenning van Gods daden tegen de buitenkant aankijken; de kern, Gods goedheid, zien ze niet, maar wij ‘voelen’, dat is ‘ervaren’, die wel. Bij de volle vryheyd in r. 63 denkt L. ongetwijfeld aan de volkomen geestelijke vrijheid van de kinderen Gods in nieuwtestamentische zin. Lodensteiniaans klinkt de uitbundige vreugde in de str. IV en V, waar de beeldspraak uitdrukking is van de zelfovergave zonder voorbehoud, die voor de dichter het wezen van het christen zijn uitmaakt. Stilistisch wordt de uitgelatenheid (r. 25-26) verwezenlijkt in de krachtige bewoordingen, bijv. boven maten (r. 25), in de herhaling van de woorden Mond en tongen (r. 23, 25 en 28) en in het extra (binnen-)rijm in r. 28.

De strofe nodigt met zijn afwisseling van korte en nog kortere regels (volgens de versificatie van Psalm 38 en 61, een typisch zestiendeeeuwse renaissancistische strofevorm) uit tot de toepassing van veel enjambementen. L. blijkt deze vorm virtuoos te beheersen. Het lied is van woensdag 8 maart 1665 (oude stijl); zie ook de opmerking dienaangaande bij tekst 30.

Lit.: Kalff, IV 471-472; Onstenk (1), 218; Trimp (1), 33-34, 107.

79-84 Psalm 126:6b, ‘maar voorzeker zal hij met gejuich wederkomen, dragende zijn schoven.’

79-84 Psalm 126:6b, ‘maar voorzeker zal hij met gejuich wederkomen, dragende zijn schoven.’

79-84 Psalm 126:6b, ‘maar voorzeker zal hij met gejuich wederkomen, dragende zijn schoven.’

81 treurig stom: stom van verdriet

79-84 Psalm 126:6b, ‘maar voorzeker zal hij met gejuich wederkomen, dragende zijn schoven.’

79-84 Psalm 126:6b, ‘maar voorzeker zal hij met gejuich wederkomen, dragende zijn schoven.’

79-84 Psalm 126:6b, ‘maar voorzeker zal hij met gejuich wederkomen, dragende zijn schoven.’

+ Lentemaant: maart